van
HELAAS
zienswijze juist zijn
een
bespaard gebleven
van
D
slag om
Was de operatie bij Arnhem gelukt,
dan was Walcheren een droevig lot
zou mijn
i
i
Zeelands bevrijding
De achtergrond
Verschil
inzicht
I
rI
bij legerleiding
Hr J
i 1
De aanvoerproblemen waren groot
•V
Veldmaarschalk
Graaf Montgomery
I door
f Sir Winston
j Churchill J
I
ZEEUWSCH DAGBLAD
1)
OPENING EN ZUIVERING VAN DE SCHELDE-MONDING
1
i
X
a 2
pagina 3
Slag om de Schelde droeg stempel
van de haast
El Alamein. Onder zich had hij mannen met beroemde
namen:
doei
est.
'l||||||||M-"H|||||||l|||||||l'"'’,Ui||||||H^^
ARNHEM
ROTTERDAM
GRAVE
WESTKAtl
IILBURG
(Zie vervolg pag. T).
WEERT
et
BtLGIt
BOURG-LEOPOLD
BEWEGINGEN IM OCT.'44
e
s
GEALLIEERDE BEWEGINGEN 111 NOV-'44
y; y; j punstHE iegenaanval op 27 oer.'44.
ons
Sod
HOORD-BRABAHT OCT.-hOV. 1944
Donderdag 28 October 1954
HOL-LAND
Rijn
ver-
in
vet'
n
e
e
s
n
e
d
il
VERKLARIH6 DER TEEKEHS
LANDSGRENZEN
_x—x—GEALLIEERDE F ROflTL'Jtt 100'44
zou het duren eer weer Britse troepen
in Arnhem kwamen
V
ge-
10g
?e-
ja
len
oe-
het
die
lag-
rste
der
wd.
ge-
i
/V
vel
en
ng?
?n-
eel
de
lle-
ne-
die
de
D.
lie
ng
re
is
st.
an
if-
P'
er
e-
;r-
en
is
kt
3g
ot
n
id
m
KiXn/or ïoom
k
X
i
i
miiiii»"'
i
seis u,e Kans
Siegfriedlinie
kunnen uitvoeren? Voor een Amerikaans
overste, die niet de verantwoordelijkheid
droeg was het gemakkelijk critiek te
oefenen toen de oorlog eenmaal was ge
wonnen - maar niemand beter dan Eisen
hower wist dat oorlogvoeren geen gok
spel is! Op 17 September, een week na de
En ditmaal geeft Eisenhower toe. Wel
is hij bang voor mislukking omdat de aan-
voerwegen nog altijd lang zjjn en omdat
de haven van Antwerpen weliswaar in
geallieerde handen is, maar nog altjjd on
bruikbaar omdat de Scheidemonden nog
door de Duitsers wordt beheerst - maar
hij bezwijkt voor de argumenten van zijn
bevelhebber te velde. Zo is daar, in dat
vliegtuig bij Brussel, het plan klaar ge
maakt voor die heroïsche strijd, die wij
kennen als de slag bij Arnhem.
Het zou hier te ver voeren deze strijd
verder op de voet te volgen. Het plan
van Montgomery is mislukt. Was het plan
dan fout? Wie zal dat uitmaken? Wie zal
zeggen hoe de krijgskans was verlopen
als het weer iets gunstiger was geweest,
zodat men niet urenlang vergeefs op ver
sterkingen uit de lucht had moeten wach
ten? Wie ook zal zeggen hoe de oorlog
was verlopen als Montgomery zijn Oor
spronkelijk plan: één geconcentreerde
aanval van alle strijdkrachten op deze
scharnier bij Arnhem en Nijmegen, had
1. Wil men Zuid-Beveland veroveren -
en ook dat is noodzakelijk voor de be
heersing van de Schelde, dan zal men dat
over land moeten doen. Dat wil zeggen
over de Kreekrakdam. Om die Kreekrak-
dam te kunnen optrekken zal men echter
eerst het gebied rond deze slurf moeten
afgrendelen om niet in de rug te worden
aangevallen.
2. Als de troepen eenmaal gevorderd
zijn tot bij het kanaal door Zuid-Beve
land zal het nodig zijn een omtrekkende
beweging te maken. Dan zal men van
Terneuzen uit troepen aan land moeten
zetten bij Baarland en onder de druk van
deze troepen zullen de Duitsers gedwon
gen moeten worden hun posities aan het
kanaal te ontruimen.
3. Omstreeks de tijd dat Zuid-Beveland
van Duitsers zal zijn gezuiverd, zal men
ook klaar moeten zijn met de zuivering
van West-Zeeuwsch Vlaanderen, of - zo
als de Canadezen en Engelsen het noem
den - het „eiland van Breskens”. Een ei
land dat omsloten werd door Noordzee,
Schelde en Leopoldkanaal.
4. Als dit alles bereikt was dan restte
HELMOND
Over Duitslands vermogen tot
het bieden van tegenstand be
stond in het najaar van 1944
onder de Geallieerde legerleiding
verschil van mening. Het is Sir
Winston Churchill geweest, die
naar aanleiding van een rapport,
dat hij over deze kwestie ont
ving en dat volgens hem veel te
optimistisch van toon was, op
8 September het volgende schreef
aan de chefs van de staven:
nog de hoofdschotel: Walcheren. Daar
voor had Crerar wel een plan n.l. ver
overing van landzijde en van zeezijde uit,
maar hij wist toen nog niet hoe ontzag
lijk moeilijk dit zou blijken en welke gro
te offers hiervoor nodig zouden zijn.
Van Antwerpen uit rukten drie divi
sies op: de tweede Canadese divisie, de
Poolse pantserdivisie en de 49ste Britse
divisie. Aanvankelijk liep alles naar
wens: op 6 October had men de Neder
landse grens bij Putte overschreden en de
Polen waren toen al haast in Tilburg.
Maar naarmate men Woensdrecht na
derde werd de tegenstand der Duitser»
feller: zo fel dat men gerust van de
slag o.m Woensdrecht kan spreken! Het
terrein was voor de Canadezen heel erg
moeilijk: vlak en drassig polderland,
terwijl de Duitsers, geharde parachutis
ten, rustig achter de spoorlijnen en ach.
ter de dijken lagen te wachten. De
schrijver Stacey vertelt dan ook dat de
vijfde brigade op één dag alle comman
danten van de geweercompagnieën zag
sneuvelen!
LOERMORD
’5 HI:RïOGEN$SCH
I
T X 7Ü schrijven 1 October 1944. Ten
\A/ Noorden van Antwerpen en over
V V (je gehele breedte van het front
tot Turnhout toe, heerst leven en bedrij
vigheid. Het is het uur waarop begon
nen wordt aan de bevrijding van Zeeland.
In enkele dagen heeft Generaal Crerar, de
opperbevelhebber van het Canadese eer
ste leger, zijn plannen uitgewerkt. Een
plan waarvan deze stoot van Antwerpen
uit de eerste fase vormde. Want zo had
Crerar het zich voorgesteld:
eeds kan men de waarschijn
lijkheid van een stilstand in
de schitterende vorderingen,
die we hebben gemaakt, voorzien.
Veldmaarschalk Montgomery
heeft uiting gegeven aan zijn on
gunstige verwachtingen omtrent
generaal Eisenhowers plan.
Niémand kan zeggen wat de
toekomst nog kan brengen. Zul
len de Geallieerden in de loop
van September kans zien met een
grote strijdmacht door de Sieg-
friedlinie heen Duitsland binnen
te trekken, of zullen hun strijd
krachten zodanig door aanvoer
problemen en het gebrek aan ha
vens beperkt worden dat de Duit-
verlopen zijn als de geallieerden eens niet
de beschikking hadden gehad over de ha
ven van Antwerpen en de Zeeuwse kus
ten? Dat offensief kwam met Kerstmis -
nauwelijks drie weken nadat het eerste
schip met oorlogsaanvoer de haven van
Antwerpen was binnengelopen....! Be
grijpt men nu waarom Eisenhower aan
Montgomery opdracht gaf om geen dag
meer te wachten met de Schelde-opera-
tie? En begrijpt men nu waarom het
Canadese leger, dat door Montgomery
met deze taak werd belast, zo verbeten
hard gevochten heeft? Er was haast bij.
Grote haast!
luchtarmada uit de geschiedenis bij Arn
hem, Nijmegen en Veghel - op 25 Sep
tember moesten de 2400 overlevenden van
de slag om Arnhem - begonnen met 10.000
man! - teruggenomen worden.
In stromende regen en bij felle
wind begon de terugtocht. Langzaam,
stil, in een lange rij waarin de ene sol
daat df uniform van de man voor hem
vasthield, liepen twee colonnes door de
bossen naar de rivieroever. Aan de wa
terkant lagen de boten klaar, De hele
nacht voeren ze heen en weer; gedul
dig wachtten de mannen terwijl de re
gen in stromen neergutste en de mor
tiergranaten van de vijand her eh der
insloegen. En achter hen lagen de ge
wonden, die niet vervoerd konden wor
den; zij lagen naast de machinegewe
ren en vuurden de gehele nacht door
zodat de Duitsers in de mening bleven
eze achtergrond moet men kennen
om iets te kunnen begrijpen van
het hoe en waarom van wat „de
de Scheldemonding” genoemd
wordt. Die slag is bijzonder fel geweest.
„Smerig” noemt de geschiedschrijver van
de operaties der Canadese legers, Stacey,
deze zelfs. Om die slag te kunnen winnen
heeft men offers gevraagd van de burger
bevolking zoals zelden tevoren: een aan
de zee ontworsteld eiland heeft men er
voor prijs gegeven aan de golven. Waar
om?
Op die 25ste September was het duide
lijk geworden, dat de doorstoot naar het
hart van Duitsland opnieuw moest wor
den georganiseerd. En dat was alleen
maar mogelijk als men de beschikking
had over tenminste één grote, onbescha
digde haven. Die haven had men: Ant
werpen. Maar men kon Antwerpen niet
met schepen bereiken, omdat de Duit
sers nog heer en meester waren van de
Zeeuwse kusten. En dus.... moest Zee
land bevrijd worden. En wel snel!
Laten we hier even wat vooruitlopen
op de geschiedenis: hoe zou het tegen
offensief der Duitsers in de Ardennen
MiDDElB
xr
v'1SSIN6EN
p het ogenblik zijn we vrij
wel tot staan gekomen;
verdere voortgang zal
slechts zeer langzaam zijn. Men
houdt uiteraard rekening met de
mogelijkheid van een beslissend
Russisch offensief aan het ooste
lijk front, maar dit is op het ogen
blik niet meer dan een mogelijk
heid.
Daartegenover houden men re
kening met de volgende factoren.
Afgezien van Cherbourg en Ar-
romanches hebben wij nog geen
enkele grote haven verkregen. De
Duitsers zijn van plan de Schelde-
mond te verdedigen en bieden nog
steeds tegenstand in de noorde
lijke voorsteden van Antwerpen.
Brest is ondanks zeer zware ge
vechten nog steeds niet veroverd
en wanneer het veroverd is, zul
len er op zijn minst zes weken
mee heengaan voordat de haven
bruikbaar is. Geen poging is ge
daan om de haven van St Nazaire,
die ongeveer twee maal zo goed
is als die van Brest en tweemaal
zo gemakkelijk te nemen, te ver
overen en te zuiveren. Geen po
ging is gedaan om Bordeaux te
zuiveren.
Wanneer de situatie zich niet
aanmerkelijk wijzigt, zullen de
Geallieerden, wanneer de herfst
stormen inzetten, nog steeds ge
brek aan havenaccomodatie heb
ben.
blerick-y*
H'JMEG^fi^
BOXMEER
ANTWERPEN
•‘^iiiyn'”' ‘"uillli”1
verkeren dat het bruggehoofd nog
steeds zwaar bezet was. Zij vuurden
door tot de ochtend gloorde. Maar dat
ochtendgloren luidde niet de bevrij
ding van Nederland in. Zeven maanden
EINDHOVEN
<5^Ê>
DEURNE
MEDEL
jij schrijven 23 Augustus 1944. Ergens in Frankrijk ontmoeten
\I\J twee mannen elkaar: Eisenhower, Amerikaans generaal en
leider van de grootste militaire operatie uit de wereldgeschie
denis: de invasie, en Montgomery, de Brit, geallieerd opperbevelheb
ber te velde. Op 6 Juni van dat jaar was de invasie begonnen: een
harde, bloedige, verschrikkelijke strijd. Wat was er nog over van die
prachtige steden en die intieme dorpen daar aan de kusten van Nor
mandie? Tot puin waren ze geschoten in die eerste, vreselijke dagen,
toen het erom ging dat kleine stukje strand, waarop de eerste mannen
voet aan wal hadden gezet, zover uit te breiden, dat de legers aan land
konden komen. De legers, die het zuchtend Europa zouden moeten
bevrijden van de Duitse overheerser.
In die eerste dagen had de leiding berust bij Montgomery, de held
van
Bradley, de Amerikaanse bevelhebber te velde, Patton, chef van het
Amerikaanse derde leger, Hodges met zijn eerste Amerikaanse leger,
Crerar van het Canadese eerste leger namen, die wij vandaag de
dag nog met ontzag noemen. Samen hadden ze het krijgsplan opge
steld: na negentig dagen, dus in het begin van September, moesten
de Duitsers over de Seine heen gedrukt zijn: Normandië moest gezui
verd zijn en de weg naar Parijs moest openliggen.
Dat plan werd volvoerd. Het ging zelfs spoediger dan men verwacht
had. En zo ook arriveerde de hoogste chef van de operaties, Dwight
D. Eisenhower, eerder dan men had durven hopen, in Frankrijk om
vandaar uit de strategische lijnen uit te stippelen.
Op 23 Augustus ontmoetten de mannen
elkaar om de vraag te bespreken: „Wat
nu?” En over deze vraag nu is veel ver
schil van mening geweest. Tussen drie
mannen, want het opperbevel bestond
toen uit een driemanschap: Eisenhower,
Montgomery en de Amerikaan Bradley,
die na de komst van Eisenhower gelijk
in rang was géwordén aan de Brit - zo
was het al van te voren bepaald. Wilt U
weten hoe diep dat meningsverschil is
gegaan?
Wü citeren hier enkele zinnen uit een
boek, dat in 1946 is verschenen van de
hand van een Amerikaans overste, Ralph
Ingersoll, verbindingsofficier van Bradley
tussen diens staf e die van Eisenhower
en Montgomery. Hij schrijft over dat
moment van beslissing:
,„ln Augustus 1944 had een opperbe
velhebber die niet noodzakelijk brillant
behoefde te zijn, maar wel een stout
moedig en krachtig man met tenminste
een gezond boerenverstand, de oorlog
tegen Kerstmis kunnen beëindigen. Hij
haa dit kunnen doen door zich met be-
shsmeid hetzij achter Bradley, hetzij
acuter Montgommery te scharen in hun
tegengestelde eisen. Doch een derge
lijk opperbevelhebber was er niet. Er
was geen sterke hand aan het roer, er
was geen man aan de top
Welke w aren de piannen van de beide
generaals te velde? Beiden hadden het
zelfde doel voor ogen: een sneue opmars
die een snelle overwinning zou garande
ren. Bradley wilde die beslissende siag
forceren in Zuid-Duitsland: hij wilde
doorstoten door het Saargebied. Montgo
mery daarentegen zag meer kansen in
een opmars door België en Nederland
naar het Ruhrgebied.
En Eisenhower? De opperoëvelhebber
stond huiverig tegen over oeiae overwm-
ningsplannen. Omdat hij op zijn kaart die
lange verbindingslijnen zag. Van Caen
uit is het een lange weg dwars door
frankrijk, of men nu naar de Ruhr of
naar de Saar gaat. En al voerde men dan
de levensmiddelen ën uitrusting aan via
unstmgtige havens, die van tevoren in
Engeland waren gebouwd en naar de
uormandische kust waren gesleept - en
al leek de benzinestroom door de leiding
onder het Kanaal door nooit op te dro
gen. Eisenhower had angst voor die lan
ge, kwetsbare lijnen. Liever wilde hij
eerst de posities versterken, zoveel moge-
Jk terreinwinst boeken en zoveel moge-
in n aVenS 21Jn bezit krijgen. Om dan
volSend voorjaar de beslissende
stoot te kunnen toebrengen!
o.®?6 besiiste kjj? Twee dagen later op
in u8ustus, boog Pattons derde leger af
de richting van Metz en de Saar: het
P‘an van
beerde stoot
Pen. Het was
de winter
bereiken -
BREDA -
ROOM HDAAL
VE6HEI
v'-
krijgen zich in de
te consolideren.
Men onderschatte niet de
sterkende en vertroostende
vloed van de gedachte, de
dediging op te vatten aan de grens
van eigen land. Het is tenminste
even waarschijnlijk, dat Hitler op
1 Januari nog doorvecht, als dat
hij daarvoor ineenstort. Als hij
daarvoor niet in elkaar zakt, zal
dat eerder zijn om politieke re
denen dan om zuiver militaire re
denen.
Helaas zo merkt Churchill
dan in zijn memoires over de
Tweede Wereldoorlog op, „zou
mijn zienswijze juist zijn".
Montgomery voor één geconcen-
t naar de Ruhr was vérwor-
Eisenhowers plan om vóór
met al zijn legers de Rijn te
en meer niet!
V
I 7 ij schrijven 10 September 1044 bespreking in Brussel, landde de grootste
W Ergens op het uiliefveld' van Ann.
Tm» Brussel staat een vliegtuig.
,mannen zitten daarin, gebogen
oomp£?awen- Eisenhower en Mont
liet onn Want de Brit heeft zijn plan
chef ^e^v.en‘ Nogmaals wil hij zijn
omJviaennïteM de moselijkheid
tennnL2ost-Nederland door te sto-
de vraa9t daarvoor
eerste over het Amerikaanse
tweede ioBr Van Bodges en het Britse
Hij will aer On<ier generaal Dempsey.
brugoen d^,.Wesen aan die leiden naar
Hu wiist Arnhem en Nijmegen.
Hederln^a^ me™ van deze Posities uit
Nederland ^lJn bezit kan kriMen>
van Engelandalyren °P het hart
dete nniUin J V,yst hoe men van
boor de r> e-+ Ul^ door kan dringen
iuna n^e plakte.... de om-
0 achter de Siegfriedliniel,
Generaal Eisenhower inspecteert in Rotterdam de aan hem overgedragen,
Canadese strijdkrachten, die waren bestemd voor de bezettting van Duits?
land. Naast „Ike” de commandant van de Canadese troepen, luitenant-kolonel
Castonguay. Achter hen links ir C. Staf, de Nederlandse minister van Oorlof
en rechts diens Canadese collega, Brooke Claxton.
i-1
f
ri
lt,
m
>r
■r
t,
,r
URN* OU
1, ti6
z
