Zeeland
was
van
I
I
(féwtyolirtg'S Hummed
is vrij
EXTRA UITGA VEZEEUWXH DAG EL AD
zorgvuldig voorbereid door Nederlandse
deskundigen
Waterstaat
tot welk een prijs!
maar
Een persoonlijke
herinnering
de
A
van
Het verhaal over de
aanval op Westkapelle
vindt men op pag. 9
Over de capitulatie
Middelburg
kan men lezen op pag. 11
op Vlissingen
op de pagina’s 13 en
Geschreven door
nK
15
prof.
Nederlands minister-president
in oorlogstijd
Glunderende gezichten na bange strijd
„Maar wij
zijn immers vriji"
mr P. S. Gerbrandy
WI
V
Sv
■i
I
I
i
51
DE VERNIETIGING VAN WALCHEREN
andersl
ging
Als
om r
haast
meest
in tal
en y._
Wdt
denkt
•lechts
Na een snel, door diepe bezorgd
heid over het lot van het tnoole Wal
cheren en z(jn bewoners gedragen be
raad, werd welbewust het gevraag
de exequatuur gegeven. Wtf waren
reeds overtuigd dat het moest.
Churchill zelf, de in totaal noodza
kelijke en de op dat moment moge-
‘>3WS
Daarna is het minder vlot verlopen.
De Canadezen werden (enigszins
tegen hun zin, want zij hadden ook
nog graag de hoofdstad veroverd) af
gelost door Schotten. Men wist een
klein bruggenhoofd op Walcheren te
veroveren, maar veel verder is men
niet gekomen: de capitulatie was toen
al een feit!
De beide landingen hebben de be
slissende doorslag gegeven. Zowel in
Vlissingen als in Westkapelle is ver
woed slag geleverd door de Duitsers.
Maar in geen van beide plaatsen kon
den zij stand houden. In Vlissingen
was de strijd na twee en een halve
dag beslecht. De mariniers van West
kapelle veroverden op 2 November
Zoutelande en in de avond van 3
November hadden zij het gat in de
Nolledijk bereikt.
Dan komt de laatste, verrassende
fase: de capitulatie in Middelburg. De
Duitsers waren door hun verliezen
gedemoraliseerd en vergeet ook niet
dat zij volkomen onder de indruk
waren van de verwoestingen van het
water. Zij zagen de ellende in een
opgepropt volle stad het is een
V
Dit plan was een keihard, een bloe
dig plan. Hard voor de bevolking,
die het lot van inundatie en van vele
bombardementen moest verduren. Niet
minder hard voor de geallieerde sol
daten, die in dit waterland het moor
dend vuur van een geharde Duitse
legermacht tot zwijgen moesten bren
gen. En zo is een strijd ontbrand van
een moordende felheid.
Wie de hier volgende pagina’s leest
over de strijd bij Westkapelle, de ge
vechten in Vlissingen, die zal een
huivering niet kunnen onderdrukken!
Misschien is het voor een juist be
grip van alles wat in dit nummer
volgt, goed even de grote lijnen van
het krijgsplan aan te geven en de
tijdsvolgorde waarin dit alles plaats
vond.
n de grote kaartenkamers van
Winston Churchill, in Down-
ingstreet, Londen, werd gedu
rende de oorlog met uiterst be
kwame handen van dag tot dag,
de opstelling der strijdmachten
over heel de wereld op vernuftige
en tevens bijzonder oriënterende
wijze aangegeven; men kon op de
grote kaartwanden de stand op
elk strijdtoneel zien en af lezen. Ik
had van de Britse Minister-Presi
dent vrije toegang gekregen tot
deze vertrekken en ik heb her
haaldelijk van de gelegenheid ge
bruik gemaakt om het beeld van
het oorlogsbedrijf goed in mij op
te nemen.
Een bepaald deel was, na de in
vasie op 6 Juni 1944, gewijd aan
de Franse en later ook Belgische
havens, die de enorme toevoer van
voedsel, oorlogsmateriaal enz. moes
ten verwerken. Bij elke Franse en
Belgische haven stond precies aan
gegeven in tonnen wat ze konden
presteren. Tevens was aangegeven
wat in totaal verwerkt moest wor
den.
In het begin van de herfst 1944,
toen w(j onder voorlichting van
derlandse Waterstaatsdeskundigen
werden onder strikte geheimhou-
1 van de
verantwoordelijke Britse militaire
specialisten, opdat met de geringste
verliezen en met de best denkbare
uitwerking het door de gebroken
dijken stromende water de vijand
tot de snelste aftocht zou dwingen.
Of algemeen gezegd, opdat zou ge
beuren wat de strategie eiste.
wel anders! Hadden zij het plan die wegen en kwam er door!
niet tot in finesses uitgewerkt en aan
de Canadese bevelhebber ter hand
gesteld? De wegen die men kon gaan,
stonden aangegeven en men
De grote lijnen waren:
1. Het vernietigen der dijken;
2. Doorstoot van de Canadezen, die
Beveland veroverd hadden, naar Wal
cheren over de Sloedam heen;
3. Een landing bij Vlissingen van
uit Breskens;
4. Een landing bij Westkapelle van
uit Oostende.
Met dat vernietigen der dijken en
het bombarderen van stellingen is de
hele maand October heengegaan. Men
kon trouwens niet eerder beginnen,
want de voorgenomen landingen kon
den pas worden uitgevoerd als de
Canadezen aan de Sloedam stonden.
Een driehoeksaanval was immers het
plan!
De eerste November was het zover:
de laatste fase van de slag om de
Scheldemonden kon beginnen. Zien
we eerst wat die Canadezen deden:
zij zijn over de Sloedam gekomen!
Militaire deskundigen noemen het een
wonder: de mannen van Zeelands
ondergrondse strijdkrachten weten
Onver getelijk blijft het bewon-
derenswaardige aan deze operatie
voorafgaand onderzoek. Het plan
was ook waterstaatkundig tot in
de kleinste détails doordacht. De
officiële duidelijk geformuleerde
aanvrage aan de Nederlandse Re
gering, die krachtens bestaand ac-
coord, op dit soort aantasten van
Nederlands gebied haar fiat moest
geven, bereikte ons kort voor de
uitvoering.
van de factoren die generaal Daser,
de Duitse commandant, tot zijn besluit
hebben gebracht.
Met de val van Middelburg was de
strijd beslecht. Nog wat zuiverings
acties over het eiland en Walcheren
was vrij. En niet zo heel veel later
was ook de Scheldemonding vrij van
mijnen. Vlissingen was nog maar
nauwelijks in geallieerde handen of
de mijnenvegers voeren al de Schelde
op. We zeiden het: er was haast bij!
V
Zeeland is vrij maar voor die
vrijheid is een hoge prijs betaald! Te
hoog? Kan de prijs der vrijheid ooit
te hoog zijn? Neen immers! Vrijheid
is een goed waarvoor onze voorvade
ren een tachtigjarige oorlog hebben
gevoerd. Waarvoor de Oranje’s, de
telgen van ons Vorstenhuis, goed en
bloed hebben feil gehad. En die vrij
heidszin leeft immers nog! Ook in
ons!
Toch kan de prijs voor de vrij
heid te hoog zijn geweest: als wij,
die in die vrijheid leven, die gunst
niet waard blijken te zijn. Als wij
voortleven in egoïstische lauwheid.
Als wij ons niet bekommeren om
hjk r--’
intact in
««vallen
'10Wer opdracht gaf om ten spoedig-
de havenmonding van de Schelde
tJ,..te maken opdat men het volle
Van Antwerpen zou kunnen
en. „De haast” zo schreven
j J,~ "heeft diep zijn stempel ge-
Ukt op deze operaties!”
men het verloop van de strijd
Walcheren nagaat, zal men die
onmiddellijk opmerken. En het
nog komt zij tot uitdrukking
van kleine details.
an het grote plan lag één prin-
heslissing ten grondslag: de
-->g van Walcherens dijken,
grote vraag dringt zich op:
I ook niet anders gekund?”
antwoord is heel eenvoudig:
r had het ook anders ge
zonden de operaties
«ipiële i
;ernie‘igin’
>.Had dat
Het r
•Natuurlijk
Waar dan
anden langer hebben geduurd
a dit zou betekend hebben
onmiddellijk duidelijk als men
aan het Ardennenoffensief,
enkele weken na het bereik
baar maken van de Antwerpse haven
ingezet. Hoe zou die strijd verlopen
zijn zonder die haven? Niemand weet
het antwoord. Maar bij de gedachte
hieraan huivert men!
Wat was da n het voordeel van
deze inundatie? Niet dat men hoopte,
dat de Duitse stellingen onder water
zouden lopen. Grote waterstaatkundi
gen zijn de Duitsers wel niet, maar
zij hadden terdege beseft dat zij hun
kanonnen moesten opstellen op plaat
sen, die boven de zeespiegel lagen.
In het artikel hiernevens ligt prof.
Gerbrandy een tip van de sluier op:
men had de bedoeling met het bin
nenkomende water de Duitsers te
hinderen in hun bewegingsvrijheid en
dat water aan te wenden voor eigen
voordeel. Waterstaatdeskundigen had
den het plan nauwkeurig bekeken
aan de hand van hun ervaringen
waren krijgskundigen aan het werk
gegaan en hadden het plan de cam
pagne opgesteld. Eigenlijk kan men
die hele inundatie in twee hoofd
punten samenvatten:
1. Het isoleren van de vijand in
kleinere eenheden;
2. Het verslaan van die vijand door
binnen te varen door de dijkbressen.
F? en week geleden, in ons her-
P, denkingsnummer naar aanlei
ding van de bevrijding der
Bevelanden, hebben wij U de achter
gronden getekend van de strijd om
Schelde. De aanval bij Arnhem
Was mislukt: een doorstoot naar het
hart van Duitsland nog voor het in
vallen van de winter, was een on
mogelijkheid geworden. Behalve een
zuivering van het gebied, dat men in
le enkele maanden tijds had ver
overd, wachtte in deze winter een op-
®euw groeperen van de strijdkrach-
en- En daarbij kwam het aan op
voorraden. Voorraden om de lange
verbindingslijnen naar het hart van
uitsland te kunnen verkorten.
ij hebben U verteld, dat eigen-
J maar één grote haven volledig
handen der geallieerden was
Antwerpen. En dat Eisen-
T n de maand October braken
i de golven der zee door de
geslagen gaten in de dijken,
welke in hun Nederlandse soliditeit
toch juist bestemd waren geweest
om eiland en bewoners tegen het
geweld dier golven te beschutten.
Ik heb de uitvoering dezer schit
terende maar met pijnigende ver
liezen gepaard gaande operatie al
leen kunnen horen en lezen. De
beker der overwinning was hier
wel zeer bijzonder gevuld, met
vreugde en bitterheid tegelijkertijd.
Een deel der uitwerking heb ik
wel persoonlijk gezien, in het voor
jaar 1945. Het is mij onmogelijk om
ooit te vergeten de fierheid en de
dankbaarheid van de Zeeuwen, toen
ik gezeten in het tweeslachtig voer
tuig, een duck, door het vernielde
eiland reed en voer en toen langs
de uit hun huizen gejaagde mannen,
vrouwen en kinderen wandelde, die
ons kwamen begroeten. Toen ik aan
enkelen onder hen opmerkte dat zij
en haar eiland het hard te verant
woorden hadden gehad, werden hun
ogen groot en over hun gezichten
glansde een licht van geloof, van
vreugde en triomf en mij klonk te
gemoet:
de nabestaanden van hen, die vie
len. Als wij ons terugtrekken wan
neer het gaat om de belangen van
ons land en volk.
Als morgen de bazuinen zullen
blazen over Middelburg, dan her
denken wij de bevrijding van dit
deel van ons gewest. Dat is feeste
lijk maar het is zinloos als wij
ons niet realiseren hoe hoog de
prijs geweest is... en welke ver
plichtingen die prijs legt op onze
schouders.
lijke verwerking door deze havens ding ter beschikking gesteld
met elkaar konden vergelijken, was
het duidelijk, dat het beschikken
over de havens van Vlissingen een
onmisbare voorwaarde was voor de
benodigde toevoer en doorvoer en
daarmee een onmisbare voorwaarde
voor het slagen van de veldtocht in
het Westen.
De Duitsers moesten van Walche
ren verjaagd worden, Vlissingen
moest, koste wat het wil, snel in
geallieerde handen komen.
De Engelse luchtmacht had won
deren verricht op het gebied van
het vernietigen van dijken. Ik denk
b.v. aan de schitterend uitgevoerde
vernieling van de Eder-dam in
West-Duitsland (Sauerland).
Hier op Walcheren lag de zaak
veel moeilijken Het betrof een
eiland, dat aan een bondgenoot toe
behoorde en dat zeer vast in vijan
delijke handen was en waarbij de
werking van zee en water aan de
Engelsen niet bekend kon zijn.
V
T~? venals bij de bombardering
van „Kleinkamp”, onder Ne-
derlandse leiding uitgevoerd,
werd met de grootste zorg de voor
bereiding ter hand genomen. Ne-
z-x ver de strijd om Walcheren
I I zou een heldendicht te schrij-
ven zijn. Stof is er te over.
Is het doorbreken van de dijken,
het prijsgeven van dit met zoveel
moeite aan de zee ontworstelde
eiland aan zijn erfvijand, niet niet
een achtergrond vol van aangrij
pende tragiek? En hoeveel helden
moed is hier te bezingen: de uit
zee komende commando’s, aanval
lend bij Vlissingen zowel als bij
Westkapelle en strijdend met een
ontroerende doodsverachting; de
kerels van de Canadese divisie, aan
sluipend als het ware over verbor
gen weggetjes van de zo smalle
Sloedam; al die onbekenden uit het
verzet die Duitsers bespionneerden,
contacten tot stand brachten en
soms ook de gedemoraliseerde Duit
sers intimideerden heldenmoed
van kerels uit één stuk! En welk
een machtige climax zou in dit
dichtwerk te brengen zijn: de over
gave van die 2000 Duitsers, nog
goed bewapend en voorzien van
voldoende levensmiddelen, aan dat
handjevol Britten, dat gevolg had
gegeven aan de aanwijzingen van
het ondergrondse commando en
met een paar tanks de moeilijke
tocht had gemaakt van Vlissingen
naar Middelburg. Is dat niet een
punt waarop de verteller van dit
heldendicht in een jubelzang zijn
hoorders zou kunnen ontladen van
de spanning? Want dat is het ogen
blik van Zeelands vrijheid, zij het
dat Schouwen-Duiveland tot Mei
1945 bezet is gebleven en zij het
dat met de zuivering van het Noor
den van Walcheren nog enkele da
gen gemoeid zijn geweest. Maar
desondanks: de val van Middelburg
kan het slot van dit epos zijn. Om
dat het doel van de strijd: de zui
vering van de Scheldemonden, op
dat ogenblik was bereikt.
En daarom: als morgenmiddag
om vier uur de bazuinblazers van
Juliana’’ hun klanken over Zee
lands hoofdstad zullen uitstoten,
dan zal tevens het uur zijn, waarop
men gedenken mag, dat de vernie
tiging van het Duitse Rijk in een
beslissend stadium was gekomen.
1
■v.
