Uit de u-ehetd (Aan. ’t ï3v-eJk herikaanse ambassade in Moskou wordt vanuit Berlijn geproviandeerd Vele Joden vestigden zich in Middelburg UIT DE KERKEN September- Burgerlijke stand Verdachten van moord Nederlander op gearresteerd vriendschapsmaand I Eieren, Zuurkool en Wodka als diplomatieke bagage pagina 5 avisovci H2>SA\nggz Mr. Lustgarten weet op allesraad Hier is mijn nieuwe abonné! hen gunstig gezind, kerkeraad niet Magistraat was Middelburg Ke^kdienit u-ao-ï de X. V. ^oes Utat tl een fiAoteótant? Kunk te kfcein Magistraat en kerkeraad Twee kerkhoven: van Portugese en Hoogduitse Joden In Spanje en Portugal Maatkleding, handschoenen en speelgoed.. Ook voor het aankleden van de leden van de ambassade en hun vrouwen en kinderen is de afstand van vele dui zenden kilometers geen beletsel. Van leder lid van de ambassade in Moskou houdt mr Lustgarten een soort privé „geheim dossier” bij. Daarin staan nauwkeurig alle maten van kleding, schoeisel en ook handschoenen. Daarin staan ook tal van opmerkingen over de smaak van de betrokkenen geno- ïliet o-anye^en, maal u^atyegqen 9-ele$oAnieeïde ye^undte De Portugese Joden vertrekken ^ndag 5 September 1955 Naam Adres Woonplaats Deze nieuwe abonné wil betalen per week/maand/kwartaal STEMMEN dan Aangebracht door Uw abonné te Mn. men vroeg De teerd. En wanneer Mrs X uit Moskou een paar schoenen nodig heeft, weet men in Berlijn-Dahlem precies welke maat, welke kleur en of het dit keer een paar met hoge dan wel met lage hakken moet zijn. En het veroorzaakt geen enkele moeite overhemden of ge- Doorhalen wat niet wordt gewenst. U wilt dit formulier wel uitknippen en zenden aan „Zeeuwsch Dagblad”, afdeling abonnementen, Goes het van hun nako- antwoord om de de Joden, vooral Middelburg In Credo, parochieblad voor het r.k. bisdom Roermond, heeft men een ru briekje, getiteld „Iets overs andersden kenden”. Een priester schrijft daarin dit maal over de protestanten en hij zegt: Als ik zou vragen: wat is een protes tant?, dan zouden wellicht velen ant woorden: Dat is iemand, die de paus niet erkent of iemand, die de Mariadevotie verwerpt of iemand die alleen maar de Bijbel aanneemt en niet de traditie of iemand, die zich van de éne ware kerk heeft afgescheiden enzovoort. Nog afgezien van de kwestie of dit al lemaal wel juist is (het is lang niet alle maal juist!) zou dat antwoord in ieder geval puur negatief zijn. En eigenlijk is het toch helemaal niet juist als men de mensen enkel negatief zou gaan beoor delen. Kijk, men zou ook kunnen begin nen met te zeggen: Dat is een christen dat is een mens die in Christus gelooft en Christus aanhangt dat is iemand die veel van de Bijbel houdt en dikwijls veel van zijn Bijbel kent dat is iemand die met ons strijdt tegen ontkerstening en heidens humanisme dat is dus onze broeder in Christus! oorzaak. De gemeenten zijn daarom niet in staat tot de aanval over te gaan, maar moeten zich tot de verdediging bepalen. Zij (en ook het Christendom) verliezen daarbij terrein, want zij zijn niet voldoen de bestand tegen machten in de maat schappij. De vele gelegenheden tot ver maak en ontspanning behoren tot het „zoveel” van tegenwoordig, dat voor ve len aantrekkelijker is dan een geloofsge meenschap. Bovendien menen velen door de vorderingen van de techniek hun weg zonder God te kunnen vinden. En de ur banisatie is een macht, welke velen van de kerk doet af dwalen. Auumi Liibke, Geheimen van het onderaardse. Uitg. Mij. Holland f 13.50. De bedoeling van de schrijver is de lezer in te leiden in de wetenschap van de speleologie, die zich bezighoudt met ’t onderzoek van spelonken en grotten. Ieder die weleens de fascinerende in vloed ondergaan heeft van deze soms ko lossale onderaardse ruimten vindt hier een boek waarnaar hij met belangstelling grijpen zal. In het bestek van nog geen 300 bladzijden wordt zóveel wetenswaar- digs geboden over deze geheimzinnige wereld van druipsteen-, zout- en ijsgrot- ten, over praehistorische en tegenwoordi ge bewoners, over het ontstaan ervan en zelfs over de merkwaardige geneeskracht van sommige, dat ik het gaarne onder de aandacht wil brengen van alle liefheb bers van dergelijke uitermate interessan te lectuur. Vele goede foto’s verluchten dit werk en maken het mede tot een waardevol bezit. e.v. C. J. v. A. Eversdijk, 80 j., wed. v. J. B. „Zijn Stem”, door Foka van Loon. Uitgave Bosch Kenning N.V. te Baarn. „Een roman over ’n liefde, die ’n schijn baar hopeloze situatie redt” Aldus kon digt de uitgever deze roman aan. Er is geen woord teveel in gezegd. Het gege ven is gegrepen uit het alledaagse leven. Het leven van eenvoudige mensjes. De liefde die hier de situatie redt is die van een oude schoonvader, die met veel be grip, maar vooral met veel geloof zijn schoondochter weet terecht te brengen. Een goed geschreven verhaal. Een opmerkelijk, maar tevens ook een zeer bedenkelijk verschijnsel bij vele ver halen van onze tegenwoordige schrijvers en schrijfsters is, dat de Kerk en de amb- DJAKARTA, 3 Sept. De politie te Djakarta heeft twee personen aangehou- den, die worden verdacht van de moord op de Nederlandse planter Kapitz in Zuid-Sumatra. De heer Kapitz werd om het leven gebracht en beroofd van rp. 108.000.toen hij met een chauffeur van zijn onderneming geld overbracht van Telobetong naar Kedaten in de Zui delijke Lampongs. Deze overval werd gepleegd op 2 Juli j.l. en was volgens de regent van de Lampongs enige tijd tevoren beraamd. Er zijn reeds bekentenissen in deze zaak afgelegd. In het Doopsgezind Weekblad geeft de heer J. Bottema deze nogal sombere te kening van de situatie in de Doopsgezin de Gemeenten. Wij lezen: De kurk waarop onze gemeenten thans drijven is te klein. Een groot tekort aan roepingsbesef bij de leden is daarvan de dat in klimaat veel met hun eigen va derland Palestina overeenkwam. Som mige schrijvers menen, dat deze trek vooral plaats had na de verwoesting van Jeruzalem door de Romeinen in het jaar 70. Daar in Spanje hebben ze eeuwen lang grote welvaart en eer genoten. Tot ook hier de vervolging losbrak. In 1492, hetzelfde jaar dat Columbus Amerika ontdekte, gaf Koningin Isa- bella van Castilië bevel, dat ze binnen vier maanden uit het land weg moes ten zijn. Ver behoefden ze niet te rei zen: tegen betaling van een flinke som geld wilde de Koning van Portugal hen wel opnemen. De rust duurde maar kort: in 1536 i moesten ze ook Portugal verlaten. 1 Sommigen zochten de Nederlanden op, vanouds een toevluchtsoord voor onderdrukten. Vooral in Antwerpen vestigden zich er velen. Maar ook hier waren ze niet altijd veilig. Karel V en de Inquisitie vaardigden strenge plakkaten tegen hen uit en ook onder de Joden zijn er martelaars voor hun geloof geweest. Anderen vertrokken uit Portugal naar Zuid-Amerika, vooral naar Bra zilië. Dat land is gedurende 30 jaar een Nederlandse kolonie geweest. Toen de Portugezen het echter in 1654 verover den, was het met hun rust weer ge daan. Opnieuw moesten ze verhuizen. In Nederland was de 80-jarige oorlog ten einde. Hier hadden ze al sinds en kele jaren vrijheid om hun gods dienst uit te oefenen. In dat jaar, juist drie eeuwen geleden dus, zien we dan ook in Middelburg het aantal Portu gese Joden belangrijk toenemen. Tussen de stadsregering en de ker keraad van de Ned. Hervormde Ge meente te Middelburg is herhaaldelijk gecorrespondeerd over de aanwezig heid van de Joden. De magistraat was de Joden gunstig gezind. Er waren flinke kerels onder, die de bloei van de stad konden hel- graven op 14 Adar 5481, dat is Maart 1721 (het oudste graf is van 1656). De enkelen, die hier bleven wonen, sloten zich aan bij de Hoogduitse Jo den, die zich in 1704 hadden afgeschei den van hun Portugese broeders. L. v. W. Ja, dat weet U nog wel, abonné. Sinds enige jaren hebben wij, zo zonder meer, de maand September yerklaard tot de maand van vriend schap voor ons aller „Zeeuwsch Dagblad”. Dè maand, waarin alle abonné’s op het Zeeuwsch Dagblad” eens iets extra’s doen voor hun dagelijkse vriend en gast. En dat extraatje bereikt dan het hoogtepunt in die nieuwe abonné voor ons blad. Vorige jaren hebben vele vrienden van ons blad voor die abonné gezorgd. Dat gaan we ook nu weer doen. En het is met plezier, dat wij al onze abonné’s opwekken mee te helpen om nieuwe abonné’s aan te brengen. Dat kost niet veel moeite. Wie ons blad kent, wil het dagelijks in huis hebben. Wie het nog niet kent, mist veel. Wilt ook U, abonné, een goed woord voor „Zeeuwsch Dagblad” doen? U zult het merken: dat gaat gemakkelijk en het resultaat komt vanzelf. Mocht U, ter ondersteuning van Uw goede woord, nog een pakkend propagandafoldërtje nodig hebben, dan sturen wij dat graag. Er liggen duizenden exemplaren voor verzending gereed. Even een kaartje en wij helpen U. Voor Uw nieuwe abonné wilt U onderstaande bon wel gebruiken. Reeds vooruit veel dank voor Uw blijken van vriendschap. Geboren: Geralda G., d.v. L. Jakobsen en A. G. Pluijmers; Elizabeth, d.v. C. H. Dirven en R. N. Passenier; Gerrit, z.v. J. Booy en M. H. C. Fare; Grietje G., d.v. L. Schrooten en G. A. Foppen; Wouter J. t.v. N. Bolkestein en E. Pull; Jan D., z.v. J. Louwerse en J. C. Kasse; Cornelis F., z.v. F. A. de Looff en J. J. de Bree; Leen- dert, z.v. M. Sparretak en M. Volmer; Jo hannes P., z.v. M. van Iwaarden en J. F. Bakker; Jozina, d.v. S. Brouwer en E. C. Francke; Wilhelmina P., d.v. L. M. Job- se en C. Groen; Leendert J., z.v. W. C. Manni en C. Louwerse; Marie L., d.v. T. J. Kolk en G. A. L. van Dongen. Ondertrouwd; J. Dekker, 23 j. en A. C. poppe, 23 j.; R. Duunk, 50 j. en A. M. Bogenholtz, 46 j.; L. Roedoe, 23 j. en E. H. Buys, 23 j.; J. Loppies, 27 j. en J. Wirtz, 20 j.; J. Cappon, 30 j. en J. Scheen loop, 29 j.; H. Kleistra, Den Haag, 26 j. L. Volmer, 28 j.; J. C. Roth, 24 j. en M. Hellema, 20 j. Gehuwd: J. S. Lensink, 49 j. en P. Krijsse, 25 j.; C. J. M. Lameyn, 24 j. en J. V. van Leeuwen, 18 j.; L. Nijssen, 24 i- en M. Polderman, 24 j. Overleden: J. B. Hulstaert, 76 j.; C. Th. A. Verduijn, 68 j.; P. W. Hendrikse, 71 j.; Looise, 92 j. en J. W. Kesteloo, 70 j. hele costuums bij de kleermaker te Ber lijn te bestellen en te laten maken. Al les is tot in de puntjes georganiseerd en wanneer de leden van de ambassade mr Lustgarten nu maar regelmatig op de hoogte houden van de omvang van hun taille, passen al die pakken ook precies. Amerikaanse diplomaten komen re gelmatig naar West-Berlyn op weg naar Washington. Die gelegenheden neemt de onverstoorbare mr Lustgar ten altjjd te baat om zyn dossiers „by te werken”. Hy vraagt zijn klanten honderd-uit over hun verlangens. Ook al hun medische problemen bespreekt hy met hen. Wordt één van zyn be schermelingen is Moskou ziek, dan krygt Beriyn meteen bericht. Mr Lust garten consulteert artsen en zorgt, in dien nodig, voor opname in één der West-Berlijnse klinieken. Dit geldt zo wel voor alle lichte alsook ernstige ge vallen, die zonder uitzondering in West- Berlijn worden behandeld. dere opdracht. Een vrijzinnige schrijft nu aan ’t Leids Dagblad een ingezonden stuk, waaraan wy deze passages ontlenen: Dat de geloofsinzichten van ds Hubeek niet liggen in de sfeer van wat steeds gegolden heeft en nog geldt als vrijzinnig christendom blijkt duidelijk uit de mede deling in één der berichten in uw blad. Ik citeer: Ds Hubeek heeft bij zijn col loquium verklaard, dat hij in geheel zijn ambtelijk werk Christus Jezus zal ver kondigen naar uitwijzen van het Heilig Evangelie en dat hij daarmee zal blijven in de weg van het belijden der kerk! Want dit belijden der kerk ligt verankerd in het zeker niet vrijzinnige artikel 10 der kerkorde van de Hervormde Kerk en is gebonden aan de weg, waarop en waarheen dit belijden zich nog verder kan en zal gaan bewegen. Ik voeg hieraan nog aan toe, dat ds Hubeek bij zijn bevestiging bevestigend geantwoord heeft op de vraag: „Houdt gjj de Schriften van het Oude en Nieuwe Testament voor het enige woord van God en de volkomen leer der zaligheid en verwerpt gij alle leringen, die daartegen strijden?” Dus nergens buiten de Bijbel zou God een woord tot mensen spreken. En wie het daarmee eens is zou nog vrijzinnig zijn? „De Verrekyker”, samengesteld door K. van der Geest, J. Heringa en C. J. J. Wiedhaup. Deel L Dit boek is ten behoeve van het Aard- rijkskunde-Onderwijs. Het is echter geen nieuwe methode. Neen, dit werk kan bij elke methode gebruikt worden. Op een zeer boeiende manier wordt iets van een land of landstreek verteld, terwijl aan het eind van zo’n fragment enkele vragen worden gesteld of een korte aanwijzing wordt gegeven, waardoor de leerlingen gedwongen worden over het gelezene goed na te denken. De bewerking is uit muntend en voor de leerlingen zeer aan trekkelijk, waardoor ze met genoegen naar dit studieboek zullen grijpen, omdat het eigenlijk niet de indruk geeft van een echt studieboek te zijn, hoewel het dit toch is. telijke bearbeiding zo goed als geen en kele rol meer spelen in het leven der mensen. Dat is zo in het boek van Arjen Mie- dema, getiteld „Het Ooievaarsgericht”, dat is ook zo in het boek van Foka van Loon. Symptomatisch voor de gang van ons christelijk leven van vandaag? Prof. Dr G. A. Lindeboom, Kuyper over de geneeskunde. Kok, Kam pen f 0.65. Een critiek op Kuypers visie op de medische wetenschap, die volgens K. al leen het lichaam tot object zou hebben. Weliswaar was K. hierin een kind van zijn tijd, maar zijn tijdgenoot L. Linde boom, die de zieke mens als object van de geneeskunde zag, bleek meer begrip te hebben voor de nauwe relatie tussen lichaam en ziel. Deze zei hierover reeds dingen precies zo, als de moderne medi sche wetenschap ze zegt. Een lezenswaardige publicatie voor al len die zich bezinnen op de verhouding geloof en wetenschap. M. „Het Ooievaarsgericht”, door Arjen Miedema. Uitgave Bosch Keu- ning N.V. te Baarn. Arjen Miedema kan ongetwijfeld schrij ven. Dat bewijst zijn nieuwe roman. En hij is niet aan één thema gebonden, of schoon déze lijn wel door al zijn romans loopt: de psycho-analytische structuur. Miedema wil zijn figuren zielkundig ont leden en hij vraagt bij zijn lezers begrip voor zijn objecten. Dat is een moeilijke bezigheid voor een auteur, maar Miedema maakt er ernst mee en hij bezit men senkennis. Een gevaar blijft hierbij, dat men alle gedragingen van de mens onder dit éne aspect wil gaan zien, en v x T aarom zijn er vv T graafplaatsen? vroeg ie mand me eens. De veel grotere groep Protestanten en R. Katholieken hebben ieder maar één kerkhof. Het antwoord is met een paar woorden te geven: het- kleine kerkhof aan de Jodengang is van de Portugese Joden en veel grotere bij de Seisbrug de Hoogduitse Joden en melihgen. Dit korte geeft me echter aanleiding geschiedenis van in Zeeland en Middelburg eens wat naüwkeuriger te bespreken. Hun onverschillige uitspraak tijdens de veroordeling van Jezus gesproken: „Zijn bloed kome over ons en over onze kinderen”, is letterlijk in vervul ling gegaan. Alle eeuwen door. Soms leefden ze vele jaren in rust en vrede. De bekende Karei de Grote b.v. was hen gunstig gezind. De Joodse hande laars hadden grote welvaart tijdens zijn regering evenals onder die van zijn zoon Lodewijk de Vrome, die zelfs een Joodse dokter als lijfarts had (Ze- dekia). In latere eeuwen waren ze er slech ter aan toe. Uit de geschiedenis van de Kruistochten weten we, dat de kruisvaarders op hun tochten naar het Heilige Land op vele plaatsen de Jo den vermoordden. En wat er met hen gebeurd is tijdens de Duitse overheersing van 19401945 weten we helaas maar al te goed. In het begin van onze jaartelling zyn vele Joden verhuisd naar Zuid-Spanje, Het is ds J. A. Tazelaar, die in de Gereformeerde Kerkbode van Rotter dam de vraag aanroert of televisie ge schikt is voor uitzending van kerkdien sten. Hij antwoordt er volmondig ja op, zoals men uit zyn hier volgende woor den lezen kan: Heeft de kerk de taak door middel van de televisie de kerksfeer in de huizen en op de ziekbedden te brengen? Natuurlijk; zonder de minste twijfel! Maar het spreekt vanzelf, dat een te- levisiedienst speciale rechtlijnen vordert. De apparatuur is reeds thans tech nisch zó geperfectioneerd, dat moeilijk heden, die voor kort nog grote bezwa ren meebrachten, bijvoorbeeld inzake belichting en camera-situatie, reeds overwonnen zijn. Technisch is een kerk dienst reeds uitvoerbaar zonder hinder en zonder ontstichtende factoren voor de luisterende gemeente; aan de spre ker zullen in dit opzicht echter zeker zwaardere eisen worden gesteld aan de hoorders. Maar een zeer korte dienst, met eenvoudige liturgie en met zogenaamd afgeschermd gebed, behoort ongetwij feld tot de mogelijkheden. Hierbij moge nog vermeld, dat bij een televisiedienst op Goede Vrijdag in Duitsland blijkens een enquête 55 pet. van de kijkers zich „persoonlijk geïnte resseerd” betoonde. in Middel burg toch 2 Joodse be graafplaatsen? me eens. groep Protestanten (Van onze correspondent) I gERLIJN. Van de vele buitenlandse bureaux, die in West-Berlijn I gevestigd, is de inkoop-centrale voor de Amerikaanse ambassade I j Moskou zeker wel het merkwaardigste. Omdat de Amerikaanse am- |,«5adeur en de leden van zijn staf er niets voor voelen de hoge prijzen I je Russische hoofdstad te betalen en met de onvoldoende kwaliteit I n de goederen in de staatswinkels geen genoegen nemen, werd al l "en geleden besloten, dat de Amerikaanse diplomaten in de Sowjet- I alle benodigdheden zowel voor zich persoonlijk als voor de am- l^ssade in West-Berlijn zouden kopen. I Hiervoor werd in Berlijn-Dahlem een I -joop-bureau gevestigd, waarin onder I jidln’ van een zakelijk genie, mr Lust- r.jrten, door een aantal onderofficieren k een’ Duitse assistent alles wordt aan- l'eschaft wat men in Moskou nodig I ijent te hebben. Mr Lustgarten heeft I iet klaargespeeld, dat de Amerikaanse I sintassade in Moskou volkomen onaf- I ikelijk is van de Russische markt. I Dagelijks ontvangt mr Lustgarten I -leven en telegrammen uit Moskou ■iaarin vele wensen worden geult. Op iet menu van de ambassade staat ever- iwijnscotolet of reebout Mr Lustgar- •en weet' op alles raad. Per omgaande morden de begeerde reebouten naar Moskou gedirigeerd. De Amerikaanse jers-attaché geeft onverwachts over twee dagen een cocktail-partij De as sistenten van mr Lustgarten snellen de stad in en slaan de daarvoor onontbeer lijke geestrijke dranken in. Intussen gaat mr Lustgarten na of er niet toe vallig een Amerikaans diplomaat op weg naar Moskou isdan kan dan mooi al die spullen meenemen. Dat spaart tjd en kosten. Is dit niet het geval, dan begeeft hy zich naar Oost-Berlyn om aldaar de be nodigde douane-formaliteiten te vervul len, zodat de zending als betaald vracht goed per vliegtuig van het Oost-Berljjn- se vliegveld Schonefeld naar Moskou wordt verzonden. Hoofdzaak is, dat de benodigde goederen op tijd aankomen. En wanneer dan de persreceptie plaats vindt, krijgen de gasten de zo juist uit Berlijn gearriveerde cocktails, en de Russische gasten de Wodka, die zij zo gaarne drinken. Ook deze drank komt uit West-Berlijn. „Niet eens de wodka kopen we in Rusland”, is het glimlachende commentaar van mr Lust garten. „Waarom zouden we ook. De Russen lusten de wodka uit Berlijn maar wit graag Deze sympathieke uitlatingen worden in het vervolg van het artikeltje in Credo niet ongedaan gemaakt, zoals men mis schien zou verwachten. Dè schrijver stelt nadrukkelijk vast: Neen, dat zijn geen woorden alleen, dat is volle en heerlijke werkelijkheid. Dat is dus iets waarom wij ons van harte moeten verheugen. Het is wel doodjam mer, dat deze broeders in Christus niet leven binnen het verband der zichtbare kerk, zoals deze door Christus gesteld is onder leiding van de bisschoppen en van de Opperherder, maar daarom mogen we toch het schone dat ons verenigt niet gaan vergeten. Integendeel, juist daarom moesten wij ons over de banden, die ons nog verbinden, des te inniger verheugen, en dan bidden, dat God ooit de volkomen eenheid weer moge herstellen. Positief zijn! Ds Okke Jager maakt in het Gerefor meerd orgaan De Strijdende Kerk be zwaar tegen de heldhaftigheid, waarmee sommige Gereformeerden anderen die niet precies denken als zij, te lijf gaan (en omgekeerd). Hy merkt op: Wij zijn zou gauw bezig om elkaar te zien als tegenstanders die wij het eens goed moeten „aanzeggen” in plaats van als dwalenden die wij moeten „voorzeg gen. Wij poneren dan onze mening alleen met de bedoeling om weer eens goed onze mening te zeggen. Wij zouden bijna schrikken, als de ander het plotseling met ons eens was. De hoop om hem te overtuigen, moest het uitgangspunt zijn, maar is dat hoogstens formeel. Wij hebben in het kerkeljjk leven nog te veel dat kwajongensachtige over ons, dat wij eens willen laten merken hoe flink wij tegen een ander durven ingaan. Wij stropen onze mouwen op, alleen om onze spierballen te laten zien. Uitzicht, tydschrfit ter bevordering van het oecumenisch besef in de Gerefor meerde Kerken, bevat een impressie van dr J. M. van Minnen, studentenpredikant te Utrecht. Hierin toont hij de betrekke lijke waarde aan van het begrip „Gere formeerde gezindte”. Met deze uitdrukking, „Gereformeerde gezindte” grenst men mijns inziens af met een grens, die voor mij geen reële grens is. Wie de drie formulieren (met en zon der formules) aanvaardt, hoort er bij. Anderen niet. Maar hoe functioneert dat „aanvaar den”, daar waar de prediking opzettelijk en welbewust „de triomf der genade” verdonkert en eindeloos de triomf des duivels over het arme zondaarshart ver kondigt, de evangelisatieroeping miskent, broeders tot belialskinderen stempelt? Wat is vragen wij een „Gerefor meerde gezindte" waar de een de ander „de grote hoer” noemt? De voorganger van de Vrijzinnig-Her- vormden te Leiden, ds W. J. H. Hubeek, is onlangs officieel bevestigt als Her vormd predikant in die stad, met bijzon- pen bevorderen. Maar de kerkeraad waakte voor de zuiverheid van de Ge reformeerde religie en was er bang voor, dat deze door de aanwezigheid der Joden in het gedrang zou komen. Zij wilden de Joden wel toelaten, waarvoor ze enkele eigenaardige motie ven hadden: ze stamden af van de aartsvaders, ze hadden het Oude Tes tament zuiver bewaard, ze waren voor de Christenen een afschrikwekkend voorbeeld van Gods toorn en door ze te midden van de christenen toe te la ten, hadden ze een goede gelegenheid om de Joden tot het Christendom te bekeren. Maar ze wilden de Joden ook weer niet al te veel vrijheid geven. De ker keraad en de predikanten hielden de Joden nauwkeurig in het oog. Bemerkten ze iets, dat naar hun mening niet door de beugel kon, dan ging er een brief naar het stedelijk bestuur, dat de zaak onderzoeken moest. Wilt u enkele klachten weten? Op de Rouaanse kade woonde een zekere Paolo Jacomo de Pinto, een Jood uit een adellijk Spaans geslacht. De grote handelaar stelde zijn huis (waar nu de Twentse Bank is) beschikbaar tot het houden van godsdienstoefenin gen, tot grote ergernis van de kerke raad. Eten dochter van deze Pinto huwde met de half-broeder van haar vader, wat volgens de kerkeraad niet geoor loofd was. Maar het jonge paar verde digde zich met de vermelding, dat zulks in Amsterdam zonder enig be zwaar werd toegelaten en met de ver wijzing naar Jozua 15 16 en 17 over het huwelijk van Kalebs dochter. Verder werd er geklaagd, dat veel Christenen uit nieuwsgierigheid naar de besnijdenis van Jodenkinderen kwa men kijken; dat een Joodse familie een Chrlstendienstbode hield; dat een Jood se koopman een gedoopte negerin als slavin tegen haar zin wilde ver kopen en meer dergelyke aangelegen heden. Meestal werden ze door de Ma gistraat tot genoegen van de kerkeraad opgelost, soms ook kon men geen be vredigende beslissing nemen en liet de zaak blauw-blauw. Al deze bemoeienissen bevielen de Joden allerminst, zy beschouwden die als onverdraagzaamheid tegenover hen, als vyandschap ten opzichte van het Joodse ras. Toen ze bovendien ook nog ruzie kregen met de hier aanwezige Duitse Joden, ballingen en landverhui zers uit Polen en Duitsland, besloten ze Middelburg te verlaten. In het begin der 18e eeuw zien we hen dan ook geleidelijk uit Middelburg eis der bekering in de wind geslagen verdwynen. Voor de laatste keer is er wordt en de mens f verharding aan het goeddunken van eigen hart wordt overgelaten. Maar ook dat element ontbreekt hier. In feite heeft deze roman een humanistische inslag. Wel jammer, want Miedema weet beter en hy kan beter ook. Overigens een goed geschreven boek, waarin de verhouding van zoon tot vader ontroerend beschreven is. De volgende uitgaven zijn allen van de firma J. B. Wolters te Groningen- Batavia. „Wyd is de Wereld”, door M. Jan sen. Deel II. Leerstof voor de ho gere leerjaren der Lagere School. In het voorbericht zegt de samensteller, dat getracht is leesstof te verzamelen, die de horizon der leerlingen verruimt. Dit is inderdaad gelukt, want het gaat in dit werkje in de verschillende stukjes over alles en nog wat. Over mammoeten in Nieuw-Liberië en over de ervaringen van een beer in het Noord-Amerikaanse rots gebergte. Een ander stukje vertelt iets uit de historie en ook over uitvindingen staat er in het boek te lezen. De leerlin gen zullen het waarderen en krijgen on gemerkt een brokje algemene ontwikke ling mee. Aanbevolen. krijgt dan de indruk, dat de mens onder psychische dwang handelen moet zoals hij handelt. Zijn zielkundige instelling laat niet anders toe. Wij voor ons geloven, dat een christe lijke romanschrijver zich voor dit gevaar te wachten heeft. Er blijft een mense lijke verantwoordelijkheid, er blijft ook de eis van bekering en de mogelykheid daarvan. In deze roman komt Miedema daar niet aan toe. Zyn roman is dan ook kwalijk een „christelijke” roman te noe-, men. Nu willen we daarmee niet gezegd hebben dat een roman persé een „beke ringsverhaal” moet zyn, wil hy christe- lijk heten. Een christelijke auteur kan ook laten zien waartoe het komt wanneer de XX* MC W XXXM gCÖAdgeiJ MXM.v»xj*iCXX. V VMX MC XCXCXLOLC D.CC1 lö Cl dan ook in de weg der op hun kerkhof aan de Jodengang be- het goeddunken Anthonisse, 44 j. en P. M. -van Boven, 18 j *vucU, Corstanje; P. *raanje; F. c «•Mkho', B10nde>. 75 j„ e; v.Tw"alra;e7 K^ELLE J. Stand. Geboren: Janna, d.v. Jac j °UTt en w- C. Poortvliet; Maatje OvetL1- K°le en A’ Rottier- A- Bolipdef' P’ M' Hagenaar, 79 j., e.v. *«dn v wrLok’ 15 M- wisse- 74 i- j. van Loo Geuoren: Jacob P., z.v. J. van Dalen an M. Geene; Gilles, z.v. A. Sturm en A., euwenhuyse (te ’s Heer Arendskerke) Wdert, z.v. E. Roor en H. A. de Wee; agdalena M. M., d.v. M. de Pundert en Rentmeester; Cornelis P„ z.v. A. v. nen en J. C. Dingemanse; Theodores „’A ,z-v- M. M. Wattimena en J. A. tharia (te Kruiningen). ndertrouwd; J. Slabbekoorn, 25 j. en t w'Jerrijzer' 21 j-J c- Ruster, 26 jr en Milhous, 21 j. Gehuwd: J. Anthonisse, 44 j. en P. M. j ,reaU^’ 46 2’: A’ Riemens, 23 j. en D. van Boven, 18 j Puit, 59 j„ de Mey, 71 j., wed. C. J. G. Vervloet, 59 j., e. v. K. -out (te Delft); A. C. de Paauw, e: y- H. F. Bogaard (te Sluis); G.

Krantenbank Zeeland

Zeeuwsch Dagblad | 1955 | | pagina 5