Personeelstekort bemoeilijkt goede
verpleging van geesteszieken
Een bezoek aan Wolfheze"
Geen „gevaarlijke kranzinnigen"
in dwangbuizen of cellen
Eten met ongevaarlijke lepels
Radicale
veranderingen
Eigen
verantwoordelijkheid
Beschamend
Twee opleidingen
Pastoraat in
Zeeland
DOOR DE WERELD
Prins Charles zette zn beste (sport)beentje voor
gaterdag 13 juli 1957 ZEEUWSCH WEEKENDPagina 13
(Van een onzer verslaggeefsters)
Zuster R. A. R. Postema werkt nu al meer dan
25 jaar in de Psychiatrische Inrichting „Wolfheze"
te Wolfheze. Als er dus iemand is, die iets kan
vertellen over de veranderingen die zich daar in
de loop der jaren hebben voorgedaan, is zij het
wel. Zij heeft een gezellige zitkamer in de Lin-
denhof een van de veertien paviljoens, die de
inrichting rijk is en daar hebben wij een uurtje
met haar gepraat. Envan minuut tot minuut
groeide onze bewondering voor de doktoren, ver
pleegsters en therapieleiders en -leidsters in Wolf
heze, die met elkaar prachtige resultaten hebben
bereikt op het gebied van de verpleging van gees
teszieken.
„Het is U waarschijnlijk wel opgevallen, dat het
hier overal heerlijk rustig is", zegt zuster Poste
ma, „geen scheldende, vechtende en vloekende
mensen, geen tralies en meterhoge hekken, maar
rust en stilte en vriendelijke gezichten".
Maar, zuster Postema met haar lange ervaring,
herinnert zich ook nog wel andere tijden. Nog niet
zo lang geleden werd een inrichting voor geeste
lijk gestoorden beschouwd als een plaats, waar
lastige of gevaarlijke mensen zonder mqer worden
opgeborgen, omdat zij in de maatschappij niet te
handhaven waren. Ze lagen bijna de hele dag op
bed, verveelden zich, gingen vloeken en schelden,
trappen en slaan, en zij moesten in spanlakens
worden geregen, omdat zij anders de hele zaal op
stelten zetten. De grootste onruststokers - werden
in een isoleercel gestopt, een kleine ruimte met
wat houtwol of sto er in, waar zij net zo hard
tekeer konden gaan als zij wilden.
Het eten van de patiënten werd van te voren fijn gemaakt en met een
ongevaarlijke lepel van een onbreekbaar tinnen bord geschept. Bij de brood
maaltijden werd helemaal geen bestek gebrnikt: de zuster sneed de boter
hammen een keer door en daarna stopte zij het mes zorgvuldig weg in
haar grote schortzak.
Om beschadigingen zoveel mogelijk te voorkomen, werden de stoelen en
tafels aan de grond vastgeschroefd. De ramen waren van dik onbreekbaar
glas en vazen op kleedjes waren nergens te vinden. De voornaamste taak
van de verpleegsters bestond uit het schrobben en boénen van de gangen
en zalen, die constant door de patiënten werden bevuild. De zusters hadden
steeds een „noodfluït" in hun zak en die moesten zij nog al eens gebruiken,
als een van de patiënten te agressief werd.
Maar nu worden, er geen spanlakens
meer gebruikt in Wolfheze. En de enige
isoleercel die nog is overgebleven in een
van de oude paviljoens, doet dienst als
droogkamer voor de wasserij. Het hek
om de tuin is nergens meer dan een me
ter hoog, de ramen zijn overal van heel
gewoon glas gemaakt en tralies ontbre
ken overaJL Midden op de dag
sonder rustig in de paviljoens,
la patiënten die lichamelijk
dan werken.
De maaltijden verschillen in niets
met die van een normaal gezin: het
brood ligt op een stenen broodschaal,
er wordt van stenen bordjes gegeten,
alle patiënten leren hoe zij volgens de
etiquette met mes en vork om moeten
gaan en ook bij de warme maaltijden
mogen zij zichzelf bedienen.
De zitkamers zijn ontzettend gezellig
ingericht met modern behang, lichte
meubeltjes, leuke kleden en gordijnen
en schemerlampjes. Op de tafels staan
grappige asbakjes op kleurige kleedjes
en overal pronken bloemen. Op de zol
ders liggen nog dikke rollen stijve
blauw-wit gestreepte stof, -waarvan
vroeger de praktisch onverslijtbare uni
forme kleding der patiënten werd ge
maakt. Nu heeft de inrichting een eigen
modemagazijn met een keurcollectie van
leuke jasjes en modieuze jurken, waar
Uit de dames zelf een keus mogen maken.
„Ze zien er vaak nog chiquer uit dan de
Verpleegsters", lacht zuster Postema, ^en
van een jurk nemen we nooit meer dan
twee exemplaren, want als verschillende
dames elkaar in ons kerkje in een zelfde
gewaad zouden zien zitten, was het leed
niet te overzien!"
De grote veranderingen in Wolfheze
zijn te danken aan de nieuwe therapie,
die onder leiding van de geneesheer
directeur, dr. H. van der Drift, wordt toe
gepast. Het centrale punt van deze nieu
we behandelingsmethode is de verant
woordelijkheidsgedachte.
Vroeger werd het als logisch be
schouwd, dat een geesteszieke „gek" deed
en dat men hem, omdat hij ziek was,
niet verantwoordelijk kon stellen voor
zijn gedrag. Het is echter gebleken, dat
a-sociaal gedrag geen noodzakelijk ge
volg van een geestelijke storing hoeft te
zijn. In Wolfheze worden de patiënten
dan verantwoordelijk gesteld voor
alles wat zij doen en wanneer zij zich
storend gedragen, worden zij telkens voor
een tijdje uit hun milieu verwijderd. Op
deze manier leren zij de wisselwerking
tussen het eigen gedrag en het antwoord
van de omgeving daarop. En de geestes
zieke, die niet wordt behandeld als een
onmondig, lastig kind, maar als een vrij
mens met een eigen verantwoordelijk
heid, past zich meestal na korte, of lan
ge tijd aan.
Het spreekt vanzelf, dat iedere pa
tiënt bij deze behandelingsmethode
veel meer aandacht nodig heeft en veel
beter geobserveerd moet worden, dan
vroeger het geval was. De heraanpas
sing vraagt deskundige leiding en de
taak van het verplegend personeel is
er dan ook niet gemakkelijker op ge
worden. Want al hoeft er door de zus
tertjes niet meer geboend en geschrobd
te worden zoals vroeger, voor de be
ïnvloeding van het gedrag der patiën
ten is heel wat meer feeling nodig.
Zuster Postema schetste voor ons in
korte trekken de dagelijkse bezigheden
van de doorsnee verpleegster in haar pa
viljoen. 's Morgens vroeg helpt de zuster
de dames bij het opstaan.' De patiënten
wassen en kleden zichzelf, de
ster houdt alleen maar een oogje in het
zeil. Zij kijkt toe bij het ontbijt en zorgt
daarna, dat al haar „schaapjes" netjes
naar hun werk gaan. Daarna heeft ze vrij
tot 12 uur. Op dat tijdstip komen de da
mes weer thuis van hun werk in de
weefkamer, de wasserij, de huishouding,
Wandelen is een geliefkoosde ont
spanningsbezigheid van de pa
tiënten. In de loop der ;aren wer
den er al heel wat medailles, be
kers en lauwertakken bij elkaar
getippeld.
etc. De patiënten dekken zelf de tafels
(zij hebben om de beurt corvee), de zus
ter schept de schalen vol en begint de
maaltijd met gebed. Na de maaltijd wan
delen de patiënten wat door de tuin en
om half twee gaan ze weer aan het werk.
De zuster is dan vrij tot 6 uur.
Na het avondeten wordt er in groepjes
gewandeld in de prachtige omgeving,
onder leiding van een van de patiënten
of van een zuster. Bij een kopje thee of
koffie wordt er 's avonds in de gezellige
zitkamer een spelletje gedaan, de dames
lezen en handwerken wat, en zo tassen
negen en tien uur zoeken zij de slaapzaal
op. De verpleegster kijkt toe bij het was
sen en controleert zo nodig de tempera
tuur van degenen die een medicamen
teuze kuur volgen. In de ziekenklinlek,
waar alle patiënten op bed liggen, heeft
Uit groteprachtig gelegen ge
bouw is ,fSonneheert"het domein
van de verpleegsters. Hier heb
ben zij allemaal een eigen kamer
en in hun vrije uren kunnen zij
pingpongen, lezen, platen draaien,
piano spelen, of alleen maar
een beetje luieren.
het werk van de zuster natuurlijk het ka
rakter van de gewone ziekenverpleging
en de diensten zijn daar ook anders dan
in de andere paviljoens.
Zoals U ziet, onder de nieuwe therapie
worden de patiënten als mensen met een
eigen wil en verantwoordelijkheid be
handeld en het is heel belangrijk, dat de
zuster door haar houding en woorden
laat merken, dat zij hen ook zo be
schouwt.
De resultaten van de nieuwe methode
zijn prachtig, maar het is ontzettend jam
mer en voor ons volk eigenlijk bescha
mend, dat inrichtingen waar geesteszie
ke mensen worden verpleegd (in ons
land zijn 35.000 geestelijk gestoorden),
niet alles kunnen doen wat mogelijk is,
dat zelfs vele genezingen niet tot stand
kunnen komen, omdat er een tekort aan
personeel is. De beste resultaten zouden
worden bereikt, wanneer er per vier pa
tiënten één verpleegster beschikbaar
was. Maar in Wolfheze, waar 825 zieken
worden behandeld, bestaat het verple
gend personeel uit slechts 39 mannen en
108 vrouwen. Hieronder bevinden zich
bovendien reeds lang gepensioneerde
verpleegsters en getrouwde vrouwen uit
de omgeving, die vroeger dit beroep heb
ben uitgeoefendIn andere psychia
trische inrichtingen is de situatie ai niets
beter.
De meeste meisjes voelen zich meer
aangetrokken tot kinderziekenhuizen
dan tot inrichtingen voor geesteszie
ken. Eén van de oorzaken hiervan is
waarschijnlijk ook de volkomen foutie
ve voorstelling die zij zich van een der
gelijke inrichting maken. Zij denken
met een bevend hart aan de „gevaar
lijke krankzinnigen" en huiveren bij
de gedachte, dat zij dag in dag uit met
deze mensen zouden moeten optrekken.
Maar van gevaarlijke krankzinnigen is
geen spreke meer, dat wórdt wel be
wezen door het feit dat spanlakens en
isoleercellen overbodig geworden zijn.
Het is lang met meer zoals vroeger,
toen de geesteszieken praktisch allemaal
hun leven lang in de inrichting moesten
doorbrengen. Natuurlijk maakt de blij
vende kern wel verreweg het grootste
deel uit van de bevolking, omdat er van
de nieuwkomers altijd ongeveer een tien
de deel tot de zeer chronisch verlopende
gevallen behoort, die langdurige verple
ging nodig hebben. Maar dank zij de
betere milieutherapie en de nieuwe ge
neesmiddelen die steeds weer gevonden
worden, komen zelfs in deze categorie
wel verrassende genezingen voor. Maar
de andere 80 a 90 gaat toch weer naar
huis, al gaan daar soms jaren overheen.
Hun genezing vraagt echter de inspan
ning van alle krachten. Iedereen moet
daaraan meewerken. En de verpleegster
die niet de juiste feeling heeft voor dit
bijzondere werk, kan veel bederven van
hetgeen door de dokters en arbeidsthe-
rapeuten moeizaam is opgebouwd. „Vroe
ger dacht de dokter alleen, nu moeten
we allemaal denken", zo pleegt zuster
Postema de nieuwe situatie te karakte
riseren.
Wie iets voor dit werk voelt, doet het
al gauw met hart en ziel. Zo is daar b.v.
Klaske Bakker, hoofd van een van de
afdelingen en een levend stukje propa
ganda voor haar beroep. Het had heel
wat voeten in aarde voor haar ouders
het goed vonden, dat zij in een „krank
zinnigengesticht" ging werken, maar uit
haar enthousiaste verhalen blijkt wel,
dat z\j ër nog steeds geen spijt van heeft.
Haar zusje is er ook al door aangestoken
en wanneer zij oud genoeg is, zakt ze be
slist ook af van het hoge Noorden naar
het mooie Wolfheze.
De arbeidsvoorwaarden voor de ver
pleegsters zijn precies dezelfde als in de
gewone ziekenhuizen. Zij wordenv gratis
opgeleid voor het Rijksdiploma B Zie
kenverpleging (Zwarte Kruis: verpleging
geestes- en zenuwzieken). Deze opleiding
duurt drie jaar. De tweedejaars kunnen
overgaan naar een gewoon ziekenhuis,
omgekeerd kunnen de zusters die daar
hun opleiding volgen, in het tweede jaar
nog omschakelen naar de geesteszieken-
verpleging. De meisjes hebben veertien
dagen vakantie per jaar en een vrije dag
per week. Ook voor hen geldt de acht-
enveertlg-urige werkweek.
De inrichting Wolfheze heeft een spe
ciaal gebouw, Sonneheert, voor het ver
plegend personeel. De zusters hebben ie
der een eigen, leuk ingerichte kamer. In
hun vrfje uren kunnen zij aan sport doen,
zü kunnen lezen, platen draaien, piano
spelen en winkelen, kortom, gelegenheid
voor verveling is er niet.
Heel erg belangrijk is ook het werk
van de therapieleiders in de psychiatri
sche inrichtingen. In Wolfheze bestaat
daarvoor een speciale twee-jarige oplei
ding die de vakken handenarbeid, spel-
leiding, volksdansen, naaldvakken, mu
ziek en zang, psychologie, psychiatrie,
actievere therapie, geloofsleer, lekenspel,
weven en e.h.b.o. omvat.
De therapeutische ontspanning en de
therapeutische arbeid vormen een be
langrijk onderdeel van de behandeling
der patiënten. Een speciaal arbeidsteam,
bestaande uit een psycholoog, een psy
chiater en een expert op het gebied van
de actievere therapie, verdeelt de taken
zo, dat o iedere patiënt de voor hem of
haar meest geschikte ontspanning of het
meest geschikte werk krijgt. De geestes
zieken werken tin de kleermakerij, de
weverij, de wasserij, in de tuin of in de
huishouding, daar waar zij maar het best
op hun plaats zijn.
Er wordt ook erg veel aan ontspan
ning gedaan. De patiënten hebben ver
schillende sportverenigingen. Hun
wandelclub is zelfs beroemd: bij de
meeste marsen wordt door de Inrich
ting een van de hoofdprijzen in de
wacht gesleept. Korfbal, volleybal,
schaken, voetbal, reciteren en badmin
ton zijn zo de overige liefhebberijen.
Het bestuur van de clubs wordt uit
sluitend door patiënten gevormd, de
verpleegsters mogen echter wel mee
„sporten" als ze daar zin in hebben.
De inrichting heeft niet alleen een ei
gen moestuin, maar ook een compleet
dierenpark. De levende have bestaat uit
vissen, parkieten, kippen, konijnen, hon
den, eenden, kalkoenen, pauwen en gan
zen en er is zelfs een hertenkamp. Alle
beesten worden door de patiënten met
veel liefde verzorgd.
De zusters hebben zelf twee organisa
ties. De „Schakel" organiseert lezingen,
toneelavonden en andere soorten van
ontspanning, de „vakorganisatie", die bij
het C.N.V. is aangesloten behartigt de
dienstbelangen.
Deze foto laat zien hoe Hans Fur-
ler, afgevaardigde van de Westduit-
se Christelijke Democratische par
tij, in Bonn een toespraak hield in
de bondsdag als de eerste spreker
in het debat, dat voorafging aan de
ratificatie door het Westduitse par
lement van de Europese verdragen
(gemeenschappelijke markt en Eu
ratom). Op de achtergrond links
ziet men in de regeringsbank bonds
kanselier Dr. Konrad Adenauer.
Eén der Hervormde predikan
ten van Zierikzee, ds. C. J. van
Royen, geeft in het Weekblad
van de Ned. Protestantenbond
indrukken van een „Predikant in
Zeeland".
Ds. Van Royen meent, dat in
deze overwegende plattelands
provincie met wat kleine steden
erbij die krachtens een rijk ver
leden een stedelijk karakter dra
gen maar het moderne stempel
van de grote bevolkingscentra
missen, de blik niet ver
gaat. „De kleine gemeente over
heerst. De 76.000 Hervormden in
Zeeland beschikken over 113
predikanten, de 165.000 Hervorm
den in Drente over 77. Er valt
kerkelijk nog wel wat te herka
velen, vooral in de Hervormde
kerk! Dat deze gemeenten in
Zeeland steeds zwaarder zuchten
onder de enorme lasten, die het
handhaven van een predikants
plaats met zich brengt, is geen
wonder. Ook dit dreigt de blik te
veel naar binnen te keren. Er
staat tegenover, dat de offervaar
digheid zeer groot is, en dat is
iets wat toch ook wel bijzondere
waarde heeft".
cujo
Chr. Vereniging
Zedenoubouw
De algemene vergadering van de
Chr. Vereniging „Zedenopbouw" zal
vrijdag 27 september in hotel Brink
man te Haarlem worden gehouden. In
de middagvergadering zal dr. G. B.
Mastenbroek, zenuwarts, refereren
over: „Vragen rondom de ongehuwde
moederzorg".
Een zeventienjarige verkoop
ster te Innsbruck, Annemarie
Ehrensberger, heeft de tweede
prijs van een prijsvraag in een
blad, een jachtexpeditie van vier
weken in Afrika, niet willen aan
vaarden, omdat zij nog nooit per
trein heeft gereisd.
Tot dusver was zij alleen nog
maar met de plaatselijke autobus
gegaan. Het meisje zei aan de
prijsvraag te hebben meegedaan,
omdat zij graag een breimachine,
een troostprijs, had willen win
nen.
9 Minster J. G. Suurhof van sociale za
ken en volksgezondheid heeft gistermor
gen het nieuwe eigen huis in de Viot-
tastraat te Amsterdam van de nationa
le federatie voor de geestelijke volksge
zondheid officieel geopend.
9 De diplomatieke commentator van
radio-Cairo heeft verklaard, dat Egypte
met inachtneming van het handvest de
uitspraken van de V.N. bereid is zijn
betrekkingen met het westen te norma
liseren, mits de druk van de V.S. op
houdt, de Arabische kwestie in haar ge
heel wordt bezien en er een einde komt
aan de inmenging van het westen in de
binnenlandse aangelegenheden van
Egypte.
9 De Eerste Kamer heeft zonder hoof
delijke stemming een wetsontwerp, dat
de bevoegdheid tot zelfstandige uitoefe
ning van de tandheelkunde verleent aan
twee groepen van technici: de zgn.
„groep van drie" en de „groep van ne
gentien" aangenomen. Een belangrijk
deel der Kamer had graag gezien, dat
ook de „groep van veertig" zou zijn be
genadigd, maar de minister van sociale
zaken en volksgezondheid, de heer Suur-
hoff, wilde die wens onder geen voor
waarde inwilligen.
West-Duitsland heeft er donder
dag mee ingestemd om aan Nederland
400.000 mark te betalen als tegemoet
koming in de kosten van de legering
van Nederlandse militairen in de
bondrepubliek.
9 Het Perzische dagblad Keihan
bericht dat een staking van arbeiders
in de olieindustrie zich van Aghajari
Masjedsoleiman naar Abadan uit
breidt.
9 De Raad van Europa zal bij de
algemene vergadering van de V.N.
aandringen op een zo spoedig moge
lijke bespreking van het rapport over
Hongarije.
9 Tijdens het Zweedse vlootbezoek
van 23 tot en met 28 juli zal de in
februari 1057 in dienst gestelde onder
zeebootjager Hr. Ms. Rotterdam een
eerste bezoek brengen aan Rotterdam.
9 De Perzische Majlis heeft een wet
goedgekeurd waarbij de regering
wordt gemachtigd de Perzische olie
reserves tot ontwikkeling te brengen
met buitenlandse hulp.
9 De hoge autoriteit der Europese
Gemeenschap voor Kolen en Staal
heeft bekendgemaakt, dat de Frans
man Leon Daum benoemd is tot voor
zitter van het permanente orgaan voor
de veiligheid in de mijnen. Leon Daum
is lid van de hoge autoriteit.
9 Prins Bernhard heeft gistermid
dag een bezoek van twee uur gebracht
aan de tentoonstelling „Amsterdam
Diamantstad". De Prins nam speciaal
contact op met een van de heren van
de Diamond Trading Company.
Prins Charles van Engeland neen. scnuul up hei terrein van de „Duke „nam',
vol enthousiasme en onder de kriti- of YorUkazerne". De rechterfoto toont prins Charles
sche blikken van zijn ouders en zijn De linkerfoto laat zien hoe het
zusje prinses Anne, in Chelsea deel- prinsje, gadegeslagen door zijn vriend
genomen aan de sportdag van zijn jes, in volle vaart een hoge barricade
(rechts) gereed om de bal te vangen
tijdens een balspel, dat hem kennelijk
uitstekend beviel.
