en
Ideale samenwerking tussen twee
schrijvende en dichtende vrouwen
fl
I
I
I
I
.o
I
lODALlNS
1
Voor AL Uw drukwerk
kantoorbediende (m. of vr.)
g
F®
I
ft
Oosferbaan Le Coinlre N.V. Goei
De hoofdpersonen uit
„Sara Burgerhart” maakte hen
beroemd
„Dapper Vrouwenleven' (II)
Laboratorium van
Sterovita geopend.
'O,
hollandia
Vl
If
Zeeuwse Wandelingen
ZEEUWSCH DAGBLAD
Donderdag 4 November 1954
pond
Neem ook het beste
met het meeste
voordeel
Ik heb
waardebon
ca
lbn
t
n
1
ti
d
d
d
v
D
si
g
V
C
b
li
r
si
V
d
P
n
10°/o
korting
100%
kwaliteit
Twee vrouwen wonen
samen.
I
Schilder van ladder gevallen
en overleden.
v
Nog altijd
't beste,
*t voordeligste!
EXTRA
Zelfstandige kruideniers
Twee vrouwen werken
samen.
Wie was Aagje Deken?
van alles geprobeerd,
maar er gaaf tóch niets boven
Lodaline. Ik ken geen beter
en goedkoper middel I
De laatste jaren.
LEEG....
■I
c-
LODALIENTJE GEEFT RAAD t
e.
we
Het was een prachtige reis, dat moet gezegd. Maar juist toen de zon
'?4>
De waardebon
voor deze week
5S'
DE SPAR
V
Uw tractatia met 10o/o korting
250 gr. TAAI TAAI 40 ct
Dat is ‘n versnapering voor deze
ti/'d van het jaar. En o zo voor
delig door de 10% korting.
Nog een extraatje
250 gram KROONTJES voor
65 ct met 13 zegels
een paar jaar later verscheen; de mees
ten vonden het te lang. Maar de vrien
dinnen waren er goed mee: de uitgever
betaalde er haar f 6000 voor.
be
be
pr
fci
pc
ui
ef
Bij f 2.50 aan artikelen
met 10% korting
200 gram FONDANT
van 46 voor 34 ct.
i
Ui
v<
ei
01
k
ti
h
h
r
ti
d
d
zi
a
Ié
v
h
v
h
h
n
si
b
V!
w
kj
sii
dt
te
kt
m
h«
Pi
tn
di
da
m
re
he
of
ge
hl;
va
>n<
de
di
ri
hi
tt
tt
V;
de
ge
n.
ar
D
dt
bt
dt
ui
g<
la
ci
a
b
ai
a<
n;
U
d
si
k
Als U Iets te vragen hebt over reinigen
of schoonmaken, dan geeft
Lodalientje U graag raad. Maar als
U een tip hebt, die ook voor anderen
van belang kan zijn, stuur die dan
op aan lodalientfe, Postbus 269, Breda.
De inzenders van nuttige tips
ontvangen een aardige attractie.
Bij De Spar kunt U het beste
nemen. Want dank zij de
10% korting is het beste bij
De Spar nog véél voordeliger.
Neem de proef met onze
waardebon (heerlijke
fondant voor 17 ct per 100 gr.)
N het vorige artikel hebben
alleen nog maar gehoord over
Betje Wolff. In Vlissingen is een
naar
dig hoog waren. Aagje Deken verdiende
wat door het schrijven van verzen op
bestelling.
Ze mochten dikwijls bij goede vrienden
logeren (dat was voordelig!), in 1801 kon
den ze nog een reis naar Zeeland maken,
doordat een vriend uit Middelburg zijn
jacht ter beschikking stelde.
In 1802 gingen ze inwonen bij een nicht
van Betje Wolff (dat spaarde huishuur
uit).
Moeilijke jaren dus, waaraan de dood
van beide vrouwen een eind maakte.
Betje Wolff stierf op 5 November 1804,
haar vriendin op de 14e van dezelfde
maand. Ze zijn begraven op het kerkhof
„Ter Navolging” bij Scheveningen, de
zelfde begraafplaats waar ook Groen van
Prinsterer zijn graf heeft. L. v. W.
I
En profiteer altijd van de
10% korting op meer dan
200 artikelen.
eerst. Na diens dood gingen ze samen
wonen en ze zijn elkaar trouw gebleven
tot in de dood.
Dit samenwonen was een ideale oplos
sing voor beide vrouwen. Aagje Deken
had toen ze als 25-jarig meisje het wees
huis verlaten had, wel wat gesukkeld om
aan de kost te komen. Ze had een paar
betrekkingen gehad als juffrouw van ge-
z o,
eens te vliegen zonder zelf te vliegen. „Dat weet ik nog niet....!” antwoordde
de jongen. „Maar we hebben nu mooi de gelegenheid eens een beetje dichter bij
huis te komen. Ik zal je vertellen dat we in de loop van onze avonturen ver zijn
afgedwaald”. „Een goed idee”, vond Karolus. „Dan kan ik tenminste mijn vader
en moeder eens goedendag gaan zeggen!” De hele nacht vloog het tweetal door.
n
d
ti
grip
joaiJ
jvel
marl
lijkh
„cor
te
xelf.
zich
peÜj
mee
van
jok
dou
aen
D
zijn
jch)
Cal
M»
ons
lyw
wei
ree
(la
iei<
ooi
foei
lin
int
de
do
in
fra
vo
I
I
n
':.C
't gemakkelijkste,
Het is weer tijd voor cacao.
1 pakje (100 gram) CACAO.... 75 ct
nu met 15 zegels EXTRA (dus 30 zegels
in totaal).
DE SPAR
werken geschreven: gedichtenbundels,
pamfletten en romans. Zo goed werkten
ze samen, dat niet te constateren is wat
van Betje en welk gedeelte van Aagje is.
In 1782 verscheen haar meest bekende
werk: Sara Burgerhart. Het was de eer
ste roman in het Nederlands, iets onge
woons in die tijd. Het was alles Frans
wat de klok sloeg: Franse lectuur, Franse
mode, Franse denkbeelden. Een prachtige
tekening van het Hollandse burgerleven,
in briefvorm geschreven. De namen: Bur
gerhart, Blankaart, Edeling, Spilgoed,
Buigzaam, Slimpslamp geven tegelijk het
karakter van de hoofdpersonen aan. De
„fijnen” zijn vaak synoniem met huiche
laars, de verdraagzaamheid wint het
glansrijk van het leerstellig geloof.
Het boek werd door hun tijdgenoten
verslonden, tegenwoordig kent bijna nie
mand het meer.
zelschap en ook nog een handeltje in
koffie en thee opgezet. Betje Wolff had
een weduwenpensioen van f 100 's jaars.
Beiden hadden nog een flinke erfenis te
wachten.
Ze konden niet alleen samenwonen,
maar ook samenwerken. Ze konden al
lebei schrijven. Betje Wolff was wel
meer ontwikkeld en belezen, maar ook
Aagje Deken was een begaafde jonge
vrouw (3 jaar jonger dan Betje), die
haar tekort aan ontwikkeling weldra
inhaalde. Het kalme rustige Aagje
vormde een goede rem op het spontane
onbesuisde optreden van Betje. Ook op
godsdienstig gebied stemden ze prach
tig samen.
Eerst hebben ze 5 jaar in De Rijp ge
woond. „We beleven gouden dagen”, ju
belden ze. Maar de woning was wat klein
en ongezond met een vuil slootje er ach
ter. Haar gezondheid werd minder goed,
ze had veel last van koortsen.
In 1782 kwam er uitkomst. Aagje had
een erfenis gehad en ook Betje was in
het bezit van haar vaderlijk erfdeel ge
komen. Geldzorgen hadden ze dus niet
en voor f 6500.kochten ze de buiten
plaats Lommerlust bij Beverwijk.
Op Lommerlust hebben ze wel de bes
te jaren van hun leven doorgebracht. En
de vruchtbaarste. Samen hebben ze 67
kmI
fc
plein naar haar genoemd, maar ook
Aagje Deken heeft er een straat
gekregen en ze hebben een gemeen
schappelijk monument op het Bel-
lamypark, versierd met haar beide
borstbeelden. Toch was Aagje
Deken geen Vlissingse en zelfs geen
Zeeuwse.
Op 5-jarige leeftijd kwam Agatha De
ken In het weeshuis „De Oranjeappel” te
Amsterdam. Haar ouders, eenvoudige
landlieden, waren kort na elkaar gestor
ven. Dit weeshuis ging uit van de Doops
gezinden en hoewel Aagje als klein kind
gedoopt was, liet ze zich op 18-jarige
leeftijd nog eens dopen, door onderdom
peling. Ze werd ook Doopsgezind.
Ze maakte wel gedichten, maar nog
wat onbeholpen en houterig. Dit hoeft
ons niet te verwonderen: Aagje was niet
zo erg ontwikkeld, in het weeshuis kwam
het meer op werken dan op studeren aan.
Ze hoorde ook van de predikantsvrouw
uit de Beèmster en las haar gedichten
en pamfletten. De kalme bezadigde Aagje
Deken was het niet in alles eens met de
scherpe, venijnige woorden van Betje
Wolff. Vooral als het tegen de rechtzinni-
gen en „fijnen” ging, was haar pen in
gal gedoopt.
„Een vuile schandvlek der Geref.
Kerk, een ongodist, een boswolvin”,
werd ze wel genoemd. Bij het doorne
men van haar werk heb ik bemerkt,
dat Churchill met zijn V-teken van
victorie niet origineel was: Betje Wolff
heeft een gedicht geschreven (Sant-
hortsche Geloofsbelijdenis) over de 5
V-tekens van vaderland, vrijheid, vre
de, vriendschap en verdraagzaamheid.
Aagje schreef haar een vermanende
brief, ze gingen geregeld met elkaai' cor
responderen en in ’t jaar vóór de dood van
Ds Wolff ontmoetten ze elkaar voor het
FABRIEK VAN MELKPRODUCTEN N.V.
Afd. „KOENA” te VLISSINGEN.
▼raagt een
Vereist wordt het bezit van het diploma M.U.L.O.
en het practijkdiploma Boekhouden. Diploma
M.B.A. strekt tot aanbeveling.
Sollicitaties met vermelding van leeftijd, opleiding
en referenties worden gaarne ingewacht bij
bovengenoemd adres.
(Van een onzer verslaggeefsters).
BREUKELEN, 3 Nov. Gisteren is li
Breukelen het Centraal Laborator)®
van de fabrieken der N.V. Steroviu
Melkproducten officieel geopend door de
heer dr ir P. N. Boekel, Directeur ul
het Zuivelwezen. De heer Boekel zei,
voor het verkrijgen van een goed p-f
duet een goede grondstof de voorna®
ste voorwaarde is.
Het laboratorium verricht niet alk®
contróle-werk zoals dat bij een ge’0®
fabriekslaboratorium het geval is, EüiI
het heeft ook de taak om door on®
zoekingen te komen tot nieuwe pro—>1
ten en kwaliteitsverbetering van de
staande producten.
De Sterovita Melkproducten fabnes®
zijn van grote betekenis voor de expo
van Nederland. Zo wordt in samen»01'
king met enkele grote bedrijven in%'
te een aanzienlijk deel van de Pr0(%
naar het Amerikaanse leger in Dun.-1
land uitgevoerd.
Ook de tropische landen imports I
deze Hollandse zuivelproducten. He> -'
boratorium heeft daarom een trope»0'
mer waar de temperatuur constant I
26 graden gehouden wordt. De blos I
gecondenseerde melk worden tweeI
ken in deze temperatuur bewaarden0' I
gesorteerd, waarbij ongeveer 0,1 "0‘
afgekeurd.
's-GRAVENHAGE, 3 Nov. De
57-jarige schilder B. W. uit Den Haag
is vanmiddag omstreeks twaalf uur
van een ladder gevallen en ter plaatse
overleden.
W. stond op een ladder en was be
zig met het aanbrengen van versie
ringen en feestverlichting in verband
met het staatsiebezoek van de Keizer
van Ethiopië en de feestweek van de
middenstanders in de Haagse binnen
stad. Hij viel van een hoogte van vier
meter. De heer W. was gehuwd.
i weer
Het was een prachtige reis, dat moet gezegd. Maar juist toen de zon
kwam gebeurde er iets waarop ze allebei niet gerekend hadden. De mo ^ctlf
te sputteren, toen te knallen en tenslotte stond de propeller met een dteP
helemaal stil. „Wat krijgen we nu weer!” riep Pieter. „We kunnen geen
bruiken hoor.... het ging nét zo goed....!” Het was wél pech, want do
meter stond op „leeg”.
OFFICIËLE PUBLICATIES
Spoedcursussen voor opleidingen tot de (oude)
onderwijzersakte.
De minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschap
pen overweegt bij voldoende deelneming voor bezitters-
(sters) van het einddiploma van een Gymnasium, Ho
gere Burgerschool, Middelbare Meisjesschool of daar
mede gelijk te stellen opleiding, die thans geen Kweek
school bezoeken, spoedcursussen voor het behalen van
de (oude) lagere akte als onderwijzer in het leven te
roepen.
Deze spoedcursussen zullen in dagonderwijs worden
gegeven en in het voorjaar 1955 aanvangen. Medio 1956
zal het eindexamen van de cursus plaats hebben.
Zij, die in principe bereid zijn aan deze spoedcursus
sen deel te nemen en een functie bij het Lager Onder
wijs te gaan vervullen, gelieven zich vóór 1 December
1954 bij de afdeling L.O. van het departement van
Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen te melden. Aan
degenen, die aan deze spoedcursussen deelnemen, kun
nen studietoelagen worden verstrekt.
In de aanmelding moeten worden vermeld:
a. naam en voornamen van de aan vrager (aanvraagster);
b. woonplaats en adres;
c. geboortedatum;
d. verworven diploma’s;
richting (Openbaar, Prot. Chr. of R.K.) van het ge
wenste onderwijs;
f. huidige studie of werkkring en salaris.
Door deze uitgaven waren de vrouwen
beroemd geworden. Er was grote vraag
naar hun werk. Sommige uitgevers spe
culeerden hierop door werk uit te geven
onder hun naam, waarvan ze geen letter
geschreven hadden.
Hun laatste jaren waren niet de ge
lukkigste. Toen in 1787 de Pruisen naar
ons land kwamen om onze Prins Willem
V te herstellen in de oude waardigheden,
die de Patriotten hem ontnomen hadden,
verhuisden ze - evenals zovele Patriotten
- naar Frankrijk.
Tien jaar later kwamen ze weer terug.
Wel wat teleurgesteld over de Franse
„vrijheid, gelijkheid en broederschap”.
En arm. Bij haar vertrek naar Frankrijk
hadden ze „Lommerlust” verkocht en
haar geld onder beheer gegeven van een
bevriend koopman. Maar deze Van Nis
sen was inmiddels failliet gegaan. Er was
weinig meer om van te leven dan het
weduwenpensioen van Betje Wolff: f 100
per jaar, en daarmee konden ze niet
rondkomen. Door vertaalwerk verdienden
ze er nog wat bij. Maar het ging niet van
harte. „Ik schrijf om brood”, zei Betje
Wolff van zulk werk. Zo druk, dat ze er
van moest „kokhalzen” en dat het haar
.groen en blauw werd”. Bovendien was
Minder gevraagd werd het boek van ze de laatste jaren ongezond, zodat de
de beide vrouwen „Willem Leevend”, dat rekeningen van dokter en apotheker aar-
Spoedcursussen ter opleiding van kleuteronderwijze-
ressen voor de (oude) lagere akte als onderwijzeres.
De minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschap
pen overweegt bij voldoende deelneming voor bezitsters
van het diploma B als kleuteronderwijzeres, die tevens
in het bezit zijn van een M.U.L.O.- of een daaraan ge
lijkwaardig diploma, éénjarige spoedcursussen ter op
leiding voor de (oude) lagere akte als onderwijzeres
in het leven te roepen.
Deze spoedcursussen zullen in dagonderwijs worden
gegeven en op 1 September 1955 aanvangen.
Zij, die in principe bereid zijn aan deze spoedcursus
jen deel te nemen en een functie bij het lager onderwijs
te gaan vervullen, gelieven zich vóór 1 December 1954
bij de afdeling L.O. van het departement van Onder
wijs, Kunsten en Wetenschappen te melden. Aan de
genen, die aan deze spoedcursussen deelnemen, kun
nen studietoelagen worden verstrekt.
In de aanmelding moet worden vermeld:
a. naam en voornamen van de aanvraagster;
b. woonplaats en adres;
o. geboortedatum;
d. verworven diploma’s met vermelding van het jaar,
waarin deze zijn uitgereikt;
e. richting (Openbaar, Prot. Chr. of R.K.) van het
door haar gewenste onderwijs;
f. huidige werkkring en salaris.
7 - 'x
Zo vlogen onze vrien
den de horizon tegemoet.
Het motortje knorde ge
zellig en het warme zon
netje scheen op hun bol
letjes. Maar toen de zon
onderging en de maan als
een grote gele schijf aan
de hemel kwam staan
werd het kouder. Daarom
kropen Pieter en Karolus
dichter tegen elkaar aan
en keken vol ontzag neer op de grillige rotsen beneden hen. „Wat zoek je eigen
lijk in Noord-Westelijke richting, Pieter?” vroeg de kraai die het best leuk vond
<^C«'VOORC£«‘"’f^
4
SaroV -
Sri.
