In Graz is een Nederlandse autobus nog
altijd een bezienswaardigheid
Dijk
van
oostelijk Flevoland wordt
pas in september gesloten
Stiermarken nog niet ontdekt door
de toeristenstroom
Stockholm' stelt de ,Andrea Doria'
verantwoordelijk voor aanvaring
Minister Algera sprak de
openingsrede uit
donderdag 9 augustus 1956
ZEEUWSCH DAGBLAD
pagina 5
Land aan de grens (I)
Maar de bewoners hebben grote
belangstelling voor ons land
Kwart miljoen inwoners
Groen? wouden
Echt boerenland
Bruin erts
Gloeiende hoogovens
In Graz
Ronddwalen
„De Zeven Provinciën"
naar de Antillen
Italiaanse maatschappij wordt aangesproken
voor schadevergoeding
Operatie H20 geopend
W egverbindingen
Uit het programma
(Van onze §-redacteur)
GRAZ, juli. Ieder jaar trekken wij Nederlanders in de vakantie-
tijd bij drommen de grens over. We dachten dan ook, dat een Neder
landse autobus in geen enkele Westeuropese stad van enig formaat
meer een bezienswaardigheid zou zijn. Maar we hebben ons toch ver-
gistAls de autobus met jonge boeren en boerinnen in het centrum
jan Graz stopt, vormen zich al ras groepjes nieuwsgierigen rond dit
toch zeer alledaagse vervoermiddel. De toeschouwers wijzen elkaar
op de NL-plaat, die ze kennelijk niet kunnen thuisbrengen. Maar
zodra we een papier met het opschrift „Holland" op de achterruit
hebben geplakt, is aan alle misverstand een eind gemaakt. Er wordt
gelachen en gewuifd. Hollanders zijn blijkbaar zeer welkom in de
hoofdstad van de Oostenrijkse bondsstaat Stiermarken. Als we uit
stappen beginnen enkele omstanders zelfs met de gewone Oosten
rijkse gemoedelijkheid een praatje.
Land van groene
wouden en bruin eris
„Hoe is het nu met de watersnood?
Is alles al weer gerepareerd?", zo
vraagt een oud, gebogen moedertje
met een vriendelijk gerimpeld ge
zicht. „En jullie hebben zo'n lieve
Koningin. Wil je ze de groeten van
me doen?" Ze kan maar moeilijk be
grijpen, dat v. e de Koningin niet bijna
dagelijks ontmoeten in het kleine Hol
land. De Oostenrijkse weekbladen
hebben naar aanleiding van het tel
kens terugkerend verblijf van de
koninklijke familie in Sankt Anton
zeer idyllische verhalen gepubliceerd.
Een gemoedelijk praatje bij de krui
denier o! de boekhandelaar met onze
Koningin moet dan ook naar de me
ning van de eenvoudige Oostenrijkse
lezer een gebeurtenis zijn, die voor
elk Hollander wel is weggelegd.
Deze grote belangstelling van
enkele inwoners van Graz voor een
groep Nederlanders doet op het
eerste gezicht wat wonderlijk aan.
Want Graz is tenslotte geen afge
legen dorpje, maar een stad met 'n
kwart miljoen inwoners. Er blijkt
slechts uit, dat een groot deel van
Stiermarken door de toeristen-
stroom nog niet is ontdekt. Dat is
ook wel begrijpelijk voor wie naar
de kaart kijkt. Een jaa, geleden
was Oostenrijk nog bezet gebied en
Stiermarken hoewel zelf liggend
in de Britse bezettingszone was
als het ware aan alle kanten omge
ven door Let ijzeren gordijn.
Het bondsland Neder-Oostenrijk in
het Noorden was door de Russen be
zet. In het Oosten grenst Stiermarken
aan het kleine Burgenland, dat ook
door de Russen bezet was en aan het
rode Hongarije en in het zuiden aan
Joegoslavië. Geen toerist had er haast
behoefte aan om zich in deze mui
zenval te begeven, vooral niet in de
tijd toen de spanning tussen Rusland
en het land van Tito toenam. Boven
dien zijn gebieden als Salzburg en
Tirol vanouds veel populairder als
toeristengebied en de weg naar Italië
loopt westelijk langs Stiermarken
heen. Zo bleef Stiermarken echt een
streek op zij van de toeristische heir
baan. Zo is het nu nog een ideaal
vakantieoord voor hen, die in het
Gasthaus liever de bewoners van het
land dan mede-toeristen ontmoeten
willen.
Gebrek aan natuurschoon is het
zeker niet dat de vreemdelingen dit
prachtige land deed mijden. Wie
dat denkt moet maar eens als wij
vanuit de Mozartstad Salzburg zuid
oostwaarts trekken. De tocht gaat
dan eerst door het mooie en over
bekende Salzkammergut. Langs de
Wolfgangsee, waar aan de overkant
het Gasthaus .,Im weissen RössT"
ligt, dat Ralph Benatzky inspireer
de tot zijn gelijknamige operette.
Dan over de Pötchenpas, vanwaar
men een prachtig uitzicht heeft op de
3000 meter hoge Dachstein en op de
Halstatter See. Op het hoogste punt
van deze pas staat een bord met het
opschrift Steiermark. Hier begint het
land van „groene wouden en bruin
erts", dat het doel was van onze tocht.
Stiermarken kan met recht aan
spraak maken op de naam „het groene
fewest". Als een groene mantel be
ekken eindeloze bossen de golvende
uitlopers van de Alpen. Hier en daar
plekt het lichtere groen van de hoge
alpenweiden. In het westen ligt de
sneeuw nog op de ruige onbegroeide
toppen van het Tauerngebergt^ en in
het zuiden en oosten groeit de wijn
stok tegen de zonbeschenen hellingen.
De grote afwisseling in het landschap
is een van de grootste attracties van
dit gewest.
Stiermarken is ook een echt boeren
land. In de vlakten van Mur en Raab
groeit het graan. De heuvels vormen
het fruit- en wijngebied. Hier zien we
de witte kerkjes staan op de heuvel
top en vandaar dalen de wijnstokken
in regelmatige rijen af naar beneden.
De wijnranken worden meestal
langs boomstammetjes geleid en het
lijkt wel, of deze dode stammen weer
volop tot leven gekomen zijn. In de
wijngaarden staan overal de klap-
molentjes: grote, houten sterren op
lange staken, die bij ieder windzuch
tje klapperend ronddraaien om de
begerige vogels te verjagen. Op de
nogere berghellingen liggen de primi
tieve bedrijfjes van de bergboeren,
die het
alpen.
bruine vee weiden op de
Maar alleen een boerenland is
Stiermarken toch ook weer niet. In
het hart van het land is de Ertsberg,
achthonderd meter zuiver ijzererts
ligt daar als een bruine klomp in het
groene land. Die berg is een geschenk
van de Waterman, die de bewoners
eens vingen in de Leopoldsteinersee.
Dat was nog in de tijd van de dwer
gen en elfen, waarover in de lange
winteravonden vele verhalen worden
verteld bjj het vlammend haardvuur
in de bergdorpen.
De Waterman smeekte om zijn
vrijheid en beloofde daarvoor aan de
bewoners van Stiermarken goud
gedurende een jaar, zilver geduren
de tien jaar of ijzer voor altijd. Ook
toen waren de Stiermarkers be
dachtzame boeren, die verder keken
dan de dag van morgen. Ze kozen
het ijzer, dat nimmer op zou raken.
Toen raakte de Waterman deze berg
aan, die eensklaps in een berg ijzer
veranderde.
Al in voorhistorische tijden werd
hier ijzer gewonnen aan de voet van
de Ertsberg. Voor een groot gebied
werd door de ontdekking van deze
nieuwe stof het stenen tijdperk uit
geluid. Nog zwoegen dagelijks dui
zenden „Bergknappen" op de hellin
gen van deze berg, die terrasvormig
wordt afgegraven. Maar de Water
man doet zijn belofte gestand, want
de voorraad erts blijft onuitputtelijk!
Rond de berg, in Eisenerz en Vor-
demberg, gloeien de hoogovens, die
het erts smelten tot ijzer. Drie wegen
liepen enige eeuwen geleden naar
Vordernberg, zo wordt verhaald. De
bruine, waarlangs het ijzererts werd
aangevoerd, de zwarte, waarover de
met kolen beladen karren voor de
smeltovens reden en de witte, die
diende voor de aanvoer van het meel
voor het brood van de Bergknappen.
Nu is de industrie meer verspreid.
Er zijn ook grote papierfabrieken
gekomen en chemische fabrieken. Er
wordt cement gewonnen door het af
graven van zandsteengebergten. Ons
kost dit laatste bedrijf onze mooie
St. Pietersberg met zijn grotten, maar
in Stiermarken kijkt men niet op een
bergje meer of minder.
Ondanks al deze bedrijvigheid blijft
Stiermarken echter een boerenland,
want de industrie domineert niet in
het landschap. De fabrieken liggen
weggescholen in de dalen, waar een
Tal van landgenoten brengen
de laatste jaren in Oostenrijk
hun vakantie door. Bijna allen
trekken naar Tirol, Salzburg,
Karinthië of Opper- en Neder-
Oostenrijk.
Het Bundesland Steiermark of
tewel Stiermarken is echter voor
toeristen een nog haast onbekend
gebied. Toch is ook dit deel van
Oostenrijk zeer gezegend met na
tuurschoon van een zeer afwisse
lend karakter en met interessan
te historische herinneringen. Dat
zal de groep leden van de Chr.
Jonge Boeren- en Tuindersbond
en van de Chr. Bond van Plat
telandsvrouwen, die dezer dagen
een excursie naar Stiermarken
heeft gemaakt, u kunnen beves
tigen. Deze bijzonder geslaagde
tocht stond onder leiding van de
voorzitter van de C.J.B.T.B., de
heer Joh. de Jong uit Alphen aan
de Rijn. Onze %-redacteur nam
als gast van de organisatie der
jonge boeren aan deze excursie
deel. In een serie artikelen onder
de titel „Land aan de Grens",
waarvan u het eerste vandaag in
ons blad aantreft, zal hij u iets
over Stiermarken vertellen. Over
het land, over zijn veelbewogen
geschiedenis, over het leven van
het kleine groepje protestanten
en over het boerenleven. Hij doet
dit in de hoop, dat door deze
korte flitsen wat meer belang
stelling gewekt zal worden voor
een gebied, dat dit zeker ver
dient.
dankbaar gebruik wordt gemaakt van
de waterkracht, de „witte steenkool",
die onbeperkt aanwezig is. Zij vor
men geen ontsierende vlekken op het
groene kleed van dit gewest. Een ge
west, dat half zo groot is als ons land,
doch dat slechts een tiende van onze
bevolking telt en dat op een vrij klein
gebied alle charmes van een Alpen
land weet te verenigen.
De oude stad Graz de enige
grote stad in Stiermarken vormt
een waardig centrum van dit mooie
land. Duizend jaar geleden was
Graz al een vissersdorpje en een
marktplaats aan de voet van de
slotberg, die hier stijl uit de vlak
te van de Mur oprijst. Nu zijn de
rollen omgedraaid. De slotberg is
nu eigendom van de stad en in de
ruïnes van het slot is een open
luchttheater gebouwd voor de Fest-
spiele, die gehouden worden in
elke Oostenrijkse stad, die zichzelf
respecteert.
De Uhrturm op de berg met. zijn
vier grote wijzerplaten is het sym
bool van de stad geworden, honderd
maal afgebeeld op koektrommels,
halsdoeken en brochures van het Ver-
kehrsbureau. Op vrije dagen trekken
de inwoners van Graz nu met het
tandradbaantje naar het gewezen
domein van hun heer. Ze hebben
daar een prachtig uitzicht over hun
oude stad met haar smalle straatjes
en tientallen kerken. Ze zien daar de
Mur kronkelen door de groene laag
vlakte, omzoomd door steeds hogere
bergkransen. Ze genieten van de
waarlijk unieke beplanting van de
berghelling, die als in een schoon en
levend tapijt een beeld geeft van de
gehele Alpenflora en ze kopen ape
nootjes voor de eekhoorns, die zo
mak zijn dat ze zonder schroom de
traktatie tussen uw vingers vandaan
komen halen.
Wie een hapje wil eten, nadat hij
van de Slotberg is afgedaald, moet
dat niet doen in een modern restau
rant. Hij moet in de oude binnenstad
ronddwalen een genot op zichzelf
tot hij zo'n romantische Gaststatte
vindt ergens op een binnenplaats. Een
donkere poort met zware gewelven
Het symbool van Graz is de Uhrturm
op de Slotberg. Het lijkt wel, of al
leen het bovenste deel van een toren
hier op de berg is neergezet.
leidt erheen. Kronkelende gangen
voeren naar andere, geheimzinnige
oorden. De muren van de eetzaal zijn
een meter dik en het is er heerlijk
koel. Ook op de binnenplaats zelf zijn
tafels aangericht in de zon. Hier zien
zwartharige en donkerogige vrouwen
en kinderen op u neer vanuit de log
gia's en de kleine, getraliede vensters.
Een echt zuidelijk tafereel, dat aan de
nabijheid van Italië herinnert. Wie
hier achter zijn viertel witte Iandwijn
zit na een wandeling door de stad,
kan zeer dicht de toestand nabij ko
men, die men in Oostenrijk als
„Wünschlos glttcklich" beschrijft!
's-GRAVENHAGE, 8 aug. Het
ligt in de bedoeling, dat de kruiser
„De Zeven Provinciën" en de onder
zeeboot „Zeeleeuw" begin oktober
zullen deelnemen aan oefeningen na
bij de Schotse kust. Daarna zal „Da
Zeven Provinciën" op 12 oktober op-
stomen naar de Nederlandse Antillen
voor schietoefeningen in de Caraïbi-
sche wateren. In december keert het
schip naar Nederland terug. Het wordt
voor de Kerstdagen te Den Helder
verwacht.
Aanhangig gemaakt bij Federale Hof
NEW YORK, 7 augustus (Reuter) De Zweeds-Amerikaanse
scheepvaartmaatschappij heeft dinsdag bij het Federale Hof te New
York de zaak van de aanvaring tussen de „Stockholm" en het Ita
liaanse passagiersschip „Andrea Doria" aanhangig gemaakt. De maat
schappij stelt, dat het Zweedse schip geen schuld heeft, maar dat de
„Andrea Doria" voor het ongeluk, waarbij naar schatting 52 per
sonen het leven hebben gelaten, verantwoordelijk is.
De Zweedse maatschappij is de
eerste, die haar lezing geeft van de
omstandigheden, welke hebben ge
leid tot de aanvaring op 25 juli ter
hoogte van Nantucket.
Volgens de Zweedse lezing werd de
„Andrea Doria" op ongeveer twee mijl
van Nantucket door de „Stockholm"
waargenomen. De schepen zouden el
kaar toen, overeenkomstig hetgeen op
het radarscherm was waargenomen,
op behoorlijke afstand aan bakboord
zijn gepasseerd. Voor alle zekerheid
De Leopoldsteiner See bij Eisenerz.
In dit meer werd volgens het oude
verhaal de Waterman gevangen, die
de Stiermarkers in ruil voor zijn vrij
heid een onuitputtelijke hoeveelheid
ijzererts schonk.
(Van onze §-redacteur)
KAMPEN, 7 aug. Minister Algera heeft vandaag in Kampen
de manifestatie „Operatie HzO" geopend en daarmee het sein ge
geven voor de aanvang van eenjpeeks feestelijkheden, exposities en
demonstraties, die de oude IJssëlstad tot 1 september volkomen op
stelten zullen zetten. H2O is n.l. de chemische formule voor water
en met de operatie van deze naam bedoelt Kampen de dijkdichting
van de polder Oostelijk Flevoland op luisterrijke wijze te vieren.
Jammer genoeg moest de minister van Verkeer en Waterstaat in zijn
openingsrede mededelen, dat de dijkdichting niet voor de eerste helft
van september zal plaatsvinden. De Kampenaars zijn dus te vroeg
met hun grootse feest. Maar de feestvreugde is er daarom niet min
der om.
Minister Algera bracht in zijn rede
lof aan Kampen als een stad met
grote historie en met veel sfeer en
stedenschoon. Thans levert de stad
aan een deel van ons volk „en
in mijn oog een goed deel", aldus
de bewindsman zijn geestelijke
leidslieden. De huisvrouwen krij
gen er hun potten en pannen van
daan. Een neven-effect van de Zui
derzeewerken is echter, dat deze
oude stad een nieuwe taak krijgt
als geestelijk, cultureel en econo
misch centrum van een deel van de
nieuwe polders. Minister Algera
deelde mee, dat Kampen in de toe
komst ook aan een belangrijke ver
bindingsweg zal komen te liggen
tussen Amsterdam en het Oosten
des lands.
De nieuwe polders zullen ook wor
den benut voor de aanleg van nieuwe,
doorgaande wegverbindingen. Als de
Markerwaard gereed is, zal Lelystad
worden verbonden met Amsterdam-
Noord. Zodra Westelijk Flevoland ge
reed is, krijgt Lelystad ook een snelle
verbinding met Utrecht en met Am
sterdam-Zuid. Vanuit Lelystad zullen
snelverkeerswegen worden aangelegd
naar Groningen en naar Zwolle. De
weg naar Zwolle zal over Kampen lo
pen. Kampen ligt dan dus aan de
hoofdverbindingsweg tussen Amster
dam en het Oosten des lands.
Minister Algera vertelde, dat men
na veel besprekingen en onderhande
lingen besloten heeft om het tracée
van deze weg zo dicht mogelijk langs
Kampen te projecteren, doch op een
verantwoorde plaats. Er zal daarom
een nieuwe hoge IJsselbrug worden
gebouwd in deze weg.
Kampen's burgemeester, dr. W. P.
Berghuis, verklaarde in zijn inleidend
woord het doel van de operatie H20.
.Kampen heeft gemeend, dat het op
haar weg lag om bij de voltooiing van
een nieuw belangrijk stuk Nederlands
waterstaatswerk zich tot tolk te ma
ken van de nationale vreugde over
dit gebeuren en tevens in brede kring
de aandacht te vragen voor de ge
wichtige functie, die de oude stad
Kampen als toegangspoort tot twee
grote IJsselmeerpolders te vervullen
krijgt", zo zei hij.
Na de officiële opening, die opge
luisterd werd door de uitvoering
van de Piet Hein-rapsodie door het
Westnederlands Symphonieorkest
o.l.v. Sam Swaab, begaven de ere.
gasten zich naar het voornaamste
feestterrein. Hier werd een fraaie
tentoonstelling bezichtigd over de
landaanwinning in Nederland,
waarbij o,m. grote bewegende ma
quettes van het Deltaplan en de
Zuiderzeewerken zijn opgesteld.
Vanaf 25 september zal ook het mi
nisterie van oorlog een expositie in
richten op dit terrein.
Van militaire zijde wordt trouwens
op grootscheepse wijze medewerking
verleend aan H20. Er zijn duikdemon-
straties door duikers en kikvorsman
nen in samenwerking met helikop
ters (op 14 aug.). Genietroepen leggen
bruggen aan. Een model-bivak en ver-
bandplaatsen worden aangelegd.
Vooral op 16 augustus worden tal van
militaire demonstraties gehouden,
culminerend in een veldslag.
Van donderdag tot zaterdag zullen
afgevaardigden uit andere Hanze-ste-
den Kampen met een bezoek vereren
en deelnemen aan tal van excursies.
Het programma van de komende drie
weken omvat verder een schaaktoer
nooi, modeshows, een cabaretprogram
ma over de Kamper uien, balletvoor
stellingen, speedboatraces en waterski
demonstraties, een hengelaarsconcours,
een standwerkersconcours en tal van
evenementen meer.
Bijzondere vermelding verdient ech
ter de landbouwtentoonstelling en de
daarom heen gegroepeerde agrarische
festiviteiten, die van 27 augustus tot
1 september te Kampen gehouden
worden als slotstuk van de Operatie
H20. De expositie omvat natuurlijk
een keur van landbouwwerktuigen.
Er zijn 135 inzendingen op een opper
vlakte van 8000 vierkante meter. Maar
als minister Mansholt deze expositie
geopend heeft, zal dit meteen het
startschot betekenen voor tal van an
dere manifestaties.
Paardenliefhebbers kunnen op 28
augustus een centrale keuring voor
was de „Stockholm" echter nog naar
stuurboord uitgeweken. Plotseling wal
evenwel het rode bakboordlicht van d*
„Andrea Doria" verdwenen, het groe
ne stuurboordlicht werd zichtbaar en
het Italiaanse schip maakte met onver
minderde snelheid een scherpe zwen
king naar bakboord, waardoor het
dwars voor de boeg van de „Stock
holm" kwam. Het Zweedse schip
maakte hierop onmiddellijk een scher
pe zwenking naar rechts en de machi
nes werden op volle kracht achteruit
gezet, doch het was onmogelijk een
aanvaring te voorkomen. Kort daarop
voer de „Stockholm" in op de stuur
boordzijde van de „Andrea Doria", al
dus de Zweedse lezing.
GEEN SCHULD
De Zweedse maatschappij stelt, dat
de schade en het als een gevolg hier
van zinken van de „Andrea Doria" niet
te wijten was aan enige onachtzaam
heid of schuld van de „Stockholm",
maar uitsluitend aan de schuld en on
achtzaamheid van de „Andrea Doria",
aan boord van welk schip de radar
installatie niet in orde was en/of ver
keerd werd bediend. Ook wordt de ka
pitein van het Italiaanse schip verwe
ten, dat „geen juiste of passende maat
regelen zijn getroffen om de aanva
ring te vermijden"."
De Zweedse maatschappij verzoekt
het Federale Hof om een uitspraak,
dat zij niet aansprakelijk gesteld kan
worden voor enig gevolg van de aan
varing.
In een verklaring voor de pers
zegt de maatschappij, dat zij de Ita
liaanse maatschappij ook voor scha
devergoeding zal aanspreken.
De Zweden-Amerika-lijn ontkent
niet, aldus de directeur van de Ita
liaanse scheepvaartmaatschappij, dat
de „Stockholm" ver buiten de normale,
overeengekomen route voor schepen in
oostelijke richting voer. Zij geeft toe,
dat de „Stockholm" met grote snel
heid, 18 knopen, voer en zij geeft ten
minste stilzwijgend toe, dat de „Stock
holm" de misthoorn niet gebruikte,
hoeweel iedereen weet dat er op het
ogenblik van de aanvaring zeer veel
mist hing.
warmbloedpaarden en trekpaarden
bijwonen. Van elk soort komen er
150 naar de kampioenschappen van
Overijssel meedingen. Op deze dag
zullen de Landelijke Ruiters van
Overijssel ook strijden om het pro
vinciaal kampioenschap. Op 1 sep
tember wordt een groot concours-
hippique gehouden, waarbij o.m. de
nationale kampioenschappen voor
tuigpaarden en diverse springcon
coursen gehouden worden.
Op 29 augustus staat het vee in het
centrum van de belangstelling. Er is
dan een fokveekeuring.
De plattelandsjongeren treden op
30 augustus tegen elkaar in het krijt
