ECONOMISCHE VOORDELEN VOOR HEEL ONS VOLK. Het Drie-eilandenplan betekent: f 35 millioen is volkomen verantwoord. Goes en Middelburg: Twee Verzorgingscentra. Bevolking van deZandkreekpolder: omstreeks 2000 zielen. Rijk, Provincie en particulieren zullen millioenen besparen. Enorm voordeel voor Noord-Bevelands landbouw. Jaarlijkse besparing aan polderlasten 60.000. Het verdwijnen der veerdiensten grote winst voor de Provincie. Achter deze zeewering: 90 bedrijven van 15 ha. Bouw van verspreide boerderijen ligt het meest voor de hand. Gezonde wedijver is toe te juichen. Welke stad zal het merendeel der nieuwe koop- bezoeken trekken? Goes-Zierikzee in één uur. Dinsdag 2 Maart 1954 ZEEUWSCH DAGBLAD i» pagina i Ruim 7100 mensen wonen op Noord-Beveland en om dit eiland met het vasteland te ver binden zal straks een bedrag van rond 35 millioen worden uitgegeven. Is dat nu wel ver antwoord? Want dat is een bedrag van bijna 5000 per inwoner! En ja, natuurlijk, voor die mensen is het een voordeel dat niet hoog genoeg kan worden aangeslagen. Denk U eens in: als zij 's avonds een uitvoering in Goes of Middelburg willen bezoekenkunnen zij dat vrij doen zij zijn geen eilandbewoners meer! Binnen het bereik van de jeugd komen plotseling veel meer mogelijkheden, want het is maar al te vaak voorgekomen, dat men van verdere (middelbare of technische) studie moest afzien, omdat de reistijden te lang en de reiskosten te hoog waren. De zo lang gekoesterde wens om verlost te worden uit het isolement zal in vervulling zijn gegaan als de laatste dam zal zijn gesloten. Dit alles zal ieder in Nederland deze eilandbewoners graag gunnen. Maarvijfduizend gulden per inwoner is dat niet een wat te hoge prijs? Nadat wij U Zaterdag verteld hebben wat het drie-eilandenplan in grote lijnen bevat, willen wij ons vandaag bezighouden met de hierboven gestelde vraag; de economische aspecten dus. En dan vallen we met de deur in huis: dit plan is niet zo maar een douceurtje voor de Noord-Bevelanders, integendeel! Dit plan heeft economische voordelen voor geheel ons volk. En geen geringe voordelen! Laten wjj die eerst in het kort opsommen en ze daarna uitvoeriger be spreken. Die voordelen zijn: 1. Een landwinst van omstreeks 2000 ha. Dat betekent dat er omstreeks 90 landbouwbedrijven gevestigd kunnen worden, waarbij omstreeks 2000 mensen betrokken zullen zijn. Vraag nu eens wat b.v. de emigratie van 2000 Nederlanders kost en die zijn dan nog, economisch bezien, voor ons land verloren! 2. De ramp heeft geleerd, dat alle zee werende dijken zullen moeten worden opgehoogd, wat het Nederlandse volk op een zeer aanzienlijk bedrag zal komen te staan. Door dit plan komt 50.5 km. zeedijk achter de dammen te liggen en deze behoeven dus niet opgehoogd te worden. 3. Deze dijken blijven nu wel liggen, maar worden binnendijken; dit zal een grote besparing aan polderlasten betekenen. Nog afgezien van de bijdragen die Rijk en Provincie moeten verstrekken aan de calamiteuze polders. 4. De Noordbevelandse boeren zullen de producten van hun rijke grond goedkoper op de markt kunnen brengen. Dat lager worden der vracht kosten en wachttijden zal niet slechts aan deze boeren ten goede komen, maar zal zeker ook de concurrentie verscherpen met de gunstige gevolgen van dien voor de consument. 5. De nieuwe bewoners van de te winnen grond zullen mèt de bewoners van Noord-Beveland de omzet van middenstand en ambacht zowel op Zuid- Beveland als op Walcheren doen stijgen en aldus de economische positie van Zeeland versterken. 6. Het verdwijnen van de veerdiensten KortgeneWolphaartsdijk en Kam perlandVeere zal oorzaak zijn, dat de provincie honderdduizenden min der behoeft uit te geven voor de stoombootdiensten. Nog afgezien hiervan dat men boten vrijkrijgt, die ingezet kunnen worden ter verbetering van andere verbindingen in onze provincie.' 7. De verbindingen met Schouwen-Duiveland zullen aanzienlijk korter wor den en deze tijdsbesparing zal ook geldbesparing zijn. Uiteraard is het onmogelijk al deze factoren in geld uit te drukken. Er zijn wel tal van berekeningen gemaakt, maar het Is de mens niet gegeven ln de toekomst te zien en zo zijn deze berekeningen dikwijls niet meer dan zo nauwkeurig mogelijke schattingen. Desondanks willen wij op elk van deze zeven punten in het kort ingaan om U te tonen welke enorme econo mische belangen er met dit plan gemoeid zijn. Noord-Beveland is een landbouwge bied bij uitstek en men behoeft er niet op te rekenen, dat het verbreken van het isolement hierin verandering zal brengen: de kans op industrievestiging blijft even gering als nu. Men behoeft daar niet om te treuren, want dit land' bouwgebied mag er nu al wezen en hot zal thans nog aan belangrijkheid kunnen winnen: het wegvallen van de watermuur zal de positie der boeren immers aanzienlijk versterken! In 1950 was op Noord-Beveland 7000 ha grond bij de landbouw in gebruik en die hoeveelheid grond bracht in to' taal 136 millioen kilo landbouwproduc ten voort met een gezamenlijke waar de van 9,5 millioen gulden. Het aandeel der aardappelen hierin bedroeg 2,£ ;oen, suikerbieten 2,25 millioen, zo- gerst 1,7 millioen enz. Graag zouden we eens uitrekenen wat het vervoer van deze 136 millioen kilo heeft gekost, maar wij weten het niet, want hierover staan geen gege vens ter beschikking. Een deel werd en wordt afgevoerd per schip, maar een ander deel per vrachtauto. Zou het aan de hoge kant zijn, als wij zeggen, dat dit vervoer en kele tonnen kostte? Waarbij dan na tuurlijk speciaal moet worden gelet op de overzetkosten voor de boot. Tien cent per ton is het tarief. Bij dit vervoer moet ook nog op iets anders de aandacht worden gevestigd, n.l. op het enorme oponthoud. Daar gaan kapitalen in zitten. En verder is er de voorgeschreven beperking van de vracht op het veer, die het vaak noodzakelijk maakt, dat een keer meer moet worden gereden. Dat alles is niet zo eenvoudig in geld uit te drukken, maar het loopt al vlug in de duizen den. Nog maar even geleden heeft N.- Beveland „geprofiteerd" van de ijs gang in de Zandkreek. Het vervoer lag volkomen stil. Bij Kortgene lag b.v. 400 ton lijnzaad, grotendeels voor Bel gië bestemd. Het kon niet weg. GUNSTIGER CONCURRENTIE POSITIE. Men mag het o.i. rustig zó stellen, dat de concurrentiepositie van de Noord- Beveiandse landbouw aanmerkelijk gun stiger zal worden, als de vervoerskosten worden gedrukt. Met name geldt dat voor „speculatieve" producten, de ui b.v. Straks behoeft het geen bezwaar meer op te leveren om met een behoor lijke vracht erop uit te trekken. Nu bedenkt men zich eerst enkele keren, omdat de prjjs tengevolge van de hoge bijkomende kosten niet scherp genoeg kan worden gecalculeerd. Als het drie-eilandenplan zal zijn voltooid zal 50,5 km. zeedijk zijn func tie van eerste zeewering hebben ver loren. Noord-Beveland heeft hiervan 21,5 km., Zuid-Beveland 21 km. en Walcheren 8 km. En dit betekent voor niet minder dan 26 polders verminde ring van lasten, want het zal duidelijk zijn, dat aan een zeewerende dijk meer geld moet worden gespendeerd dan aan een binnendijk. Ruw geschat zal dit voor deze 26 polders gezamen lijk een jaarlijkse besparing betekenen van 60.000 gulden. Wat het onderhoud van een zeedijk kost is voor een niet- ingewijde moeilijk te bevatten. Met zinkwerken gaan tienduizenden gul dens weg. Voor millioenen ligt al op de bodem van de zee en nooit komt er een eind aan. Het vorige jaar heeft de Katspolder nog 18.000 moeten neerleg gen voor enkele honderden meters be- tonglooiing. En altijd moet men op zijn hoede zijn voor oevervallen, de verra derlijke bedreiging van de Zeeuwse kusten CALAMITEUS. Een kwestie, die niet onmiddellijk verband houdt met het Drie-eilanden plan, maar toch zijdelings wel een as pect ervan mag worden genoemd, is de calamiteuze polder. O.m. is de Leendert Abrahampolder (met een be lastbare oppervlakte van 112 ha) cala- miteus. Dat dateert al van 1883. Sedert dat jaar tot en met 1953 is al leen voor deze polder door Rijk en Pro vincie ongeveer drie millioen gulden bij gedragen. Men moet zich nu eens voorstellen, dat de dijk van zo'n polder niet langer de kracht van het zeewater moet ke ren, doordat hij binnen een omsloten gebied ligt. De millioenen kunnen voor andere doeleinden worden gebruikt Overigens moet wat de Lëendert Abra hampolder betreft erbij worden ver teld, dat maar een deel van de dijk in het af te sluiten gebied komt te liggen. Dé oplossing van het probleem der calamiteuze polders ligt alleen in de afsluiting van de Ooster-Schelde! Geen veren meer tussen Kortgene—Wolphaartsdijk en Kamperland— Veere, als het drie-eilandenplan tot stand zal zijn gekomen. De boten van de Provinciale Stoombootdiensten kunnen worden weggehaald om elders te worden gebruikt. Dat zal de Provincie heel wat geld uitsparen. Wij hebben vanaf het jaar 1951 eens nagegaan, hoe groot de tekorten op de beide lijnen waren. (Tussen haakjes: wist u, dat er voor de oorlog nog winst werd gemaakt op deze veren?) In het jaar 1951 bedroeg het nadelige exploitatiesaldo op de lijn Kortgene Wolphaartsdijk ruim f 7.500.en op de lijn KamperlandVeere bijna f 13.000. Het volgende jaar gaf een enorme stij ging van de tekorten te zien. Het be droeg bijna f 3.300.Voor het jaar 1953 zijn de cijfers nog niet bekend, zodat wij met de begrotingscijfers moe ten werken. Welnu: het tekort voor KortgeneWolphaartsdijk werd ge schat op f92.400.en dat voor Kam perlandVeere op f 18.600.En voor dit jaar zijn de nadelige saldi begroot op resp. f99.850.en f24.950. Nu we toch met getallen aan het goo. chelen zijn geven wij tegelijk maar de cijfers van het vervoer. Zjj zijn werkelijk formidabel! In 1951 werden er tussen Kortgene en Wolphaartsdijk bijna 273.000 mensen en een dikke 59.000 auto'» overgezet. In 1952 waren deze ge tallen resp. 292.000 en ruim 63.000 en het vorige jaar werd een record bereikt van bjjna 330.000 personen en 74.000 auto's. Maar ook KamperlandVeere blies z'n nummertje behoorlijk mee. Het aantal vervoerde passagiers was in 1951 ruim 65.000, het daalde in 1952 tot ruim 63.000, maar steeg vorig jaar tot 76.600 personen. Zoals men weet, kunnen op dit veer geen auto's worden vervoerd. AARDIG REKENSOMMETJE. Wij zouden vervolgens kunnen uit rekenen (uitgaande van het aantal in woners van Noord-Beveland, dat ruim 100 bedraagt), hoeveel reizen de Noordbevelandse bevolking per hoofd en per jaar gemiddeld maakt, maar dat is 'n aardig sommetje voor de reke naars onder onze lezers. Zij kunnen er gelijk bij uitpuzzelen, hoeveel geld de beide veren elke Zeeuw per jaar ongeveer kosten! Uitgangspunt: er wo nen ruim 274.000 mensen in onze pro vincie. Zoals al gezegd: de Provincie kan al die tekorten in haar zak houden, als de veren verdwijnen. Maarer zal een nieuwe haven met aanlegsteigers moeten komen voor de verbinding naar Schouwen en Duiveland. zodat dit vat. potje" nu in totaal 4 ton be- Wij hebben geen flauw idee hoeveel dat gaat kosten, maar wij weten wèl, dat er al een aardige reserve is ge kweekt, die in de provinciale boeken voorkomt onder het hoofd: „Reserve verbinding Noord-ZeelandMidden- Zeeland". De Prov. Staten besloten er voor dit jaar weer een ton by te doen, Bovendien is er nog een andere re serve, gekweekt voor het geval er een brug over de Zandkreek zou komen. Die reserve was eind vorig jaar bijna 1% ton. Bij elkaar wordt dat dus 5Vz ton. En dat is toch niet helemaal weg te cijferen bij aanleg van een nieuwe haven. Op grond van berekeningen, die bij andere inpolderingen in ons land zijn gemaakt, mag ervan worden uitgegaan, dat in de nieuwe Zandkreek- polder globaal 2000 mensen zullen komen te wonen. Dat komt dus neer op één inwoner per ha. Nu is de samenstelling der Nederlandse bevol king zó, dat 40 van de 100 mensen tot de beroepsbevolking behoren, 40 dus. Voor de nieuwe polder zou dit dus betekenen, dat er rond 800 agrariërs een bestaan zullen vinden. Men kan er n.l. wel op rekenen, dat het voor honderd procent agrariërs zullen zijn, inbegrepen de fruit telers, die hier ongetwijfeld ook zullen komen. Bijzonder interessant is de vraag, of er woonkernen (of één woonkern) zullen worden gebouwd of dat de be volking geheel verspreid zal wonen. Wij zijn geneigd te veronderstellen, dat dit laatste het geval zal zijn. Om de eenvoudige reden, dat de ingepol derde Zandkreek waarvan de vaar route in het midden nog afgaat wei nig mogelijkheden zal bieden voor kernvorming. Verspreide boerderijen met een zeer economische en efficiënte kavelindeling aan beide zijden van de vaargeul: deze oplossing is o.i. het meest voor de hand liggend. Wij hebben nog een berekening ge maakt (die wfj overigens graag voor 'n betere geven!) omtrent het aantal boer derijen, dat een plaats zal vinden op de jonge grond. Wij kwamen tot een totaal van 90. Zó ging dat: uitgangspunt was 2.000 ha. Daarvan af 12 voor wegen, sloten enz. (ongeveer hetzelfde percen tage als in het Zuid-SIoe). Blijft over 1760 ha. Aannemend, dat de gemiddelde bedrjjfsgrootte 15 ha zal zijn volgt het resultaat met 90 bedrijven! WIE KRIJGT DE GROND Aan wie de grond verpacht zal wor den is een vraag, die pas over een jaar i Walcheren. of vijf, zes gaat spelen. Op dit ogen blik kan er alleen van worden gezegd, dat het niet in de lijn der verwachtin gen ligt, dat landbouwers in de om geving, dus van Noord- en Zuid-Be veland, voorkeur zullen krijgen bij de verpachting. En dat zij nog minder er op behoeven te rekenen, dat de nieuwe grond aan hun oude bedrijf zal worden toegevoegd. De meeste boeren hebben al grote bedrijven ende landhcn- ger zal binnen tien jaar nog niet zijn opgeheven! GEEN MIDDENSTAND. Uitgaande van een verspreide be bouwing en het ontbreken van kernen ligt de gevolgtrekking voor de hand, dat zich in de nieuwe polder geen middenstand en geen ambachtsbedrij- ven zullen vestigen. Dat is trouwens in geen enkele nieuwe polder het ge val. De Quarlespolder kent ook geen winkels, al is daar de oppervlakte aan merkelijk kleiner. Dit betekent dus, dat de huisvrouw haar inkopen in de omgeving zal moeten doen en dat de boeren in de polder zullen zijn aange wezen op de verzorgende ambachten en bedrijven in de Bevelanden of Welke consequenties zal de realisering van het Drie-eilandenplan mee brengen voor de beide centra: Goes en Middelburg? Het is een uitermate dankbaar onderwerp voor het geven van beschouwingen! Van vele kanten kan deze zaak worden benaderd, maar in dit artikel willen wij in het bijzon der de economische aspecten onder de loupe neinen en vooral aandacht besteden aan de toekomstige positie van de middenstand. Het is een glib berig terrein, wij zijn het ons bewust.' In de loop der laatste decennia is tussen beide steden 'n zekere evenwichtspositie bereikt als verzorgingscentra der omliggende gebieden. Zullen er straks verschuivingen optreden? Niemand kan daarop een antwoord geven. Want hier spelen zoveel volkomen onbe rekenbare factoren een rol, dat men aan bepaalde cijfers van dit ogenblik weinig heeft. In het algemeen zijn wij tot de conclusie gekomen, dat de verschuivingen niet van ingrijpende betekenis zullen zijn. Vóór alles zal het afhangen van de activiteiten en de initiatieven der zakenmensen in beide plaatsen, van hun spankracht, hun service en van het grijpen der geboden kansen. Een gezonde en sportieve wedijver tussen de neringdoenden van beide steden, wie zal die niet toejuichen? Het komt het Zeeuwse leven alleen maar ten goede en geeft ongetwijfeld de nodige impulsen voor activiteiten op andere terreinen! hun inkopen doen Maar dat aantal is zeer veel minder. De verbinding KamperlandVeere is alleen geschikt voor voetgangers en fietsers, maar be langrijker is, dat Kortgene voor de Noordbevelanders in het algemeen gunstiger ligt dan Kamperland. Het zou interessant zijn het aantal koopbezoe- ken aan Goes en aan Middelburg eens met elkaar te vergelijken, maar helaas staan ons geen cijfers ter beschikking. Hoe is de situatie momenteel? Het voor geen tegenspraak vatbaar, wanneer wij zeggen, dat de meeste Noordbevelanders voor hun inkopen naar Goes komen. Deze plaats ligt geografisch het gunstigst voor het grootste gedeelte der Noordbeveland se bevolking. Er i3 een goed veer, dat ook auto's kan vervoeren, de landbouwers vinden in Goes bijna alle Rijksdiensten, waarmede zij te maken hebben, kortom: Noord-Beve land is grotendeels op Goes georiën teerd. Natuurlijk komen er ook mensen van Noord-Beveland in Middelburg MONOPOLIEPOSITIE. In economisch opzicht heeft Goes mo menteel dus een zekere monopolieposi tie. De vraag is nu gewettigd, of a*e positie straks volledig gehandhaafd zal blyven. Om daarop 'n antwoord te vin den, dient men niet alleen het te ver wachten meerdere bezoek van de Noord bevelanders in zijn beschouwingen te be trekken, maar ook acht te slaan op de 2000 nieuwe burgers, die in de oude Zandkreek komen te wonen. Niet allen zullen voor hun zaken op Goes zjjn ge oriënteerd om de eenvoudige reden, dat voor'een (kleiner of groter) aantal Mid delburg gunstiger ligt, doordat er ook bjj Veere een vaste verbinding zal be staan. Goes zal ongetwijfeld alle bezoeken van Midden en Oost Noord-Beveland blijven trekken, maar zal naar alle waarschijnlijkheid uit het Westen van het eiland vroegere kopers minder of niet meer zien verschijnen, omdat voor hen Middelburg nu gunstiger is komen te liggen. Uiteraard moet ernstig reke ning worden gehouden met de (niet te berekenen) factor „traditie": wie eens in Goes heeft gekocht en daar altijd goed is geholpen, verandert niet. De koopgewoonten zijn van niet te onder schatten betekenis, vooral in een pro vincie als de onze! Ook mag niet ver geten worden, dat Goes nu eenmaal het agrarisch centrum is en dat het deze positie eerder zal versterken dan verzwakken. Hetgeen voor het grotere Noord-Beveland, dat volledig agrarisch gebied blijft, een grote aantrekkings kracht zal hebben! GROTERE WINST VOOR MIDDELBURG? Maar ondanks dit alles menen wy het zó te mogen stellen, dat Middelburg toch wei rekenen kan op heel wat meer Noordbevelandse kopers dan voorheen. Goes profiteert natuurlijk ook, maar aangezien Noord-Beveland daar toch al komt kopen, zal de winst voor Middel burg groter kunnen zjjn. Zeer veel zal afhangen van de verbindingen en (nog maals) van wat de zakenlieden gaan doen. Het landschap in die hoek, van Zuid-Beveland, waardoorheen straks een brede verkeersweg naar Noord-Beveland zal lopen, heeft zijn eigen, rustige cachet: een dijk, een zeewering en in de verte een kudde schapen. Er zal zonder twijfel in deze hoek iets veranderen en wellicht zal er iets van het rustieke verdwijnen maar is de kans om aan 2000 mensen een bestaan te verschaf fen, dit verlies niet waard? Op een ideale reis. Boottocht van 25 minuten. De reisduur met een openbaar vervoermiddel van Goes en van Middelburg naar Noord-Beveland zal na 't gereedkomen van het Drie» eilandenplan belangrijk korter wor» den. Wij hebben ons aan enkele be rekeningen gewaagd en kunnen u vertellen, dat de reis van Goes naar Zierikzee, die tegenwoordig ander half uur in beslag neemt, over een aantal jaren met een half uur kan worden bekort. Vanuit Middelburg duurt de reis nu nog twee uur. Straks kan dat één uur en twintig minuten worden, berekend via Goes. Reist men over Noord-Beve land, dan blijft het wel ongeveer twee uur. Bij deze berekeningen hebben wa drie veronderstellingen moeten maken; 1) dat de aansluitingen overal ide aal zullen zijn!; 2) dat niet Colijnsplaat de afvaart- haven naar Schouwen zal zijn, maar een haven halverwege de Oostkust; 3) dat de nieuwe veerhaven van Schouwen-Duiveland „De Val" zal zijn. De aldus verkregen route heeft n.l. scheepvaartkundig de meeste voorde len. En nu gaan we dan op reis! In Goes stappen we in de bus, die ons in 20 minuten naar de haven van het nieuwe Katse veer op de Oostkust van Noord- Beveland brengt. Vijf minuten neemt het overstappen op de boot (een ideale aansluiting!) en wij varen. Precies 23 minuten later stappen wij in „de Val" aan land. Wij zijn dan precies 50 mi nuten onderweg. Een bus staat klaar voor Zierikzee. Die vertrekt 5 minuten later. En nog 5 minuten daarna staan wy in het hartje van Zierikzee. Het uur is precies vol! Als wij een volgende keer uit Mid delburg vertrekken, moeten wij 20 minuten eerder op stap. De trein brengt ons in een kwartier naar Goes en 5 minuten later rijdt de bus weg. Er komt dus in totaal 20 minuten bij. Voor de terugweg van Zierikzee naar Goes of Middelburg gelden de zelfde tijden (dat hebben we ten minste maar aangenomen, bereke nend op even goede aansluitingen!) OVER NOORD-BEVELAND. Wij gaan nu vanuit Middelburg nog eens een reis naar Zierikzee maken over Noord-Beveland. Er rijdt een bus van Middelburg naar het nieuwe Kat se veer, die er (rond 32 km) een uur over doet. Vijf minuten kost het over stappen op de boot en voordat wij in Zierikzee zijn komt er weer 35 minu ten bij. Resultaat: 2 uur onderweg! Er is van uitgegaan, dat de bus de ver schillende plaatsen op Noord-Beveland aandoet, want men kan moeilijk aan nemen, dat een ondernemer alleen voor de Middelburgse passagiers een dienst gaat exploiteren. Wordt het we gennet op Noord-Beveland veranderd in deze zin, dat er een bijna rechte West-Oostverbinding komt, dan ver andert de zaak natuurlijk geheel. Maar zó optimistisch durven wij niet te zijn. Het spreekt vanzelf, dat de reisduur met een eigen vervoermiddel aanmer kelijk korter zal zijn. Een automobilist uit Goes kan straks in een minuut of 20 in Kortgene zyn.

Krantenbank Zeeland

Zeeuwsch Dagblad | 1954 | | pagina 3