ONDERWIJS OPVOEDING CULTUUR
Even lachen?
i
WEEKEND IN DE ARCHIPEL.-
PAAS-PUZZLE.
Ucm.enqeJfa.aai.
„Qxd del id tocd
al tmö del&efil..!"
2
ft
Oplossing puzzle van 9 April
Het
andeA^mj4A.lt^ijn
Ibiaaq en, antuuhaïd.
7
Wat kraait ons 't levend uurwerk toe,
de voorbod van de dagen,
de wakkre haan? Ik dien, nooit moe,
het opperste behagen;
'k zing op mijn wijs mijn scheppers lof,
mijn ontrouw gaf geen mensch ooit stof
om over mij te klagen.
Ontwaak, o mensch! (dus kraait de haan
in 't krieken van den morgen).
't Is tijd. hoog tijd, om op te staan
tot huiswerk, zweet en zorgen;
uit 's misdaads doodslaap boven al,
die 't licht van Gods gezicht niet zal
ontschuilen, hoe verborgen.
Hoe? geeft uw slaapzucht geen gehoor?
Een vogel van die veer en
kon door 't gekraai in Petrus' oor
dien grooten Leeraar leeren,
hoe kwalijk hij ten hove voer,
hoe valsch zijn tong Gods zoon verzwoer,
't Was tijd van daar te keeren.
Verzaakt gij Christus niet ronduit?
Waar is uw trouw te vinden,
Beloofd met ijdel mondgeluid?
Zij zwaait met alle winden.
Gij loochent hem niet ééns in 't hof,
maar duizendwerf (dat 's ruim zoo grof)
bij vijanden en vrinden.
Vliedt Kajafas' zaal! en pak u voort
van al 't gespuis waar knechten
en meiskens, met de hel, verstoord,
of vleiende u bevechten
Maar 't schijnt of hier geen haan, noch rouw
na kraaien of na krijten zou
Wie laat zich onderrechten?
De wereld sluimert altijd weer,
door droom op droom bedrogen.
Wat raad? Ziet neer! Aanzie ons. Heer.
bestraf ons met uw oogen;
die Simon straalden diep in 't hart
en griefden met zoo zaal'ge smart;
zoo wordt een rots bewogen.
Johannes Vollenhove.
door P. J. Risseeuw. Uitgave van
Bosch Keuning N.V. te Baarn.
Dit nieuwe boek van de bekende
schrijver Risseeuw wordt aangediend
als een „haagse roman". We ervaren
hier sterk, naar vorm en inhoud, de in
vloed van de moderne romanlitteratuur.
Allereerst wat de vorm betreft. In de
amerikaanse romanlitteratuur wordt
het een bekend verschijnsel, dat men
het verhaal geeft in de vorm van een
terugblik. Verleden en heden spelen
dan door elkaar. Een procédé, dat,
wanneer het technisch knap wordt ge
hanteerd, zijn eigen bekoring heeft. De
ze vorm vinden we o.m. in de roman
„Het leven geeft niets terug", door
John P. Marquand. Idem in de roman
„Vreemdelinge in eigen huis", door Ed
na Ferber en in de bekende bijbelse ro
man „De Nazarener" door Sholem
Asch. De schrijver zet dan zijn werk
als volgt op: hij begint met ons zijn
figuren te tekenen in het heden, en dan
in een volgende hoofdstuk, of ook
slechts gescheiden door een blanco re
gel, leven diezelfde personen in het ver
leden en krijgen we dus het heden te
zien en te begrijpen tegen de historische
achtergrond. Verder op wordt dan dat
verleden weer aan het heden vast ge
knoopt en ontstaat het geheel.
Risseeuw maakt ook in deze roman
van dit procédé gebruik. Hij strengelt
dat verleden en het heden hoofdstuk
bij hoofdstuk door elkaar heen. De
hoofdfiguur spreekt in het heden in de
eerste persoon, en telkens wanneer het
verleden wordt verteld, komt hij tot ons
in de derde persoon.
Natuurlijk kan er geen enkel bezwaar
tegen zijn, dat Risseeuw hier deze ame
rikaanse nieuwigheid gaat toepassen.
Iedere auteur is volkomen vrij aan zijn
werk de vormgeving te verlenen, die
hem goeddunkt. Mits het dan ook maar
technisch verantwoord is en het geheel
een gesloten "compositie te zien geeft.
En daarin is hij uitstekend geslaagd.
Het ^.Weekend in de Archipel" is niet
een weekend in Indonesië, zoals de titel
doet vermoeden, maar doet recht we
dervaren aan de ondertitel: een haagse
roman. De Archipel is hier de „Indische
wijk" van Den Haag, waar de straat
namen ontleend zijn aan de Archipel.
Het heden speelt een paar jaar geleden
af en het verleden is de tjjd van het
laatste bezettingsjaar, met de honger
winter en de bevrijding. Een actueel
gegeven dus en tevens een gegeven, dat
ai lang niet nieuw meer is. Tooh heeft
Risseeuw hier geen platgetreden paad
jes opgezocht. Hij verwerkt zijn stof
oorspronkelijk en geeft er een boeiende
inhoud aan.
Wij houden er niet van in een be
spreking van een boek de inhoud te
gaan vertellen. De lezer neme daar
voor zélf het boek.
Hebben we dus wat de vormgeving
betreft geen enkele aanmerking, de in
houd en de tendenz bevredigt ons toch
niet, zeker niet, wanneer we het boek
hebben ter hand genomen met de ge
rechtvaardigde verwachting, die vorige
christelijke romans van deze schrijver
hier wettigen.
Risseeuw heeft wat dit betreft betere
boeken gegeven. Zijn hoofdfiguur heeft
tijdens de hongerwinter aan zjjn onder-
duik-adres kennis gemaakt met Maud
en kreeg haar lief. Ofschoon de ver
houding intiem schijnt geweest te zijn,
de schrijver wekt hier althans bepaalde
indrukken, komt het tooh niet tot een
huwelijk, want Maud leeft in de wereld
en de hoofdfiguur, Gerben van Beuse-
kom, is christelijk opgevoed en is een
kerkelijk mens. -Na de bevrijding trekt
hfl naar elders, raakt Maud uit het oog
en trouwt met een andere vrouw, die
hem een dochtertje schenkt. Toch blijkt
dit huwelijk niet te bevredigen. Maud
blijft in zijn onderbewustzijn en blijk
baar ook in zijn bewustzijn de hoofd
rol spelen. Hij heeft zelfs een „stan-
daarddroom", waarin de begeerte naar
Maud zijn leven dualistisch maakt en
hem tot overtreding brengt van het ze
vende gebod. Want ofschoon het nim
mer tot de daad komt, hij blijft wel be
geren wat hem niet toekomt.
Wanneer Gerben dan ook het Pink
sterweekend in Den Haag gaat door
brengen, ten einde z.g. om een oude
dame, aan wie hij (en vele andere on
derduikers) tijdens de bezetting veel te
danken heeft, te gelukwensen met haar
tachtigste verjaardag, laat hij zijn
vrouw en dochtertje naar haar ouders
gaan en trekt er alleen op uit met de
stille hoop Maud nog eens te ontmoe-
Onder „fausse reconnaissance" of
„Pseudo-Bekanntheitsgefühl" zoals
Barwald het in het Duits noemde, ver
staat men een gebeurtenis, waarbij ie
mand de gewaarwording krijgt, dat hij
precies dezelfde situatie, onder precies
dezelfde omstandigheden, tot in de
kleinste bizonderheden al eens eerder
heeft beleefd.
Als tekenend wordt o.a. het volgen
de geval aangehaald: „Ik zit in mijn
kamer bij het open raam te lezen;
voor mij ligt de roman „Quo Vadis".
Al lezende denk ik aan Petronius en
tracht zijn karakter te ontleden. Mijn
gedachten blijven zich daarmee bezig
houden, terwijl ik doorlees en de bij
zonderheden van het verhaal gaan aan
mij voorbij, omdat al mijn aandacht
gewijd is aan de antieke „Arbiter ele-
gantiae".
Daar zegt mijn buurman die de
krant leest, ineens hardop:
„Zie emwt Baewnn in Pmfrl Op het-
zelfde ogenblik heb ik duidelijk de
gewaarwording, dezelfde complex van
indrukken al eens op dezelfde wijze te
hebben gekregen. Vroeger was ik, naar
het mij toeschijnt, ook hier in deze
kamer, ik had dezelfde kleren aan, las
hetzelfde boek, dat me dezelfde be
schouwingen deed houden. Dezelfde
vriend, op dezelfde stoel zittend, in
dezelfde krant lezend, maakte dezelfde
opmerkingen met dezelfde stem".
Soortgelijke gevallen worden dik
wijls verteld. Er zijn mensen die een
bizondere aanleg hebben voor dit
„Pseudo-Bekanntheitsgefühl".
Het komt in de jeugd meer voor dan
op latere leeftijd en verdwijnt dikwijls
geheel. Het komt voor bij geestelijk
absoluut gezonde mensen, wordt ech
ter ook door deze erkend.
Alleen wanneer men dit verschijnsel
niet meer tot zijn juiste waarde terug
brengt en geen controle meer uitoe
fent, kan het tot de abnormale psychi
sche gevallen, zelfs tot symptomen van
geestesstoring gerekend worden. Hen-
nig heeft in de latere tijd er op ge-
gewezen, dat op dit gevoel waarschijn
lijk het geloof aan zielsverhuizing be
rust. Onder de geleerden vertoonde
Nietzsche vooral een zekere voorliefde
voor dit verschijnsel en men heeft het
vermoeden uitgesproken, dat hij daar
door tot de theorie van de wederge
boorte zou gekomen zijn.
Het „Pseudo-Bekanntheitsgefühl" is
evenals andere geheugenafwijkingen
van grote betekenis bij de beoordeling
van occultistische natuurverschijnse
len. Er wordt dikwijls verteld, dat
stervenden, op het ogenblik, dat de
dood intreedt, of kort daarvoor, ver
schijnen aan naaste familieleden of
vrienden, die ver van hen verwijderd
zijn. De aanhangers der telepathie
brengen dat terug tot een op afstand
werken van de geest, dat plaats heeft,
doordat de stervende zeer intens aan
de verre afwezigen denkt.
Een Engelse wetenschappelijke ver
eniging heeft aan dit verschijnsel uit
voerige studiën gewijd. Onder de oor
zaken der afwijking neemt ook het
Pseudo-Bekanntheitsgefühl een plaats
in. De betrokken persoon heeft de ge
waarwording iets te ondervinden, wat
hem niet nieuw is, en hoewel door ve
len onmiddellijk wordt ingezien, dat
dit slechts op inbeelding berust, zijn
er anderen, die noch het geheel voor
een vergissing houden, noch geloven
dat zij het werkelijk reeds eens be
leefden. Zij zijn er veeleer van over
tuigd, dat zii het voorval voor bet
eerst beleven maar menen, dat zij het
vroeger al in de geest zagen plaats
hebben. Daardoor komen zij tot de
overtuiging, dat zij „helderziend" zijn
en hierin ligt de verklaring voor vele
profetische dromen. Maar ook vinden
wij hier de uitleg voor een groot ge
deelte van de zogenaamde telepathi
sche ervaringen, vooral waar het de
verschijning van doden betreft, wan
neer de doodstijding ontvangen wordt,
heeft de betrokken persoon het gevoel,
alsof het hem reeds eerder was mee
gedeeld, wat het geloof in de telepa
thie der stervenden in de hand werkt.
Daarbij voegt zich nog een andere
oorzaak tot afwijkingen namelijk, die
waarop Tarich gewezen heeft, en die
hij aanduidt met aanpassingsvermogen
der herinnering. Indien er slechts een
kleinigheid overeenkomt, dan wordt
al gauw alles wat op het sterfgeval be
trekking heeft, in de herinnering aan
gepast. Ook de oorlog heeft ons weer
getoond, hoe weinig betrouwbaar in
vele gevallen het geheugen is; hoe ve
len geneigd zijn een of andere mede
deling op alle mogelijke wijzen te il
lustreren, en men zal begrijpen, dat
dit voornamelijk geschiedt door men
sen d overal wonderen willen zien.
Horizontaal: 1. veranderd, 8. eenstem
mig, 14. welaan, 15. vis (meervoud),
16. dorp in N.-Brab„ 17. rijstbrandewijn,
18. aardrijkskundige aanduiding, 20.
vaarwel, 22. twijgen, 24. spijker, 26. bij
woord, 27. meisjesnaam, 29. munt in
Polen, 30. voornaam van een president,
32. keurig, 33. onderpand, 34. soort van
hert, 36. gem. in Friesland, 38. huisdie
ren, 39. onbrandbaar steenvlas, 41. gem.
in N.-H., 42. klimwerktuig, 44. meisjes
naam, 47. gem. in Gelderl., 48. lengte
maat, 50. rivier in Italië, 51. afkorting
voor idem, 53. algemeen kiesrecht
(afk.), 54. lieden van adel, 56. water
in N.-B., 59. spekhuid, 60. op enige
plaats, 62. voegwoord, 63. dam langs
een water, 64. bekende afkorting, 65.
rijschool (afk.), 67. tevens, 71. rund, 73.
kwajongen, 75. ijstap, 81. tegelijk, 83.
boom, 85. Europeanen, 87. mijnheer
(Eng.), 88. kraam, 90. bakje, 92. wand
versiering, 93. oude wijnmaat, 95. docu
ment, 97. plechtige gelofte, 98. strijd
perk, 100. stijf, 102. biersoort, 103. adel
lijke titel in Engeland, 104. kist van
latwerk, 105. schoenvorm, 106. gem. in
N.-H., 108. vervoeging van een hulp
werkwoord, 109. dorp in Zeeland, 110.
altezamen.
Verticaal: 1. echtgenoot, 2. West-
Afrika (afk.), 3. vervoeging van het
werkwoord ijlen, 4. werktuig om te
ziften, 5. invorderen van gelden, 6.
boom, 7. wraak nemen, 8. telwoord, 9.
deel van de vinger, 10. lol, 11. vis, 12.
Rode Kruis (afk.), 13. gem. in Over.
a. d. Regge, 14. schoeisel, 19. ergens
kamperen, 21. eerbied inboezemend, 23.
voegwoord, 25. meisjesnaam, 26. dorp
op Z.-Beveland, 28. water in Z.-Holl.,
30. meisjesnaam, 31. plechtige gelofte,
33. slaapt men op, 35. boom, 36. wel
aan, 37. dam langs een water, 38. be
naming ener vochtmaat, 40. suo loco
(afk.), 43. bekende afkorting, 45. dag
der week, 46. vertrouwelijk, 49. jon
gensnaam, 50. afgebakende ruimte, 52.
meisjesnaam, 53. water in N.-B., 54.
afkorting van Ezechlël, 55. lidwoord
(Fr.), 57. gewicht (afk.), 58. staat
meestal boven drukwerk, 61. schuier,
66. veters, 68. bekende afkorting, 69.
latwerk, 70. landtong, 72. voorvoegsel,
74. kleefmiddel, 76. stne chibio (afk.),
77. meisjesnaam, 78. ingang, 79. naam
van een halve toon verlaagde g, 80.
voegwoord, 82. over, langs, 84. geld
straf, 86. jongensnaam, 89. dorp in
Zeeland, 90. metalen haak, 91. afkor
ting van mangaan, 93. atmosfeer (afk.)
94. kaasworm, 96. keukengerei, 98.
vlaktemaat, 99. zangstem, 100. gebod,
101. heeft een haan, 104. klasse (afk.),
107. familielid.
Bij juiste oplossing leest men op de
cjjfers
2. 75. 7. 78. 24. 76. 80. 9. 15. 55. 18.
27. 45. 54. 42. 8. 41. 92. 12. 14. 31. 32.
103. 21. 59. 60. 69. 43. 40. 100. 62. 66.
89. 97. 70. 38. 34. 72. 105.'3. 90. 10. 11.
93. 87. 46. 16. 48. 36. 81. een wens.
Horizontaal: 1. maske, 3. akker, 7.
ragebol, 9. nier, 10. lint, 11. elk, 13.
eten, 14. Arno, 16. gom, 19. long, 21.
been, 22. terrein, 23. trede, 24. preek.
Verticaal: 1. maand, 2. kaar, 4. knol,
5. rente, 6. meel, 7. restant, 8. Lien-
den, 11. eng, 12. kam, 15. sloot, 17.
oord, 18. snoek, 20. geld, 21. bier.
UIT EEN COMMUNISTISCH
MANIFEST.
Wij zijn tegen alles wat er voor is.
Wij zijn voor alles wat er tegen is.
Wij zijn tegen verhoging van de ver
lagingen.
Wij zijn tegen verlaging van de ver
hogingen.
Wij zijn tegen de stemplicht.
Stemt voor de communisten!
DE VROUW.
Dat vrouwen economische wezens
zijn, die niets verloren laten gaan,
blijkt o.a. uit het feit dat ze de jaren
van hun eigen leeftijd plegen af te
trekken bij die van hun rivalen bij
tellen.
ONLEESBAAR.
Een heer geeft op het postkantoor
een aangetekende brief af. De ambte
naar neemt de brief aan, bekijkt het
adres en zegt„Meneer, daar staan
twee woorden, die ik niet lezen kan".
„Zo", zegt de heer, „en welke zijn
dat dan?"
„Van der Waarden en Zaandam",
antwoordt de man achter het loket.
SCHOTS.
„Heb ik me daar gisteren even pech
gehad!" vertelt Mac aan Pitt.
„Hoe zo?" vraagt Pitt.
„Ik stond gisteren op de tram en
daar vond ik een briefje van duizend".
„Noem je dat pech?"
„Nee, maar Johny stond naast me,
en die moest altijd nog vijfhonderd
gulden van me hebben!"
DE MODERNE OORLOG.
Onlangs ontmoette een journalist 'n
oud-Koreastrijder. Al gauw kwam het
gesprek op de moderne oorlogvoering
en de journalist vroeg of daar aan het
front nog paarden werden gebruikt.
„Ja zeker", antwoordde de Korea-
man.
„En deden ze het goed?"
„Wel, daar haddèn we geen klagen
over. Soms was er wel een heel oude
knol bij. Maar over 't algemeen smaak
ten ze best".
NIEUWTJES.
Een Amerikaanse fabriek brengt een
parfum in de handel, dat, verspreid in
een oude auto, deze de geur van een
nieuwe geeft.
Een bierbrouwerij in Australië fa
briceert bier, dat er uitziet als gewoon
helder water.
De burgemeester van Marchienne-
aupont (België) laat het ja-woord van
bruid en bruidegom op de gramofoon-
plaat vastleggen. Na afloop van de
plechtigheid geeft hij het echtpaar de
plaat mee naar h«is.
Onder de verschijnselen, die in ver
band met de hypnose voorkomen is wel
het eigenaardigste de nawerking der
suggestie, d.w.z. de dwang die uitge
oefend wordt op de gehypnotiseerde,
bevelen, die hem onder hypnose gegeven
zijn, na het ontwaken uit te voeren. De
kennis van het onderbewustzijn is hier
door verrijkt, omdat aan het bewust
zijn zeer gecompliceerde psychische
werkingen voorafgingen.
Dr Albert Moll heeft eens in hypnose
het volgende gesuggereerd: „van de
laatste Dinsdag af gerekend, zult gij
op de 16e Dinsdag bij mij komen en
alle aanwezigen uitschelden." Aan deze
suggestie werd gevolg gegeven; hier ls
natuurlijk het onderbewustzijn aan het
werk geweest. Dit heeft óf de datum
uitgerekend, óf, wat ook mogelijk is,
bat heeft de weken geteld, zodat op de
aangegeven Dinsdag aan de suggestie
gevafe werd gegeven.
De bekende Luikse psycholoog Del-
boeuf heeft soortgelijke proeven geno
men. Hfl gaf, als termijn voor de uit
voering van de naihypnotische sugges
tie, een groot aantal minuten aan, die
tussen het ontwaken en de handeling
zelf moesten verlopen, zo gaf hij bevel,
na 1000 minuten dit of dat te doen. Een
Engels dokter, Bramwell, gaf een ne
gentienjarig meisje op, na verloop van
4335 minuten, een kruis te tekenen. Zo
wel bij Delboeuf als bij Bramwell zijn
deze proeven herhaaldelijk gelukt, of
schoon de gehypnotiseerde, in normale
toestand niet in staat waren tijd te
schatten. De fouten, die bij verdere
proefnemingen voorkwamen, waren
naar verhouding gering. Het verschil
was hoogstens vijf minuten en dit was
meestal toe te schrijven aan het wei
felen voor het uitvoeren van de proef.
Tussen de hypnoses m, werd van de
personen, met wie de proef genomen
werd, herhaaldelijk verlangd, de mi
nuten in dagen en uren om te zetten,
zij verrekenden zich hierbij, maar
voerden toch de opdracht goed uit,
zelfs enige malen 's nachts in de slaap.
Nog interessanter echter is de onjuiste
mntiMCKiog bai bet uiibmeren van ge
suggereerde wandelingen. Wanneer de
herinnering ontbreekt, weten zij niet
meer dat hun iets gesuggereerd werd;
en bij het uitvoeren van de bewuste
handeling trachten zij deze op merk
waardige wijze te motiveren. Moll ver
telt het volgende voorbeeld: Een heer
is onder hypnose, hem wordt opgedra
gen na het ontwaken een bloempot
van de vensterbank te nemen, hem in
een doek te wikkelen, op de sofa te
zetten en dan driemaal een buiging
voor de bloempot te maken. Alles
wordt nauwkeurig uitgevoerd. Toen
men hem naar de rede van zijn han
deling vroeg, antwoordde hij: „Na het
ontwaken zag ik daar een bloempot
staan, toen dacht ik, het is koud, zo'n
bloempot moet verwarmd worden, an
ders gaat de plant dood. Ik wikkelde
hem daarom in een doek, en toen dacht
ik, de sofa staat zo gezellig dicht bij
de kachel, dan zal ik de bloempot maar
op de sofa zetten. De buigingen maak
te ik meer uit eerbied voor me zelf,
omdat ik zo'n goede inval had. De heer
verklaarde, dat hij absoluut niets be
lachelijks in de hele zaak kon vinden;
hij had toch zijn gegronde redenen er
voor aangeasven.
Uit een serie testvragen, gesteld op
middelbare scholen, geven we hier en
kele verrassende antwoorden, door
leerlingen van deze instituten in volle
ernst op papier gebracht.
Wat is een Amazone?
Een Hongaarse weduwe met de be
nen aan één kant.
Wat is een spiritist?
1. Spiritusdrinker.
2. Amerikaans bokser.
3. Geestige vent.
4. H. Geest.
Wie was Mona Lisa?
1. Soldatenmeisje.
2. Spaanse zangeres.
3. Corsetmerk.
4. Heldere maan.
Wat is de Union Jack?
1. Engelse voetbalclub.
2. Amerikaanse bokser.
3. Jazzband.
Wat is vroegrijpheid?
Wordt veroorzaakt door rupsen.
Welke zijn de zonden tegen de hoop?
Wanhoop en vergeten te troaaer.
t
