kerkeigkü wereld IOTTEIBAMS UIEIIIIiST OLIESTOOK? Laat u deskundig voorlichten! hiacJhi 9xj~cLó tot faedaud zette in 1648 de T evergeefs poogde Dordtse kerkeraad zijn boeken te doen verdwijnen op stelten Ontwikkeling Ontspanning Gezelligheid wordt ook in Nederland gevierd 't Zeenwsch Weekend Een schrijver: „seer swack ende kranck van hersenen' (Van één onzer redacteuren) We zaten dezer dagen eens te bladeren in de catalogus van een tweedehands boekhandel, toen ons oog plotseling getrokken werd door een wonderlijke titel. Daar werd aangeboden een boek, genaamd „Samatitane ofte Spieghel der Godtsvreesentheyt en Eerbaerheyt, tot Dordrecht bij Frans Baltensz, 1648" klein octavo, perkament. Hier dook dus weer eens een exemplaar op van één der wonderlijkste boeken, die ooit in de Nederlandse taal verschenen zijn. Een boek, dat bij zijn verschijnen de kerkelijke wereld in be roering bracht. Kerkelijke en wereldlijke overheden deden tever geefs hun best om alle exemplaren onmiddellijk na de verschijning te vernietigen, omdat dit werk leidde tot „een openbare bespotting van de christelijke religie". Frans Baltensz was een boekhande laar en drukker, die in de eerste helft van de zeventiende eeuw en zaak had in de Nieuwe Kerkstraat te Dordrecht. Zijn vader was ouderling van de Ge reformeerde Kerk aldaar, doch in stil te een aanhanger van de dweepzieke Wederdoper David Joris. Ook met de zoon kreeg de Dordtse kerkeraad heel wat te stellen. Frans was niet tevreden met het drukken en verkopen van boeken, die door anderen geschreven waren. Hij wilde ook zelf de pen ter hand nemen. En natuurlijk gezien de tijd en plaats richtte hij zijn aandacht op de stichtelijke lectuur. Zo verscheen dan in 1635 een boekje van zijn hand, getiteld „Gulden Klei nood, streckende tot verclaringhe van het XIII capittel des Evangeliums Jo- hannis". Om onbekende redenen druk te hij dit boek niet zelf. Hij liet het van de pers komen bij zijn collega Nicolaas Centen en verzocht aan drie „SAMARITANE" kolderboek zonder weerga andere Dordtse boekhandelaren om mede de verkoop op zich te nemen. Niet gesticht Baltensz had zijn boek geschreven zonder voorkennis en toestemming van de kerkeraad en dit eerwaardige colle ge was dan ook allesbehalve gesticht, toen het kennis kreeg van dit theolo gisch oeuvre van onze vriend. Het boek bestond slechts uit een aaneen rijging van dwaze en niet lopende pas sages. Frans had n.l. zijn geschreven tekst in stukken geknipt, daarna had hij deze stukken in willekeurige volg orde weer aan elkaar geplakt om de aldus verkregen nonsens te laten druk ken. Op 27 december 1635 kwam de kerkeraad bijeen om over deze zaak te handelen. Enkele gedeelten van het boek werden voorgelezen en de broeders waren eenstemmig van me ning „dat het een hers- en sinneloos schrift was, daaruit geen verstand in het alderminst kon gevat ofte ge- raept worden, noch van den Evange- liste noch van zijnnen uytlegger sel- ve en daer geen ander vrucht van kon genoten worden als een open bare bespottinge van de christelijke religie". Rekenschap Vervolgens verscheen de auteur zelf voor de groene tafel om rekenschap te geven van zijn daad. Na dit onderhoud schreef de scriba in de notulen, dat de kerkeraad inzake Baltensz tot de con clusie kwam „dat hij een persoon was seer swack ende kranck van hersenen' Tot zijn grote schrik vernam de kerke raad, dat Frans nog verklaringen van andere hoofdstukken van het Johan- nes-evangelie geschreven had en lieten hem beloven, dat hij deze niet zou la^ ten afdrukken. Alle exemplaren van het Galden Kleinood werden op last van de kerke raad véfrzameld en vernietigd. Dit ge beurde grondig, want van dit werk is vrijwel geen enkel exemplaar meer te vinden. De „Samaritane" Zo keerde de rust terug in Dor drecht en van Frans Baltensz had men voorlopig geen last meer. Dat was maar goed ook, want binnen niet al te lange tijd was de Dordtse kerkeraad in een ander conflict gewikeld. Met ds. Jacobus Borstius deed in 1643 de „hay- rige questie" haar intrede op het ker kelijk erf. Over deze zaak, die tot een landelijk conflict uitgroeide, schreven we reeds eerder. In 1648 liet Baltensz echter opnieuw van zich horen. Toen drukte hij in zijn eigen bedrijf de beruchte „Samaritane" het boek dat in bovengenoemde cata logus opdook. Ook dit boek bevatte een verklaring van enkele hoofdstuk ken uit het Johannes-evangelie op de bekende kolderachtige wijze geschre ven. Kolder Een kleine illustratie. De auteur ver meldt de tekst: „Jesus seeyde tot hem, gaet U sone leeft" (Joh. 4 50) en Oprichting op 4 november 1946 Op 4 november a.s. zal het 10- jarig bestaan van de UNES CO worden herdacht. Ter gelegenheid van dit tweede lustrum heeft het UNESCO CEN TRUM NEDERLAND in nauwe samenwerking met de plaatselijke UNESCO-Comité's verschillende herdenkingsbijeenkomsten georga niseerd. De Vereniging voor Internatio nale Rechtsorde zal met haar ver schillende afdelingen eveneens medewerken om het tien-jarig be staan van de UNESCO in het mid delpunt van de belangstelling te plaatsen. Unescoparade in Rotterdam Te Amsterdam zal de landelijke vie ring plaatsvinden. Op 20 oktober a.s. zal in deze stad een grootse UNESCO- parade door de straten trekken, waar aan meer dan 2000 mensen zullen deel nemen. Deze optocht zal trachten in grote lijnen de doelstellingen en het streven van de UNESCO uit te beelden. Na afloop van deze manifestatie zal een herdenkingsbijeenkomst gehouden worden, waar enige vooraanstaande sprekers het woord zullen voeren. In verband met deze parade zal een herdenkingsprogramma worden uitge geven, waarin tal van artikelen zijn opgenomen, van de hand van deskun dige auteurs. In andere plaatsen Naast deze en andere activiteiten in Amsterdam zal te Utrecht op 29 okto ber a.s. een UNESCO-Concert worden uitgevoerd door het Utrechts Stedelijk Orkest met Jo Juda als solist. Te Groningen zal vanaf 29 oktober - 3 november a.s. de UNESCO-tentoon- stelling geëxposeerd worden, terwijl tevens op plechtige wijze het eindre sultaat van de actie, welke te Gronin gen werd gevoerd voor scho.olradio's in Pakistan, zal worden overhandigd. Ook alle andere comité's hebben het voornemen te kennen gegeven het 10- jarig bestaan van de UNESCO al of niet gekoppeld aan de herdenking van de Dag van de Verenigde Naties op waardige wijze te vieren. De P.T.T. liet een herdenkings- stempel vervaardigen met het op schrift „Tien Jaar UNESCO". Vanaf 1 oktober t/m 4 november a.s. zullen de brieven hiermede worden ge stempeld. Te Delft is op 64-jarige leeftijd over leden de heer A. Tutein Nolthenius, doctor in de geologie en oud-inventa- risator van het museum voor het on derwijs in 's-Gravenhage. De heer Tu-tein Nolthenius was een beoefenaar van de schilderkunst en werkend lid van de afdeling beeldende kunsten van „De Kring", vereniging voor schone kunsten te Delft. De „Mayflower II", het mauiokeurig nagemaakte schip van de „Pelgrim Vaders", dat op een werf in Devon Engelandwordt gebouwd, nadert zijn voltooiing. Vandaag zal het tewa- ter worden gelaten. Het scheepje, dat bestemd is als een geschenk voor de Verenigde Staten, zal in april van het volgende jaar de reis naar de nieuwe wereld maken. Aan boord zal zich dan een aantal nakomelingen van de echte „Pilgrim Fathers" bevinden. geeft daarvan de volgende „verkla ring": „Dat is, de Heer hier voren beschre ven sprack tot de rechtgeloovighe hof- besorgher van een koninck, in verkla ren hem syn God de Heere in syn in- seyndinghe van God de Heere, die in Galilea en verklaren hem, die in de rechtgeloovighe in synen huyse, in syn voor die rechtgeloovighe of weters den Heereenz. enz. Zo gaat dit boek 315 bladzijden lang door, zonder dat er haast één verstaanbare volzin in staat. De schrijver had de kerkeraad toe stemming gevraagd om dit boek te laten verschijnen en was na weige ring in hoger beroep gegaan bij de classis. Deze laatste instantie deed vele vergeefse pogingen om Baltensz van het publiceren van dit werk te weerhouden en waarschuwde ver volgens de stadsregering. De over heid verbood onmiddellijk de ver spreiding van het boek en pas vele jaren later, na de dood van de au teur, begonnen zijn erfgenamen de nog resterende exemplaren voor weinig geld te verkopen. Vrij grote opgang Wonderlijk genoeg maakte dit kol derboek toen echter vrij grote opgang in bepaalde mystieke kringen, waar men aan de kolder van Frans bijzon dere betekenis ging hechten. Naar A. C. Kruseman in zijn „Boekhandel van Noord-Nederland" meedeelt, verscheen te Amsterdam zelfs een herdruk van de „Samaritane". Thans heeft dit vrij zeldzaam ge worden boek alleen nog betekenis voor de verzamelaars van literaire curiosa. Toen de bekende snuffelaar dr. G. D. J. Schotel in 1869 een verhandeling over dit wonderlijke boek schreef, ver klaarde hij, dat de prijs tot het voor die tijd hoge bedrag van f 5.a f 6. opgelopen was, als op boekverkopingen eens een exemplaar te voorschijn kwam. In de ons toegezonden catalo gus werd thans f 17.50 voor het boekje gevraagd. Dat is toch altijd nog heel wat meer dan een gedegen theologisch werk van een serieuze tijdgenoot van Baltensz opbrengt! De auteur heeft dus in elk ge val de voldoening, dat zijn werk nog gezocht is, terwijl tal van ern stige commentaren van oude the ologen voor oud papier verkocht worden. Bovendien verwierf hij zich door zijn vreemd geschrijf een „Want het (Evangelie) is een kracht Gods tot behoud voor een ieder, die gelooft...." Rom. 1:16b. Paulus windt er geen doekjes om. Zonder enige restrictie poneert hij hier, dat het Evangelie een kracht van God is. Een mens kan dat ont kennen of bestrijden, maar dat maakt de waarheid ervan nooit onge daan. Paulus voegt er nog wat aan toe. Dat kan ook niet anders: het is God immers te doen om de mens. Die kracht is niet maar zo een abstract ding, maar zij is een heel concreet werk van God tot be houd van de mens. Daarmee zijn we er echter nog niet. Want deze kracht Gods is slechts tot behoud van een ieder, die gelooft. Is dat geen versmalling van het Evangelie? zult u misschien vragen. Toch niet, want dezelfde God, Die met Zijn Evangelie komt, is ook de grote Gever van het geloof aan de mens. Wij moeten steeds opnieuw leren, dat ook ons geloof een genadegave is. Dat voorkomt het postvatten van de gedachte als zou ons geloof iets zijn, waaraan wij het recht op ons behoud zouden kunnen ontlenen. Wij zullen evenmin kunnen afleiden uit deze tekst, dat het behoud van ons leven „automatisch" tot stand komt. God vraagt, dat wij zul len geloven. Ziedaar het wonderlijke van het Evangelie: de eis van te geloven tegelijk een goddelijke gift! Kunt u erbij? Het is een won der, maar ook een heerlijkheid, n.l. dat wij het geloof ontvangen, maar tegelijkertijd in dat ontvangen de grootste activiteit ontplooien. Dat brengt spanning in ons leven, zonder welke wij niet leven kunnen. Indien wij denken, dat ons geloof toch eigenlijk God verplicht ons te behouden, dan vergissen wij ons ernstig. Dan vergeten wij, dat dit ge loof door Gods Geest in ons hart is gewerkt. Maar als wij van me ning mochten zijn, dat het niet geeft, of wij geloven, omdat God er niet om geeft, of wij al dan niet geloven, dan kan deze vergissing ons het leven kosten. De gelovige, die zich openstelt voor de Geest des Heren, zal ondervinden, dat de eis tot geloof niet te zwaar is, omdat God Zijn kind als aan de hand leidt tot dat geloof en het daarin versterkt en bevestigt. Gaat het Meerderheidsvoorstel aan de raad Zal het Rotterdams Kamerorkest, dat ook in Zeeland geen onbe kende is vanwege de verschillen de toernees, welke het in onze provin cie heeft gemaakt, gaan verdwijnen? Het lijkt er veel op. De meerderheid van het college van burgemeester en plaats in diverse handboeken over de vaderlandse kerkgeschiedenis, over de Nederlandse boekhandel en zelfs in het degelijke Nieuw Nederlands Biografisch Woorden boek. En dat is heel wat meer dan deze dwaalgeest eigenlijk verdien de! Mayflower II" nadert voltooiing Tips voor de winter Adviescommissie voor vrije schilderkunst r\ e verenigingen „Arti et Amicitiae" te Amsterdam, „Pulchri Studio" te Den Haag en de Nederlandse vereni ging van kunstschilders aangesloten bij de Nederlandse federatie van beroeps verenigingen van kunstenaars te Am sterdam hebben besloten tot de in stelling van een centrale adviescom missie voor de vrije schilderkunst. Het voorzitterschap daarvan zal J. Fran ken Pzn. bekleden. Verscheidene organisaties van beel dende kunstenaars voelden het als een onbevredigende toestand, dat voor de vrije schilderkunst zulk een uit de or ganisaties voortgekomen onafhanke lijke adviescommissie niet bestond, zo als dat voor de beeldhouwkunst wel het geval is. De verenigingen van kunstschilders nadden mede daardoor geen enkele invloed op het beleid van de rijksover heid met betrekking tot het verstrek ken van opdrachten en het doen van aankopen, terwijl ook adviezen aan particulieren slechts op een gebrek kige of omslachtige wijze konden wor den gegeven, aldus de federatie. In deze leemte is thans voorzien door de oprichting van de centrale adviescommissie. De leden zijn J. Al- tink, K. Andrea, C. J. Basart, J. Bruyn, H. Gerrits, H. J. Schoonbrood, D. Schul- man en C. Timmer. Den Haag heeft weer een beiaard M a vijf jaar onderbreking is Den i»'^ Haag weer een beiaard rijk en heeft daarmee hoewel zonder stads rechten haar plaats in de rij van Ne derlandse steden weer volledig inge nomen. Een zeer eervolle plaats ove rigens, want in gewicht en klokkental is het vernieuwde carillon één van de belangrijkste in Nederland". Dit zei de loco-burgemeester, de heer C. H. P. W. van den Oever, bij de ingebruik stelling aan de voet van de nog geheel in steigers gehulde Haagse toren. Mr. R. de Waard, voorzitter van de Nederlandse Klokkenspelvereniging, gaf een toelichting over de nieuwe beiaard, waarbij de stadbeiaardier van Delft, Leiden en Amersfoort, Leen 't Hart, die ook directeur van de beiaar- dierschool te Amersfoort is, een de monstratie gaf. De loco-burgemeester sprak enige woorden van afscheid tot de scheiden de beiaardier, de heer Joh. de Zwaan, en verwelkomde de nieuwe beiaardier, dhr Henk Herzog, één van de eerste afgestudeerden van de beiaardier- school. Deze bespeelde hierop het ca rillon. Hij speelde o.m. passacaglia en fuga over D(en) Haag, een compositie van José Weijers uit Den Haag, spe ciaal voor deze dag gecomponeerd. e stichting stadsontspanning te Utrecht houdt ook dit jaar een kunstmarkt op het Janskerkhof. De drie voorgaande jaren is deze kunste naarsmanifestatie van groot nut ge bleken voor het contact in Utrecht en wijde omtrek tussen publiek en kun stenaars. Daarom zal de kunstmarkt ditmaal voor het eerst over twee da gen zijn verdeeld en op woensdag en donderdag 26 en 27 september worden gehouden. verdwijnen Olie is het veelbesproken woord van deze tijd. Olie Wat u er allemaal van weten moet 'betekent politiek, maar olie betekent ook gerief. En dan denken wij aan de moderne olieverwarming, ontstaan vit ^^X'eTnirflp3^ fewenfte ka11- de vroeger zo vaak gesmade mertemperatuur kunnen worden oliekacheltjes, aan de huis- gebracht. Ook een te grote capaci- brand- of haardolie, die ons ge- teit is niet goed. Bij matige buiten- regeld kan worden thuisbezorgd temperaturen zal men de kachel 3 7 a dan veelvuldig aan en uit willen en aan het gemak, dat een der- doen, hetgeen een sterk schomme- gelijke wijze van stoken biedt, lende kamertemperatuur en een De oliestoker-in-spé kan ech- verhoogde roetafzetting tot gevolg ter niet genoeq op het hart ge- ?al hebben. Het verdient aanbeve- i t i hng de leverancier een schetsje met drukt worden met tot aankoop over te gaan alvorens door een deskundige van een vertrouwde zaak te laten beoordelen of de vertrekken waar men deze ver warming wil toepassen hiertoe geschikt zijn of zijn te maken. Een belangrijke rol hierbij speelt de schoorsteen. Om voldoende trek op te wekken zal de schoonsteentop 3 a 4 meter hoger moeten liggen dan de rookmond van de kachel en ruim een halve meter boven de daknok of nabijgelegen obstakels j moeten uitsteken. Wanneer er klachten zijn over oliekachels, dan zijn deze in de meeste gevallen het gevolg van een slecht functioneren de schoorsteen. Verder zal men moeten laten be oordelen welke capaciteit de kachel moet bezitten om het vertrek zo economisch mogelijk te verwarmen. Koopt men een te kleine kachel, dan zal het vertrek bij lage buiten- de oppervlaktematen van het ver trek te verschaffen. Meestal zit het tankje (10, 12, 15 of 20 liter) achter de kachel. Dit kan echter ook naast de schoorsteen of op het balcon worden geplaatst en met 'n koperen buis met de ka chel worden verbonden. Er zijn apparaten, die door middel van ko peren leidingen zijn verbonden met een grote voorraadtank in de tuin. Dit is al heel gemakkelijk. Een oliereuk treedt beslist niet op maar dan moet men wanneer het tankje in de kamer staat ook niet morsen. Ruikt men toch olie, dan is er ergens een lek. Het laten ombouwen van een ko lenhaard tot oliehaard moet in het algemeen worden afgeraden. Meest al zal de verbrandingsruimte te klein zijn, terwijl bovendien de bak- branders, die hiervoor worden ge bruikt, niet de capaciteit van de oorspronkelijke kolenhaard kunnen evenaren. Het gevolg is dat men in de kou komt te zitten. Een weder- ombouw tot kolenhaard stuit dan op tal van moeilijkheden. De Nederlandse industrie is de periode van experimenteren nu te boven en er zijn dan ook Neder landse oliekachels en -haarden op de markt die aan alle kwaliteits eisen voldoen. Het buitenlandse produkt is wat vormgeving betreft nite altijd aangepast aan de Neder landse smaak, terwijl bovendien de eigenlijke waarde door de invoer rechten en verzendkosten lager ligt dan het bedrag dat ervoor wordt neergeteld. Olieverwarming, het moet nog De tank eens worden gezegd, eist meer ken nis dan een door kolen gestookt ap paraat. Deskundige voorlichting is dus noodzakelijk, maar let er ook op, dat de bediening op de juiste wijze geschiedt. Illllllllllllllllllllllliillllllll wethouders van de Maasstad heeft de gemeenteraad n.l. medegc.'°eld tot de slotsom te zijn gekomen, dai °t niet van een verstandig cultureel zou getuigen door verhoging van sub sidie de minder juiste ontwikkeling in de richting van een tweede symfonie orkest voort te zetten. Men zal zich waarschijnlijk herinneren, dat er met het Rotterdams Kamerorkest enkele moeilijkheden zijn geweest. Op 28 juni j.l. besloot de gemeeteraad een bedrag van 15.000,— te voteren, teneinde de salarissen voor de leden van dit orkest tot het einde van het lopende seizoen veilig te stellen. In dezelfde raadsverga dering werd besloten burgemeester en wethouders te verzoeken een commissie samen te stellen om te adviseren over de vraag hoe nog voor het aanstaande mu- ziekseizoen de belangstelling voor con certen en begeleidingswerken van dit or kest bevredigend zou kunnen worden op gevangen. Conclusies Deze commissie is tot een aantal con clusies gekomen. Zij meent, dat het R. K.O. blijkens zijn bezetting en zijn re pertoire meer te beschouwen is als een klein symfonie-orkest dan als een ka- mèrmuziekorkest. Twee symfonie-or kesten in Rotterdam acht de commis sie ongewenst: alle krachten dienen volgens haar geconcentreerd te wor den op de vervolmaking van het Rot terdams Filharmonisch Orkest. Ook is de commissie van oordeel, dat het R. R.K.O. is klein symfonieorkest K. O. niet kan voldoen aan de eisen, welke aan een kamermuziekorkesh moeten worden gesteld. Om deze twee redenen vindt de com missie handhaving van het bestaande R.K.O. niet verantwoord. Zij denkt orh in de behoefte aan kamerorkestmuziek te voorzien aan het Nederlands Kamer orkest onder leiding van Szymon Gold berg. Dat de meerderheid van b. en w. ip deze richting wil, blijkt uit het voorstel aan de raad om aan de Rotterdamse Kunststichting een bedrag van 12.000,— ter beschikking te stellen voor het doen geven van een aantal concerten te Rot terdam door het Nederlands Kameror kest. Pro In het meerderheidsvoorstel van b. en w. wordt er ook op gewezen, dat in het rapport van de staatscommissie Witteman wordt uitgegaan van een toekomstige vergroting van het Rotterdams Filhar monisch Orkest tot ongeveer honderd mu sici, waardoor het gemeentelijk subsidie met ongeveer 200.000,250.000, zou moeten stijgen. Voorts eist een goed muziekbeleid, dat meer steun wordt ge geven aan het conservatorium. Men ziet als oplossing voor het opvullen van da leemte, welke zou ontstaan door het weg vallen van het Rotterdams Kamerorkest, het geven van twee series concerten door het Nederlands Kamerorkest. Contra De minderheid in het college van b. en w. is van mening, dat de tijd niet rQp is een beslissing te nemen, welke de liqui datie van het R.K.O. tot gevolg zal heb ben. Zij zou het tegenwoordige bestuur de gelegenheid willen geven het orkest te reorganiseren en daartoe bijv. voor een jaar een subsidie van maximaal een ton beschikbaar te stellen. Rembrandicongres in Leningrad Op uitnodiging van het ministerie voor cultuur te Moskou en door bemidde ling van het Nederlands Instituut voor Internationale Culturele Betrekkingen zijn de heren dr. H. K. Gerson, directeur van het rijksbureau voor kunst-historische documentatie te Den Haag en J. C. Eb- binge Wubbens, directeur van het mu seum Boymans te Rotterdam, naar de Sowjetunie vertrokken. Zij zullen o.a. deelnemen aan het Rem- brandtcongres te Leningrad, dat daar ter gelegenheid van de Rembrandttentoon- stelling wordt gehouden. In Moskou zul len zij een aantal schilderijen-collecties bezichtigen. Tijdens hun verblijf in de Sowjet-Unie zijn zij de gasten van de Russische regering.

Krantenbank Zeeland

Zeeuwsch Dagblad | 1956 | | pagina 7