uit vele plannen
en
een
I
s
keuze uit vele gebeurtenissen
Dit gebeurde in Zeeland in 1954
018:
- W®
wil
Dit was Miniatuur Walcheren, dat eenduizenden bezoekers naar Zeeland trok
-
SN
October:
Centrale Zeeland
Juli: „Vrederust'
in het goud
Mei
Kruiningen-Perkpolder
begon weer
Juni: Deltaplan
April: Statenverkiezingen
Maart: monument in Eede
December: van helicopter
tot Wegschap
Januari: een lijvig rapport
November; Tholen
ontwikkelingsgebied
Augustus
Dijkwater gesloten
September: Zeesluizen
voor Vlissingen
Februari
Drie-eilandenplan
ZEEUWSCH DAGBLAD
Vrijdag 31 December 1954
H
A
m;.
met deze „feiten van
4
zal lopen.
stuurscollege in ons gewest, een druk
jaar geweest. Er zijn heel wat wijze
(en minder wijze) woorden gesproken
en de beschouwingen over de Zeeuwse
vraagstukken en Zeelands toekomst
waren niet gering.
Ook hier wordt de gedachte steeds
meer gemeengoed, dat het hoe langer
hoe meer noodzakelijk wordt een deel
van de bevoegdheden van Gedeputeer
de Staten (waarvan alle leden hun
mandaat zagen verlengd) over te heve
len naar de Provinciale Staten, althans
deze laatsten meer zeggenschap te ge
ven in het provinciale leven.
Er is een ontwikkeling aan de gang,
die waarschijnlijk binnen enkele jaren
tot een aantal ingrijpende veranderin
gen in ons provinciale bestel zal lei
den. Maar dat geldt voor het gehele
land. Als deze ontwikkeling alleen
maar tot gevolg zou hebben, dat de be
langstelling van de bevolking voor de
Zeeuwse zaak groter wordt, dan is er
al heel veel gewonnen!
e maand Mei begon goed: de
veerdienst11 Kruiningen-Perkpol
der werd op de eerste door mi
nister Algera officieel weer in gebruik
gesteld. Aan de onmogelijke toestand,
die vanaf 1 Februari 1953 bestond,
kwam daarmee een einde. Na zeer kor
te tijd bleek al, dat het verkeer, vooral
het vrachtvervoer, de weg naar dit
veer wist te vinden. Hoe ouder het
jaar, hoe langer de wachttijden. Zó
werd zelfs de situatie, dat Ged. Staten
moesten verklaren: deze enorme ver
keersstroom heeft ons overvallen. Het
is niet meer bij te houden. Wij mogen
niet défaitistisch zijn, maar hoe het in
het nieuwe jaar moet gaan weet geen
mens. Mei bracht nog een zeer opmer
kelijk feit, waarbij minister Algera op
nieuw „in het nieuws” kwam. In Den
Haag behandelde de Raad van State
n.l. de bezwaren tegen het Streekplan
Walcheren, dat anderhalf jaar daar
vóór door de Prov. Staten was goedge
keurd.
Tot veler verbazing kwam daarbij
aan het licht, dat minister Algera het
Streekplan onaanvaardbaar achtte, om
dat het veel te detaillistisch van opzet
n Juli, op de 8e, vroeg „Vrederust”
aller aandacht. In blijde stemming
werd daar onder belangstelling van
vele Zeeuwen op het prachtige com
plex bij Bergen op Zoom het gouden
De veiligheid, niet in de allerlaatste
plaats van Zeeland, laat geen andere
keus, maar ook: wij moeten denken in
generaties. Dr ir Mesu kwam in Goes
op diezelfde dag tot een gelijkluidende
conclusie. En daarmee was dit enorme
project ter discussie gesteld voor ieder
een. Met allé voordelen, maar ook alle
bezwaren van dien.
Het spreekt tot iéders verbeelding,
maar ieder kan er ook lustig en rustig
op los fantaseren! En nu, ultimo 1954,
laat het ontwerp van de Deltawet nog
altijd op zich wachten. Wij hebben ons
ook zelf aan gissingen schuldig ge
maakt, maar dan altijd op grond van
goede informaties, die wij ontvingen.
Het wordt Januari of Februari 1955,
voordat de officiële molen gaat draai
en. De Staten-Generaal zullen zich er
over gaan uitspreken en het zal dan
ook spoedig bekend zijn, of de Ooster-
Schelde wel of niet zal worden afge
sloten.
lijkheid was te rijmen. Sindsdien is er
over dit plan een geheimzinnig waas
gevallen. Niemand hoort er meer van.
Zal het inderdaad, zoals velen willen,
als een typisch voorbeeld van planolo
gisch dirigisme door de Kroon worden
verworpen of zal het naar de makers
worden teruggestuurd met de opdracht
er zóveel in te veranderen, dat de vele
dwingende voorschriften komen te
vervallen en er niet meer overblijft
dan een aantal algemene richtlijnen
met soepele ontheffingsmogelijkheden?
Er zijn pessimisten, die verwachten,
zijn..
„Vrederust heeft dit jaar een nieuw
initiatief genomen tot de bouw van een
paviljoen voor geesteszieke en inva
lide ouden van dagen en er mag wor
den gehoopt, dat in 1955 met de uit
voering der plannen kan worden be
gonnen.
Een volslagen andere zaak, die in
Juli aan de orde kwam, was die van de
inpoldering van een deel van het
Noord-Sloe. Wij hoeven de hele ge
schiedenis niet meer op te rakelen na
de artikelen, die er al over zijn ver
schenen. Maar wij mogen wèl vaststel
len, dat de kans op inwilliging van het
verzoek om tot inpoldering over te
gaan erg klein is. De suggesties van de
landbouworganisaties en van de pol
derbesturen om het gehele Noord-Sloe
in te dijken, blijken geen weerklank te
I~X e maand Juni was dé maand van
J het Deltaplan. Vanuit de beslo<
tenheid der Schouwburgloge in
Maastricht mochten wij op de 17e Juni
luisteren naar de o zo nuchtere uiteen
zettingen van ir Maris, met op de ach
tergrond een grote kaart van het Del
tagebied. Professor Tinbergen goochel
de met millioenencijfers. Hier kreeg
het Deltaplan zeker nog niet een con
crete vorm, maar ieder, die de Schouw
burg aan het eind van de middag ver
liet, was ervan overtuigd: het moet en
het kan!
En wanneer wij tóch een poging gaan ondernemen om wat feiten
van de maand” nog eens wat nader onder de loupe te nemen, dan
weten wij van tevoren, dat wij volledig onvolledig zijn! Het is niet
meer dan een subjectieve keus, die in wat wijder verband gezien
toch niet helemaal onverantwoord is. Zeeland hééft een belangrijk
jaar achter de rug. De belangstelling in binnen- en buitenland voor
dit merkwaardige eilandenrijk, waar een fikse storm duizenden men
sen opeens isoleert, was zeker niet geringer dan in 1953, het jaar van
de grote ramp. Deze belangstelling ging heel vaak over in bewonde
ring voor de geestkracht en het doorzettingsvermogen van al die
onbekende eenvoudigen, die niet veel zeiden, maar des te harder
werkten aan het herstel en aan een nieuwe ontplooiing van hun ge
boortegrond. De belangstelling had ook nog een andere oorzaak, die
veel te maken heeft met Zeelands toekomst: het Deltaplan. Misschien
is het waar, dat vele Zeeuwen hun nuchterheid verliezen, als zij dat
woord horen, maar mag het niet veel meer verheugend worden ge
noemd, dat dit onderwerp zo leeft in alle lagen der bevolking?
Het was op de lie van die maand
niet alleen voor Vlissingen, maar voor
heel Zeeland een moment van histori
sche betekenis, toen de nieuwe zee
sluizen en de nieuwe Keersluisbrug of
ficieel, maar in de stromende regen, in
gebruik kon worden gesteld. Na tien
jaai- van niet geringe moeilijkheden
voor de scheepvaart en voor het land-
verkeer kwam er een einde aan een
toestand, die voor de ontwikkeling van
Vlissingen als zeehaven bepaald funest
moest worden genoemd. Nu kunnen
weer grote zeeschepen bij elk tij naar
zouden wij vast en
jubileum gevierd.
Wij staan eigenlijk veel te weinig
stil bij het rijke bezit, dat ons in
„Vrederust” is geschonken en bij het
onbaatzuchtige werk, dat hier nu al
meer dan een halve eeuw in opoffe
rende liefde is verricht. Het ver-
pleegsterstekort is nog altijd groot en
dat was een schaduw op dit jubile
um.
.-«O,
Hen. Zeeuwsch-Vlaanderen hoopt.was en niei met z\jn verantwoorde-
A pril was de maand van de Staten-
ZA verkiezingen. Drukke verkie
zingscampagnes liggen de Zeeu
wen blijkbaar niet. Het was vrij tam.
En de uitslagen waren navenant. De
zetel van de middenstandspartij ging
naar de socialisten, tot grote spijt van
de liberalen, die er vast op hadden ge
rekend. Waaruit bleek, dat ook in Zee
land de gunst van de kiezers niet zo
betrouwbaar is als de dienstregeling op
de Zeeuwse lijn! Overigens is het voor
de Provinciale Staten, het hoogste be-
e maand Maart was niet zo schok-
J kend wat het nieuws betreft.
Wèl zijn toen onze gedachten
meermalen teruggegaan naar negen
jaar geleden, toen Koningin Wilhelmi
na in de morgen van dé 13e Maart na
zovele jaren van ballingschap weer
voor het eerst voet op vaderlandse
grond zette. Lang heeft het geduurd,
voordat de herinnering aan dit feit een
tastbare vorm ging aannemen, maar op
13 Maart van dit jaar was het dan zo
ver: Koningin Juliana kwam naar het
kleine plaatsje Eede, vlak bij de grens,
om een eenvoudig monument te ont
hullen. Bijna heel West Zeeuwsch-
Vlaanderen was die dag naar het
grensdorpje gekomen om onze Lands
vrouwe te zien en toe te juichen.
Als ooit bewezen moest worden,
dat Zeeuwsch-Vlaanderen bij Neder
land behoort, dan werd dit bewijs die
dag geleverd. De Koningin maakte
daarna een glorietocht door Oost
Zeeuwsch-Vlaanderen, waar zij met
opzet niet de grote weg hield, maar
over smalle en modderige wegen
reed om juist in de uithoeken te to
nen, dat zij ook voor dit haar volk
aandacht had.
Gaf deze dag dus vreugde in dit deel
van Zeeland, niet minder blijdschap
was er, toen bekend werd, dat de bus-
ienst Sluiskil-Breda, na de ramp van
Februari 1953 ingesteld, voorlopig
mocht blijven bestaan. Deze dienst
voorziet werkelijk in een behoefte,
wanneer men de vervoerscijfers na
gaat. Er zijn vanuit Midden Zeeland
bezwaren ingebracht tegen het voort
bestaan van de busdienst en in 1955 zal
ngetwijfeld een definitieve beslissing
J~~7 n zo naderen wij langzamerhand
M het eind van het jaar 1954. Voor
wat December betreft zouden wij
graag als belangrijk feit willen noe
men de aankondiging van een helicop-
terverbinding met Rotterdam geduren-
j—x e maand Januari bracht ons het
1 Reconstructierapport Schouwen-
Duiveland. Een werkstuk, waar
voor men respect moest hebben! Het
ganse leven op wat met zo’n hard
woord het rampeiland werd genoemd,
kwam erin aan de orde. De landbouw
kwam aan bod, maar ook het culturele
leven, de samenvoeging van gemeenten
en nog veel meer. Tientallen vergade
ringen en besprekingen werden erover
gehouden, de Provinciale Staten gin
gen er zelfs voor naar Zierikzee om nu
eens te horen wat de bewoners van het
eiland precies wilden. In de Statenver
gadering is er lang en breed over ge
discussieerd en het was te begrijpen,
dat die discussie zich toespitste op de
vraag, of de z.g. kernen al dan niet
„bevroren” zouden worden. Het mocht
niet! Ieder, die er wil herbouwen, mag
dat doen. Maar wèl zijn er verschillen
den, die op een andere plaats een nieu
we woning laten neerzetten. In de mo
tie, die de Staten aanvaardden, werd
ook gevraagd te onderzoeken de moge
lijkheid van stichting van een kernge
meente voor Midden-Schouwen. Het
was een politiek compromis. Geen zin
nig mens gelóóft aan die mogelijkheid!
En dus is dit deel van de befaamde
motie de weg gegaan van zovele andere
moties
Maar vraagt men nu aan het eind
van het jaar wat er al wel in uitvoe
ring is van de suggesties, die in het Re
constructierapport werden gedaan, dan
is de oogst gering. Van samenvoeging
van gemeenten komt voorlopig niets,
terwijl andere punten als stichting van
dorpshuizen doorgaan, maar niet als
uitvloeisel van het rapport. Poldercon-
centratie komt eindelijk ook op gang,
maar ook hier weer zonder dat van een
direct gevolg van het omschrevene in
het rapport kan worden gesproken.
z""x P de eerste dag van de maand
j October was het een drukte van
belang te Vlissingen, waar de
gloednieuwe centrale van de P.Z.E.M.
officieel door minister Zijlstra in be
drijf werd gesteld. Dat was een grote
en belangrijke stap voorwaarts op de
weg naar de ontplooiing van Zeeland.
Er staat daar nu een „stroomfa-
briek”, die alles aan kan en die in staat
is ook de industrieën oude en nieu
we van kracht en licht te voorzien.
Vele goede wensen werden ter gele
genheid van deze ingebruikneming uit
gesproken en de wens tot spoedige
aansluiting der beruchte onrendabele
gebieden klonk zeker niet het zwakst!
Electriciteit brengt welvaart, zo luidt
een gezegde. En al is dit overdreven,
niemand zal kunnen ontkennen, dat zij
een moeilijk te missen voorwaarde is
voor die welvaart.
Wij kunnen onmogelijk gaan opsom
men welke landelijke organisaties en
verenigingen in 1954 haar congressen
in Zeeland, speciaal in Middelburg,
hebben gehouden, maar willen een uit
zondering maken voor het Verbond
van Nederlandse werkgevers, die op 21
en 22 October naar Zeeland kwamen
voor hun jaarlijkse congres. Niet alleen
de eerste dag slaagde, maar vooral ook
de tweede dag van excursies, die velen,
van buiten Zeeland de opmerking ont
lokten niet te hebben geweten, dat er
nog zó veel industrie hier bestaat.
ok in November vroeg Zeelands
1 economische positie de aandacht.
Dat geschiedde speciaal tijdens
de Economische Dag, die door het E T.L
was georganiseerd en waarop uitvoe
rig van gedachten werd gewisseld ever
tal van specifiek Zeeuwse problemen,
waarmee het bedrijfsleven heeft te
worstelen en die variëren van woning
tekorten tot vervoersmoeilijkheden.
Het verlossende woord werd ook hier
niet gesproken.
Voor het eerst werd officieel mede
gedeeld, dat Ged. Staten aan de minis
ter van Economische Zaken hebben
gevraagd het eiland Tholen tot ont
wikkelingsgebied te verklaren. Vol
gend jaar horen wij daar zeker wel
meer van.
Voorts was er in November de blijde
tijding, dat er kans bestaat op een
nieuw gebouw voor de christelijke
HBS in Middelburg, een mededeling,
die in grote dankbaarheid en met vol
doening werd ontvangen. Bovendien
werd bekend, dat er plannen in de
maak zijn voor een christelijke middel
bare onderwijsinrichting voor ’t eiland
Tholen. Ook dat stemde tot veel ver
heugenis!
hebben gevonden. Wij hebben de in
druk, dat zelfs niet eens is nagegaan,
of de berekening van de economische
voordelen juist is. Alles zal wel zo blij
ven tot met de uitvoering van het Drie-
eilandenplan wordt begonnen.
X X T el een inpoldering, maar dan in
een ander deel der provincie
en in een heel wat prettiger
verband, vroeg in de maand Augustus
onze belangstelling. Wij bedoelen het
Dijkwater op Schouwen-Duiveland,
dat na vele eeuwen van de zee werd
afgesloten. De eerste keer mislukte de
sluiting van de dijk, die een kilometer
of zeven oude dijk onnodig maakt en
dat was èn voor Domeinen èn voor
aannemer een onverwachte en onpret
tige tegenslag. Maar natuurlijk liet
men het er niet bij zitten. Een paar
weken later kwam het gat „geruisloos”
dicht. Caissons behoefden niet te wor
den gebruikt, de strijd werd met „nor
male” wapens gewonneh!
Een tweede belangrijk feit was het
besluit van de Prov. Staten tot bouw
van twee grote schepen voor de veren
over de Wester-Schelde. Er was en is
wel geen mens in heel Zeeland, die van
de noodzaak hiervan niet overtuigd is.
Alleenhet wordt diep in 1957, voor
dat de schepen in de vaart zullen ko
men en hoe de tijd daarvóór moet wor
den overbrugd is nog een raadsel.
Ged. Staten doen wat zij kunnen en
de nieuwe directeur van de Prov.
Stoombootdienst zet alles op alles om
stagnaties te voorkomen, maar er is
geen varen meer tegen de schier da
gelijks' toenemende verkeersstroom.
Enkele schepen zullen nu worden ver
lengd en dat zal ongetwijfeld van in
vloed zijn, maar dé oplossing zal dit
niet brengen. Niemand kan ijzer met
handen breken en men kan in een fan
tasierijke bui wél eens praten over
tunnels bij Vlissingen en Saeftinge,
maar 1 1-1 -
op de grond blijven staan en de pro
vinciale vloot zo groot mogelijk ma-
ken. Misschien, dat het lukt nog één of
meer schepen te huren.
eptember stond ook weer in het
trouwd woord en begrip in de na-oor-
logse situatie, verdwijnt dan. In deze
maand werd ook het Wegschap Wal
cheren officiéél geïnstalleerd en het
gaat er op lijken, dat Walcheren als
voorbeeld zal dienen voor andere de
len in onze provincie, de herverkave-
lingsgebieden en West Zeeuwsch-
Vlaanderen.
Zo zijn we
teken van de zee en het water. maand” het jaar rond. Welke fei-
ten zal het jaar, dat over enkele uren
aanbreekt, brengen? Niemand, die
het weet. Maar laten wij hopen en
bidden, dat 1955 ook Zeeland als
provincie en haar bevolking vele
goede dingen mag brengen, die het
even mooi maken in dit land van
:ee, lucht en polder, van strand,
duin en dijk!
de honderd dagen volgend jaar ten
tijde van de E 55. Ook was van grote
betekenis, dat er tussen de partijen
overeenstemming werd bereikt over de
samenstelling van de provinciale com
missie voor het Landbouwschap, dat op
1 Januari 1955 in werking treedt. De
k» m» met''tódTtenS Stiehtmg voor de Landbo» een ver-
Wat vond belangrijk in het jaar dat voorbijging?
binnen en naar buiten, terwijl de Keer
sluisbrug alle verkeer kan verwerken
en maar tot een heel gering oponthoud
aanleiding geeft. Zo was er weer een
zaak minder, die herinnerde aan de
oorlog in Zeeland.
Wij denken daarbij b.v. aan de
Stoomvaartmaatschappij „Zeeland”,
waarvan de niet-terugkeer naar de
Scheldestad dit jaar definitief kwam
vast te staan. Ondanks de vertogen, die
aan het adres van de regering werden
gericht, ondanks ook de herinnering
aan beloften van ministers kort na de
oorlog. Het is ongetwijfeld een slag
voor Vlissingens economie, waartegen
over geen compensatie staat.
En om nog een oorlogsherinnering
te noemen: de herbouw van woningen.
Nog altijd zijn er open gaten in de
straatwanden van gemeenten, die door
het oorlogsgeweld werden getroffen.
Er is in het afgelopen jaar heel wat
herbouwd, maar het einde kwam nog
niet in zicht
n de maand Februari heeft ons blad
nogal aardig in het teken van het
Drie-eilandenplan gestaan. Wij be
stempelden dat plan toen van nationa
le betekenis en dat was bepaald niet
overdreven voorgesteld. Technisch ge
sproken noemde één der hoogste wa
terstaatsingenieurs het een generale
repetitie voor het Deltaplan en als
streefdatum voor de totstandkoming
ervan dacht hij aan 1960. Noord-Beve-
land kwam in het geweer, toen meer
bijzonderheden bekend werden. Na wat
heen en weer gepraat kwam er een
breed samengestelde commissie tot
stand. Walcheren en West Zeeuwsch-
Vlaanderen vormden ook zo’n commis
sie, die begin volgend jaar wel met een
rapport voor de dag zal komen. Eind
Juli kwam ir Dibbits nog veel meer
nieuws in Zeeland vertellen van de
plannen.
Maaraan het eind van 1954 is er
concreets nog niet veel meer bekend.
De Rijks- en Provinciale diensten wer
ken hard aan de voorbereidingen en
de ontstemming bij het Provinciaal
Bestuur vanwege het feit, dat het in
de plannen niet werd gekend, is ge
lukkig verdwenen, in Goes is een spe
ciale barak in aanbouw en nu wachten
we maar in spanning op wat het jaar
1955 zal brengen.
Ons bericht, dat minister Algera op
1 April 1954 de eerste spade in de
grond zou komen steken, bleek helaas
wat voorbarig te zijn. Het gaat erop
lijken, dat we nèt een jaar mis waren!
Wat een vraagtekens! Wat een gevarieerdheid in onderwerpen!
Wanneer wij aan honderd inwoners van onze provincie de vraag zou
den stellen wat men nu het belangrijkste feit van het jaar vond, dan
zeker honderd verschillende antwoorden krijgen.
-w T aarstig hebben wij gespeurd naar de belangrijkste gebeurte-
nissen in 1954 voor de provincie Zeeland. Dat was werkelijk
niet zo eenvoudig! Welke normen moeten worden aangelegd?
Wat is dat eigenlijk: belangrijk? Is Zeeland erdoor vooruitgegaan?
Vonden de Zeeuwen al die gebeurtenissen van zoveel belang, dat zij
ze nog niet zijn vergeten? Er is zoveel gebeurd en als wij nagaan wat
nu werkelijk naar voren is gesprongen in die bonte rij, dan wordt het
nog moeilijker een keuze te makenWat de één belangrijk vindt,
wordt door de ander als een bijkomstigheid beschouwd. En de op
gave wordt nog lastiger, wanneer wij een poging zouden wagen om
al hetgeen er gebeurde in onze provincie onder één noemer te brengen
en met een enkel woord aan te duiden wat voor Zeeland in het afge
lopen jaar het meest typerende was, Het herstel van de ramp? Een
groeiend Zeeuws besef ?Een economische hoogconjunctuur? De her
verkaveling? Het wanhopige woningtekort, dat velen de provincie uit
jaagt? Het Deltaplan misschien, hét onderwerp van gesprek in 1954?
Of heeft dit alles de Zeeuwen misschien maar weinig beroerd en be
zig gehouden? Ging het wellicht slechts om hun individuele lot en
stonden al die gemeenschappelijke belangen, problemen en interesses
buiten hun gezichtskring? Was er, hoogstens, de belangstelling voor
het eigen dorps- en stadsleven of voor de weinige of vele verenigin
gen, waarvan men lid was?
Achter de schermen wordt hard gewerkt aan de uitvoering van het
Deltaplan. Na de voltooiing zal het Zuidwestelijk aanzicht van ons
and drastisch veranderen. Een der eerste „slachtoffers” van de uit
voering van het Deltaplan was het haventje van Cadzand, dat in het
afgelopen jaar geheel is drooggevallen en gedoemd is te verdwijnen,
dat di? eFndS11955lenog nkt'bekenTzal’ Links de in aanbouw zijnde nieuwe zeesluis, die dwars door de haven