Warschau herdacht bloedige
opstand van 1944
Een vrouw in het
wondere ambt
Niet elke conferentie slaagt
s
M. H. Boasson Zonen N.V. SSSKSï,
Klokkenspel
keerde terug
Maandag 9 september 1957
ZEEUWSGH DAGBLAD
Pagina 5
Dricen'zestig dagen vol verschrikking
temidden van staal, rook en puin
Vorstelijke expositie
te Brussel
V.
DELTAPLAN
rr
Domina" met vele jaren ervaring
Geen protestantse non...
Hulp voor Zuidslavische
lutheranen
Mijlpaal in
Zendingswerk
PI KERK
VANDAAG
Uitvalspoort voor Bijbelverspreiding
Diakonisch jaar
voor Oost'Duitsland
In Warschau is voor het eerst sinds de oorlog een grootse herden
king van de opstand van 1944 gehouden. Het vorige jaar waren slechts
kleine plaatselijke herdenkingsplechtigheden toegestaan, maar dit
jaar hadden duizenden zich verzameld bij het graf van de onbekende
soldaat. Het relaas van de strijd, die het ondergrondse leger in War
schau voerde en de meedogenloze vernietiging hiervan door de Duit
sers, terwijl een aanzienlijke strijdmacht van het Rode leger uit de
buitenwijken van de hoofdstad toekeek, zullen samen met het woord
„Katyn", steeds een plaats innemen op een der zwartste bladzijden
van de wereldgeschiedenis.
Want als in Europa een Stad van Leed moet worden aangewezen,
als ooit ergens is gevochten, gemarteld en wreedheid gepleegd op
ondenkbare schaal, dan is het Warschau.
En men denke niet, dat het Poolse
volk deze eindeloze en ontzettende
folteringen slechts lijdzaam over zich
heeft laten komen. Er is een nimmer
te stuiten verzet geweest, dat buiten
ontelbare kleine en grote vormen van
verweer culmineert in het grandioze
hoogtepunt: de opstand van Warschau
in 1944. En het moet met schaamte
worden geconstateerd, dat door het
opzettelijke dralen van de Russen, dit
weergaloze heldendom tot niets anders
heeft geleid dan tot een vreselijk
bloedbad en vernietiging van de stad.
Eenzaam gevecht
Warschau vocht 'alleen en heeft dat
steeds gedaan sinds het begin van de
Tweede Wereldoorlog. Op 8 septemher
1939 bereikten de eerste Duitse tanks
de voorsteden van Warschau. Het was
een patrouille van drie lichte tanks.
Geen van deze verlieten de stad weer.
Maar op dat ogenblik realiseerde War
schau zich de nabijheid en de ernstige
werkelijkheid van het gevaar. Gedu
rende drie weken werd de stad ge
bombardeerd. Bommen vielen, solda
ten, vrouwen en kinderen stierven
De Poolse hoofdstad capituleerde na
een strijd van 27 dagen, toen ammuni
tie, water- en voedsel voorraden opge-
gruikt waren. Toen kwam de bezetting
van de stad. Maar het was geen ge-
makkkelijke bezetting voor de vijand.
Het vechten ging door zonder pauze.
Thuisleger
Onmiddellijk na de catastrophe van
Polen in 1939, werd een ondergronds
verzetsleger geformeerd uit soldaten,
die hadden weten te ontkomen aan de
Duitse en de Russische krijgsgevan
genschap. Het werd in de loop der ja
ren aangevuld met vrijwilligers van
alle rang en stand. Het was een onder
grondse beweging zoals er geen twee
de te vinden was.
Aan het hoofd van het Thuisleger
(Armia Krajowa) stond generaal Grot
-Rowecki, die echter door de Duitsers
werd gearresteerd en in een van de
Duitse concentratiekampen geliqui
deerd. Zijn plaats werd ingenomen
door generaal Bor-Komorowski, die
ook de opstand van Warschau leidde.
Dit verzetsleger ondernam aanvallen
tegen Duitse legertransporten, spoor
wegknooppunten, Gestapo-posten enz.
Maar het grandiose hoogtepunt van dit
Thuisleger, was de opstand van War
schau in 1944, die de wereld verbaasd
deed staan. Toen de beslissende dag
naderde beschikte generaal Bor-Komo
rowski over 35.000 frontsoldaten en
7000 man hulptroepen. Hiervan waren
20.000 man gewapend, hoofdzakelijk
met geweren en lichte machinegewe-
ren.
De laatste helft van juli 1944 werd
de Nazi-terreur in Warschau ver
scherpt, vermoedelijk uit vrees dat de
Polen in de stad de naderende Russen
zouden helpen. Er barstten golven van
deportaties, moorden op gevangenen
en massa-executies los. En enkele da-
jen voor de opstand ontdekten de
Duitsers ongelukkigerwijze een onder
grondse bergplaats van 40 duizend gra
naten.
Opstand
„Storm" was het wachtwoord, dat
de Poolse strijdgeest deed ontvlam
men. Het uitspreken hiervan, beteken
de dat het uur van het
handelen was geslagen. Op 1 augustus
1944, om 5 uur 's middags brak de op
stand uit. Het was een heroïsche strijd
van de ganse stad tegen haar gehate
bezetters. Een strijd op leven en dood,
een verweer dat uniek is in de wereld
geschiedenis, waarin niet alleen de
mannen maar ook vrouwen en kinde
ren waren betrokken.
De Polen stuiten terstond op het ver
zet van vijf Duitse divisies, aange
voerd door generaal Stahl en „SS-
pbergruppen führer" von den Bach.
De Duitsers vroegen bijna direct om
versterkingen en ontvingen weldra de
steun van de Herman Göring Divisie,
die in ijltempo uit Italië naar War
schau was gestuurd en verder van de
Totenkopf Divisie uit Roemenië en de
SS Divisie Viking.
Op de vierde van de drie-en-zestig
dagen en nachten, die een brandende
hel gelijk waren, zond generaal Bor-
Komorowski per radio het volgende
bericht naar Londen:
„Wij zijn met de Duitsers in de ge
hele binnenstad van Warschau in een
hevige strijd gewikkeld. Wij hebben
een deel van hun troepen verslagen
met behulp van wapens, die we op de
vijand hebben veroverd. We hebben
echter moeilijkheden met de munitie
voorziening. Het is uiterst noodzake
lijk, dat munitie en wapens in grote
hoeveelheden boven Warschau worden
afgeworpen. Er is geen luchtafweer
geschut
De dagen
Een bericht gedateerd 10 augustus
luidde: „De omstandigheden waaronder
wjj strijden zijn als volgt: Wij hebben
van u slechts één geringe bevoorrading
uit de lucht ontvangen. Aan het Duits-
Russische front: rust sedert de derde
augustus.De soldaten en de bevol
king van de hoofdstad zien tevergeefs
op naar de hemel, in afwachting van
geallieerde hulp. Zij zien slechts Duit
se vliegtuigen tegen de achtergrond
van de rook. Zonder munitie en ter
wijl de vijand bombardeert is ons ver
zet gedoemt over enkele dagen ineen
te storten
Op 11 augustus het volgende:
Duitse aanvallen vergezeld van artille
rievuur uit pantsertreinen, vuur van
mortieren, granaatwerpers en anti-
tankgeschut. Enorme, overstelpende
macht van vijandelijk vuur
Op de 12-de augustus:
„Vandaag trachtte de vijand onze
troepen in de sector van de oude stad
te vernietigen. De toestand was ern
stig. Doelen wisselden vele malen van
bezitter. Overweldigend artillerievuur.
Toen de avond viel, hadden wij, dank
zij onze tegenaanvallen, de situatie in
handen. Indien geen nieuwe voorraden
munitie ter beschikking worden ge
steld, zal onze toestand uitermate ern
stig worden. Aan de Sowj et-zij de
duurt de rust voortGrote verlie
zen aan mensen. Grote vernieling
En op de dertiende:
„Bij de aanval van het zuiden uit op
de Oude Stad maakte de vijand ge
bruik van een nieuw wapen: vuur van
een kanonneerboot, die op de Weichsel
verscheen. De troepen in de centrale
sector waren, dank zij de voorraden,
die in de loop van de nacht waren
neergelaten, in staat een offensieve ac
tie uit te voeren, die er op gericht was
enige der vij andere afdelingen, die de
Oude Stad aanvielen te binden. De
vijand verloor vele tanks en artillerie
materiaal. Strijdend Warschau richt
zich tot de heldhaftige vliegers met de
woorden van dankbaarheid en waar
dering. Wij buigen het hoofd voor de
bemanningen, die hun leven hebben
geofferd.
Meedogenloos
De Duitsers wierpen Goliath-tanks
met dynamiet geladen, in de strijd, het
zwaarste type geschut en luchttorpe-
do's. Vlak over de daken vliegend
bombardeerde de „Luftwaffe" huis na
huis. Het leven in Warschau verhuisde
van het puin der straten naar de kel
ders en de riolen. Augustus verstreek
onder meedogenloze strijd en septem
ber begon. De vierde september zag de
vernieling van de electrische centrale
en waterlciding. ïn het donker ging de
strijd verder, ondanks het ontbreken
van water en het groeiende tekort aan
voedsel. De toevoer uit Italië die ten
koste van ontzaggelijke offers door
Britse, Zuid-Afrikaanse en Poolse vlie
gers naar Warschau werd gebracht,
kon zelfs niet voor een klein gedeelte
in de behoefte voorzien.
Warschau vocht drie-en-zestig lange
dagen, totdat haar straten gloeiende
vlampijpen waren geworden in ravij
nen van puin; en haar parken en plei
nen waren herschapen in kerkhoven.
Warschau beefde van verschrikking
temidden van staal, bloed en puin
Warschau vocht totdat ruim 200.000
Poolse mannen, vrouwen en kinderen
het slachtoffer waren geworden van
oorlogsgeweld, van Duitse repressail-
In samenwerking met de Belgische
koninklijke vereniging „Het museum
der dynastie" organiseert het comité
voor Belgisch-Nederlands-Luxemburg-
se samenwerking een tentoonstelling
gewijd aan de vorstenhuizen der Be-
neluxlanden, die zal worden gehouden
van 26 oktober tot 10 november te
Brussel.
Koning Boudewijs, Koningin Juliana
en groothertogin Charlotte hebben
zich bereid verklaard foto's en docu
menten in bruikleen te geven.
Ingezonden mededeling (adv.)
KARPETTEN - BEDDEN - GORDIJNSTOFFEN
Onze toonzalen zijn voor het publiek toegankelijk
op werkdagen van 8.3012.30 en 25.30 's zaterdags 8.30-
(levering uitsluitend via de detailhandel)
-12
les, besmettelijke ziekten, honger en
dorst.
Door het opzettelijke dralen der Rus
sen heeft dit weergaloze heldendom tot
niets anders geleid dan tot het vrese
lijk bloedbad en vernietiging van de
stad. Want terwijl dit alles geschiedde,
stond het Russische leger stil bij de
voorsteden van Warschau.
Laatste boodschap
Eén van de laatste radio-boodschap
pen afkomstig uit Warschau was de
volgende:
„Dit is de naakte waarheid. Wij wer
den slechter behandeld dan Hitiers
satellieten, slechter dan Italië, Roeme
nië, Finland. Moge God, die rechtvaar
dig is, oordelen over het verschrikke
lijke onrecht, dat de Poolse natie heeft
geleden en móge Hij allen, die daar
aan schuldig zijn, dienovereenkomstig
straffen.
Uw helden zijn de soldaten, wier
enige wapens tegen tanks, vliegtuigen
en kanonnen, hun revolvers en met
benzine gevulde flessenwaren. Uw hel
den zijn de vrouwen, die gewonden
verpleegden en die onder hevig vuur
berichten overbrachten, die in door
bombardementen beschadigde kelders
eten kookten om kinderen en volwas
senen te voeden, die de stervenden op
beurden en hun laatste ogenblikken
verzachten.
Uw helden zijn de kinderen, die rus
tig bleven spelen, temidden der ro
kende puinhopen. Het zijn de mensen
van Warschau.
Een volk, dat zulk een alzijdige hel
denmoed kan opbrengen, is onsterfe
lijk. Want door hun dood hebben zijn
strijders overwonnen en de levenden
zullen verder strijden, overwinnen en
opnieuw het bewijs leveren, dat Polen
leeft, wanneer de Polen leven...."
De bloem van wat aan jeugd in Po
len restte, was uitgeroeid door Duitse
kanonnen, in bondgenootschap met
Russische slapheid. Toen de opstand
tegen de Duitsers begon, woonden er
een millioen mensen in Warschau, of
beter rekten daar hun bestaan. Een
vierde van dit aantal, sneuvelden of
werden gekwetst of moesten als ver
mist worden opgegeven, ten tijde van
de capitulatie. Ongeveer 350.000 men
sen uit Warschau werden met geweld
geëvacueerd, merendeels naar Duits
land, waar hun slavenarbeid of folte
ring wachtte.
Toen de Russen eindelijk, in januari
1945, de stad binnentrokken, vonden
zij er slechts dood en vernieling. Dit
was het afschuwelijke einde van de
strijd van een onverschrokken volk
voor zijn hoofdstad.
BILLY STRENK,
Straks gaan de kleine mensen maken,
Een eind aan wat oneindig was.
De golven, die de kusten braken,
Vervloeien zoutloos in de plas.
Want achter blonde duinenrijen,
Verstilt voor altijd 't lied der zee.
Daar is geen spel meer der getijen.
Geen visserschip verlaat de ree.
Maar in de polders langs de kusten,
Daar leeft het nijv're volk gerust.
Waar eens de zee haar boze lusten
Heeft botgevierd, heerst nu de rust.
God, Die ons vroeger bracht de
[rampen,
geef zegen op dit machtig werk.
Want 't heeft geen zin, met U te
[kampen,
Wilt Gij de zee is ons te sterk.
Adri Maljaars
De Gereformeerde kerk te Gouda
bevatte een orgel dat, hoewel nog
maar enkele tientallen jaren oud, door
een nieuw vervangen moest worden.
Het was een orgel uit de vervalpe-
riode van de kerkorgelbouw en het
heeft nu een waardevolle plaatsver
vanger gekregen. Maar één register
van het oude instrument bleef behou
den: het klokkenspel. Wanneer op
Kerst- en andere hoogtijdagen een
feestlied was opgegeven, dan maakten
de organisten graag gebruik van de
klokken. De gemeente was door dit
effect steeds zeer gesticht. Op uitzon
derlijke wens werd het klokkenregis-
ter gehandhaafd, zodat de Goudse
Gereformeerden zich kunnen blijven
verlustigen in dit romantisch bijgeluid,
dat men op bioscooporgels altijd maar
op kerkorgels zelden aantreft.
Overigens behoeft men hiervan niet
al te zeer te schrikken. Op het in bij
zondere ónromantische stijl gebouwde
Deense orgel der Nicolaïkerk te
Utrecht (1957) bevindt zich een cim-
belster. Wanneer de organist dit re
gister gebruikt, begint de ster te
draaien en maakt zij ook het geluid
van een lieflijk klingelend klokje.
KATTENDIJKE
Burgerlijke stand. Gehuwd: P. K.
Goosen, 26 j. en M. Rijnhout, 22 j.; J. L.
Nijsse, 25 j. en K. Goosen, 24 j.; C. J.
Schout, 23 j. en E. M. Sonke, 22 j.
(Van onze kerknieuwsredacteur)
Men mag aannemen, dat deze ont
wikkeling zich voortzet en dat te zijner
tijd een definitieve gelijkschakeling
van man en vrouw in de Hervormde
kerk wordt verkregen.
In de tweede plaats willen wij wij
zen op het feit, dat aan de Gerefor
meerde Vrije Universiteit in april van
dit jaar de eerste vrouw promoveerde
tot doctor in de theologie. Dat deze
vrouw zelf niet (meer) tot de Gere
formeerde kerken behoort, doet niet
terzake, zij was de eerste, die heel
haar theologische studie aan de V.U.
voltooide. Na haar hebben diverse
vrouwen theologie gestudeerd aan de
ze academie en verschilende van haar
staan op de een of andere manier in
het pastoraat, zij het niet-.ambtelijk.
Een derde feit, ofschoon het bij de
hier genoemde zaken een stap terug
schijnt te zijn, is de nare affaire bij de
Lutherse gemeente in Dordrecht, waar
uit een referendum bleek, dat het
merendeel der gemeente (vrijzinnig)
geen vrouwelijke dominee meer wen
ste. Waaruit de predikante haar con
sequenties heeft getrokken en heen
gegaan is.
In Dordrecht heeft men dit ongalan
te gebaar gemaakt omdat het een
vrouwelijke predikant betrof. Wij vre
zen, dat er meer gemeenten zijn, waar
een referendum onder de leden ge
houden, ten gunste van de predikant
zou uitvallen, niettegenstaande hij een
man is.
Anna Zernike
In de eerste jaren van deze eeuw
verteld een Amsterdams meisje van
vijftien jaar, dat zij predikant wilde
worden. Haar ouders bleken erg ver
baasd, maar verzetten zich niet, want
zij haden altijd aan hun kinderen ver-
Over de gedurende het voorjaar in Denemarken
gehouden Europese zendingsconferentie geeft dr. J.
Blauw, secretaris van de Ned. Zendingsraad een be
schouwing in het zendingstijdschrift De Heerbaan.
Dr. Blauw ziet het nut van een zéndingsconferen-
tie op regionaal niveau vooral daarin, dat gelegen
heid geboden wordt tot bezinning op vragen, die
momenteel in de wereldzending en in de Interna
tionale Zendingsraad aan de orde komen. Het zijn
er immers maar betrekkelijk weinig in Europa, die
kunnen deelnemen aan de grote wereldzendingscon-
ferenties.
Daarnaast zat de waarde van de Deense conferen
tie vooral hierin, dat men ook tot concrete resulta
ten wilde komen. Te meer omdat' van vrijwel alle
plannen, gemaakt op de vorige Europese zendings
conferentie (Freudenstadt 1951) niets terechtgeko
men is. Men wilde toen een Europese zendingsaca
demie stichten; er waren voornemens om tot samen
smelting van kleinere, gelijkgezinde zendingscorpora
ties over te gaan, of tenminste tót samenwerking te
tcfro tej*} ufr» t«jo t*t*3 ojo ofaj
„Protestantisme een
gevaar voor Brazilië"
De r.k. bisschop Agnello Bossil in
Brazilië, het grootste r.k. land ter
wereld, vreest ervoor, dat Brazilië
een belangrijk protestants land
wordt.
Met nadruk heeft de bisschop er
bij zijn geloofsgenoten op aange
drongen, dat zij alles zullen doen
om de „ketterij" van het protes
tantisme te keren. In 1954, zo ver
klaarde de bisschop Bossil, waren
er twee miljoen protestanten in
Brazilië. „Vandaag staan er zeker
vier vijf miljoen Brazilianen di
rect of indirect onder invloed van
het protestantisme", verzekerde hij.
Een bëlangrijk onderdeel van het
werk der Lutherse Wereldfederatie
bestaat in de hulpverlening aan
kerken. Ter vergadering van de
L.W.F. in Minneapolis besloot men
de Deense predikant Zeuthen, die
op het secretariaat van de L.W.F. te
Genève werkzaam is, op te dragen
contact op te nemen met de vier
Lutherse kerken in Joegoslavië.
Deze kerken tellen tezamen
100.000 leden. Zij hebben het, voor
al financieel, moeilijk. Er zal nu
steun gegeven worden voor de
bouw en wederopbouw van kerken,
gemeentecentra en pastorieën.
Te New York is een dankdienst
gehouden ter gelegenheid van het
Feit, dat 150 jaar geleden een be-
gin gemaakt werd pret de protes
tantse zending in China. Het was
zendeling Robert Morrison, die in
1807 als eerste missionaris door het
Londense bijbelgenootschap werd
uitgezonden naar het hemelse rijk.
De missie-arbeid van Morrison
was van vérstrekkende aard, want
hi) heeft de Bijbel in het Chinees
vertaald.
o|r> r»|o («fn nfn nfo nfo nfo (»|o «*|o r»|»j nfa (4»
Onlangs heeft men in Buenos
Aires een modern bijbelhuis ge
opend. Dit is de aetiebasis van het
Argentijnse bijbelgenootschap.. Tot
secretaris van dit genootschap werd
benoemd dr. J. Nothdurf, die jaren-
Hoe ook het jaar 1957 in Nederland verder nog kerkelijk mag ver
lopen, vast staat in ieder geval reeds, dat dit jaar voor vrouwelijke
theologen van bijzondere betekenis was. In de eerste plaats stelde de
hervormde kerk de ambten open voor de vrouw, zij het dat slechts
met dispensatie de volle bediening van Woord en sacrament voor
vrouwen mogelijk is. Al staat de kanseldeur nog niet royaal voor
haar open, dat deze deur op een kier werd gezet, zal niemand ont
kennen.
zekerd, dat deze mochten worden wat
zij wensten. Daar had je het nou!
Het originele meisje, dat toen nog
op de h.b.s. zat, heeft haar doel be
reikt. In 1911 deed zij intrede als pre
dikant bij de doopsgezinde gemeente
van Bovenknijpe bij Heerenveen. Zij
was de eerste vrouw in Nederland, die
dit ambt. thans bekleedde.
Na vele jaren heeft Anna Zernike
inmiddels mevrouw dr. A. Mankes-
Zernike haar herinneringen uit een
ongeveer veertigjarige ambtstijd te
boek gesteld. Het is een boeiend boek
geworden (Een vrouw in het wondere
ambt. P. N. van Kampen Zoon N.V.,
Amsterdam). Ook wie de vrijzinnige
opvattingen van de schrijfster niet kan
delen, zal het gretig lezen.
Mevrouw Mankes heeft maar en
kele jaren in de gemeente Bovenknijpe
gestaan. Toen trouwde zij met de
kunstschilder Jan Mankes. De dood
van haar man maakte een eind aan
haar korte huwelijksleven. Daarna be
trok zij met haar zoontje opnieuw
de pastorie, ditmaal in Rotterdam-Z.,
waar zij predikante van de Ned. Pro
testantenbond was geworden. In 1948
ging zij met emeritaat, maar sindsdien
is mevrouw Mankes geregeld blijven
spreken.
Vrouwelijke studenten kende men in
Ann's studiejaren te Amsterdam al
voldoende. In zoverre accepteerde de
theol. faculteit haar wel. Toch kon
de hoogleraar Völter, een Duitser, niet
nalaten zijn colleges ook in haar bijzijn
te beginnen met „Meine Herren". En
prof. Cramer, die heel vriendelijk te
gen haar was, verklaarde niettemin,
dat hij nooit zijn stichting bij een
vrouw zou komen zoeken.
Eenmaal tot proponente verklaard
en beroepbaar gesteld, zag de jeug
dige theologe altijd volle kerken voor
zich. Het was ook een nieuwtje. Maar
menigmaal stuurden kerkgangers haar
na de preek anonieme brieven waarin
steeds 1 Cor. 14:34 werd genoemd:
„Dat uw vrouwen in de gemeente
zwijgen".
Er kwamen drie beroepen. Boven
knijpe trok haar direct aan en in dit
dorp heeft mevrouw Mankes met
blijdschap gewerkt. Gemeente en ker-
keraad waren snel een vrouwelijke
predikant gewend. Ja, toen in Boven
knijpe weer eens een dominee preek
te, verzekerde èen zuster der ge
meente dat zij het zo vreemd had ge
vonden een man op de kansel te zien....
De kerkeraadsleden beloonden zich
zeer sportief door op kei'keraadsver-
gaderingen het roken na te laten. Dat
zegt wat! Maar toen de „domina" zich
ging verloven, stelde zij velen teleur.
Zij hadden hun predikante toch onwil
lekeurig als een protestantse non ge
zien!
Waarom niet?
Aan het slot van haar boek gaat me
vrouw Mankes na welke argumenten
er tegen het domineeschap van de
vrouw bestaan. Zij heeft daar alle be
grip voor, maar verklaart zich er zeer
over te zullen verheugen als de Her
vormde kerk de ambten volledig voor
de vrouw zou openstellen.
Wel geeft dr. Mankes toe, dat er
eigenschappen kunnen tzijn, dié het
werk voor de vrouwelijke predikant
moeilijker kunnen maken dan voor
haar mannelijke collega. „Ik denk
daarbij vooral aan haar grotere emo
tionaliteit, vaak zich uitend in haar
vermogen zich geheel in een ander te
verplaatsen, waardoor vreemd leed
haar eigen leed wordt. Als zij het ge
vaar daarvan niet onderkent, en haar
verlangen naar emoties niet weet te
overwinnen, kan dat haar in het pre-
dikantswerk ten verderve worden".
Daar staan voordelen tegenover. Op
huisbezoek zal zij gemakkelijker een
vertrouwelijke sfeer scheppen dan de
man. Persoonlijk kon dr. Mankes b.v.
op kraambezoek als vrouw, later als
moeder, gemakkelijker contact en
overwicht krijgen.
Er zijn natuurlijk heel wat andere
argumenten pro en contra te noemen.
Maar duidelijk is, dat mevrouw Man
kes het wonder ambt met zijn vreug
den en teleurstellingen even rijk ge
vonden heeft als talloze mannelijke
collega's van haar.
komen; een centrale voor zendingsliteratuur zou tot
stand komen, enz.
Maar Freudenstadt leverde een teleurstellend resul
taat op, want geen dezer plannen kwam tot uitvoe
ring. Men was te optimistisch geweest en had zich
niet gerealiseerd, dat er niet voldoende financiële en
personele krachten waren voor de verwezenlijking
van de plannen. Ook ontbrak het aan een centraal
adres van waaruit de activiteiten gestimuleerd en
gecoördineerd konden worden.
Gelukkig, dat de conferentie in Denemarken ge
tracht heeft de fouten van haar voorgangster te ver
beteren. Om te beginnen besloot men een centraal
correspondentie-adres te stichten. Dat is geworden
het secretariaat van de Ned. Zendingsraad te Am
sterdam. Hier zal men ook de volgende conferentie
(1960 of 1961) voorbereiden. Via dit adres wil men
nu de totstandkoming van een centrale voor zen-
dingsliteratuur en viual ards (films, strips e.d.) ver
wezenlijken.
Voor concretisering van andere in Freudenstadt
gemaakte plannen bleek de tijd nog niet rijp.
lang predikant van de methodisten-
kerk te Lima in Peru was. Vanuit
het nieuwe gebouw hoopt men het
werk der bijbelverspreiding in Ar
gentinië krachtig te stimuleren.
DINSDAG 10 SEPTEMBER
HILVERSUM I (402 m.). AVRO: 7.00
Nws. 7.10 Gym. 7.20 Gram. VPRO: 7.50
Dagopening. AVRO: 8.00 Nws. 8.15 Gr.
8.45 Idem. 9.10 V. d. vrouw. 9.15 Gram.
9.35 Waterst. 9.40 Morgenwijding. 10.00
Gram. 10.50 V. d. kleuters. 11.00 Lichte
muz. 11.30 Viool en piano. 12.00 Lichte
muz. 12.30 Land- en tuinb.meded. 12.33
Theaterork. en solist. 13.00 Nws. 13.15
Meded. of gram. 13.20 Promenade ork.
en soliste. 13.55 Beursber. 14.00 Fluit,
cello en piano. 14.30 B.B.C. Dutch in de
oorlog, caus. 14.50 Gram. 16.00 Sopr. en
piano. 14.30 B.B.C. Dutch in de oorlog,
caus. 14.50 Gram. 16.00 Sopr. en piano.
16.30 V. d. jeugd. 17.20 Gram. 17.30 Amus.
muz. 18.00 Nws. 18.15 Pianospel. 18.30 De
dierenwereld en wij, caus. 18.40 Amus.
muz. 19.00 Gram. 19.45 Filmpraatje. 20.00
Nws. 20.05 Gevar. progr. 22.00 Act. 22.10
Viool en Hammondorgel. 22.30 Piano
recital. 23.00 Nws. 23.15 Koersen. 23.15
New York calling en act. of gram. 23.25
24.00 Gram.
HILVERSUM H (298 m.). KRO: 7.00
Nws. 7.10 Gram. 7.45 Morgengebed en
lit. kal. 8.00 Nws. en weerber. 8.15 Gram.
8.50 V. d. huisvr. 9.45 „Lichtbaken", caus.
10.00 V. d. kleuters. 10.15 Gram. 10.30
Idem. 10.50 Pianorecital. 11.00 Voor de
vrouw. 11.30 Schoolradio. 11.50 Als de
ziele luistert, caus. 12.00 Middagklok
noodklok. 12.03 Gram. 12.05 Land- en
tuinb.meded. 12.33 Gram. 12.55 Zonne
wijzer. 13.00 Nws. en kath. nws. 13.20
Platennieuws. 13.30 Dansork. en sol. 14.00
Schoolradio. 14.30 V. d. plattelandsvrou
wen. 14.40 Strijkkwart. en altviool. 15.30
Gram. 16.00 V. d. zieken. 16.30 Ziekenlof.
17.00 V. d. kind. 17.40 Beursber. 17.45
Regeringsuitz.: Rijksdelen Overzee:
Rechtspreken in primitief Nieuw-Guinea
door Mr. L. O. A. Moll. 18.00 Lichte muz.
18.20 Sportpraatje. 18.30 Twee violen.
18.50 Gram. 19.00 Nws. 19.10 Gram. 19.15
Uit het Boek der boeken, caus. 19.30
Gram. 20.30 Act. 20.45 De gewone man.
20.50 Radiophilh. orkest. 21.45 Wat weten
wij van de ambtenaar?, klankb. 22.10
Orgelcone. 22.35 Gram. 22.45 Avondgebed
en lit. kal. 23.00 Nws. 23.1524.00 Nwe
gram.
TELEVISIEPROGRAMMA'S
AVRO: 20.30 Journ. en weeroverzicht.
20.45 Film. 21.0022.30 Filmprogr.
BRUSSEL (324 m.). 12.00 Gram. 12.15
Pianospel. 12.30 Weerber. 12.34 Piano
spel. 12.50 Gram. 13.00 Nws. 13.11 Gram.
14.00 Idem. 15.00 Symf.conc. 16.00 Koer
sen. 16.02 Lichte muz. 16.30 Omr.orkest.
16.40 Gram. 17.00 Nws. 17.10 Orgelspel.
17.15 Omr.ork. 17.45 Boekbespr. 18.00
Meisjeskoor. 18.30 V. d. sold. 19.00 Nws.
19.40 Gram. 19.50 Caus. 20.00 Voor de
vrouw. 21.00 Gram. 21.30 Omr.ork. 22.00
Nws. 22.11 Pianospel. 22.40 Gram. 22.55
—23.00 Nws.
In een oproep tot de Verenigde
Naties hebben 101 Westduitse profes
soren zich uitgesproken tegen de be
wapeningswedloop, zowel wat klassie
ke als atoomwapens betreft, en voor
beëindiging van de proeven met kern
wapens.
De Britse labourleider Bevan en
zijn vrouw zijn vorige week in War
schau aangekomen voor een bezoek
van zes dagen aan Polen als gasten
van het Poolse instituut voor interna
tionale betrekkingen.
V
Hoewel de resultaten verschillend
zijn, kan men toch vaststellen, dat de
oproep van de vrouwelijke jeugd der
evangelische kerken in verschillende
Duitse steden en gewesten om zich
na het verlaten van de school één jaar
te geven aan een kerkelijk-sociale
taak, weerklank heeft gevonden. Veel
meisjes stelden zich beschikbaar om
gedurende een jaar in het diaconessen-
werk of als gezinsverzorgster te ar
beiden.
Op een in Berlijn gehouden toog-
dag van de inwendige zending, die
bezocht werd door 15.000 mensen uit
Oost- en West-Duitsland, heeft de
jeugdpredikant E. Andier de jongeren
in Oost-Duitsland opgewekt eveneens
een „diakonisch jaar" te doorlopen tot
heil van de kerk en tot nut van zich
zelf.