WALCHERSE LANDBOUW KREEG NIEUWE KANSEN Boer Geertse moet erkennen: 'winst uit verlies' Herverkaveling van Walcheren loopt volgend jaar af ;i Schitterend landbouwgebied na de herverkaveling Het oude is verleden tijd het nieuwe is doelmatiger moet nog in 200 Raad van beroep gevallen uitspraak doen In 1945 was de chaos volkomen In 1950 normale oogsi Tegenslagen Rationeler Goede voorlichting Nieuwe mogelijkheden Nog zeven procent van begrote bedrag moet worden verwerkt Machines namen werk van arbeiders over Is de Walcherse boer anders geworden Donderdag 21 juni 1956. ZEEUWSCH DAGBLAD pagina 7 Als boer Geertse achter Hoogelande op zijn nieuwe grond aan het werk is wil het wel eens gebeuren, dat hij een ogenblik stopt. Alleen maar om rond zich heen te kijken en na te denken. Dan komen de herinneringen weer op hem af aan die bange tijd direct na de inundatie. Zijn grond lag tegen Grijpskerke aan, maar werd net zo overstroomd als de rest van Walcheren. Na de evacuatie in Nieuwdorp keerde hij terug. Aan een paar knotwilgen bo ven de zwarte binnenzee zag hij, staande in een boot, waar zijn akkers moesten liggen. Wat er toen in hem is omgegaan, weet geen mens. Zijn eigen vrouw heeft alleen gemerkt, dat hij erg stil was en soms uren lang voor zich uit zat te staren. Boer Geertse kan het nog niet geloven, als hij daar bij Hoogelande rond zich kijkt, dat het hier een goede tien jaar geleden één on afzienbare watervlakte was. Och, die verandering is niet zomaar ineens gekomen. Het herstel van de grond is een proces van jaren geweest, 't Heeft lang geduurd, voordat hij zich een beetje kon verzoenen met de herverkaveling. Veel moeilijkheden heeft hij ervan ondervonden. Geertse denkt wel eens, dat die tien jaar er best twintig hadden kunnen zijn. Maar op een voorjaars dag, als fantastische wolkengevaarten boven z'n geliefde Walcheren zweven en vogels boven zijn hoofd krijgertje spelen, als na de regen van de afgelopen nacht het jonge groen met het uur schijnt te groeien en als hij de puike grond fijn wrijft tussen de vingers, dan komt er een glim lach op zijn verweerde gezicht. Dan is het leven goed! Dan is het boeren mooier dan het ooit tevoren is geweest. Dan verdwijnen de sombere herinneringen om plaats te maken voor prettige gedachten aan de toekomst. Dan weet Geertse, dat het ook voor hem uiteindelijk winst uit ver lies is geweest. Het oude Walcheren is verleden tijd. Er is veel landschapsschoon voorgoed verloren gegaan. Wie erom treurt, mag dat niet te zwaar worden aange rekend. Maar hij vergete niet, dat achter dat landschapsschoon heel wat landbouwkundige wantoestanden schuil gingen. Een niet meer houdbare versnippering van de gronden, een verouderd wegennet, een afwatering stelsel, waaraan veel mankeerde: ziedaar enkele problemen van het oude- schone-Walcheren. Boer Geertse moet dat beamen: hij had vier percelen bouwgrond en twee weilanden, maar als hij die allemaal op één dag wilde bezoeken, dan moest hij 's morgens om zes uur op de fiets al weg! Wat dat betreft heeft hij het nu heel wat gemakkelijker gekregen: twee flinke per celen, op een kwartier lopen van elkaar. Toen Geertses grond boven water Dat witgele spul kon niet terugpra- kruide het niet in de geschoonde sloot zoals een paar collega's wel de den, maar vertrouwen in gips, nee, dat was er niet bij. kwam eind 1945, was de chaos volko men. Sloten waren er niet meer te be kennen, toegangswegen evenmin. De watergang zat eveneens vol en op één van de percelen, waren de rommel- asperges kwistig gezaaid.Van het woonhuis hing nog een stuk kap op twee muren en de grote schuur was finaal weggespoeld. Een maand of acht later zat hij met vrouw en kinderen in een noodboerderij. Niet ideaal, maar tenminste een eigen dak boven het hoofd. Drie jaar geleden kon eindelijk een nieuwe boerderij betrokken wor den. Boer Geertse praat maar liever niet meer over de lange lijdensge schiedenis, voordat het zover was, over de moeilijke financiering en over de ontelbare besprekingenHij woont nu in ieder geval naar zijn zin in een moderne boerderij van alle ge makken voorzien. Die eerste tijd: je wist niet waar je beginnen moest, 't Was in ieder geval erg verstandig van de deskundigen eerst te zorgen, dat het water weg kon en de sloten werden geschoond. Geert se telde in die tijd honderden arbei ders van onder tot boven in de blub ber, bezig met dat vieze werkje. Want machines waren er niet. Toen dat gebeurd was begon de strijd te gen het funeste zout in de grond. Wat later kwam er gips aan te pas. Boer Geertse moet nu een beetje om zichzelf lachen, als hij eraan denkt, dat hij glad niks voor dat rare goedje voelde. O nee, hij al mag deze boerderij dan zeker niet typisch Walchers worden ge noemd, er zijn er verschillende op het eiland te vinden. Een alles domineren de schuur, een kleiner woonhuis en een nog kleinere aanbouw. Maar dit plaatje hebben wij niet allereerst ge kozen vanwege de boerderij. Het gaat erom uw aandacht te vestigen op de nieuwe herverkavelingswegen en op d" bepInvtivn.... ten, alleen rustig zijn diensten ver richten. En als ze nu zeggen, dat gips de Walcherse landbouw heeft gered, dan is dat natuurlijk schromelijk over- dreven, maar dan vindt ook Geertse, dat het structuurbederf van de grond bij lange na niet zo spoedig zou zijn overwonnen zonder gips! Als de des kundigen alles hadden geweten, dan zouden ze vast en zeker meer beschik baar hebben gesteld zoals ze later ook deden in de rampgebieden. Maar ja, dat zjjn dan blijkbaar de nieuwere in zichten. In elk geval had dan ook Geertse heel wat geld in zijn zak kun nen houden, dat hij nu moest uitge ven aan gips, omdat die deskundigen het op een gegeven moment genoeg vondepZeker ook, omdat het nogal prijzig was. dan nog maar mondjesmaat, h]j zon er een boek over kunnen schrijven! Ook dat is nu heel anders na de aan leg van de waterleiding. Een zegen voor de boer en zijn vee. Een andere herinnering is die aan de plagen, welke een paar jaar na de inundatie Walcheren teisterden. In 1947 was er de invasie van de rupsen. In horden van miljoenen vielen zij neer op alles wat maar eetbaar was. Op sommige wégen was het zelfs ge vaarlijk om te fietsen vanwege de glibberige rupsenmassa. Het jaar daar op kwamen de (stink) torren het eiland „ontdekken". Een nieuw bewijs van het verstoorde evenwicht in de natuur, dat slechts door de natuur zelf her steld kon worden, al kon die dan door de mens een handje geholpen worden door chemische middelen. Als boer Geertse zo die afgelopen jaren nog eens nagaat en er met zijn collega's op een van de vele verjaar dagsvisites (al zijn die minder gewor den, omdat er nogal wat familie en Nog als de dag van gisteren weet Geertse zich die rampzomer van '47 te herinneren Het jaar daarvoor had hij al gerst geoogst en de opbrengst had hem toen tot tevredenheid gestemd. Er waren boeren, die van een wonder spraken, maar het volgende jaar praatten zij anders: zo goed als alle gewassen (er was, omdat het in '46 zo goed was gegaan en allerwegen een dun laagje herstelde teelaarde was te ontdekken, al wat meer gewaagd) verschroeiden onder de hete zon van die zomer of kwamen helemaal niet tot ontwikkeling. Geertse wil eerlijk weten, dat toen schraalhans keuken meester is geweest en heus niet alleen bij hem.... Schadevergoedingen kwa men pas vele jaren later af In datzelfde jaar had boer Geertse ook een paar koeien teruggekregen. Zij deden het niet best. Voer was er hoegenaamd niet, de weilanden gaven niets en de beruchte melde, die de die ren aten, had tot gevolgd, dat zij een verschrikkelijke dorst kregen. Hoe hij toen gesjouwd en geploeterd heeft om zijn beesten van water te voorzien, en kennissen in de Noord Oost Polder zitten), over praat, dan is men het er wel over eens, dat zo omstreeks 1950 Walcheren weer een normale oogst had. De verbetering is ook in het bouwplan goed te volgen. Eerst was het gerst wat de klok sloeg. Daarna meer granen, vervolgens erwten en suikerbieten en pas in 1952 of 1953 stambonen en blauwmaanzaad, produkten, die uitermate gevoelig zijn voor de structuur van de grond. En als boer Geertse even kennis neemt van het bouwplan voor 1955, dan weet hij ook daaruit dat het normale leven weer geheel is teruggekeerd. Het C.B.S. heeft n.l. becijferd, dat vorig jaar van de totale oppervlakte cultuurgrond, die Walcheren rijk is, n.l. 15.164 l.a (en wel 9.773 ha bouw land, 4.654 ha weiland en 737 ha tuin land) er 3.028 ha in beslag werd ge nomen door granen, 2.521 ha door peulvruchten, 696 ha door handels- en overige gewassen, 1047 ha door aard appelen, 2.143 ha door suiker- en voe derbieten en 329 ha door groenvoer. en de boer, hij werkte voort op Walcheren. Ondanks tegenslagen en moeilijkheden, soms om niet doorheen te komen. Zijn godsvertrouwen, beza digdheid en ijver maakten het hem mogelijk voort te gaan en de stormen van het leven te trotseren Geertse is ervan overtuigd (want hij merkt dat op zijn eigen bedrijf iedere dag), dat de herverkaveling een be langrijke stimulans heeft gegeven tot een rationeler bedrijfsvoering. Hij heeft in de loop van de jaren verschil lende machines aangeschaft, omdat die veel meer werk in veel korter tijd met minder inspanning kunnen verzetten. Dat is een bijzonder belangrijk ding, zeker in deze tijd, nu het steeds moei lijker wordt personeel aan te trekken. Die mechanisatie blijkt, zo hoorde Geertse, op Walcheren iets langzamer te gaan dan in de streken, waar het typische grootakkerbouwbedrijf over heerst. Hij kan dat ook wel begrijpen: de Walcherse bedrijven (meestal het gemengde type) zijn in het algemeen kleiner en dan past iedere boer wel op, dat hij niet „overmechaniseert". Trouwens: na de inundatie zijn de particuliere loonbedrijven sterk opge komen, vooral het loonspuitbedrijfdat de boeren prima bedient. Dat deze be drijven zo'n voorname rol spelen, is niet alleen een bewijs van een tekort aan arbeidskrachten, maar misschien nog meer een gevolg van de gewijzig de inzichten op het punt van een mo derne, efficiënte bedrijfsvoering. Werktuigencoöperaties willen er op Walcheren niet erg in. Westkapelle telt bij uitzondering wel zo'n coöpera tie, waarin elf boeren samenwerken. Dit loopt prima. Met elkaar hebben zij rond 70 ha. Behalve een eigen grote loods staat een heel machinepark tot hun beschikking, zoals twee tractoren, een groot aantal bandenwagens, eg gen, ploegen, een cultivator e.d. Maar boer Geertse voelt er niet zo bijster veel voor: je moet het wel bijzonder goed met elkaar kunnen vinden, meent hij, om geen scheve gezichten te krijgen, als alle deelne mers op hetzelfde moment dezelfde machine nodig hebben! Van de landbouwvoorlichtingsdienst weet boer Geertse beste dingen te ver tellen. Als hij een advies nodig heeft, klopt hij niet tevergeefs aan. Iedere Walcherse boer b.v. heeft van deze dienst een lijstje gekregen, waarop voor hem per perceel is aangegeven hoe hij zijn grond moet bemesten. Die adviezen, gebaseerd op de resultaten van het regionaal grondonderzoek en zeer nauwkeurig gericht op elk afzon derlijk perceel, zijn een grote stimu lans geweest voor een goede verzor ging van de grond en hebben goede resultaten opgeleverd als zij werden opgevolgd. Die adviezen zij gelden voor vijf jaar waren kosteloos. Na al heeft dan op Walcheren ook de tractor haar intrede reeds lang gele den gedaan, een tafereel als dit kan ieder in de tijd van de oogst nog over al te zien krijgen. Er is wel geen Wal cherse boer, die helemaal van het paard op de mechanische kracht is overgeschakeld. Twee sterke paarden trekken een hoogopgetaste wagen van het veld naar de schuur die vijf jaar zal voor nieuwe adviezen (uiteraard) betaald moeten worden. Dat regionaal grondonderzoek heeft voor de percelen van boer Geertse (evenals trouwens voor alle lage kom men op Walcheren) nog een ander verrassend resultaat opgeleverd, n.l. een groot gebrek aan kalk. Het onder zoek wees uit in. welke mate dit het geval was. Geertse heeft geen moment geaar zeld voor de nodige kalk te zorgen en welhaast al zijn collega's deden het zelfde. Het kostte wel wat geld, maar de voordelen waren heel wat groter: die zuurkalkarme gronden geven na bekalking een veel hogere produktie. De bewerking is voor tien tot vijftien jaar voldoende. Dan is pas wat aan vulling nodig. Het parool, dat elke goede boer tot het zijne maakt, n.l. „geen moeite te groot voor goede grond", geldt ook voor Geertse. Daarom heeft hij zich een paar jaar geleden direct opgege ven als lid (nu één van de 415) van de vereniging voor bedrijfsvoorlich ting. Ruim 6300 ha hebben al de le den in gebruik. Via deze vereniging blijven de leden steeds op de hoogte van wat een goede bedrijfsvoering vereist. Zij krijgen circulaires, uitno digingen voor vergaderingen en ex cursies enz. Zo heeft boer Geertse (hij kan ook Louwerse, Janse of Cop poolse heten!) zijn plaats ingenomen op het nieuwe Walcheren, waar de landbouwgewas sen weer bloeien en de oogsten weer rijk zijn. Hij heeft voortgeploegd en de stormen doorstaan. Hij staat voor zijn taak, ook als het getij gaat kenteren. Hij maakt een dankbaar gebruik van de nieuwe mogelijkheden, die deze tijd hem biedt. Hij weet ook, dat de Walcherse landbouw een stuk ach ter zou liggen, als de door een grote ramp geschonken kansen niet zouden zijn gebruikt. Het zal de Walcherse boer op dit moment het meest interesseren wanneer achter het herverkavelingswerk een punt zal worden gezet. Het antwoord kan vlug worden gegeven: nog dit jaar en het volgend jaar zal het laatste cultuurtechnische werk worden verricht en dan is het ogenblik aangebroken, waarop kan worden gezegd: het nieuwe Walcheren is volledig en definitief gereed, het heeft tot in de kleinste groefjes zijn nieuwe gelaat ontvangen. Van de tientallen miljoenen, die voor dit enorme werk zijn uitgetrokken, moet momenteel nog rond zeven procent worden verwerkt. Dan is het gebeurd. Wegen en waterlopen zijn, zoals ieder weet, al enkele jaren klaar. Wat ook nog volgen moet is het sluitstuk der geldelijke regelingen, waaraan de tweede schatting der gronden vooraf zal gaan. Dan wordt voor elke grondeigenaar het rekensommetje opgemaakt: zal het goed of slecht voor hem uitvallen? Een vergelijking bij een rit over Walcheren nu met een jaar of vijf ge leden brengt een paar dingen vlug en duidelijk aan het licht: de enorme ho pen delfgrond zijn voor het overgrote gedeelte verdwenen (al wegen voor de betrokken boeren de laatste loodjes het zwaarst!) en de machines hebben het werk van de arbeiders grotendeels overgenomen. Wanneer wij u vertel len, dat er in de drukste tijd van de herverkaveling 2500 man aan het werk waren en momenteel hoogstens een paar honderd, dan zegt dat wel wat. Omstreeks 1950 werd sporadisch een machine gebruikt bij wegenaanleg en het graven van waterleidingen. Nu staan er zo'n vijfendertig draglines grond om te zetten e.d., terwijl twee bulldozers en twee dralneermachines zijn ingeschakeld. Egaliseren, draineren, dempen van sloten, delfgrond verwerken: ziedaar het huidige cultuurtechnische werk. De plaatsen, waar dit nog nioet ge schieden, liggen over het hele eiland verspreid. Er zijn verschillende ka vels, die de dienst ruilverkaveling graag veel eerder onder handen had. laten nemen, maar waarmee gewacht moest worden met het oog op de eco nomie van het totale werk. De Herverkavelingscommissie weet ook, dat er nog wensen leven ten aan- zien van de weilanden. Die zijn nog niet allemaal gelijk een biljartlaken! Maar dit zo ver af te werken is eco nomisch niet verantwoord. Na afloop van het eigenlijke herverkavelingswerk zal de gewone regeling voor subsi diëring van de Cultuurtechnische Dienst waarschijnlijk wel van toepas sing zijn. Stuwen Een belangrijk werk, waarmee men momenteel nog bezig is, betreft het plaatsen van stuwen in de verschillen de watergangen. Deze stuwen, vieren veertig in getal, worden gemaakt op plaatsen, waar het éne peilgebied in het andere overgaat. Zij bestaan uit beton en groenhardhout. De voordelen springen direct in het oog: door mid del van deze stuwen zal het mogelijk zijn het waterpeil in de hand te hou den. De sanering van vele Walcherse be drijven had nimmer kunnen slagen, in dien er geen boeren naar de Noord Oost Polder vertrokken zouden zijn. In de loop der jaren hebben zich daar in die nieuwe polder honderdachttien landbouwers van het eiland gevestigd en zij maken het er stuk voor stuk goed. Er zijn collega's van hen op Wal cheren, die er veel spijt van hebben deze mogelijkheid ook niet té hebben aangegrepenDe gemiddelde groot te van de tegenwoordige bedrijven na de sanering dus bedraagt 8 ha. O.m. is dit cijfer gedrukt doordat in het gebied van Westkapelle de be drijven kleiner moesten worden ge houden en door het feit, dat in be paalde delen van het eiland de ani mo voor vertrek naar de Noord Oost Polder zeer gering was. Niettemin Boven zijn geboortegrond koe- pelt zich de hemel en hij weet, dat hij afhankelijk is van hoger zegen, ondanks zijn kunstmest en zijn trekkers. Hij beseft te mogen le ven en werken in een schitterend landbouwgebied, waarin hem zo'n belangrijke taak is toevertrouwd. Maar liever laat hij op de toe gangshekken tot zijn erf de woor den „Eben Haëzer" schilderen dan „Nooitgedacht". Men" zegt, dat de Walcherse plattelander na de oorlog en de inundatie „ingrijpend" is ver anderd. Zijn wereldje is open gestoten. Hij heeft in zijn eva cuatietijd met heel andere men sen kennis gemaakt en zoveel dingen gehoord, waarvan hij vroeger geen flauw begrip had, dat hij na zijn retour op het eiland een heel andere visie op het leven en een van vroeger enorm verschillende instelling heeft gekregen. Daar zit natuur lijk wel wat in, maar laten we het niet overdrijven. Bovendien vaststellen, dat dit „openbreken" toch wel was gekomen, al zou het misschien wat geleidelijker in zijn werk zijn gegaan. Na die terugkeer is de herverkaveling gekomen en al zal het niet ge makkelijker zijn de gevolgen daarvan aan te geven het ligt individueel zeer verschillend -, van invloed is deze voor velen pijnlijke en langdurige „opera tie" zonder enige twijfel ge weest. Leven de „Geerses" van Van Schagen nog op Walcheren? Och, ze zullen er nog wel zijn, maar als wij een voorzichtige conclusie mogen trekken, dan is het deze, dat de Walcherse boer in het algemeen zelfstandiger, onafhankelijker is geworden. Hij heeft van zich moeten afbijten en door de vele contacten met „mensen van buiten" is hij ver plicht geworden zijn standpunt te bepalen. De Walcherse boer laat niet (meer) over zich lopen en dat is een belangrijke winst Maar hij heeft zijn bezadigdheid behouden en zal de zaak eerst van alle kanten bekijken, voordat hij een beslissing neemt. Noem dit nu niet de kat uit de boom kijken, maar heb begrip voor dit gebrek aan impulsiviteit! Is de Walcherse boer materiëler inge steld dan zijn collega's uit an dere gebieden? Het verwijt wordt wel eens gehoord, maar wie zal het bewijzen? Een feit is in ieder geval, dat hij meer dan voor de oorlog durft te investeren en dat hij met zijn tijd meegaat in deze zin, dat hij beslist niet afkerig is van de moderne be drijfsmiddelen, die hem het mo gelijk maken rationeler te pro duceren. Dat kan gelukkig ook om deze reden, dat zijn gronden wat minder versnipperd zijn of voor enkele honderden, dat het bedrijf groter is geworden. Maar nu zijn we weer beland in de materie, het bedrijf, het geld! Laten we vaststellen, dat de „way of life" van onze Walcherse boer andere is geworden, maar dat het niet eenvoudig is dat nu concreet op tal van punten aan te wijzen! mag worden gezegd, dat de sanering redelijk is geslaagd, al kon niet wor den bereikt dat alle boeren hun gronden vlak bij de bedrijfsgebou wen hebben. Een redelijke sanering, zeiden wij. Dat blijkt wel hieruit, dat 212 land bouwbedrijven en 29 tuinbouwbedrij ven konden worden „opgetrokken" tot een oppervlakte, waarop een gezin een behoorlijk bestaan kan vinden, bij de aanwending van de arbeidskracht van de gezinsleden en zonder vreemde hulp. Het blijkt ook uit het feit, dat de gemiddelde bedrijfsgrootte met 4 ha is toegenomen. Nieuwe boerderijen Er is in totaal ruim 1600 ha grond in, eigendom en pacht ingeleverd. De Stichting Beheer Landbouwgronden kocht 273 ha en daarmee kon worden bereikt, dat er zeventien nieuwe boer derijen werden gesticht, waarvan ze ven in de Zuidwatering, drie tussen Middelburg en Veere, enkele in Hooge- (Vervolg op pag. 9)

Krantenbank Zeeland

Zeeuwsch Dagblad | 1956 | | pagina 7