IK DOOK 50 JAAR GELEDEN MET DE
EERSTE ONDERZEEBOOT
T WAS EIGENLIJK EEN
ZEEUWSE ZAAK
met de Luctor et Emergo"
Drie Fokker-generaties vliegen
op de YLSY
Hachelijke avonturen van
negen moedige mannen
EEN BESTE BOM DUITEN
Ex-marine'tnan Izaak de Visser (75) uit Heinkenszand kan met recht zeggen:
Het was een
echte Zeeuwdie
met de eerste
onder2eeër naar
de bodem ging
Het vierde prinsenkind"
ONBEZORGDE VAKANTIE VOOR
300 INVALIDE KINDEREN
Duitse socialisten willen
niet alleen regeren
Gemeentebestuurders
op Walcheren willen
vuilnisbelten kwijt
Middelburgse
commandant
Eind mei wordt gevierd
Halve eeuw
Onderzeedienst
in Nederland
l^adio
brengt ons
Maandag 15 april 1957
ZEF.Ï IWSCH DAGBLAD
Pagina 3
(Van onze speciale verslaggever)
SCHOORVOETEND BETRAD IZAAK DE VISSER een halve eeuw
geleden het stalen dek van de „Luctor et Emergo", de eerste onder
zeeër van de Nederlandse marine, die net van de Vlissingse helling
was gelopen. En zo begonnen de avontuurlijke zeemansjaren van
olieman De Visser uit Heinkenszand.
Deze vitale 75-er, die weer naar zijn Zeeuwse geboortegrond is
teruggekeerd en thans op een boerderijtje aan de Westdijk in Hein
kenszand van zijn pensioen geniet, is een van twee nog in leven zijnde
bemanningsleden die als eerste op de allereerste Nederlandse onder
zeeër voeren en geholpen hebben de Onderzeedienst op te bouwen.
„Als-iet moest duiken, liep de hele bemanning naar voren... en dan ging
het," vertelde de oude pionier ons deze week, toen we tegenover hem en zijn
vrouw aan tafel zaten. Dat waren me tijden! Izaak de Visser kan daar wel
uren van vertellen. Hij behoorde tot de helden, die niet schroomden vijftig
jaar geleden als eersten zich in een schip te laten opsluiten en daarmee onder
water doken. Geen wonder, dat men maar zo weinig liefhebbers voor dit
pionierswerk vond. Maar de 25-jarige olieman De Visser draaide zijn snorre-
punten eens op en waagde de stap naar het avontuur.
't Werd overigens nog goed betaald ook. Want drie rijksdaalders per
maand boven het gewone marinesalaris, plus vier gulden voor elk uur,
dot je in dat ding onder water zat, betekende zo omstreeks het begin
van deze eeuw een beste bom duiten.
Izaak de Visser wist toen al wat
varen was. Hij had al ruim acht
jaar ervaring op marineschepen als
de Urania, de Kortenaer, het wacht
schip De Koning in Soerabaja, de
Ceram (naar Nieuw-Guinea), de
Marnix en de kanonneerboot De
Gier.
Kinderspel
„Maar dat was allemaal nog
maar kinderspel geweest, vergele
ken bij het werk in de Onderzee
dienst", vond de ex-olieman, en
hij zette zijn bril af, om zijn ogen
te wrijven. Het scheen alsof tege
lijkertijd het verleden weer voor
hem stond.
„Met negen man maakten we de
eerste bemanning van de „Luctor
et Emergo" uit, onder commando
van Luitenant ter Zee jhr Schorer
uit Middelburg, die later nog luite
nant-admiraal is geworden. Van dat
stel pioniers zijn alleen olieman Den
Brasem en ik nog in leve'
-;eer I. de Visser, zoals h" thans
v..a cjjn rust geniet.
„Nou, en toen we de nodige in
structies hadden gehad, zou onze
vreemde, ijzeren sigaar voor het
eerst gaan duiken. Dat was me wat.
Dat ons het hart in de keel klopte,
kunt u begrijpen. Voor de veiligheid
hadden de marine-autoriteiten een
geweldige drijvende kraan langszij
laten komen, waarop meer dan hon
derd marinemensen gereed stonden,
om in te gri jpen, als het mis ging
Eerste duik
Er hielp geen lieve-moederen meer
aan. De mannen hadden „A" gezegd
en nu zou de „B" en desnoods het
hele alfabet moeten volgen. Met een
laatste blik op de zorgelijke gezich
ten van de met trossen en haken ge
reedstaande matrozen, liet het dap
pere negental zich in het stalen
monster opsluiten.
Langzaam liepen de tanks vol
water, de Luctor zakte steeds
dieperen toen verdween hij
geheel onder water. Vol spanning
en onder doodse stilte wachtten
de redders-in-spé op het teken
om in te grijpen. Natuurlijk zou
dit misgaan, dat stond vast
Ook in de Luctor keek men el
kaar vertwijfeld aan.
*Fot ieders grote verbazing kwam
de Luctor even later weer prins
heerlijk boven hoera! de eer
ste proefneming was gelukt!
Meen niet, dat daarmee alles in
kranen en kruiken was. O, neen.
Nog menig angstig avontuurtje zou
de koene bemanning beleven.
Onder 't ijs door
Zo zouden ze eens in het Mars
diep bij Den Helder opduiken. Net
toen ze boven zouden komen, hoor
den ze een enorme klap en de wan
den van de Luctor dreunden oor
verdovend. Angstig keek men el
kaar aan. Wat was er gebeurd?
„We hadden niet op de ijsgang ge-
iet", vertelde olieman De Visser ons
smakelijk lachend, „en toen bonkten
we met een reuzensmak tegen de
onderkant van de ijslaag".
De onderzeeër kwam wei weer
boven, daar niet van, maar erger
was, dat de periscoop door de bot
sing in gruzelementen was gegaan.
Maar de mannen van de Middel
burgse commandant waren niet
voor één gat te vangen. Zij gin
gen rusten door, en zolang de pe
riscoop in de reparatie was, deed
men het maar zonder. En voort
ging het duiken, opduiken, dui
ken, opduiken
Het gebeurde ook wel eens, dat
de Luctor het vertikte om te dui
ken. Geen nood. „Dan liepen we met
z'n allen naar de neus van het schip,
zetten vaart en hupla, daar dook-ie
al voorover, de diepte inEen
kind kon de was doen. Moesten ze
weer naar boven, dan rende de hele
zaak naar de achterzij, en dan ging
het spelletje omgekeerd.
Sterk verhaal
Nog zo'n sterk, maar niet minder
geloofwaardig verhaal. Zo hadden
de mannen een reddingstoestel uit
gevonden. Bij oefeningen werd de
nieuwe vondst geprobeerd en het
ging prima.
„Dat ging zo", vertelde de 75-ja-
rige Zeeuw ons, „we hadden een
slang van zo'n dertig meter lang, die
opgerold lag op het dek, in een kist.
Van binnenuit konden We het'dek
sel openen en floep.dan schoot
die slang naar het wateroppervlak.
Door die slang konden we dan met
<-> V" .v 4
,-f-
- s
:'V," r: 1 1
De iie onderzeeër in 1907. Olieman
Izaak de Visser uit Heinkenszand is
een van de acht. Hij zit voor de man
met de boei.
de buitenwereld praten, we konden
frisse lucht krijgen en zelfs kon men
er proviand doorgooien, als we eens
in nood zouden komen te zitten.
Tjonge, dat was me een vinding. We
waren cr reuze trots op, en waan
den ons heerlijk veilig..Ja, we wis
ten niet beter".
De Koningin
De mooiste herinnering van pio
nier De Visser is wel die mooie zo
merdag ,toen Koningin Wilhelmina op
bezoek kwam. Hare Majesteit wilde
wel eens kennis nemen van deze
„Onderzee-torpedoboot no. 1", zoals
het schip inmiddels was omgedoopt.
Speciaal voor dit schip kwam ze
naar Den Helder, waar de beman
ning stond aangetreden op het blin
kend geschrobde en gepoetste dek.
Vol interesse liet de Koningin zich
rondleiden. „Ik wil wel eens zo'n
duik meemaken", sprak Hare Maje
steit tot de commandant, en aan die
wens werd voldaan. Na een poosje
gevaren te hebben, gingen de lui
ken dicht, en.... daar dook de ijze
ren sigaar met zijn vorstelijke in
houd naar de zeebodem. „Dat waren
onvergetelijke uren", knikte de heer
De Visser ons toe, en hij ging er
nog eens recht voor op zijn stoei
zitten.
Niet zijn hele leven bleef hij bij
de Onderzeedienst. Later ging hij
over naar het Loodswezen, kwam
daarna aan de wal terecht, en ging
in 1937 met pensioen. Na de oor
logsjaren in Friesland te hebben
doorgebracht, zocht hij zijn moeder
land weer op in de Zak van Zuid-
Beveland. Daar leidt deze oude pio
nier, die nog zo vitaal en jeugdig is,
dat men hem apper zes kruisjes zou
geven, nu een rustig leventje.
Avonturen zoals vroeger zijn er
niet meer bij. Maar hij beleeft ze
nog geregeld, als hij die oude foto's
van vijftigjaar geleden nog eens
bekijkt. En als hij dan zijn oude
ogen even sluit, dan ziet hij de Nes
tor weer voor zich liggen: die
wonderlijke, ijzeren sigaar, de eerste
babij, waaruit later het fiere, sterke
geslacht van onze Onderzeedienst is
gegroeid. „Tjonge, nog eens aan toe,
dat waren me toch tijden...."
De stichting „Het vierde Prinsenkind",
die tien jaar geleden in het leven is ge
roepen om kinderen van oorlogsslacht
offers ontspanning te geven, is in moei
lijkheden geraakt, sinds in oktober van
het vorige jaar onregelmatigheden op
het secretariaat van de stichting zijn
ontdekt.
Een onderzoek naar deze onregelma
tigheden heeft geleid tot de arrestatie
van de secretaris van de stichting, de
heer F. H. te Dordrecht en een propa
gandiste mevr. B. te Rotterdam. H. is
inmiddels op vrije voeten gesteld en de
politie heeft een uitvoerig onderzoek in
gesteld naar vermeende malversaties.
Het bestuur van de stichting betreurt de
gang van zaken zeer, temeer daar hier
door de kinderen van de oorlogsslacht
offers de dupe dreigen te worden.
Het propagandawerk, dat door de bei
de verdachten werd verricht, heeft na-
Als de Westduitse sociaal-democrati
sche partij bij de komende bondsdagver
kiezingen de absolute meerderheid be
haalt, zal zij toch niet alleen regeren. Zij
zal in dat geval proberen de grootst mo
gelijke meerderheid voor haar regerings
program te verkrijgen, zo heeft de leider
der partij, Ollenhauer, vrijdag in Bonn
verklaard.
Of dit plan ook zou gelukken kon Ol
lenhauer niet zeggen, dat zou natuurlijk
van de andere partijen afhangen. In geen
geval zullen de socialisten echter het,
wat hij noemde, slechte voorbeeld volgen
dat de christelijk-democraten in de af
gelopen maanden hebben gegeven door
hun absolute meerderheid in de bonds
dag uit te buiten.
melijk geen voortgang kunnen vinden en
naar buiten hebben deze onregelmatig
heden een bepaalde weerstand opgewekt
bij tal van particulieren, die geregeld dit
werk financieel steunden.
Het plan om 300 invalide en 800 valide
kinderen een prettige vakantie te be
zorgen is door deze moeilijkheden on
uitvoerbaar geworden omdat de gelden
ontbreken. Wel zal aan 300 invalide kin
deren een vakantie door de stichting
worden aangeboden, waarvoor men re
kent op een financiële steun van de pro
vinciale comité's van plm. 20.000,
De commissie ter bestudering van het
vuilverwtfderingsvraagstuk op Walche
ren, dest\jds ingesteld door de vereni
ging van burgemeesters en secretaris
sen» heeft in overleg met deze vereni
ging een vergadering gehouden, waar-
bjj alle gemeentebestuurders op Wal
cheren waren uitgenodigd. Deze verga
dering, welke werd gehouden in Schut
tershof te Middelburg, en waar aanwe
zig waren een vijftigtal burgemeesters,
secretarissen, wethouders en raadsleden
stond onder leiding van burgemeester
J. L. Dregmans van Koudekerke en
Biggekerke.
Na opening werd het woord verleend
aan de heer Slagboom, vertegenwoordi
ger van de N.C. vJi. Bammens te Maars-
sen, die een causerie hield over de mo
derne vuil verwijdering. Het gesprokene
werd gevolgd door een film van dezelf
de strekking.
't WAS EIGENLIJK EEN ZEEUWSE zaak, die pionierstijd met de Luctor",
aldus oud-olieman Izaak de Visser uit Heinkenszand, „niet omdat ik
als Zeeuw tot de bemanning behoorde, maar omdat het eigenlijk een Zeeuwse
schuit was."
Dat zat zo. De eerste onderzeeër van onze Nederlandse marine werd in
Zeeland geboren, en wel op de helling van „De Schelde" te Vlissingen (1906).
En, om in stijl te blijven, kreeg deze Zeeuwse Marine-spruit een echt-Zeeuwse
naam: „Luctor et Emergo", de wapenspreuk van onze provincie.
van het gouden jubileum der Onder
zeedienst, omstreeks eind mei te Rot
terdam, present zullen zijn, spreekt
wel vanzelf. Met gepaste trots kan De
Visser dan nog eens zijn snorpunten
draaien en wijzend naar de moderne
onderzeeër tegen zijn oud maat Den
Brasem zeggen:: „Ja, joh, en wij heb
ben aan de wieg gestaan".
En als hadden de marine-autoritei
ten het erom gedaan, de eerste com
mandant die werd aangesteld, was
eveneenseen Zeeuw. De,toenma
lige luitenant ter zee Jhr. Schorer was
een rasechte Middelburger. In later
jaren bracht hij het tot admiraal,
waarna hij nog maar ruim een jaar
geleden overleed.
Slechts twee man van de oorspron
kelijke bemanning zijn nog in leven:
een zekere Den Brasem uit Holland
(destijds olieman op de Luctor) en de
75-jarige Izaak de Visser uit Hein- 0 In Denemarken zullen 14 mei alge-
keriszand. Dat zij beiden bij de viering mene verkiezingen worden gehouden.
0 Ongeveer twaalfhonderd studenten
van de juridische faculteit te Seoel wei
geren colleges te volgen, omdat een aan
genomen zoon van president Syngman
Rhee, tot de universiteit is toegelaten
zonder het verplichte toelatingsexamen
te hebben gedaan.
Naar wij vernemen zullen op de op 10 10 juni te houden I.L.S.Y
(Ypenburg) drie generaties fokkervliegtuigen te zien zijn. Het oudste
fokkervliegtuig, de „Spin", door Fokker in 1911 gebouwd, zal op de
grond te bezichtigen zijn. Door de hoge ouderdom van deze machine
zal zij niet meer in staat zijn de lucht in te gaan.
De Fokker F-7a, die in 1928 is gebouwd en in december 1955 van
Denemarken uit naar Schiphol werd overgevlogen, zal in vlucht wor
den gedemonstreerd. De rijksluchtvaardienst heeft voor deze gelegen
heid toestemming gegeven, waardoor het mogelijk is om dit type, dat
in de twintiger jaren grote bekendheid genoot in de internationale
vlieg-wereld, op de I.L.S.Y. te tonen.
Het nieuwste fokkervliegtuig, de F 27 (Friendship) zal eveneens wor
den gedemonstreerd. Een van de invliegers van de Fokkerfabrieken zal
met de Friendship de lucht in gaan. Hieruit blijkt dus, dat drie gene
raties fokkermachines op het vliegfestijn op Ypenburg aanwezig zullen
zijn.
OVER ENKELE WEKEN,
omstreeks eind mei wordt te
Rotterdam het 50-jarig be
staan van de Nederlandse On
derzeedienst gevierd. Een
halve eeuw terug immers,
gleed de eerste onderzeeër in
ons land van de helling. „Dat
waren nog eens tijden", zegt
de 75-jarige Izaak de Visser
uit Heinkenszand. En als er
één is, die dat kan weten, dan
is hij het toch zeker wel. Hij
maakte deel uit van de eerste
bemanning van onze allereer
ste Nederlandse onderzeeër,
de „Luctor et Emergo". Hij
maakte de eerste echte duik
mee, hij was een van de ne
gen dapperen, die heel ons
land verstomd deden staan
met hun gewaagde experi
menten en die de eer genoten
samen met Koningin Wilhel
mina meer dan twee uur te
mogen varen en duiken.
Maar laat De Visser zelf
vertellen. In dit artikel leest u
van zijn roemruchte jaren vol
avonturen, zoals wij die uit
zijn eigen mond optekenden.
dinsdag 16 april
hilversum i (402 m.>. KRO: 7.00
Nws. 7.10 Gram. 7.45 Morgengebed en
liturg, kal. 8.00 Nws. en weerber. 8.15
Gram. 8.50 V. d. vrouw. 9.35 Waterst.
9.40 Lichtbaken, caus. 10.00 V. d. kleu
ters. 10.15 Gram. 10.30 Schoolradio. 11.00
V. d. vrouw. 11.30 Gram. 11.50 Als de
ziele luistert, caus. 12.00 Middagklok
noodklok. 12.03 Romantische muz. 12.20
Gram. 12.30 Land- en tuinb.meded. 12.33
Instr. Octet. 12.55 Zonnewijzer. 13.00 Nws
en kath. nws. 13.20 Metropole or. en sol.
14.00 Schoolradio. 14.20 Gram. 14.30 V. d.
vrouwen v. h. platteland. 14.40 Kamer-
ork., koor en sol. 15.00 Schoolradio. 15.30
Gram. 16.00 V. d. zieken. 16.30 Ziekenlof.
17.00 V. d. jeugd. 17.40 Beursber. 17.45
Regeringsuitz.: Rijksdelen Overzee: Dr.
R. Kool Marktverkenning voor Tropische
produkten. 18.00 Lichte muz. 18.20 Sport-
praatje. 18.30 Amus.muz. 19.00 Nieuws.
19.10 Uit het Boek der Boeken. 19.20
Brabants ork. en solist. 19.45 Act. 20.00
Lijdensmeditatie. 21.00 Pianorecital. 21.30
Kamerkoor. 22.00 Concertgebouwork. en
solist. 22.50 Gram. 23.00 Nws. 23.1524.00
Gram.
hilversum h (298 m.). AVRO: 7.00
Nws. 7.10 Gym. 7.20 Gram. VPRO: 7.50
Dagopening. AVRO: 8.00 Nws. 8.15 Gram.
9.00 Gym. 9.10 V. d.'vrouw. 9.15 Gram.
9.40 Morgenwijding. 10.00 Gram. 10.50 v.
d. kleuters. 11.00 Orkestconc. 11.30 Bas
en piano. 11.50 Gram. 12.00 Lichte muz.
12.30 Land- en tuinb.meded. 12.33 Piano
en orgel. 13.00 Nws. 13.15 Meded. en gr.
13.25 Lichte muz. 13.55 Beursber. 14.00
Gram. 14.40 Schoolradio. 15.00 Voor de
vrouw. 15.30 Pianoduo. 16.00 Gram. 16.30
V. d. jeugd. 17.30 Nieuwe gram. 18.00
Nws. 18.15 Pianospel. 18.30 Fototips. 18.40
Westindisch ork. 18.55 Paris vous parle.
19.00 V. d. kind. 19.05 Viool en piano.
19.45 Toneelbeschouwing. 20.00 Nws. 20.05
La Fille de Madame Angot, operette.
21.15 De Antwoordman. 21.30 De trossen
los! 22.30 Kamerkoor. 22.55 Ik geloof, dat.
23.00 Nws. 23.15 Koersen v. New York.
23.16 Journ. en New York calling. 23.35
23.55 Gram.
televisieprogramma
NTS: 20.30 Journ. en weeroverz. 20.45
22.35 Filmprogr.
brussel (324 m.). 12.00 Ork.concert.
12.30 Weerber. 12.34 Gram. 13.00 Nieuw».
13.11 Gram. 15.00 Ork.conc. 15.50 Gram.
16.00 Koersen. 16.02 Gram. 17.00 Nieuws.
17.10 Operettemuz. 17.45 Boekbespr. 18.00
V. d. jeugd. 18.30 V. d. sold. 19.00 Nws.
19.40 Gram. 19.50 Vrije syndicale kron.
20.00 Interview. 20.30 Gram. 21.00 Ork.
conc. 22.00 Nws. 22.11 Strijkkwart. 22.30
Gram. 21.00 Ork.conc. 22.00 Nws. 22.11
Strijkkwart. 22.30 Zang en piano. 22.55
23.00 Nws.
Uit de drukke en geanimeerde be
spreking welke daarop volgde bleek,
dat voor deze zaak de belangstelling by
de gemeentebesturen groeiende is. Ge
streefd wordt naar een vuilverwy'dering
met uniforme emmers, moderne auto's
en verwerking van het huisvuil in de
composteringsinrlchting te Vlissingen.
De vragen waren hierop gericht en von
den beantwoording bjj de voorzitter van
de ingestelde commissie, wethouder
Van Popering uit Vlissingen.
samenwerking.
De heer Koene, gemeente-secretaris
van Middelburg, lid van de commissie
als bestuurslid van de afdeling Zeeland
van de vereniging van Nederlandse ge
meenten, welke op in de overwegingen
de hygiëne voorop te stellen en wanneer
dit wordt gedaan, dan zal een gemeen
schappelijke regeling tot stand komen.
De voorzitter onderstreepte deze
woorden en bepleitte met klem de thans
bestaande gelegenheid te benutten, niet
alleen door de aanschaffing van moder
ne emmers en autotractie, maar even
eens door samen te werken met Vlis
singen, aangezien dit het einde bete
kent van de verre van hygiënische vuil
nisbelten. Tenslotte gaf hij de vraag
ter overweging mee, of de huidige toe
stand ter wille van den mensen, die met
het ophalen belast zijn, wel mag wor
den voortgezet.
0 In het centrum van Alexandrië
(Egypte) is een gebouw van vier ver
diepingen ingestort, waardoor zes per
sonen werden gedood en een aantal ern
stig werd gewond.
Ingezonden mededeling (adv.)
voor
tte tanden en een frisse adem!
parelwi
\L
6
