Ds. ADAM SAMUËL HARTMAN
MAAKT REIS DOOR ZEELAND
Begin op 12 juli 1657
c.
UIT DE KERKEN
F PRISMA
Zeeuwse Wandelingen
Wrak Amerikaans
toestel gevonden
Geef visa, Heer!
Wee U) criticastertjes
Plastic regenjas
met hoedje voor f 13.-
De bontj
'as
De mormonen en wij
'epweumcj
tpanddruk van
diakenen
Maandag 22 juli 1957
ZEEUWSCH DAGBLAD
Pagina 4
Ons land staat bekend als een
toevluchtsoord voor vervolgden.
Joden uit Portugal, Hugenoten uit
Frankrijk, onze buren uit de Zui
delijke Nederlanden die vanwege
bun geloof uit hun land moesten
vluchten, zijn de vorige eeuwen
hier gastvrij ontvangen. Kort vóór
de laatste wereldoorlog kwamen
hier Joden, die Hitler in Duits
land niet langer wilde dulden. En
van de ontvangst van de Honga
ren enkele maanden geleden we
ten we allemaal te vertellen.
Ons land staat er ook voor bekend, dat
het gul geven kan als er nood is. Hoe-
.veel heelt ons volk niet opgebracht toen
op 1 lebruari 1953 een deel van ons va
derland en ook van Zeeland overstroom
de. Wat een groot bedrag is er geofferd
voor de Hongaren. En als de radio èr zich
mee gaat bemoeien komen er grote be
dragen los. Een paar jaar geleden voor
de kankerbestrijding, nu voor het mis
deelde kind.
Vroeger was dat ook al bekend in het
buitenland. Vandaar een paar artikelen
over een „collectereis" van precies 300
jaar geleden.
Nood in Lissa
Om dat goed te kunnen begrijpen,
moeten we even naar Oost-Europa, naar
de landen die nu achter het IJzeren gor
dijn liggen (maar toen waren er zulke
gordijnen nog niet).
Er was een oorlog tussen Zweden en
Polen uitgebroken. In Bohemen was men
pro-Zweeds en verheugde men zich op
overwinningen van Zweden. Geen won
der, de Polen hadden de mensen hier
onderdrukt, vooral de Protestanten. Die
beschouwden de Zweden als bevrijders,
die hen van de geloofsdwang zouden
verlossen.
Het is anders uitgelopen. Uit wraak
tegen de Evangelische bewoners heeft de
Poolse adel in 1656 de stad Lissa ver
brand en geplunderd. De bewoners wer
den overal heen verstrooid, de geeste
lijken vluchtten meest naar Silezië.
De bekende opvoedkundige Comenius
vertrok naar Amsterdam en ging later in
Naarden wonen, waar hij ook begraven
is. Verder gingen drie geestelijken naar
Holland om hulp te zoeken voor hun ge
teisterde landen. In het begin hadden ze
niet veel succes, men vond hun geloofs
brieven niet voldoende». Waren deze
mensen wel te vertrouwen? Er zwierven
zo dikwijls „vrome" bedelaars door ons
land met ontroerende verhalen en vrome
smoesjes. Die later oplichters bleken te
zijn.
Tenslotte gaf Amsterdam ƒ2000,voor
de leniging van de nood.
Adam Samuel Hartman
Op raad van Comenius kwamen er nog
twee naar hier; de predikant van Lissa,
Adam Samuel Hartmann (zijn broer
Paul was hier al) en een leraar van het
gymnasium Paul Cyrillus. Hun bedoe
ling was heel Nederland te bereizen om
het medelijden van ons volk op te wek
ken en geld te verzamelen. Van deze reis
heeft Hartmann een beschrijving gege
ven, een dagboek noemde hij het. Vooral
Zeeland wordt er uitvoerig in beschre
ven. Het is in het Duits geschreven, oud-
Duits van 300 jaar terug, doorspekt met
Latijn, toen de taal der predikanten.
Deze Hartmann was de zoon van een
predikant, aan verschillende universitei
ten had hij geneeskunde, rechten en the
ologie gestudeerd. In 1651 was hij beroe
pen te Lissa, was het jaar daarop ge
trouwd en ging op 15 mei 1657 met zijn
vriend op reis. Hij was toen 30 jaar. Via
4 Berlijn en Hamburg kwamen ze te Am
sterdam, waar ze enkele besprekingen
hielden en dan begon hun grote reis.
Juist 300 jaar geleden, op woensdag 12
juli 1657, voeren ze per schip van Dord
recht naar Zeeland.
Aankomst in Middelburg
Het was een hete zomernacht toen ze
langs Zierikzee voeren en de volgende
morgen zagen ze de torens van Veere
en Middelburg. Het was een lage eb met
het gevolg dat hun schip in de buurt
van Arnemuiden aan de grond liep. Van
daar begon hun reis naar Middelburg.
Arnemuiden had toen nog grachten en
wallen (er is nog iets van over) en maak
te een goede indruk op hen. Het koren
stond er prachtig voor, begon al rijp te
worden en onkruid was er haast niet
De politie te Taipeh heeft meege
deeld, dat donderdag in het gebergte
ten zuiden van Taipeh op Formosa 't
wrak is gevonden van een Amerikaans
transportvliegtuig van het type, C-47,
dat sedert dinsdag met zestier. perso
nen aan boord werd vermist.
Het toestel werd gevonden, nadat
boeren in het betrokken gebied de
autoriteiten hadden meegedeeld, dat
zij een luide knal in het gebergte had
den gehoord.
te zien. Hulde aan de Arnemuidse boe
ren!
Voorbij de zoutketen bereikten ze 's
morgens om 8 uur Middelburg, waar ze
in een herberg dicht bij de poort logeer
den. Deze en de volgende dag gebruikten
ze om verschillende predikanten te be
zoeken en wat van de stad te zien. Zo
namen ze ook een kijkje in de Munt, een
gedeelte van de Abdij, waar ze Zeeuwse
munten zagen slaan.
Op zaterdagmiddag 14 juli had er een
grote bijeenkomst plaats in de consisto
riekamer van de Nieuwe Kerk. Een der
tigtal personen waren hier aanwezig
burgemeesters, predikanten en enkele
vooraanstaande ingezetenen. Hartmann
hield een toespraak, waarin hij het doel
van zijn reis uiteenzette en om hulp ver
zocht voor zijn getroffen landgenoten.
In het Latijn, de taal die alle geleerden
verstonden en waarvan hij zich later bij
kennismaking met andere predikanten
in Zeeland nog dikwijls bediende.
Tevens overhandigden ze hun geloofs
brieven, die in orde waren.
Naar Vlissingen
De volgende dag was een zondag. Daar
het te warm was om te lopen gingen ze
met een wagen voor drie stuivers per
persoon. Ze kwamen net vóór kerktijd
aan, ds., Cornelis Somer preekte.
's Avonds maakten ze een kerkdienst
mee in de stampvolle St. Jacobskerk,
waar vier kinderen gedoopt werden.
Volgens het dagboek van Hartmann ging
dit eigenaardig toe. De predikant kwam
niet van de preekstoel, maar strekte zijn
arm uit, terwijl de moeder het kind zover
mogelijk in de hoogte moest steken om
het doopwater te kunnen ontvangen. La
ter hebben ze in de Franse kerk in Mid
delburg eveneens zo'n vreemde doop-
dienst meegemaakt.
Te voet gingen ze 's avonds terug naar
hun logement in Middelburg, langs een
mooi beplante weg waaraan prachtige
buitenhuizen stonden. Dat zal de Oude
Vlissingseweg wel geweest zijn.
L. v. W.
HOE VINDT U DAT NU?
„Hoe vindt u dat nu?" is de laat
ste zin uit eén brief, waarin een le
zeres ons haar leed vertelt. Ze is
niet zo jong meer, doch ontmoette
na een leven van zorg voor haar
ouders, toch nog het geluk. En alle
broers en vooral zusters komen in
opstand, praten en praten maar, om
een huwelijk te voorkomen. Ze bren
gen alle mogelijke geschut in actie
en ontzien niets. Of ze nu werkelijk
een huwelijk kunnen tegenhouden?
In geen geval, dit voorop. Veel van dat
geschut is van hout, dus niet werke
lijk bruikbaar, lezeres. De oorzaak
van hun eensgezinde activiteit schuilt
natuurlijk in die éne oorzaak: een
erfenis van een suikertante dreigt
hun te ontgaan (de tante zelf telt
niet mee). Hoe wij het nu vinden?
Moraal is iets, dat bij een heleboel
mensen bij hun eigen belang ophoudt.
Overigensook de volgende kwes
tie ligt in eenzelfde vlak.
HIJ IS BIJZIENDE
Een meerderjarig meisje is verloofd en
wil de volgende stap doen: het hu
welijk. Ook hier weer meent de ge
hele broers-en zusters-schaar zich er
mee te moeten bemoeien en ditmaal
komt de brief van een zuster. Die
verloofde is namelijk heel erg bij
ziende en draagt 'n zware bril. Nu
menen dan die broers en zusters dat
hij wel eens helemaal blind kon wor
den en dan de kost niet kan verdie
nenOf de broers en zusters dan
voor dit gezin aangesproken kunnen
worden en zo ja hoe dit huwe
lijk te verhinderen. Want (schrijft
men) dat moet toch kunnen. Het
woord huwelijksbeletsel wordt ook
nog gebruiktover klok en kle
pel gesproken.
Welke ontdekkingen men ook gedaan
moge hebben in het rijk der eigen
liefde, er blijven daar nog genoeg
onbekende streken overzelfs
voor ons, die nog al eens wat mee
maken. Dit was werkelijk heel erg...
Nee, u kunt gelukkig niets tegen dit
huwelijk doen en geen geluk in de
weg staan ut vrees voor uzelf. Me
nige niet-ziende verdient de kost voor
een gezin, welk feit uw vrees nog
dwazer maakt.
VERZEKERING.
Een lezer verzekerde zich en zijn ge
zin tegen de gevolgen van wettelijke
aansprakelijkheid. Op zijn terrein
(tuin) greep zijn hond een bezoeker
en scheurde diens broek stuk. Hij
krijgt nu geen vergoeding van ae
verzekeringsmaatschappij omdat, zo
als deze schrijft, „de hond dit niet
deed BUITEN de tuin", want nu het
is gebeurd op eigen terrein, is de
instelling niet tot vergoeden ver
plicht.
Ook dit is toch wel een zonderlinge op
vatting, want ook binnen eigen ter
rein blijf ik wettelijk aansprakelijk
en de lezer was kennelijk weer niet
eens precies op de hoogte gebracht.
Weer dus de raad: teken nooit een
aanvraag-formulier, alvorens u, bij
voorbeeld vla een specimen-polis, pre
cies kennis nam van de polisvoor
waarden. Als de polis luidt, zoals de
betrokken maatschappij zegt, hebt u
geen recht op uitkering. Het is wel
gewenst, deze polls door een andere
te vervangen, want u loopt op eigen
gebied allerlei w.a.-risico, zelfs te
genover huispersoneel.
AUTO VERLOOR KALK.
U reed achter een vrachtauto die door
onzorgvuldig laden kalk verloor,
waardoor u schade opliep. Inderdaad
is nu de betreffende kalk-verliezer
voor die schade aansprakelijk, even
tueel zijn verzekeringsmaatschappij.
Vermoedelijk terwille van het „elgen-
risico-bedrag" verzet de chauffeur
eigenaar van de .auto zich hiertegen.
U rest dan niet anders dan een cl-
Ingezonden mededeling (adv.)
windt zichzelf op
f 1ÏO."
anker, 21 itenen,
■waterproof, ahockptoof*» Chroom
anti-magnetisch, m EJeiataal f 135..
•onbreekbare veer «a»
viele vordering, al mag u wel over
wegen in hoeverre de kosten van de
procedure opwegen tegen ihet be
drag, waarover het gaat.
KORSETTEN.
Korsetten aan de deurdat blijft
een probleem. Een lezeres voegt er
een afschrift van de koopbrief bij en
daaruit blijkt duidelijk, dat ze er
niet meer af kan, ZELFS niet al is
de aflevering 5 weken over tijd.
Op de kooporder, die lezeres tekende,
staat nadrukkelijk: „indien mogelijk
leverbaar peren dit kan men
rustig lezen als: te leveren wanneer
het ons uitkomt.
Vérder staat er tn dit verhaal: Toezen
ding onder rembours met inbegrip
van verzendkosten. Klachten binnen
8 dagen na ontvangst. Mondelinge
overeenkomsten hebben geen waarde.
Bestelling kan niet worden geanu-
leerd. Ik verklaar met de firma te
zijn overeengekomen dat alle ge
schillen door de bevoegde rechter
zullen worden berecht. Hieruit volgt
al dat alle toezeggingen van de coi-
portrice waardeloos zijn. Die kan net
zoveel verhaaltjes vertellen als ze
wil.
Eenmaal de kooporder getekend heb
bende, is men gedwongen, te betalen,
want een procedure afwachten bete
kent alleen maar een strop. Reclame
(klachten) na 8 dagen staat wel aar
dig, maar men HEEFT betaald, de
firma loop geen risico en wie zal
werkelijk gaan procederen?
AFZETTING-AFSLUITING
Meneer"A kocht een stuk grond, bouw
de daar een huisje op en liet zijn erf
door een nogal kostbaar hekwerk af
zetten. Later kocht meneer B het
stuk grond ernaast en ging bouwen. Nu
komt meneer A eisen dat bij ook de
helft van die afzetting zal betalen.
Meneer B liet al een ligusterheg aan
zijn kant er tegen zetten. Moet me
neer B betalen
Volgens ons niet, want men kan wel
de nabuur verplichten, aan een af
zetting mee te betalen, maar niet
aan een afsluiting. B zou dan toch
zeker over de keuze van afsluiting
een woordje hebben kunnen meepra
ten. Stelt u voor, de helft te betalen
van hetgeen een eenvoudige afzetting
zou hebben gekost.
„Omhoog", parochieblad van het
aartsbisdom Utrecht der R. K. Kerk,
publiceert het volgende gebed van een
missionaris uit de Sambaipur-missie in
India. Het is dit gebed:
Heer, we zijn hier met 27 priesters
voor ruim 80.000 katholieken. En toch
moeten we ons vooral toeleggen op het
bekeren van de heidenen. De stammen
van de oerinwoners zijn zeer toeganke
lijk voor het Christendom. Ze hebben
nauwelijks moeite om over te gaan tot
de katholieke godsdienst, omdat ze het
geloof in één God kennen en naar de
gebruiken van hoogstaande zeden leven.
Alleen blijft de vrees voor boze geesten
moeilijk te overwinnen. Ook de sociale
bindingen die de kasten met zich mee
brengen blijven een hinderpaal.
Het ergste is, dat we met te weinig
missionairssen zijn. Ik sta voor een pa
rochie met 100 km2 met 5000 Christe
nen en 30.000 heidenen. Daarbij komen
nog de 36 buitenparochies, die ik maar
twee of drie keer per jaar bezoken kan.
De begrafenissen moeten we aan de ka-
techeten overlaten, omdat we het werK
zelf niet meer aan kunnen. Maar wat
ons neerdrukt en bijna moedeloos maaKt
is niet de hardheid van het klimaat, of
schoon de hete maanden verschrikkelijk
zijn en het levensgevaarlijk is tussen
tien uur voor de middag en vier uur na
de middag het huis te verlaten, het zijn
al evenmin de moeilijkheden met de
taal, ook al moet leder van ons drie tot
vier talen beheersen. Wat ons echter
moe en moedeloos maken kan is het
gebrek aan krachten. Twee jaar gele
den zijn de laatste jonge missionarissen
hier aangekomen. Sindsdien is al aan
twaalf van hen een visum geweigerd.
Geef visa, Heer.
Bjj de bespreking van het boekje „Zon
der toga", geschreven door één zijner
collega's, geeft ds. Chr. W. J. Teeuwen,
gereformeerd predikant te Dieinen, in
„De Si rijdende Kerk" een houw naar
bepaalde recensenten. Zie hoe boos ds.
Teeuwen zich maakt als hij van zijn
collega zegt:
Wat het literair gehalte van zijn
schetsen betreft, ik maak me sterk, dat
't hem au fond geen zier schelen kan.
De anticlerikale geest van menig Chris-
telijk-literair crlticastertje, die z'n min-
derwaardigheidscomiexen in het een of
ander onbenullig tijdschriftje afreageert
met kantoormannetjesachtige gewich
tigdoenerij, heeft hij in een minimum
van tijd door. Zouden ze het te bont
met hem maken, wel, hij heeft nog fut
genoeg in z'n botten om hem straks
op de hak te nemen in een gezellig Ha-
vankje.
Het wordt waarlijk tijd, dat er eens
pastoraal met die dichtende en dazende
semi-intellectuelen afgerekend wordt. Ik
blijf altijd nog erop hopen, dat hij er
eens toe bewogen zal worden.
In de „Zeeuwse Kerkbode" schrijft
ds. D. J. Couvée, gereformeerd predi
kant te Axel, over het tweemaal kerk-
gaan. Daarbij haalt hij deze herinne
ring op aan een Kerstdag uit zijn Brus
selse predikantsjaren.
In de lterk zag lk een oud en uiterst
deftig heer. Terwijl passanten uit Ne
derland gewoonlijk de middagdienst
verzuimden vanwege vakantiegevoel,
was deze kennelijke aristocraat er
's middags opnieuw énop de twee
de Kerstdagmorgen was hjj er ten der
de male mét zijn ega onder de blijde
geboorteboodschap.
Alsof hij gold voor meer dan één, had
hij ditmaal zijn zware bontjas gevleid
over één of twee stoelen naast de zijne,
ofschoon de goede opkomst eigenlijk
zulk een royaal omspringen met plaat
sen nauwelijks gedoogde.
Opeens kreeg ik een ingeving: dit
kón niemand anders zijn danpro-
fesser Fabius uit Den Haag:
Het was, behalve zijn welverzorgd
sikje en zijn trouwe kerkgang, mis
schien ook de bontjas die mij op het
spoor braoht.
En, toen hij nê die derde kerkdienst,
door mijn deftigste ouderlingen namens
mij van boven we woonden boven de
kerk! geïnviteerd, de koffie gebrui
ken kwam, bleek hij inderdaad, de hoog
leraar -voortrekker van de "Vrije Uni
versiteit.
Toen ik hem lachend zei, hoe ik hem
had herkend behalve dan aan die
bontjas antwoordde hij met zijn
gromstem: ja, je hebt van die gerefor
meerden, die aan éénmaal genoeg heb
ben. Je zou van de weeromstuit drie
maal op 'n zondag willen gaan.
Dat was nog eens erkende behoefte
aan Gods Woord en aan de gemeen
schap der heiligen!
Ofschoon de ook in de leer geconter-
felte man zelf wel had kunnen preken
al zou hij daarbij misschien te veel
Groen van Prinsterer hebben geciteerd!
was hij driemaal achtereen in het
buitenland present, omdat hij de Here
privé wilde dienen, maar ook in de ge
meenschap der kerk.
Ds. C. J. K. Baas van Eindhoven
roept een paar jonge leden op voor een
paplerlnzamelingsactle in de wijkge-
meente. In „Hervormd Eindhoven" leidt
hij deze oproep als volgt In:
Zijn ze ook al bij u op bezoek geweest,
lezer, dat paar jonge mormonen, wer-
In Manchester Engelandheeft
men een allersierlijkste regenjas
ontioorpen om avondkleding tegen
de regen te beschermen. De jas,
die de naam „Pearl" draagt, zal
worden gemaakt in de tinten
rose, lichtblauw, turquoise en
karmozijn rood en heeft het voor
deel, dat, als de eigenares hem
niet gebruikt, hij zo klein opge
vouwen kan worden, dat hy ge
makkelijk in een zak of handtas
kan worden opgeborgen, hij is nl.
van plastic.
De jas, die hier wordt gedragen
door den mannequin zal in de
winkel ruim dertig gulden gaan
kosten. Hierbij is inbegrepen een
regenhoed in dezelfde uitvoering.
5)
„Ja? Wacht maar, tot je haar hebt
gezien. Ze is het sprekende evenbeeld
van Lily Dempster, toen die er met
een straatarme Ierse officier vandoor
ging. Alleen heeft ze zijn houding en
zijn ogen, die het grootste gedeelte
van de vrouwen wild maakten. En
haar beschaafde manieren zullen de
oude vrouw bevallen. Zelfs zal ze het
heerlijk vinden, getart te worden, wat
zeker zal gebeuren. Je deed beter, te
wachten totdat je evenveel van vrou
wen afweet, als ik doe, voordat je een
oordeel uitspreekt".
Pat leek een ogenblik geïntimideerd
hij hield tenminste zijn mond.
„En wat me het meeste hindert", zo
ging de advocaat verder, „is, dat jij
het bent, die de situatie in handen
hebt. Haar zaken zijn praktisch geheel
geregeld, zodat er voor mij geen reden
meer is, om haar, behalve zo nu en
dan vriendschappelijk, een bezoek te
brengen. En toch moet er iemand al
tijd ter plaatse zijn. En die iemand
moet jij zijn, Pat. Begrijp je?"
„Maar als ze me nu niet wil ont
vangen, wat dan?"
„Je moet je niet door Meikle laten
aankondigen. Hij is als alle anderen
hij heeft zijn eigen zelfzuchtige bedoe
lingen. Je loopt direct naar binnen,
alsof ze je had laten halen. En als je
eenmaal binnen bent, dan zou je al
een heel erge sufferd moeten zijn, als
je een oude vrouw niet in een goed
humeur wist te krijgen.
Patrick keek verlicht, maar zei geen
woord.
„Ik zeg je, als wij niet uitkijken,
doen anderen het. Wie denk je, dat ik
vanmiddag op de stoep tegenkwam,
toen ik naar binnen wilde gaan.
Geen idee".
ons dagelijh
vervolgverhaal
„Ds. Guthrie!"
Pat floot lang en doordringend. „Dat
meen je niet! Maar was hij binnen ge
weest? Ik dacht, dat de oude dame dat
soort op een afstand hield?"
„Ze heeft hem wel ontvangen en ik
geloof zelfs, dat ze hem geld heeft ge
geven. Ze weigerde er iets over los te
laten, maar het leek me wel, dat ze
nogal ingenomen met hem was. Als
dergelijk soort eenmaal over de vloer
komt, kunnen wij, praktische gespro
ken, wel inpakken. Ik heb wel meer
gezien, dat oude vrouwen op het aller
laatst nog godsdienstig werden en hun
geld verkwistten. Daar moet een eind
aan worden gemaakt".
„Door mij", merkte Pat met een
scheef gezicht op.
Zijn vader knikte.
„Je moet er te pas en te onpas zijn,
begrepen? Zorg, dat de oude vrouw
niet meer buiten je kan".
„Ik zou het prettig vinden, als je me
enig idee gaf, hoe ik dat aan moest
leggen", zei Pat klagelijk. „Op het
ogenblik kunnen we net niet goed
met elkaar opschieten. Ik heb altijd 't
gevoel, dat ze geen vertrouwen in me
heeft en dat ze mijn drankjes door de
gootsteen gooit".
„Zo erg is 't heus niet en ze vindt
je echt aardig, Pat. Dacht je, dat het
voor mij was, dat ze altijd maar weer
over de brug kwam, toen jij tijd en
geld zat te verspillen op de universi
teit?"
„Dat had ik tot nu toe wel gedacht".
„Dan heb je het mis gehad en ze
heeft altijd beloofd, je eerste patiënt
te zijn. Je moet er haar van overtui
gen, dat ze ziek is en je zorgen voort
durend nodig heeft. En als je dat niet
lukt, dan moet je haar ziek maken".
Nog nooit had zijn vader zijn ongun-
kende voor de uitbreiding hunner kerk?
Zo niet, dan zal ik u vertellen, wat zo
hier komen doen. Hét zijn jongelieden,
uitgezonden om zendingswerk, zoais wij
het zouden kunnen noemen, te verrich
ten voor de mormonenkerk. En zij doen
dat gedurende twee jaren, zoals alle
jonge mormonen, uit hoofde van hun
geloof, verplicht zijn, twee jaar lang
werkzaam te zijn, overal ter wereld......
Stel u eens voor, dat de jonge lidma
ten van onze Hervormde Kerk voor
twee jaar uitgezonden werden om hun
beginsel uit te dragen. Vindt u de ge
dachte alleen al niet vreemd? Waar
moet onze kerk het geld vandaan ha
len, want voor zover die jonge mormo
nen niet in eigen onderhoud kunnen
voorzien, betaalt hun kerk voor nee.
Neen, onze jonge lidmaten zijn niet
kerkelijk opgevoed zoals de mormonen.
Wel hebben onze jongeren beloofd, naar
hun talent behulpzaam te zijn voor on
ze kerk. En die belofte in aanmerking
nemende, roep ik de hulp in van vier
jongeren voor onze papieractie. Jullie
wefen, dat die actie aardige resultaten
oplevert, doch het vraagt teveel opof
feringen van die paar ouderen, die
week-in, week-uit in touw zijn voor dit
werk. Welnu, denk aan de mormonen,
volgt hun voorbeeld, werk eens wat
voor onze kerk, want dat is de papier
actie in feite toch ook.
Eén. der hervormde predikanten van
Zeist, ds. O. Hooykaas, besteedt in „Her
vormd Gemeenteleven" aandacht aan de
handdruk, die predikanten voor en na
de godsdienstoefening ontvangen. HjJ
zegt o.a.:
De predikant loopt kans nog méér
handdrukken te ontvangen. Im Kam
pen (waar ds. H. vroeger stond) kreeg
hij ze althans ook nog aan de voet van
de kansel van de twee dienstdoende
diakenen. Ik heb dat nooit begrepen.
De dienst der diakenen is toch een an
dere dan die der ouderlingen. De dienst
der diakenen is heerlijk, zoals ook die
der ouderlingen. Maar de ene heerlijk
heid verschilt van de andere. De dienst
der diakenen is die der barmhartigheid,
is niet gericht op de Woordverkondi-
tog.
In beginsel hebben predikant en
ouderlingen hetzelfde ambt. Het ambt
van diaken is anders georiënteerd.
Daarom vraag ik de diakenen niet om
de handdruk, noch wacht ik die af. Wil
len zij na afloop mij een vriendelijkheid
bewijzen 5. la bonne heure maar
ambtelijke zin heeft deze niet.
In onze consistories komen ook kerk
voogden en collectanten. Althans ten
onzent. Eigenlijk is dat mis. De con
sistorie is de plaats waar de ambtsdra
gers samenkomen tot voorbereiding van
de dienst. Daar vallen de collectanten
dus buiten (voor altijd) en de H.H.
kerkvoogden ook, zolang zij zich niet
laten bevorderen tot hoger heerlijkheid.
Goed, zij komen toch ter consistorie,
vóór de dienst, doch dienen deze te ver
laten, zodra het consistoriegebed zal
beginnen.
Meestal geschiedt dit ook. Want wat
hun functie (geen bediening) die mor-*
gen of avond ook moge zijn, zij zijn niet
meer dan gewoon gemeentelid. Net als
de koster, de organist en de leden van
de ontvangstcommissie. Al haast tkmfl
er bij te voegen, dat de heerlijkheid van
de ene functie verschilt van de heerlijk
heid van de andere. Natuurlijk mogen
zij na afloop v~n de dienst de predikant
de hand geve Predikanten ontvangen
graag vriend: jkheden. Maar enige die
pe ambtelijke zin heeft die handdruk
niet. Dat heeft alleen de handdruk van
de ouderling van dienst. Deze draagt
mét de predikant de volle verantwoor
delijkheid.
stige plannen zo onomwonden geuit
en 't was onmogelijk, zijn bedoeling
niet te raden.
„Ik heb bijna niets meer en als dit
laatste me nog ontgaat, ben ik totaal
geruïneerd", ging de oude man ver
der. „Op mijn leeftijd is dat geen
prettig vooruitzicht. Ik hoop, dat ik
op je kan vertrouwen, Pat".
„Waarschijnlijk wel. Dus ten eerste
moet ik zorgen, dat ik erin kom en op
de een of andere manier erin blijf,
nietwaar?"
„Ten eerste", herhaalde de advo
caat grimmig.
„Ten tweede moet ik haar ervan
overtuigen dat ze ziek is en mij voort
durend nodig heeft. Als dat me niet
lukt, moet ik haar, desnoods zelf, een
middeltje toedienen, waardoor ze ziek
wordt".
„Ten tweede", herhaalde de oude
man weer.
„Ten derde moet ik miss Alice Har
man scherp in het oog houden en
trachten te verhinderen, dat ze de
oude Kate voor zich inneemt".
„Ten derde".
„En ten vierde behoef ik me niet te
bekommeren om de manier, waarop
ik dit alles klaarspeel, als het maar
gebeurt".
„Precies! Je hebt het goed gesnapt,
Pat en als je het andere mislukt, moet
je het meisje het hof maken; zelfs dat
zou voor ons voordelig kunnen zijn. En
ze is knap genoeg, om bij iedere man
in de smaak te vallen. Ik begrijp niet,
dat de een of andere arme soldaat er
nog niet met haar vandoor is gegaan;
alleen ziet zij er wel naar uit, dat ze
steviger in haar schoenen staat dan
haar moeder".
Pat keek niet bepaald enthousiast.
„Het lijkt me een moeilijk program
ma". (Wordt vervolgd).
De directie van de Duitse Bun-
desbahn heeft bekendgemaakt, dat zij
zo spoedig mogelijk wil komen tot
hogere tarieven voor het personen-
en goederenvervoer" van de Duitse
spoorwegen.
DE RADIO BRENGT U-
DINSDAG 23 JULI
HILVERSUM I (402 m.). AVRO: 7.00
Nws. 7.10 Gym. 7.20 Gram. VPRO: 7.50
Dagopening. AVRO: 8.00 Nws. 8.15 Gram.
9.00 De Groenteman. 9.05 Gram. 9.15 Wat
zullen we vandaag eens gaan doen in
Den Haag? 9.35 Waterst. 9.40 Morgenw.
10.00 Gram. 10.50 V. d. kleuters. 11.00
Lichte muz. 11.30 Fluit en piano. 11.50
Gram. 12.00 Instr. kwint. 12.20 Land- en
tuinb.meded. 12.33 Lichte muz. 13.00 Nws.
13.15 Meded. of gram. 13.20 Lichte muz.
13.55 Beursber. 14.00 Pianorecital. 14.30
Voordr. 14.50 Kinderkoor. 15.05 Dansmuz.
15.55 Bayreuther Festspiele; Tristan und
Isolde, opera (2e acte). 19.40 R.V.U.: Het
levenselixer in zijn moderne gedaante,
door Dr. C. J. H. van den Broek. Eerste
lezing. 20.10 Nws. 20.15 Strijkork. 20.35
Tristan und Isolde, opera (3e acte). 22.00
De wereld zonder grenzen: De vlieg
machine, hoorsp. 22.45 Gram. 23.00 Nws.
23.15 Beursber. te New York. 23.16 Act.
en New York calling. 23.3524.00 Gram.
HILVERSUM H (298 m.). KRO: 7.00
Nws. 7.10 Gram. 7.45 Morgengebed en
liturg, kal. 8.00 Nws. en weerber. 8.15
Gram. 8.50 V. d. vrouw. 9.25 Pontificale
Hoogmis. 11.00 V. de vrouw. 11.30 Gram.
12.00 Middagklok noodklok. 12.03 Gr.
12.30 Land- en tuinb.meded. 12.33 Gram.
12.55 Zonnewijzer. 13.00 Nws. en Kath.
nws. 13.20 Dansmuz. 13.50 Gram. 14.30 V.
d. vrouwen v. h. platteland. 14.40 Kamer
koor. 15.00 Gram. 15.30 Idem. 16.00 V. d.
zieken. 16.30 Ziekenlof. 17.00 V. d. jeugd.
17.40 Beursber. 17.45 Regeringsuitzend.:
Rijksdelen Overzee: P. H. de Buisonjé:
Seroes en rooien op de benedenwindse
eilanden. 18.00 Lichte muz. 18.20 Sport-
praatje. 18.30 Amus. muz. 19.00 Nieuws.
19.10 Commentaar op het nws. 19.15 Uit
het Boek der Boeken. 19.30 Gram. 20.30
Act. 20.45 Cello en piano. 21.15 Ork.conc.
21.45 „100 jaar Rijsenburg", klankbeeld.
22.05 Sopr. en piano. 22.35 Gram. 22.45
Avondgebed en liturg, kal. 23.00 Nieuws.
23.15—24.00 Gram.
TELEVISIEPROGRAMMA'S
NTS: 20.30 Journ. en weeroverz. 20.45
22.10 Filmprogr.
BRUSSEL (324 m.). 12.00 Gram. 12.30
Weerber. 12.34 Gram. (Om 12.55 Koersen)
13.00 Nws. 13.11 en 14.00 Gram. 14.30 Ork.
conc. 16.00 Koersen. 16.02 Orgelspel. 16.30
Gram. 16.55 Idem. 17.00 Nws. 17.10 Roe
meense muz. 17.40 Gram. 17.45 Boekbe-
spr. 18.00 V. d. jeugd. 18.30 Voor de sold.
19.00 Nws. 19.40 Gram. 19.50 Syndikale
kron. 20.00 Interview. 20.30 Gram. 21.30
Ork.conc. 22.00 Nws. 22.11 Gram. 22.45
Idem. 22.5523.00 Nws.
Bij beschikking van de minister
van oorlog zijn nieuwe rang- en
onderscheidingstekenen vastgesteld
voor militairen beneden de rang van
adjudant-onderofficier, behorende tot
de Koninklijke Luchtmacht.