Het historische verloop van de kustlijn
van eiland Walcheren
Rechter in zaak-De Braai viel
bewusteloos van zijn stoel
Z.W. O. verleent subsidie voor de uitgave van
Interessante studie van archivaris M. P. de
te Middelburg zojuist verschenen
Bruin
„Haat" op
lesrooster
Heft gelukkige resulftaaft:
de nieuwe MILLER
ZEEUWSCH DAGBLAD
Pagina
Vluchtelingenstroom
Proces nu voorlopig
uitgesteld
Wijsmuller reageert op
beschuldiging van Smit
Drie en 'n half duizend „proefrokers'%
wetenschappelijk geselecteerd uit
tienduizenden aanmeldingen, hebben de mélange
gekozen voor MILLER BROS: de King Size Virginia.
Woensdag 19 december 1956
Domburg al in Romeinse tijd bewoond
Welvarend Oostkapelle omstreeks jaar 600
Indijking Walcheren in 11e eeuw
In 15e eeuw verrees Westkappelse dijk
N.- en St.-Joosland behoorde tot de 19e eeuw tot
Zuid-Beveland
WENEN, 17 dec. (Reuter) In
de nacht van zondag op maandag zijn
in totaal 1.040 Hongaarse vluchtelin
gen Oostenrijk binnengekomen. Een
groot deel van de vluchtelingen wist
gebruik te maken van de dichte mist
in het grensgebied, die hen in staat
stelde Russische militairen te ontwij
ken.
NIJMEGEN, 17 dec. De gerefor
meerde jeugd van Nijmegen heeft a.l.
donderdagavond een kerstbijeenkomst
georganiseerd in de lokalen van de
geref. kerk aldaar, waar prof. dr.
F. G. L. v. d. Meer, hoogleraar in de
theologie aan de R.K. Universiteit
van Nijmegen, spreken zal over: „De
menswording en kerstmis in de oude
kerk".
Ingezonden Mededelingen (adv.)
(Van onze speciale verslaggever)
MIDDELBURG, 18 december
N DE ROMEINSE TIJD was er reeds sprake van bewoning bij Domburg. Dat wijzen
de gevonden „Nehalennia-stenen" uit", zo schrijft archivaris M. P. de Bruin te Middel-
ffburg in de inleiding van.zijn studie, waarin het ontstaan van Walcheren wordt geschetst,
dat oudtijds deel uitmaakte van het Vlaams-Hollands veengebied. Dat gedeelte van Walche
ren lag in die dagen iets verder de zee in, hetg een een aanknopingspunt vormde voor de be
paling van de kustlijn in noordelijke richting. De nederzetting bij Domburg was te beschou
wen als een station op de handelsroute naar Engeland. Daarnaast waren sporen van bewo
ning in Zuid-Walcheren geconstateerd.
In de derde en in de vierde eeuw en
ook ook later werd geheel Walcheren
geïnundeerd door overstromingen van
lange duur, bekend als „transgressies" die
verband houden met het rijzen van de
zeespiegel. Van de zesde tot de negende
eeuw werden op het strand van Oost
kapelle talrijke munten en sieraden ge
vonden, die duidden op de nederzet
ting van een welvarende bevolking, welke
echter op een klein gebied samenwoonde.
Walcherens ontstaan
In de zesde eeuw begon ook de aan
tasting uit het westen, welke in ver
band is gebracht met het ontstaan van
de Westerschelde. Langzaam ontstaat
dan een eiland, dat reeds op het ein
de van de achtste eeuw Walcheren
wordt genoemd.
In de tiende eeuw vindt men op dit
eiland de bekende „vluchtbergen",
waarover veel te doen Is geweest. Tot
op dit ogenblik zijn de geleerden het
er nog niet over eens of dit inderdaad
„vluchtbergen" waren dan wel verde
digingswerken tegen de Noormannen.
Vermeld dient te worden dat later op
de schorren veel van die „vluchtber
gen" zjjn aangetroffen, welke de naam
van „stelbergen" droegen.
Dijken rondom Walcheren
Wanneer de indijking, van Walche
ren is begonnen, zo vervolgde de heer
De Bruin zijn betoog, is niet precies
te zeggen. In tegenstelling tot Z.
Vlaanderen, waar de vermelding „Tu-
bindic" in de jaren 1025 tot 1038 op
de aanwezigheid van dijken wijst, be
schikt men op Walcheren niet over
dergelijke toponiemen.
(Van een speciale verslaggever)
ZO ONTSTOND DE STUDIE
VAN ARCHIVARIS DE BRUIN
MIDDELBURG, 18 dec.
„Wat bracht U op de gedachte om
een studie te beginnen over het
historisch verloop van Walche
rens kustlijn?" vroegen wij de
heer De Bruin.
„De eerste aanleiding was het
verschijnen van een dissertatie
van mej. A. W. Vlam," zo ver
telde de heer De Bruin, „hetwelk
was opgezet als een historisch-
morfologische studie van enige
Zeeuwse eilanden (1942)".
Dit proefschrift was zeer be
langrijk voor de bodemstructuur
van Zeeland in het algemeen en
voor die van Walcheren in het
bijzonder, omdat aan dit eiland
veel aandacht was besteed. In
1952 kwam „de bodemkartering
van Walcheren" van Bennema en
Van der Meer van de pers. De
resultaten van de bodemkarte
ring noodzakelijk geworden
door de inundatie van Walche
ren in 1944 betekenden een
verdere verbreding van de ken
nis van de bodemstructuur en
mede van het historisch verloop
van Walcherens kustlijn.
Was er dus op dit gebied vrij
veel over Walcheren bekend,
daar stond tegenover, dat het
kaartmateriaal nog niet was uit
gegeven. Nu kwam de heer De
Bruin te weten, dat op het Ko
ninklijk Huisarchief een interes
sant, met kaartjes verlucht ma
nuscript aanwezig is van de zes
tiende eeuwse deskundige op het
gebied van dijkbouw en zee we
ring, Vierling. Deze Vierling had
in zijn aan Willem van Oranje
opgedragen handschrift voorge
steld om de hoofden aan de
zuid-oostkust van Walcheren
langer te maken en schuin te la
ten aflopen, waardoor de stroom
verder uit de kust zou blijven.
Bovendien wilde hij op die hoof
den ijzeren punten plaatsen om
daarmee de bodems van vijande
lijke schepen bij een eventuele
landing te vernielen.
Genoemd manuscript (waaruit
de heer De Bruin twee kaartjes
in zijn studie heeft gereprodu
ceerd) bracht de archivaris op de
gedachte om van het midden der
zestiende euew af ook ander ma
teriaal op dit terrein te verza
melen teneinde aldus een over
zicht te geven van het historisch
verloop van de kustlijn van Wal
cheren.
In de zestiende eeuw bijv. belemmerden
onderlinge twisten tussen de staten van
Walcheren het goede toezicht op de dij
ken. Toch wist men de moeilijkheden te
boven te komen.
Zoutelande's muur
DJAKARTA, 18 dec. (A. N. P.).
Het landgerecht in Madjalengka, W.
Java, heeft maandag de behandeling
voortgezet van de strafzaak tegen de
Nederlander H. de Braai, die terecht
staat op beschuldiging van subversieve
actie tegen de Nederlandse staat. Als
gevolg van ongesteldheid van de rech
ter Sostrodirdjo, was de verdere be
handeling van deze zaak veertien da
gen geleden reeds opgeschort. De rech
ter, een asthma-patiënt, heeft echter
kennelijk zijn krachten overschat,
want op de zitting van maandag, tij
dens het verhoor van de derde getuige
op die dag, een inspecteur van politie,
viel hij bewusteloos van zijn stoel.
Na een half uur kwam hij weer bij,
doch hij was niet bij machte de zit
ting voort te zetten.
Het proces werd hierop voor onbe
paalde tijd uitgesteld.
Er werden maandag drie getuigen
gehoord. De eerste getuige was B. F.
de Raaf, die getuigde niet te kunnen
verklaren bij een ondergrondse bewe-
gesloten bij een ondergrondse bewe
ging voor het omverwerpen van de
Indonesische regering.
De tweede getuige was de onder
nemingsarbeider Achmad Sutji, die
slechts verklaarde De Braai als be
stuurder van een vrachtauto te heb
ben gekend.
De derda getuige was de inspecteur
van politie Sutisnawidjaja, die ver
klaarde dat vijf gearresteerde leden
van de Darul Islam-beweging hem
hadden verteld, dat zij beklaagden
hebben erkend als iemand, die bij on
dergrondse activiteit betrokken was.
O Te Bethesda in de Amerikaanse
staat Maryland, is een Siamese meis
jestweeling van vier maanden door
een operatie gescheiden. De toestand
van de tweeling is bevredigend.
0 In het noorden van Portugal heerst
een koudegolf. In het gebied van
Braganca hebben op sommige plaat
sen uitgehongerde wolven vee aan
gevallen.
IJMUIDEN, 18 dec. „Wijsmulle*
en Co waren gedwongen bij het sle
pen van de „Statendam" een eigen
weg te gaan". Aldus de reactie van
bureau Wijsmuller te IJmuiden op de
verwijten van L, Smit en Co's inter
nationale sleepdienst in Rotterdam all
zou Wijsmuller in open zee hebben
gemarcheerd over het binnenbrengen
van de „Statendam".
„Wij hebben aan Smit in Rotterdam
aangeboden het karwei samen te doen
op basis van Lloyds open form. Dit
aanbod is door Smit afgewezen. Ook
de Wilton-directie voelde er niets
voor".
„In de laatste tijd heeft ook Smit
en Co zich niet aan de regels van de
interanl salvage union, waarbij de
zeeslepers zjjn aangesloten, gehouden.
Ons aanbod aan de directie van Wil
ton om de „Statendam" binnen te
slepen kan als een antwoord worden
beschouwd op deze overtredingen van
Smit", aldus bureau Wijsmuller. Een
klacht bij de union, waarmee, Smit
en Co. dreigt, die eventueel ons lid
maatschap zou doen verliezen, zal een
averechtse uitwerking kunnen hebben.
Wij zouden dan geheel vrij zijn".
Toch kan men veilig aannemen dat de
indijking van Walcheren in de elfde of
begin twaalfde eeuw is begonnen en dat
rond 1300 het gehele eiland door dijken
was omgeven met uitzondering van dat
gedeelte, waar de duinen een natuurlijke
bescherming tegen de zee vormden.
Sinds 1550 is er voldoende kaartmateriaal
aanwezig, dat duidelijk illustreert hoe de
kustlijn er in die tijd heeft uitgezien en
zich later heeft ontwikkeld.
Westkapelle
De beroemde Westkappelse zeedijk
kwam in de vijftiende eeuw tot stand.
Door de dreigende stroomaanval op dit
kustgedeelte was men in 1540 genood
zaakt hier een „inlaag", een „slaperdijk"
te leggen.
De voordijk werd daarbij niet opge
geven, maar men retireerde uiterst lang
zaam totdat tenslotte in de veertiger jaren
van de zeventiende eeuw de zeedijk en
de „inlaagdijk" samenvielen.
Deze handelwijze steekt gunstig af
bij andere Zeeuwse polders, ond^r an
dere op Schouwen, waar men al te
haastig op de „inlaagdijk" terugviel en
zodoende terrein moest prijsgeven.
Viel er van het begin der zeventiende
eeuw af een sterke achteruitgang bij
Domburg te constateren, bij Oostkapelle
boekte men vooruitgang door het aan
groeien der duinen in de achttiende eeuw.
Zoals wij gisteren reeds
meldden, heeft de Ned. org.
v. Zuiver Wetenschappelijk
Onderzoek aan de heer M. P.
de Bruin, archivist aan het
rijksarchief te Middelburg en
archivaris van de polder Wal
cheren een subsidie verleend
voor de uitgave van zijn stu
die over het historisch ver
loop van de kustlijn van Wal
cheren. Deze studie is kortge
leden verschenen.
In een onderhoud, dat een
speciale medewerker met de
heer De Bruin mocht hebben,
vertelde de archivaris van
deze studie, hetgeen in neven
staand artikel is weerge
geven.
Walcherens strijd
Tenslotte wees de heer De Bruin er op,
dat sommige gedeelten voor Walcherens
kust bijzonder diep zijn, zo bijv. voor de
zuidwatering, waar diepten van meer dan
45 meter worden gemeten. Hiertegen
moest de polder sinds 1922 door middel
van zinkstukken maatregelen nemen. De
totale oppervlakte van deze zinkstukken
bedroeg in 1947 niet minder dan 25 hecta
re. Het polderbestuur heeft hierbij nog
het advies gevraagd van het waterloop
kundig laboratorium te Delft en dit heeft
na een grondig onderzoek het polderbe
stuur feitelijk niet anders kunnen advi
seren dan op de ingeslagen weg voort te
gaan, dat wil zeggen: zinken en nog eens
zinken.
Hoewel dus de bedoeling van de stu
die is geweest een zo selekt mogelijke
keuze van het beschikbare kaartmate
riaal te geven, heeft de teksts onder
meer de strekking te wijzen op de moei
lijke perloden in het dijkbeheer van
Walcheren.
Belangrijkste verandering
De belangrijkste verandering in de
kustlijn greep plaats in het zuid-oos
ten van het eiland. Hier werden sinds
1631 belangrijke polders aangeworven.
Dit poldergebied Nieuw- en Sint
Joosland werd eerst in de negen
tiende eeuw aan Walcheren gehecht.
Voor die tijd maakte het deel uit van
Zuid-Beveland.
Die inpoldering bracht voor Middelburg
het verlies mee van zijn open haven naar
zee. Hiertoe moest Middelburg een nieuw
havenkanaal maken naar Wulpenburg bij
Veere. Dit havenkanaal werd grotendeels
opgeslokt door het nieuwe kanaal van
Walcheren van omstreeks 1870. Door de
werken (Sloedam) van 1870, die o.a. Wal
cheren met het vasteland verbonden, werd
„het gelaat van het eiland" grondig ver
anderd. Deze aansluiting heeft de aan
trekkingskracht van Walcherens bad
plaatsen zeker vergroot.
De kuststrook Veere-Vrouwenpolder
werd vooral in de vorige eeuw geteisterd
door dijk- en oevervallen, die weliswaar
niet direkt van ingrijpende aard waren,
maar toch zodanig dat zij om doeltref
fende voorzieningen vroegen. De aanleg
van de Sloedam bracht dermate grote ver
anderingen in het stroomregiem, dat de
schorren ten zuiden van deze dam aan
zienlijk aanslibten, welk proces verhaast
werd door de aanplant van „spartinagras".
Dit leidde in 1949 tot indijking van de
Quarlespolder, waardoor Walcheren
steeds hechter met Zuid-Beveland werd
verbonden.
Oostkapelle's strand
Sinds 1900 namen strand en duinen bü
Oostkapelle belangrijk af. Het verlies van
deze natuurlijke bescherming tegen de
zee betekende ook een bedreiging van het
waterwingebied der gemeente Middel
burg. De afneming bedraagt hier sinds de
eeuwwisseling over twee kilometer af
stand ongeveer tweehonderd meter en
wordt veroorzaakt door golfbewegingen
en stroom voor de kust. Tegen dit gevaar
heeft men zestien hoofden geprojecteerd,
waarvan er thans een vijftal is gelegd. Al
deze veranderingen demonstreren zich
duidelijk in het gereproduceerde kaart
materiaal, waarvan de meeste kaarten
nooit elders zijn gepubliceerd.
De studie van de heer De Bruin wil
dan ook tevens een bijdrage zijn voor
de kartografie.
Zo werd in 1548 tegen de dreigende
achteruitgang bij Zoutelande het advies
gegeven een muur achter de duinen aan te
leggen. Dit zou een zeer ingrijpende maat
regel betekend hebben, die enige over
eenkomst vertoont met het thans uit te
voeren werk door bij genoemde plaats een
dijk achter de duinen te leggen.
Van zijn oorspronkelijk grondgebied
heeft Walcheren wel wat aan de zee
moeten prijsgeven, maar gezien an
dere landen en met name Schouwen Is
deze achteruitgang niet van grote be
tekenis geweest, hoewel het polder
bestuur altijd paraat is de stroomaan
val af te slaan.
Bovendien brengt de toenemende aan
trekkingskracht van duinen en strand
vanzelf het probleem mee deze als natuur
lijke verdedigingsmiddelen tegen de zee
te bewaren.
Voor het polderbestuur, zo zei de heer
De Bruin, kan het niet anders of dit laats
te zal altijd prevaleren.
De Westkappelse zeedijk heeft
sinds de vijftiende eeuw een zeer
belangrijke gedaanteverwisseling
en uitbreiding ondergaan. De dijk
breidt zich steeds verder uit in de
richting van Domburg, waarbij
steeds modernere middelen van
verdediging als asfalt-bitumen en
beton worden toegepast.
CAIRO, 17 dec. (Reuter). De
Egyptische studenten en scholieren zal
worden bijgebracht het kolonialisme
te haten, zo heeft de minister van on
derwijs verklaard.
De lessen in het Frans en het En
gels zullen worden voortgezet, omdat
het weglaten van deze twee talen een
onrecht jegens de cultuur zou zijn, al
dus de minister.
De minister van onderwijs deelde
voorts mee, dat men plannen voor 'n
uitbreiding van de militaire opleiding
bestudeert.
Pools-Russische overeenkomst
LONDEN, 18 dec. Reuter. Maan
dagavond is in Warschau een overeen
komst tussen Polen en de Sowjet-Unie
over de status van de Sowjettroepen in
Polen getekend.
De smaak van MILLER BROS is niet afhankelijk geweest van
de keuze van slechts een enkele tabaksexpert, neeneen
„keur"-corps van rokers de juiste doorsnee van geheel vir-
giniarokend Nederland heeft zijn stem doen gelden en zijn
keuze gemaakt. Deze nieuwe methode betekent een omwen
teling op de Nederlandse sigarettenmarkt.
Zij bracht SMAAK-ZEKERHEID
waar eerst SMAAK-TOEVAL was!
Een uitgebreide, wetenschap
pelijk doorgevoerde smaak-
enquête wees uit, dat er 17
kansen op de 20 zijn, dat
MILLER BROS ook de
Virginia naar Uw smaak is!
