ZEEUWSE FAMILIEIMN
DE THEOCRATIE
„Zijn takken over de muur"
30
Keeslngs Bistorisch Irchiel
Ontwikkeling
Ontspanning
Gezelligheid
i 't Zeeuwsch Weekend
Bijna
300
jiy ET MATERIAAL van de Nederlandse volks-
telling van 1947 heeft dr. P. J. Meertens in
staat gesteld over de frequentie en de ver
spreiding van de Zeeuwse patronymlca op -se
namen, die zijn afgeleid van de naam van de va
der nadere gegevens te publiceren. Dr. Meer
tens doet zulks in de „Mededelingen" van de
Ver voor Naamkunde te Leuven en de Commissie
voor Naamkunde te Amsterdam.
Hij constateert, dat het aantal patronymica op
-se, dat in 1947 in Zeeland voorkwam, naar de 300
loopt. Hiervan komen er ongeveer 185 op Walche
ren voor, 165 op Zuid-Beveland, 60 op Noord-Be
veland, 90 op Schouwen-Duiveland, 55 op Tholen,
15 op St. Phïlipsland, 70 in westelijk en 85 in oos
telijk Zeeuwsch-Vlaanderen.
De patronymica op -se hebben ook op Walche
ren, waar ze het frequentst zijn, zo constateerde
eindigen op
Walcheren
is mei 13.4 pCi
de „haard"
dr. Meertens, niet de alleenheerschappij. Naast
-se-vormen komen van dezelfde mansvoornaam
-sen-vormen voor. Hun aantal is echter gering. In
Grijpskerke bijvoorbeeld vindt men naast 30 pa
tronymica op -se er maar 4 op -sen (Barentsen, Ja-
kobsen, Marinissen, Marinussen). In Koudekerke
is de verhouding niet veel anders. Men treft er 53
familienamen op -se, doch maar 6 op -sen (Barent
sen, Berendsen, Christiaansen, Jakobsen, Klaassen,
Pietersen). Dr. Meertens zegt over deze laatste in
zijn rapport, dat zij voor een deel van vreemde
herkomst zijn. De percentages bedragen voor de
verschillende delen van ons gewest: Walcheren,
13,4 °/o, Zuid-Beveland 6,6 °/o, Noord-Beveland
11,2 "Id, Schouwen-Duiv eland 5,1 °/o, Tholen 4,3 °lo,
St. Philipsland 7,5 "to, W.-Zeeuwsch-Vlaanderen
2,2 °/o, O.-Zeeuwsch-Vlaanderen 3 °/o.
Inleressanie publikaiie over de Zeeuwse
patronymica op ,,s@"
Dr. Meertens maakt hieruit de gevolgtrekking, dat in 1 bijzonder Zeeuwsch-
Vlaanderen niet tot het -se-gebied behoort. Hij vervolgt: „Laat men dit bui
ten beschouwing, dan wordt het percentage voor de Zeeuwse eilanden 8,9
Walcheren blijkt duidelijk de haard van de -se-namen te zijn. Wanneer men
bedenkt dat zich herhaaldelijk Walcherse boeren op de andere eilanden en
in Zeeuwsch-Vlaanderen hebben neergezet, verklaart dat de aanwezigheid
van daar voorkomende -se-namen, die op Walcheren frequent voorkomen.
Echter vindt men buiten Walcheren ook een aantal -se-namen, die daar on
bekend zijn."
Minderhoud, Van Sighem (24 inwo
ners) en Van Vaardegem (22, Van
Vaardigem 6, Van Vaardighem 1), alle
drie typisch Westkappeis, wijzen on
miskenbaar op een zuidnederlandse
herkomst. „Indien dus althans een deel
van de bevolking uit de zuidelijke Ne
derlanden afkomstig is, kan dit deel
de namen Huibrecht, Lieven en Roel
(Roeland, Roelof), evengoed hebben
meegebracht dan dat deze reeds vóór
hun immigratie in Westkapelle gebrui
kelijk waren. De bronnen, die hier
over opheldering zouden kunnen ge
ven, ontbreken."
Verder in het rapport trekt dr.
Meertens nog deze conclusie: „Het
opvallende verschijnsel dat bepaalde
De grootste
groepering en door de boerenarbei
ders. Doch aan meer dan een veron
derstelling durfde hij zich niet te wa
gen.
Tenslotte zegt dr. Meertens nog,
dat het aannemen van een -se-naam
onder de stedelingen niet gebruike
lijk is geweest. „Wanneer men ze
thans in Middelburg en Vlissingen
aantreft, dan zijn de dragers van die
namen afstammelingen van platte
landsbewoners dan wel zelf van het
platteland geïmmigreerd. De steedse
patronymica eindigen op -s: Grims,
Lauws, Riemens, Simons, Willems
enz., maar hun aantal is gering".
Vervolgens noemt dr. Meertens de
negen -se-namen, die in Zeeland door
300 of meer inwoners worden gedra
gen, t.w. Janse (854), Louwerse (595),
Jobse, Jopse (534), Buysse, Buyze
(516), Dingemanse (420), Huibrechtse,
Huibregtse, Huijbrechtse, Huijbregtse,
Hubr'chtse, Hubregtse, Hubreghse
(400), Roelse (380), Joosse (367) en
Adriaanse (334).
Dan zijn er namen, die in een be
paalde streeek van ons gewest zeer
veelvuldig voorkomen. Hanse's treft
men bijvoorbeeld op Schouwen-
Duiveland, voor de Davidse's moet
men op Walcheren zijn. Gideonse
en Jacobse (ook Jakobse) zoeken
het met de Josiasse's de loziasse's en
de Kasse's eveneens op Walcheren.
De naam Jeremiasse treft men op
Zuid-Beveland vrij veel, evenals
Geense, van welke laatste naam er
ook nog al wat op St. Philipsland wo
nen. Stevense is weer een Zuid-Beve-
landse patronymica, Fondse, Fonse,
Geleijnse en Geleinse komen op Schou-
wen-Duiveland veel voor.
Plaatselflk
Dr. Meertens geeft ook een over
zichtje, waaruit blijkt, dat een be
paalde naam in één bepaalde plaats op
vallend veel voorkomt. In dit over
zichtje is dus alleen sprake van de
-se-namen. Anders stonden de Minder-
hout's van Westkapelle en de Van
Belzen's van Arnemuiden er ook bij!
Souburg: Arendse; Westkapelle:
Faasse, Gabriëlse, Huibregtse enz.,
Lievense, Pouwelse, Roelse; Vlissingen:
Florusse; Serooskerke (W.)- Geerse;
Nieuw- en St. Joosland: Goverse; Me-
liskerke: Matthijsse; Koudekerke:
Rjose; Ierseke: Everse; Krabbendijke:
Geense; 's Heerenhoek: Franse (ook
Naar gegevens van het bureau
voor naamkunde te Amsterdam
Hoedekenskerke); Ovezande- Goense;
Oudelande: Remijnse; Heinkenszand:
Simonse; Kruiningen: Stevense; Zie-
rikzee: Fondse en Willemse; Haam
stede: Geleijnse, Geleinse; Ouv.-erkerk
en ICerkwerve: Hendrikse; Nieuwer-
kerk- Lievense; Bruinisse: Okkerse;
Oud-Vossemeer: Aarnoudse; Poort
vliet: Anthonisse; St. Annaland: Fase
en Theunisse; St. Maartensdijk: Ne-
lisse (ook Tholen).
Hoewel dus buiten Walcheren ook
nog vele -se-namen voorkomen, liggen
de gemeenten, waar 20 pet. of meer
/an de bevolking een dergelijke naam
draagt, alle op dit eiland. Het zijn:
Westkapelle 35 pet., Meliskerke 30 pet.,
Grijpskerke 27.7 pet., Serooskerke 24.6
jet., St. Laurens 24.1 pet., Zoutelande
22.6 pet., Biggekerke 20.7 pet., Koude
kerke 20.4 pet. en Aagtekerke 20 pet.
Het trekken van een conclusie kan
slechts met de uiterste voorzichtigheid
gebeuren, neent dr. Meertens. „Het
is verleidelijk om de gevolgtrekking
te maken, dat de persoonsnamen,
waaruit de bovengenoemde meest
voorkomende familienamen zijn ont
staan, in een bepaalde tijd de popu
lairste zijn geweest. Het toevallige
feit, dat de een de andere familie zich
in de mannelijke lijn op intensiever
wijze voortplantte dan een andere,
maakt deze gevolgtrekking al dadelijk
discutabel".
Het volgende wordt door de samen
steller van het se-rapport dan ook
onder het grootst mogelijke voorbe
houd beweerd.
Noormannen
„Onder de Walcherse dorpen is er
geen waarvan de familienamen zo
kenmerkend zijn als 't dijkdorp West
kapelle, een voormalige smalstad. Het
heet. dat de Westkappelaars van de
Noormannen afstammen; in elk geval
onderscheiden ze zich in lichaamsbouw
en kleur van haar en ogen van de rest
der Walcherse plattelandsbevolking."
Van de inwoners dragen er 230 de
naam Minderhout, 130 heten Hui
bregtse, 11 Huibregtsen zijn er en 3
Huijbregsen. Dan zijn er nog 128 Lie-
vense's en 105 Roelse's. Namen als
Italiaanse sierkunst in
Den Haag
tallaause sierkunst uit vele oude sle
den, aangevuld met stukken uit de
Haagse stedelijke verzameling, zal in
september-oktober te 's-Gravenhage in
het Gemeentemuseum en nadien te Mi
laan worden geëxposeerd. De tentoon
stelling zal ruim 300 schatten uit mu
sea en kerken, die tussen de 14e en de
18e eeuw ontstonden, omvatten. Deze
sierkunst omvat dus geen schilderijen
en geen beeldhouwwerken, behalve klei
ne bronzen plastieken. Men zal weef
werken en gobelins, kasulfels, gedreven
zilver, pronkharnassen vervaardigd door
meesterhanden uit Milaan en Mantua,
meubelen, glas- en aardewerk kunnen
bewonderen, kunstschatten van de
prachtlievende Italiaanse hoven, o.a. van
de Florentijnse medici, kerkelijke kunst
uit soms zeer kleine historische, zelden
bezochte, Italiaanse stadjes zien naast
het Venetiaans glaswerk en beroemde
portretpenningen.
O
Rembrandt-herdenking
in Brazilië
In het nationale museum voor schone
kunsten te Rio de Joneiro is in aanwe
zigheid van de Nederlandse ambassa
deur, van vertegenwoordigers van de
Braziliaanse ministers van buitenlandse
zaken en onderwijs en zeer veel belang
stellenden een expositie geopend van
60 reprodukties naar Rembrandts wer
ken. Een bijzondere manifestatie was
de plechtige zitting, die de faculteit van
de nationale kunstakademie aan Rem
brandt wijdde. Deze maand zal de ten
toonstelling ook in Brazilië's grootste
stad, San Paulo, en daarna nog in an
dere steden gehouden worden. De her
denkingen staan onder het patronaat
van de culturele Instituten Brazilië-
Nederland.
Weer ,,Skultjesilen" in Friesland
Hei SQ-rappori
van
Dr. P. J. Meertens
familienamen in een dorp of een
groep bij elkaar gelegen dorpen
veelvuldig voorkomen, kan uitslui
tend het gevolg zijn van het feit,
dat een familie daar is blijven wo
nen en zich gaandeweg uitgebreid
heeft."
Chronologisch kan men, aldus de
samensteller van het rapport, de per
soonsnamen, die tot -se-namen aanlei
ding hebben gegeven, in drie catego
rieën scheiden: De Germaanse, die
(waarschijnlijk) al vóór de bloeitijd
der heiligenverering in Zeeland be
kend waren, de heiligennamen en de
Oudtestamentische (heiligen-)namen.
„Want de Here, onze Rechter, de Hert, ome Wetgever, de
Here, onze Koning, Hij sal ons vertossen." Jesaja 33 22.
In het woord dezer overdenking wordt alle macht gesteld in des
Heren hand. Zowel de rechterlijke: de Here is onze Rechter; de wet
gevende: de Here is onze Wetgever, als ook de besturende: De Here
is onze Koning!
Ongetwijfeld heeft Jesaja hier de Messiaanse heilstijd op het oog,
waarin God door de Messias zal regeren. Dan geschiedt er geen on
recht meer. Want de Here is onze Rechter. Dan beantwoordt de wet
geving geheel aan Gods wil, Want de Here is onze Wetgever. Dan
wordt de wereld regelrecht door God Zelf bestuurd. Want de Here is
onze Koning.
Deze theocratie omvatte tevens de sociale gerechtigheid, waarvan
de Mozaïsche wetgeving (denk slechts aan de instelling van Sabbatfis-
jaar en jubeljaar)) en het profetisch getuigenis tegen de uitbuiting
van de armen door de rijken ons voldoende illustratie bieden. Is de
vervulling van deze heilsverwachting nu gekomen met de komst van
de Christus, de Messias, van Wie de profeten getuigen? Op deze vraag
heeft de verhoogde Christus zelf geantwoord vlak voor Zijn Hemel
vaart: „Mij is gegeven alle macht in hemel en op aarde". Evenwel,
deze heerschappij van Christus is nu nog slechts voor ons een zaak
van geloof en niet van aanschouwen. Wij zien het nog niet, dat Hem
alle dingen onderworpen zijn. In zoverre is het profetisch visioen
van Jesaja slechts gedeeltelijk vervuld met de eerste komst van
Christus. De volledige vervulling wordt ons pas geschonken met Chris
tus' wederkomst. Dan pas zal het visioen werkelijkheid worden, dat
de Here onze Rechter, Wetgever en Koning is. Hebben wij alzo vol
doende oog voor de Maranatha-verwachting in het woord onzer over
denking, de komst van het Koninkrijk Gods bij de voleinding der we
reld. Hieruit mogen wij echter niet de conclusie trekken, dat deze
verwachting geen enkele betekenis zou hebben voor het leven hier en
nu op aarde. Wij kunnen niet in ons persoonlijk leven en in Staat en
Maatschappij rustig onze gang gaan, zonder ons iets van Christus'
heerschappij aan te trekken.
Maar nu hoor ik velen zeggen: Ja, dat is inderdaad waar. Christus
wil nu reeds als Koning in mijn leven erkend worden. Evenwel, zo
voegen zij er aan toe, dit geldt slechts voor mijn godsdienstig leven
en van de kerk als geloofsgemeenschap. Maar zij achten het dwaas
heid, dat Christus ook iets te maken zou hebben met het leven in
Staat en Maatschappij.
Het blijft niettemin de voortdurende roeping der Kerk om tegen
Overheid en Volk te getuigen, dat ook op staatkundig en maatschap
pelijk terrein de Here als onze Rechter, Wetgever en Koning dient
erkend te worden.
Wanneer God erkend wordt als bron van alle gezag, dan Is daar
mee tevens de sociale wetgeving gewaarborgd. Want in de Bijbel be
tekent theocratie: steeds tegelijkertijd sociale gerechtigheid. Een poli
tiek, die de sociale noden des volks geen recht doet, wordt dan ook
door haar eigen handen gestraft.
Maar laat de massa-mens van deze tijd nu niet denken, dat hij te
vreden kan zijn met enkel materiële welvaart, met brood en spelen
zonder de dienst van God. Dan gaan wij de ontkerstening der natie,
een on-christelijfc tijdperk en daarmee de ondergang tegemoet. „Tot
de Wet en tot de getuigenis! Voor wie niet spreekt naar dit woord,
ts er geen dageraad. (Jesaja 8:20).
Hugenoten
Tot de eerste groep behoren bij
voorbeeld Buyse (van Buso), Dier-
manse (van Diederlkman), Dinge-
mans, Hollebrandse, Xmanse, Wisse,
enz.
Het overgrote deel van de -se-na-
men is van heiligennamen afgeleid:
Aarnoutse, Adriaanse, Andriesse, An-
theunisse enz. De voorkeur van de
Hugenootse immigranten op Walche
ren voor Oudtestamentische namen
blijkt uit een aantal vooral op dit
eiland bekende familienamen: Abra-
hamse, Adamse, Daniëlse, Davidse, Gi
deonse, Jacobse, Jobse, Joziasse, Sa-
muelse en Zachariasse.
Dat de -se-namen in 't bijzonder on
der de plattelandsbevolking van Wal
cheren worden gevonden, verklaart dr.
Meertens uit de omstandigheid, dat 'n
deel der Walcherense boeren pas laat
dikwijls niet eerder dan tegen het
eind van de 18e eeuw familienamen
hebben aangenomen. Zij kozen daar
voor dan de verbogen genitief-vorm
van de naam van hnn vader, de naam
dus ook, waarmee ze in de wandeling
en in de herkeboeken werden aange
duid.
Mode
Dr. Meertens stond toen nog voor
de verklaring van het feit, waarom
deze patronymica op Walcheren zo
veel talrijker zijn dan in het overige
Zeeland en Holland. Hij vroeg zich af,
of ook hier de mode, de zucht tot na
volging een rol heeft gespeeld. „Als ik
mij niet vergis", zo zegt hij, „was het
aantal minder gegoede boeren op Wal
cheren groter dan op andere eilan
den". Dr. Meertens dacht hier aan de
mogelijkheid, dat deze -se-namen
vooral aangenomen zijn door deze
LI et Detroit Institute of Art heeft
ontdekt, dat een onbekend 15de
eeuws schilderstuk, dat 31 jaar gele
den voor 18.000 dollar was aange
kocht, een meesterwerk van Jan van
Eyck van onschatbare waarde blijkt te
zijn. Deze ontdekking werd gedaan
toen het oude schilderij ter restauratie
naar New York werd gezonden waar
bleek dat een belangrijk deel van het
schilderij met een nieuwe verflaag
was bedekt. De directeur van het mu
seum verklaarde, dat deze ontdekking
van intei'nationaal belang is, aange
zien er slechts 30 tot 40 stukken van
Van Eyck bekend zijn.
In Friesland worden deze zomer weer den van dit seizoen gehouden bij
zeilwedstrijden gehouden met de z.g.
„Skutsjes", een bepaald soort Friese
binnenvaartuigen, dat zich bijzonder
goed leent tot dit wedstrijdzeilen, in
Friesland „Skutsjessilen" genoemd.
Woensdag werden de eerste wedstrij-
Wie dingt mee naar
Prof. v. d. Leeuw-prijs
r\ e minister van onderwijs, kunsten
en wetenschappen stelt Nederlandse
Gomponisten in de gelegenheid mede te
dingen naar de prof. Van der Leeuw-
prijs, welke hij, daartoe in staat gesteld
door de N.V. Philips' Phonograflsche
Industrie te Baarn, voor 1956 zal kun
nen verlenen. Voor deze prijs komen ln
aanmerking na-oorlogse werken, welke
zijn geschreven voor de bezetting van
een normaal kamerorkest. Tevens moet
de compositie geschikt zijn om voor de
gramofoon te worden opgenomen.
De tijdsduur moet tenminste 15 en
ten hoogste 20 minuten dan wel ten
minste 30 minuten en ten hoogste 36
minuten bedragen.
Veenhoop in de buurt varvEernetoon
de. De foto toont enige (Skutsjes" in
actie. -
Ds. J. Karelse schreef oriënterend werk
De geschiedenis der Vrije Evangelische Gemeenten
De Vrije Evangelische Gemeen
ten, die over 't algemeen wars
zijn van „bekendheid onder de
mensen", werden dit voorjaar toch
even gevangen door het zoeklicht
van de publiciteit. Dat was name
lijk, toen de bond van deze ge
meenten zijn 75-jarig bestaan
vierde. Ds. Karelse, predikant bij
de Vrije Evang. Gemeente te Goes,
werd bereid gevonden ter gelegen
heid van dit jubileum een gedenk
boek te schrijven en hij heeft zich
in de korte tijd, die hem hiervoor
INLANDERS
sjouwden beelden van
ton omhoog I
<J\ e Noorse onderzoeker
+J' Thor Heyerdahl, die
de Kon-Tikt expeditie
heeft geleid, heeft ver
klaard het mysterie van
de beelden van Paas
eiland te hebben opgelost.
Eeuwen lang heeft men
zich namelijk afgevraagd
op welke wijze de in
landers erin geslaagd
konden zijn de dertig
ton wegende stenen beel
den te versjouwen en op
te richten op de met gras
begroeide hellingen bij
de zee. Heyerdahl zegt
het mysterie proefonder
vindelijk te hebben opge
lost. Met behulp van
twaalf inlanders wist hij
een beeld van dertig ton
overeind te krijgen, na
dat het door 180 eiland
bewoners zonder veel
Noorse onderzoeker
loste geheim op
moeite was versleept.
Heyerdahl die van
een bezoek aan Polyne
sia in Panama is terug
gekeerd vertelde, dat
de burgemeester van het
eiland hem over de me
thode van oprichting der
beelden had ingelicht.
De beelden werden met
behulp van hefbomen
aan een kant geleidelijk
aan omhoog gewrikt,
waarbij de eronder ont
stane ruimte telkens met
stenen werd opgevuld,
totdat zij, bijna in ver
ticale stand gekomen,
met touwen in de juiste
positie konden worden
getrokken.
Toen Heyerdahl de
burgemeester vroeg,
waarom hij dit nooit aan
andere archeologen had
verteld, kreeg hij ten ant
woord: ,JZij hebben het
mij nooit gevraagd".
Een kwarteeuw
HET BEGON
BOVEN
EEN PAAKDESTAL
Geïllustreerd dagboek van het hedendaagse wereldgebeuren
Dezer dagen was het 25 jaar geleden, dat het eerste nummer ver
scheen van Keesings Historisch Archief, „geïllustreerd dagboek
van het hedendaagse wereldgebeuren". Deze publikatie .was des
tijds een novum in de perswereld. Zonder de krant onbestaanbaar,
was het geen krant, al had het met de krant kenmerken gemeen als
actualiteit, periodiciteit van verschijning, universaliteit enz. Geen
tijdschrift en geen boek in de gebruikelijke zin, was het deze beide
eigenlijk tegelijk. Een nooit afgesloten, toch steeds overzichtelijke
kroniek, waarin van week tot week, aan de hand van de wereldpers,
het belangrijkste van wat er in de gehele wereld geschiedt op het
gebied van economie, politiek, geestelijk leven, kunst, wetenschap,
techniek en sport wordt vastgelegd. Vastgelegd en zodanig door een
ingenieus index-systeem geordend, dat men de onderdelen van dit
feitenmateriaal op elk gewenst ogenblik kan terugvinden.
zij een goed georganiseerd privé-archief
van knipsels uit binnen- en buitenlandse
dagbladen en andere periodieken.
Zoals dat gaat, werd geleidelijk be
kend, dat Keesing, zo niet alles, dan
toch heel wat belangrijke feiten en
cijfers wist op het gebied van beurs,
ondernemingen, fondsen, koersen en
van economie en financiën in het al-
De stichter, de thans bijna zeventig
jarige Amsterdammer I. Keesing Jr., had
zijn sporen op journalistiek gebied ver
diend. Jarenlang was hij medewerker aan
een 15-tal binnen- en buitenlandse bladen
en persbureaus, in het bijzonder voor
financiële en economische aangelegen
heden. Een dergelijke omvangrijke taak
kon hij echter slechts volbrengen, dank
gemeett. Steeds meer banken, handels
ondernemingen, industriëlen, notaris
sen enz. kwamen telkens weer een be
roep doen op zijn „geheugen", en
steeds weer werden alle gevraagde in
lichtingen, geheel belangeloos, ver
strekt.
Eén voor allen
Maar intussen was reeds de gedachte
geboren, waarin niet alleen een andere,
originele broodwinning, maar waarin
zelfs een zaak bleek te zitten: Als het bij
vele belanghebbenden blijkbaar zo slecht
gesteld is met de toch zo noodzakelijke
documentatie, als zij geen tijd of geen
lust hebben om een actueel archief be
hoorlijk bij te houden, kan dan niet betel-
één voor al deze belanghebbenden doen,
waaraan zij, om welke reden dan ook.
niet toekomen?
Zo ontstond, bijna 45 jaar geleden,
Keesings Financieel Archief: een dage
lijkse archiefdienst voor banken en
andere financiële instellingen en finan-
cieel-economisch geïnteresseerden. Ge
stencild eerst in de huiskamer, gedrukt
kort daarna op tweedehands machines
boven een paardestal.
(Zie slot op volgende pagina)
was toegemeten, van deze taak ge
kweten op een wijze, die onze be
wondering en onze dank verdient.
De waarde van dit gedenkboek schuilt
vooral hierin, dat het een stuk kerkge
schiedenis beschrijft, dat vrijwel bij on§
hele christenvolk onbekend is. En waar
de bakermat van de Vrije Evang. Ge
meenten in Zeeland ligt en de naam van
Ds. Budding met het ontstaan van deze
gemeenten is verbonden, daar moet dit
boek in 't bijzonder de Zeeuwen interei-
seren: niet alleen de Vrije Evangelische»
in Zeeland, maar allen, die enige belang
stelling hebben voor de 19de-eeuws«
kerkgeschiedenis van ons gewest speci
aal dan van Zuid-Beveland).
We horen van Buddings prediking, na
dat hij de „oude weg" verlaten had: „Wij
hebben de Verlossing en die is voor allen,
voor allen, voor allen!" We merken o.a.
ln de schets over de prediking hoe
Buddings „vrijheid" t.a.v. de belijdenii
tot op de huidige dag de Vrije Evangeli
sche Gemeenten typeert.
Oriënterend werk
Wanneer we dieper zouden ingaan op
het karakter van deze gemeenten, dan
zou dat buiten het bestek van de bespre
king van dit boek vallen. Immers dit boek
is beschrijving van geschiedenis en alg
zodanig wil het gewaardeerd worden.
Welnu, dan zijn we de schrijver zeer
dankbaar voor dit oriënterende werk. Al
lezende, merkten we, dat we eigenlijk
reeds lang op dit boek hadden gewacht.
Want we wisten maar heel weinig van
het ontstaan en het streven van de V.E.
Gemeenten.
De verschillende gemeenten passeren de
revue. Bij sommige wordt langer, bij an
dere korter stilgestaan, al naargelang de
historie meer of minder bewogen was.
Overal die klemtoon op het vrije van de
gemeente, op de els van persoonlijk geloof
en persoonlijke heiliging. Ook overal een
gespannen verhouding tot de Kerkleer.
Speciaal tot de belijdenis van Gods ver
kiezing.
Wie dit boek van Ds. Karelse aan
dachtig leest, krijgt een duidelijk beeld
van wat die „Evangelischen" nu eigen
lijk zijn. En vooral een antwoord op
de vraag, hoe deze gemeenten er ge
komen zijn. En wie een belangwek
kend stukje kerkgeschiedenis van
Zuid-Beveland wil leren kennen, kan
hier bijzonder te gast gaan.
De titel „Zijn takken over da muur'' is
ontleend aan Jakobs zegen aan Jozef
(Gen. 49 22). De gemeenten worden ver
geleken met takken, die zoveel groei
kracht hebben, door Gods genade, dat zij
boven de muur zijn uitgestegen.
Er is nogal het een en ander, dat ons
van de Vrije Evangelische Gemeenten
gescheiden houdt, maar uit het boek van
ds. Karelse is ons duidelijk geworden, dat
er toch nog meer is, dat ons verbindt: de
gemeenschappelijke overtuiging, dat het
voor ons allen heilige noodzaak en tevens
het heerlijkste geluk is om door een le
vend geloof Christus te zijn ingelijfd. Van
het feit, dat het ook de Evangelischen om
de Christus der Schriften te doen ls, ne
men wij dankbaar nota.
R.A.F.
Ds. J, Karelse, ZIJN TAKKEN OVER
DE MUUR, uitgegeven ter gelegenheid
van het 75-jarig bestaan van de bond van
Vrije Evangelische Gemeenten in Neder
land (18811956), Uitgave Erven J. Bijle-
veld, Utrecht. Prijs f 4.25.
