de harten
een
H
maar
EXTRA UITGAVE ZEEUW5CH DAGBLAD
Vreugde welt op
het is vreugde met een traan, want duur
de vrijheid gekocht
ZEELANDS ILLEGALITEIT:
in
is
WH
Stichting 1940-45 vraagt
1955 5 millioen....
in
Niet spectaculair wel nuttig
voor
Inhoudsopgave
van dit nummer
Geef.... als dankoffer
10 jaar vrijheid
^5
f
Voor de laatste maal
t
6
■t
Veel „gefoeterd”.
De eerste jaren.
Van helden en helden
daden.
Organisatie.
-- -
■A
iiiit
==r
ALS DE KLOKKEN BEIEREN
de bevrijding is in 1955 dus alleszins ge-
Pagina
Pagina
Pagina
Pagina
Pagina
7:
Pagina
Pagina
Pagina 13: De
pagina 15:
I
i Noord-
over die
Daarom
Stichting
wenden 1
verzetsstrijders
een belangrijk
mochten
de
ook
Eenzelfde verzoek
wil zij richten tot
het amusements-
leven in Nederland,
dus een collecte in
Bioscopen, Schouw
burgen, enz.
Jhr Mr A F. C. DE CASEMBROOT
..gewestelijk leider in de illegaliteit..
Z. K. H. PRINS BERNHARD
chef van de ondergrondse
Vervolgens stelt de
Stichting zich voor
door de verkoop van
’n zeer goede kwali-
teitssigaret met toe
slag een belangrijk
bedrag te incasseren.
De gezamenlijke
vrouwen-organisaties
van Nederland heb-
van het
kerkelijk
van
van
aan welke bevrijding
de
zulk
aandeel
hebben.
KAPITEIN P. KLOOSTERMAN
...in Maart ’52 Koninklijk
onderscheiden
den
tot de
emi-
ons Vaderland
niet behoeft te
perken tot de
der landers,
En nu is er wel veel gefoeterd onder
de verzetslieden omdat men op het in
gerichte droppingsterrein nooit wapens
heeft gekregen uit Engeland wie de
zaken achteraf nuchter bekijkt kan
daar alleen maar dankbaar voor zijn!
Want wat had men met die wapens
moeten doen? Slag leveren tegen de
Duitsers? Men heeft in die oorlogsda
gen wel gemeend dat dat een van de
taken van de O.D. zou worden
eigenlijk is die taak nergens tot zijn
recht gekomen. Neem Zeeland als
voorbeeld: de opmars der Canadezen
ging zo snel, dat de O.D. er toch niet
aan te pas had kunnen komen. Zo hier
en daar heeft een groep O.D.-ers wel
Duitsers gevangen genomen (zoals b.v.
in Wolfaartsdijk), maar dat was op
een ogenblik waarop de Duitsers toch
al „van de kaart” waren waarmee
we overigens aan het stoute stukje van
deze mannen zelf niets te kort willen
doen! En zo is het eigenlijk in het ge
hele land geweest: de O.D. heeft niet
actief mee kunnen vechten op de ma
nier van de partisanen in Joego-Sla-
vië b.v. Had men dan met die wapens
in de hand sabotagedaden moeten ple
gen? Er is in Zeeland op kleine schaal
gesaboteerd, dikwijls door individuele
verzetsmannen. Meestal hadden die
wel wapens maar bedenk dat de sa
botagedaad al grotendeels is mislukt
als het schot uit geweer of revolver
moet weerklinken!
Neen, laten we dankbaar zijn, dat
die ondergrondse beweging in Zeeland
in zo’n betrekkelijke rust zijn werk
heeft kunnen verrichten. Goed, het is
dan niet spectaculair geweest, dat ver
zet in Zeeland maar het was uiterst
nuttig. Daarvan getuigt de dankbrief die
de Canadese opperbevelhebber naar
Zuid-Beveland zond.
Wij hebben in deze dagen met vele
mensen gesproken. Met oud-illegalen
en met mensen die er niets mee te
maken hebben gehad. Wij hebben
ons de verhalen laten vertellen over
wat zich hier in Zeeland „onder
gronds” heeft afgespeeld. En wij
hebben meningen aangehoord over
de achtergrond van het verzet; over
wat geleefd heeft in de harten van
al die mannen die aan dat onder
gronds werk deélnamen. Wij willen
er eerst wat van vertellen alvorens
wij met conclusies komen.
Het verzet in Zeeland is eigenlijk
precies begonnen als overal elders: als
steunfondsen. Er waren in Zeeland
wat zeemansvrouwen wier mannen in
Engeland of op de grote wateren ver
toefden en er waren gelukkig ook
mensen die zich het lot dezer vrouwen
aantrokken. Zo kwamen er contacten
tot stand. Toen in de loop van 1940 al
duidelijk werd, dat de Duitse-overwin
naar toch niet helemaal van plan was
„alles bij het oude” te laten en de
noodzaak van onderduiken al enigszins
werd gevoeld wel, wat was er logi
scher dan dat diezelfde mensen zich
ook daarmee gingen bemoeien. De ge
zinnen die achterbleven moesten ook
verzorgd en dus
Op dat moment was men dus
eigenlijk al „illegaal”. En er kwam
nog iets bij. Het Nederlandse leger
had wel gecapituleerd maar er wa
ren leidende figuren, een generaal
Roëll, een luit. Sandbergh, die be
grepen dat de strijd nog niet ten
einde was. Her en der begon men
met kleinere organisaties, die zich
tot doel stelden militaire inlichtin
gen te verzamelen en die er ook al
druk op uit waren wapens te stelen
van de Duitsers. Het was alles nog
nauwe) ij ks georganiseerd, maar men
begon!
Daarmee begon men ook in Zeeland.
Het was een adjudant onderofficier uit
Nisse die dit werk op zich nam: de
heer P. Kloosterman, thans reserve-
kapitein in dienst van het district Zee-
land van de Nationale Reserve. De*
ben ten deze bereids
hun medewerking
toegezegd. Vanzelf
sprekend zal deze
actie geschieden in
volkomen overleg
met de normale dis-
tributie-organen van
de sigarettenverkoop.
Hetzelfde geldt
voor een bloemen
verkoop, welke de
vrouwen-organisaties
willen organiseren
bij gelegenheid van
de verschillende her
denkingen van de
gevallenen op 4 Mei
1955.
Verwacht niet dat we hier een op
somming zullen geven van al die
staaltjes van heldenmoed die ook in
Zeeland ten beste zijn gegeven. In die
verhalen in dit nummer vindt U er
De Stichting 1940-
1945 is voorts voor
nemens zich te wen
den tot het gehele
Nederlandse vereni
gingsleven met het
verzoek naai- draag
kracht een dank
offer te storten bij
de Stichting 1940-
1945 bij gelegenheid
de herdenking
de bevrijding,
De Stichting hoopt
voorts contact op te
nemen met de ver
schillende Kerkge
nootschappen in Ne
derland met het ver
zoek op Zondag 8
Mei een algemene
Kerkinzameling te
houden ten bate van
de verzetsslacht-
offers.
acnrena zijn scnouders ophaalt over
die „illegaliteit” zal toestemmen dat er
stoute stukjes zijn uitgehaald en dat
daarmee de geallieerde zaak dikwijls
zeer is gediend geweest. Het gaat om
de‘vraag of die mensen daardoor „hel
den” zijn geworden en of hun daden
op één lijn gesteld kunnen worden
met de verovering van de Zilvervloot
we doen maar een willekeurige
greep uit de vaderlandse heldenge-
geschiedenis.
Helden? Vraag het de eerste de
beste verzetsman die U tegenkomt. Hij
zal U vertellen dat hij dikwijls bang
(Zie vervolg op pagina 2).
nauwkeurig tot op de dag zelve waren
bijgehouden. En bij de landing in
Baarland was het niet anders (zij het
dat men daar die twee ondergrondsen
niet vertrouwde, zodat ze twee etma
len opgesloten hebben gezeten!). Maar
de stafkaarten klopten
Toen waren echter de eerste jaren
al lang voorbij en was er een organi
satie opgebouwd van meer dan 1000
man. In iedere plaats op Zuid-Beveland
had men verzetskernen (en op de an
dere eilanden was het natuurlijk niet
anders) die georganiseerd waren in de
O.D. Daarnaast had men de L.O., de
landelijke organisatie die de zorg voor
onderduikers voor haar rekening had,
die zich bezig hield met de verzorging
van gestrande Engelse piloten, enz.,
I enz. En daarnaast en daar tussendoor
had men de organisaties van de ille
gale pers.
Dat alles was niet precies afgeba
kend hoe kon men in die tijd naar
een perfecte organisatie streven?
Maar toch is in 1943 een grootse po
ging gedaan om al die grote en klei
ne verzetsgroepen althans eniger
mate te coördineren. In die tijd was
de tegenwoordige. Commissaris der
Koningin, Jhr Mr A. F. C. de Ca-
sembroot, de onbetwiste leider van
het Zeeuwse verzet en op zijn ver
zoek trad de heer A. de Roo uit Goes
op als leider van het district Zuid-
Beveland. Met de onmisbare adju
dant Kloosterman als chef-staf.
Het is voor weinig tegenspraak vat
baar dat de heer Kloosterman zijn
sternal gedrukt heeft op het Zeeuwse
verzet. En de heer Kloosterman is een
voorzichtig man; niet bang om risico’s
te nemen alser kans is op een
werkelijk succes. En zo is Zeeland (ge
lukkig) gespaard gebleven voor het lot
dat andere dorpen en steden heeft ge
troffen: het neersehieten van gijzelaars
omdat de een of andere „knokploeg”
sabotagedaden had gepleegd sabo
tage die door de Duitsers dikwijls bin
nen het uur was hersteld!
Zeker, daar zal vreugde zijn maar het is eer
vreugde met een traan, want duur is de vrijheid ge
kocht. Daar is een eiland voor verwoest, zo grondig
verwoest, dat het nu, na tien jaar nog niet geheel
de oorlogswonden te boven is. En kijk rond in die
„zak van Breskens”, die sector waar de Canadezen
zo’n uitzonderlijk moeilijke strijd hebben moeten
voeren: ziet men niet hoe de oorlogswonden daar
nog gapen? En nog altijd is die oorlogsschade niet
afgewikkeld
En dat alles betreft nog slechts de uiterlijke teke
nen riiaar als die klokken beieren, weet U dan
hoeveel tranen er nog geschreid zullen worden? Tra
nen van droefheid om een geliefde dode, tranen
om verloren levensgelukDoden zijn gevallen
door beschietingen en bombardementen; doden zijn
ook gevallen omdat er verzet was. Verzet tegen die
alvernietigende Duitse soldatenlaars. Verzet tegen
de vergiftigende geest van het nationaal-socialisme.
In vele steden en dorpen heeft men straten genoemd
naar deze doden, ter herinnering
Als de klokken beieren zal er vreugde zijn
maar vreugde met een traan!
et Hoofdbestuur van de Stichting 1940^-1945 heeft be
sloten in 1955 voor het laatst een openbare inzameling
te houden met als doel het nog aan de Stichting 1940^
1945 ontbrekende kapitaal van plm. vier a vijf millioen gulden
ineens in te zamelen. Het besluit om in 1955 voor de laatste
maal in te zamelen kan alleen gerealiseerd worden, indien het
Nederlandse volk inderdaad dit grote bedrag bijeen brengt en
mits de plm. 120.000 vaste contribuanten de Stichting 1940
1945 ook na 1955 trouw blijven. Het Hoofdbestuur meent in
1955 een dergelijk groot beroep op het Nederlandse volk te
mogen doen, omdat in dat jaar de 10-jarige bevrijding van
Nederland op grootse wijze zal worden herdacht en in dat
jaar tevens de Stichting 1940 1945 haar 10-jarig bestaan viert.
Een dankoffer voor
motiveerd.
ien jaren zijn voorbij gegaan. In die jaren is heel veel gebeurd en in
die jaren zijn we ook heel veel vergeten. En toch is een afstand van
tien jaren te kort om een oordeel te kunnen vellen over alles wat in
die oorlogsjaren gebeurd is. Er zal een eeuw moeten verlopen voor en aleer
men zich voldoende heeft losgemaakt van de geest dezer eeuw en men zal
kunnen aangeven wat goed en wat kwaad geweest is.
En nu nemen wij in dit artikel een van die facetten van oorlog en bezet
tingstijd bij de kop: de illegaliteit over allerlei andere facetten kunt U
in andere artikelen lezen in dit bevrijdingsnummer.
„Illegaliteit” het is een woord geweest in die bezettingsjaren met een
welhaast magische klank. Een woord, dat een „zwevend begrip” was: men
wist niet zo precies wat het was maar men verbond het aan allerlei geheim
zinnigs en gevaarlijks. Men zag in zijn (overspannen) verbeelding vliegtuigen
neerdalen in stikdonkere nachten. Men zag gedaantes sluipen met kisten vol
wapenen. Men hoorde in zijn verbeelding het schot in een stille duistere
straat: liquidatie van een landverrader of een gevaarlijke Duitser. Men
hoorde het zachte knetteren van geheim: zenders die verbinding met Enge
land onderhielden. Men proefde het gevaar bij gewaagde „kraken” op dis-
tributiebureaux. Ja, dat was de illegaliteit!
„Illegaliteit” vrijwel nooit is een begrip zo snel gedevalueerd als dit.
Is het langzamerhand niet zo dat illegalen in de ogen van vele mensen
weinig meer geweest zijn dan avontuurlijke jonge lieden met meer sensatie
zucht dan gezond verstand? Is ’t niet zo dat velen bij ’t horen van die twee
letters „B.S.” een nare smaak in de mond krijgen? Dat is erg! Dat is ver
schrikkelijk! Want dusdoende begaat men onrecht aan duizenden. Duizenden
die nog leven duizenden die gevallen zijn. Niet als avonturiers maar
omdat ze dat ene doel voor ogen hadden: het vaderland te dienen!
heer Kloosterman kende Zeeland op
zijn duimpje. En.hij kreeg de kans
om overal op af te gaan, want hij werd
ambtenaar bij de prijsbeheersing.
Die I.D., de inlichtingendienst, is wel
het beste stuk van Zeelands verzet ge
weest. Want zonder enige twijfel is het
daaraan te danken dat tal van steden
en dorpen gespaard zijn gebleven voor
een beschieting op het moment dat de
Canadezen kwamen om de Schelde-
monding te zuiveren. Die inlichtingen
dienst wist de oprukkende bevrijders
welhaast precies te vertellen, waar
iedere Duitser gelegerd was en waar
ieder stuk geschut stond opgesteld. Bij
de verovering van Rilland konden de
twee couriers die daar door de I.D.
waren geïnstalleerd, stafkaarten over
handigen waarop de Duitse posities
een paar het zij U en ons genoeg,
want het gaat in diepste wezen niet
daarover. Ook de man die nu min
achtend zijn schouders ophaalt
n deze dagen viert het overgrote deel van Zee
land zijn „dag van vrijheid”. Nergens zal dat
een uitbundig en groots feest zijn dat zou ook
niet passen, want wie zich verplaatst in de situatie
van tien jaar -geleden, die zal 'zijn gedachten nooit
kunnen losmaken van de diepe ellende, waaronder
toen nog ons vaderland gebukt ging. Want toen
tien jaar geleden de Canadezen het bevel van Mont
gomery uitvoerden en de Scheldemonden vrij maak
ten toen begonnen in midden- en Noord-Neder-
land de hongertochten. Toen woedde het Nazi-
beestendom nog op zijn felst in Vught, in Amers
foort. Toen lagen op de slagvelden rond Arnhem
en Nijmegen nog de duizenden doden en gewonden
als prijs voor de koene poging om nog vóór de
winter Nederland te bevrijden en Hitler op de knie
ën te dwingen. Neen, dit is niet de tijd voor een uit
bundig feest. Daarvoor zullen we moeten wachten
tot de vijfde Mei van het volgend jaar, als geheel
Nederland in die bevrijdingsvreugde kan delen.
Toch zullen in deze dagen in vele plaatsen van
Zeeland de klokken beieren als een oproep tot dank-
betoon voor de herwonnen vrijheid. Wat zal er dan
omgaan in de harten?
1: Het burgerlijk verzet in
O.D., L.O., illegale pers
en dergelijke.
2: Een artikel over Irene
Doornbos, een meisje,
dat in het verzet haar
leven gaf voor het va
derland.
3: De militaire operaties,
die leidden tot Zeelands
bevrijding en de kijk
van Sir Winston Chur
chill.
5: H. M. Koningin Wilhel
mina weer in Neder
land een serie in
drukken uit Eede.
Een pagina gewijd aan
de periode van 10 jaar
na de bevrijding. De
burgemeester van Goes,
Mr W. C. ten Kate, be
schreef voor ons de lot
gevallen van zijn stad
in deze periode.
9k,Drie facetten
verzet: het
verzet, belicht door Ds
A. W. M. Odé te Goes;
het schoolverzet, be
schreven door de heer
H. C. van Donk te Goes
en de houding van de
Nederlandse pers zoals
de heer R. Zuidema,
pud-hoofdredacteur van
ons blad, die zag.
11: Twee verhalen: over de
bevrijding van
Beveland en i
van Tholen.
voedselpositie van
Zeeland in de periode
rond de bevrijding wordt
wordt toegelicht door
Ir J. D. Dorst. En ver-
geet niet het „logboek”
te lezen van de „Am-
stelstroom”.
Een herinnering aan de
bevrijding van Goes, ge
schreven door de heer
J. Laport.
In zijn functie van leider van de gewezen ondergrondse strijdkrachten in
Nederland onthulde Prins Bernhard in Sept 1950 een monument voor de
gevallen verzetslieden te Terneuzen.
Ter ondersteuning
van deze grote na
tionale actie ten ba
te van de weduwen
en wezen van de
verzetsslachtoffers
en de invaliden ten
gevolge van het ver
zet waarvoor de
Stichting 1940—1945
de zorg op zich heeft
genomen, is een aan-
bevelingscomité in
het leven geroepen,
waarin autoriteiten
uit alle kringen van
de Nederlandse sa
menleving zitting
hebben.
Behalve de reeds
bestaande acties zal
de Stichting ook an
dere wegen zoeken
om geld in te za
melen.
De Stichting 1940-
1945 is er van uit
gegaan, dat ’n dank
offer ten bate van
de slachtoffers van
het verzet bij de 10-
jarige bevrijding van
zich
be-
Ne-
welke
thans in het Moeder
land verblijven, doch
ook tot de Nederlan
ders in den vreemde.
i zal
zich
tot de Ne
derlandse Kolonies,
Nederlandse Clubs,
kortom tot de Ne
derlanders in
vreemde en
Nederlandse
granten.
A\vi
?"<M|
jd
r
i
