ton. kad ohcLcc de. dem
zwarte nacht
aan een
een
en
Veel heeft
in
H
zich afgespeeld
het klooster te Rilland
„Hier zit niets!’’
no
I
Herinneringen
lichtende Zondag
Ifi
F
I
i
BEVRIJDING
VAN THOLEN
Een mooie herinnering
scheen met
en
zijn lantaarn
een
zei pater Gonzaga tegen de
Duitsers
precies
onderduiker in het gezicht.
g
kle
■■I
J. LAPORT te.GOES
i
ZEEUWSCH DAGBLAD
28 October 1954
ponderdag
I TROUW
BlWKEN
M&HT
VS
door
W:
I Bil®
-
ZEELAND
LJc hebben, s
TBfc
Oranje
I harl«n. mond,
J
iartclj
vreemde
Zou
artoriK vrijheid vdc l
leekte een en.
Goede en foute posten.
~Z.ee lon<4
'e.r
U)e duictan. rtfa
Die over ort^ re’
i ijt ons ettert
reejeerert
ij heid rij
X)rary« enZeelcmd l’do-’G die I
Zoo ölüven wil mei
wOnzMXaz
MOLT
GOES IS VRII
9
t
is
ver-
BH
■i
is»
dat hij wegsluipt.
van-
iet Kapucijnerklooster te Rilland-Bath
onderduikers
ren en vliegen de granaten
;„\i hoofd. Is het ver
der
gehate Duitse borden:
Wehr-
Joden
I
<a-sg> <9^8>
zaam
rouv?.
en
’n
later
vandaag
dat zo
naar
ge-
wege die brok in onze keel.
Denken we nu nog aan on
ze bijl?
nisSe
ixvee
hebben
het neemt
toe. Zal op
Hebben wij er
wel aan gedacht,
vele duizenden ook
de bevrijding hebben
Het verzet in Rilland. Men spreekt
er niet zo graag over. Noch de heer
Meulenberg, noch de heren Boonman
of van Beveren.
Maar het was er. Het was er in het
verbergen van onderduikers die soms
voor één nacht, soms voor langer, gast
vrijheid genoten. In het klooster wer
den zij van bonnen en geld voorzien.
Men had hier een speciale regeling
voor getroffen. Slechts enkele paters
en broeders waren op de hoogte van
hetgeen hier omging. Af en toe ging
Op 29 October was Goes bevrijd,
drie dagen later stapte een Cana
dees de melksalon „De Landbouw”
binnen, waar toen nog de heer C.
J. van der Kuyl de scepter zwaai
de (U kunt hem thans achter de
toonbank vinden van sigarenma
gazijn „Het Centrum’’). Deze Ca
nadees bracht een briefje, welis
waar slechts een velletje geruit
papier, maareigenhandig ge
schreven door de bevrijder van
Goes, luitenant-Kolonel Thomson,
de commandant van de Cameron
Highlanders of Canada. Curiosi-
teitshalve laten we het briefje
hieronder volgen (met vertaling)
From myself and the Cameron
Highlanders of Canada I wish
to thank you and the other
people of Goes for the kind
way in which you have recei
ved us in your town. We can
not stay long, as you realize,
for it is necessary to go on
further and drive the Germans
out of other parts of your be
loved Holland. However, should
the opportunity arise again, we
should be most pleased to re
turn here and visit you again.
Much luck.
(Vertaling: Namens mijzelf en
de Cameron Highlanders of
Canada wil ik U en Uw mede
burgers van Goes bedanken
voor de vriéndelijke wijze
waarop U ons in Uw stad hebt
ontvangen. U zult begrijpen
dat wij niet lang kunnen blij
ven, want het is noodzakelijk
dat wij voortgaan met het ver
jagen der Duitsers ook uit an- j
dere delen van Uw geliefd Hol
land. Als de gelegenheid zich
voordoet zullen we heel graag
terug komen om U nog eens te
bezoeken. Veel geluk.
Een
wachten
de c.
ten al
"W V
Hebben we er vandaag
wel aan gedacht, dat in het
hart van duizenden naast
vreugde droefheid staat,
omdat zij één of meer van
hun dierbaren in de bezet
tingstijd hebben verloren?
Kees, die het uniform droeg van de
Nederlandse Strijdkrachten, is in het
ziekenhuis te Zonnemaire overleden
aan een bajonetsteek in de hals. Nie
mand weet wat voor drama zich heeft
afgespeeld. Hij is met militaire eer ter
aarde besteld naast Bou Kooijman.
De man uit Sint Annaland, even
eens door de Duitsers meegevoerd,
heeft zijn O.D.-band en identiteits
papieren weten te vernietigen. Hij is
talloze malen verhoord doch hield
stand en werd later in Hamburg, waar
heen men hem had gevoerd, door de
Amerikanen bevrijd.
Dit alles was slechts een greep uit
hetgeen zich rond Tholens bevrijding
heeft afgespeeld. Uit hetgeen men ons
hierover heeft verteld en hetgeen hier
over is geschreven door de heer G.
Heijboer uit Sint Annaland hebben we
dit artikel samengesteld. Veel is niet
geschreven en zal waarschijnlijk ook
nimmer geschreven worden. Maar dui
delijk is, dat het verzet op Tholen, be
gonnen in 1941 met het verspreiden
van illegale lectuur, en gegroeid in het'
provinciaal en landelijk contact, de
eerbiedige bewondering verdient van
ieder die durft beseffen, hoe gemakke
lijk een mensenleven kan vallen uit
Gods hand....
P DIE AVOND kwamen plotseling zeven Duitsers het voorplein
van het klooster opgestampt, traden binnen en eisten met hoog
moedig gelaat een onderhoud met de toenmalige rector, Pater
Gonzaga. Zij wilden het klooster doorzoeken. Er moest een partisaan
verborgen zittenHet ijzer van hun laarzen knarste over de pla
vuizen in de gang en hun stemmen klonken luid en bevelend.
Pater Gonzaga, aan wiens leiding het Kapucijner klooster te Ril
land-Bath was toevertrouwd, dacht even na en hield de Duitsers enkele
ogenblikken aan de praat, lang genoeg voor een der andere paters
om een verzetsman, die men in huis had, te verbergen in een speciale
en welhaast onvindbare schuilplaats.
Als we in de vroege mor
gen van de 29ste Octobei
onze verduisteringsgordij
nen optrekken zien we von
ken dwarrelen boven onze
huizen.
De Christelijke Bewaar
r——v. ux.vic. xj.i cc mCCr-
dere panden stijgen vlam
men op. Het roofdier zet de
rode haan op zijn hol, voor-
Met een rode kruisband
om m’n arm ga ik uit op
verkenning. Het kanon en
de mitrailleur zwijgen. Wan
neer we niet beter wisten
zouden we ons een vredige
Zondagmorgen inbeelden.
Voor me uit lopen enige
Duitse soldaten, ’n Teken,
dat ze nog heer en meester
z'jn in Goes. Ik volg hen,
omdat ik vermoed, dat ze
hobbytrips gaan versteken
^Ui! Van de. OrtS' Vlij, YXJJ, WC UC1-
andantur en in het halen het wel honderdmaal.
Ver- We
juist twee
ze vechten. De telefoon-
met de hoofdpost in Sint
weigert. De moffen gooien
granaten en rookgranaten door de
ten ïnLene^ naar binnen. Muren stor
meer Ho Ze z^en en ze horen niets
De B q dappere kerels. Het is een hel.
vlucht 'Z?rs hebben maar één keus: een
vluchten 7ph°nWel het onmogelijk lijkt,
ze. De overmacht is te groot.
Pen^o tWee hunner worden gegre-
en Vaz" der Werff uit Scherpe-
a»? 0 D-;er uit Sint Annaland.
n der®n die zich in de bunker
offen Y®rh°rgen worden door de
en niet ontdekt.
wangen rollen. We zijn vrij, dé 29ste October op
we zijn vrij. De bezetters Grote Markt,, en we.- kunnen
a---i eens met elkaar U prijzen in mijn avondlied,
verbeelding? Neen We verdringen ons voor de het Wilhelmus zingen, van- Omdat Gij het hebt gedaan.
O
fchool brandt! Én uit meer-
heren”, zei Pa- hij hen voor naar de zolder, want ook
daar wilden zij snuffelen. Haast op
gewekt besteeg hij de steile trapjes,
hen bijlichtend met zijn zaklantaarn.
Wantrouwend keken de Duitsers in de
donkere hoeken en achter de balken.
Niets te zien. Pater Gonzaga zwaaide
met zijn zaklantaarnlicht rond.
„Kykt U maar’’, zei hjj, „zelfs hier
niets te zien” en meteen...... scheen het
lantaarnlicht midden in het gezicht van
de onderduiker. De pater heeft nimmer
begrepen, waarom de Duitsers het zelf
ook niet hebben gezien. In dat ene ver
lammende onderdeel van een seconde
staarde het gezicht van de onderduiker,
die zich tussen de kerkzoldernissen had
laten zakken, hem verbijsterd aan.
Toen de Duitsers weg waren en de
onderduiker weer terug was in een
van de cellen is er een stevig woordje
gesproken. „In die kast voelde ik me
niet veilig” klaagde de verzetsman.
„Ik had geen uitwijkmogelijkheid im
mers?” Hij is thans burgemeester van
een welvarende gemeente. Dat hij dat
geworden is, dankt hij voornamelijk
aan het feit dat de Duitsers daar op
die zolder een van die balken in het
oog gehad moeten hebben waartegen
zij herhaaldelijk hun domme hoofd
stieten.
Hebben wij er vandaag
wel aangedacht, dat het
en dat op deze
opgaven, ook niet van te gesloten bleven?
voren. Nu zullen ze Orde-
Dienst verrichten.
<9s=c> As=ê> <2s?ê> <A^S> <t>
het is duidelijk hoorbaar proclamatie wie heeft die uitgestorven
dichterbij. En het neemt zo gauw aangeplakt?
in hevigheid toe. Zal op NEDERLANDERS GIJ ZIJT
deze Zondag nog de bevrij- VRIJ! En waar zijn ineens
ding voor Goes komen? Ik die
durf nauwelijks adem te ha- Ortskommandantur,
len van ingespannen ver- machtsheim, Voor
wachting. verboden, gebleven?
En dan is daar het won
der. De tank, de Canadese
tank! Om even na twee uur
rollen de eerste tanks de
Grote Markt op. Plotseling waarin oraPjjejjajftien en; in-
zijn de mensen niet meer te strjactïes voor' dé, O.D. Zijn
zenuwslopende sirenes gie- Houden. Goes is door het gëfiórgén. M'éer’dan een jhgr
v. goije heen. We lachen, we lanjphebvik 'déze tromrnel
jubelen, we huilen tegelijk, weggestopt en nu.... JMét
en we raken maar niet uit- een
gekeken naar die pracht- ik' er een oranjeband __uit, zich vervullen
deze tijden van geluk.
Deez ellenden
gaan volenden
en verpletterd wordt
het juk
We zijn vrijèti 'we
zijn doodmoe.
We gaan naar huis en
het is goed, dat we daar in
de stilte nog eens het ge
beuren van deze dag over
denken.
et is Zaterdag 28 Oc
tober 1944.
De zon gaat lang-
onder en Goes lijkt
op een uitgestorven stadje,
waar a’leen de vrouwen
zich op de straat vertonen
en de weinige mannen, die
ingedeeld zijn bij de lucht
beschermingsdienst of het
Rode Kruis.
op z’n Goes! tijk komen. Néeh, de Ö.D.
In de Lange Kerkstraat heeft in Goes niet behoe-
delen de winkeliers vlagge- ven
tjes en c-
Heel Goes draagt
oranje met hele bossen te
gelijk. En in grote drom
men komen de mensen naar
de Grote Markt. Goes is
vrij, Goes is vrij, we her-
,j!^*~****M*‘ Z
wMw»!< i I SwalMrW.r.ijMfai
I
I
I
I
s
<ü*6>
er een naar Goes met een bankbiljet
van honderd gulden dat hij dan ging
„wisselen” bij de heer J. Laport, di
recteur van de Incassobank. Dat „wis
selen” bestond meteen uit het meene
men van levensmiddelenbonnen en
kranten of berichten. In de pij waren
prachtige plaatsen waar men dat alles
kon verstoppen. Die bonnen en dat
geld gingen naar de onderduikers en
de krantjes werden verspreid. Kon
men ze niet direct kwijt dan verstopte
men ze achter.een Duitse diction-
naire.
Ach, die Duitsers vonden het maar
wat prachtig dat er zo’n mooie Duitse
dictionnaire aanwezig was. De dom
oren, ze huisden op de bovenste ver
dieping en enkele meters onder het
gestamp van hun laarzen sliepen de
onderduikers
realiseerd, dat het vandaag geschonken en dat Hij
en niet de Canadezen, die
nu vier jaar we bijna verafgoden ons
L-l na vier bange jaren heeft
(Vervolg van pag. 11).
repeteergeweer weigert. De
i op de bunker waarschuwen
deren. Te laat. De Duitsers zit-
eraJ?P de bunker en de eerste hand-
Ak ra«n vaben al voor de opening.
Komlteu Zltten de O D.-ers in de val.
beraus” brullen de moffen. De
gaan w an^woorden niet. Naar buiten
vechten etEn6n^ dood' ^an Dever
’«"binding”
Annaland
^ndg7~
schoorsti
„Komt U maar mee
ter Gonzaga en ging hen voor. Waar
dig en langzaam, té langzaam voor de
ongeduldige Duitsers, liep hij met hen
door de gangen, door de kerk, langs
de cellen der verontwaardigde paters
en broeders en in zichzelf gD™-
lachend langs het geweldige schil
derij waarachter de geheime berg
plaats was verborgen, een diepe kast
waarin de verzetsman zat.
„Mooi schilderstuk vindt U met?
zei hij tegen de Duitsers... Toen ging
alsox net een soort plezier- juich in de Lange Kerk-
trein is. Ze laten tot in het straat ga ik zomaar met die
oneindige de Goesse jongens trommel naar het politie-
op hun tanks omklauteren bureau. Daar verzamelen
en ze lachen tegen de Goes- zich de O.D.-ers. Het werk,
se meisjes en dat gaat op dat in de diepste stilte was hunkerd "en deze niet heb-
z’n Canadees evengoed als voorbereid moet nu in prak- ben mogen aanschouwen?
Hebben we er vandaag
wel aan gedacht, dat hét
grootste deel van Neder
land nog zucht onder het
juk van de bezetters?
Die onderduikers, laat ik dat ook nog
even vertellen, werden doorgestuura
naar ’n adres in Bergen op Zoom. Hoé
dat zo kon, zonder moeilijkheden te
krijgen met de politie-contróle op de
Kreekrakdam? Eenvoudig door een
contactman bij deze politiepost, die
precies kwam vertellen wanneer er
„goede” en wanneer er „foute” posten
stonden. Van dat contact maakten
uiteraard ook de heren Meulenberg,
van Beveren en Boonman gebruik. In
1942 begon het verzet op Oost Zuid
Beveland, dat met het verbergen van
onderduikers begon en eindigde met
het verbergen van Engelse piloten. We
herinneren aan het werk van koerier
sters en mannen, die in het holst van
de nacht met zenders op stap gingen.
Van boeren die onder het oog van de
Duitsers wapens en munitie stalen, ja
zelfs in die laatste dagen kisten siga
ren, die door de Duitsers meegeroofd,
weer ijskoud „terughaalden”.
We herinneren ook aan Rillands be
vrijding een bevrijding die met groot
verlies aan vee en mensenlevens is ge
paard gegaan. Vijftien slachtoffers
telt Rilland en dertig tot veertig wo
ningen werden vernield evenals vijf
landbouwschuren.
Toen de Duitsers weg waren, huis
den de Engelsen lange tijd in het
klooster, als welkome gasten natuur
lijk. Er was een methodist bij. Die had
maar één wens. De paters tot zijn ge
loof te brengen. Maar ook hij stiet op
een bolwerk. Net als de Duitsers....
Ik ren naar m’n kantoor
en haal daar uit de meest
verborgen hoek van de kluis
de gróte blikken trommel,
voor' dft O.D. zijn
neer we niet beter wisten
Zondagmorgen
me uR 1
Duitse soldaten.
nog heer en meester
omdat ik vermoed, dat
knLlL-
‘yo s
het huis van
hommandantur c
wehrmachtsheim.
nioeden, dat
Meek te zijn.
wangen rollen. We zijn vrij,
weg dan vannacht? Of zijn weg en ze blijven weg. nog niet
Weer gaat de zon lang
zaam onder, net als giste
ren. Maar nu is Goes geen
i stadje meer.
Nu zijn het niet alleen de
vrouwen, die zich op de
straat vertonen. De jongens,
de jonge mannen, die zich
weken-, maandenlang moes
ten schuil houden, lopen
nu vrjj en frank over de
straat. Weg is hun angst
voor ontdekking, voor ver
raad. Honger, plundering,
afbraak, invorderinghet
is voorbij.
Ik denk aan de dicht
regels van Bilderdijk, die
we zo vaak op de .voor
pagina van het illigale blac’
„Trouw” hebben gelezen”
zenuwachtige haast haal Ja.,, zij zullen
we raken maar niet uit-
i naar
kerels boven op hun tank, doé die om m’n arm. Tus-
die daar zitten te lachen sen het gedrang en het ge-
p- cx urm 111CL vuvx, uai vxv- iiuurv wiiö U VU1UU1U geilUUr
riots begint weer het vu- tranen ons daarbij over de den. Nu staan we hier op
boven m’n
is het
tijk komen. Néeh, de O.D.
te vechten, maar dat
oranjestrikjes uit. wisten ze een jaar geleden, Zondag is
„1 opeens toen ze zich in het geheim vreugdedag de kerkdeuren
Hebben wij er vandaag
wel aan gedacht, dat God
Hebben we het ons al ge- ons deze blijde dag heeft
zingen met elkaar de „Bijltjesdag” zou zijn? Daar
coupletten van het hebben we i
Wilhelmus en we schamen lang van gedroomd en het
er ons niet voor, dat de heeft ons overeind gehou. bevrijd?
-
de ’k Wil U o God mijn dank
1 betalen,
October
We gaan ons voor de zo
veelste maal distanciëren
achter onze pikzwarte ver
duisteringsgordijnen. Hoe
lang nog? En wat zal deze
nacht brengen? We horen
de granaten boven onze
huizen vliegen of in dui
zend scherven, boven onze
straten uiteen spatten. De
ren hun alarmsignalen uit.
En als we scherp luisteren
horen we in de aangrenzen
de gemeenten Kloetinge en
’s-Gravenpolder zelfs het
geklik’van machinegeweren.
Zijn de bevrijders al zo
dicht Goes genaderd?
De 'optimisten zeggen:,
„Nog één, hoogstens twee
dagen, en we zijn bevrijd!”
De pessimisten zeggen:
,,'k Zal eerst de Canadezen
moeten zien voor ik aan de
bevrijding geloof!”
Maar hoe het ook zij, we
zitten allen in de grootste
spanning, een spanning, die
ons de gehele nacht van 28
op 29 October wakker houdt.
/JMMI
