ZEELAND IN HET |AAR 1980
Dank zij Deltaplan
geen randprovincie meer
Industrialisatie slaagde
op alle Zeeuwse eilanden
H
ov€RP€inzinqen v&n agent BReukeLaaR
w&nöeLenö öoor be tunneL v&n vLissinqen iióar BReskens
Alleen maar een droom? Of toch nog te hoog gegrepen?
Wonderlijke opdracht
voor een speeLse f&nt&sie
Inpolderingen wijzigden
het gelaat van Zeeland aanzienlijk
Nieuwe fabrieken van strocartonnage
en in het Noordsloe een conservenfabriek
Extra uitgave
ZEEUWSCH DAGBLAD
Pagina 4
HET „GELAAT" VAN ZEELAND IS IN DE PERIODE 1955-
1980 STERK VERANDERD. En dan doelen wij niet in de eerste
plaats op de grote wijzigingen, die de indeling der landbouw
bedrijven op de verschillende „eilanden" heeft ondergaan, maar op
de ingrijpende verandering, die Zeeland tengevolge van de afsluiting
der zeearmen heeft meegemaakt en die het verkeer in ongedachte mate
heeft beïnvloed. Denk alleen maar aan de Wester-Schelde en aan de
brede verkeersweg, die West-België met onze provincie verbindt. Hij
loopt over Walcheren, langs de afsluitdijk van de Ooster-Schelde om
over Schouwen heen, door de Grevelingen, over Goeree, door het
Haringvliet en over Voorne en Rozenburg zijn einde te vinden vlak
bij Rotterdam. De veerboten zijn op enkele na verdwenen. Een paar
schepen worden nog door een particulier voor plezier-rondvaarten
door het zoetwaterbekken, dat de Ooster-Schelde is geworden, ge
ëxploiteerd. Alleen tussen Kruiningen en Perkpolder vaart nog een
lijnboot, maar steeds minder wordt daarvan gebruik gemaakt.
Hoe was het in 1953, voordat het
vater van grote delen van Zeeland
bezit nam? Drie bootdiensten ver
bonden Zeeuwsch-Vlaanderen met
overig Zeeland (en Nederland). Nie
mand vond het ideaal, maar een an
dere oplossing was er blijkbaar niet.
En het geld ontbrakDe Provin
cie beschikte over een vloot, die er
zijn mocht, maar wanneer het een
drukke dag was (b.v. tussen Vlissin-
gen en Breskens), dan waren er niet
genoeg schepen aan te halen. Wat is
er gemopperd, als er soms wacht
tijden van een paar uur gemaakt
moesten worden!
RAMP VERSNELDE DE
PLANNEN.
Toen kwam. de ramp, die ook de
vraag opwierp, of het langer zo kon,
met al die dijken, welke aanmerkelijk
te laag bleken te zijn. Geleerden moch
ten dan hebben uitgerekend, dat een
dergelijke stormvloed maar eens in
de zoveel honderd jaar voorkwam, al-
lerwege ontstond er deining en men
was het erover eens, dat er wat moest
gebeuren.
Nu was er ook vóór 1953 al eens
gesproken over een plan om de zee
gaten in Zuidwest-Nederland af te
sluiten. Conclusies bestonden er nog
niet, omdat het probleem nog onvol
doende bestudeerd was. Deskundigen
waren het erover eens, dat het tech
nisch mogelijk zou zijn de afsluiting
tot stand te brengen. En, zo werd ge
zegd, dat hoefde niet eens veel meer
te kosten dan de verhoging en de
verzwaring van alle zeedijken!
De toenmalige minister van Ver
keer en Waterstaat, mr J. Algera,
stelde een speciale commissie in, de
z.g. Deltacommissie, die twee jaar tijd
kreeg om met plannen te komen,
'tWerd 1956. Toen waren alle facet
ten van het vraagstuk onderzocht en
het advies luidde: afdammen. Kort
daarop begonnen de voorbereidingen.
Het Haringvliet werd in 1959 van de
zee afgesloten, de Grevelingen drie
jaar later en de Ooster-Schelde kwam
in 1965 „dicht". Twee jaar later reden
de eerste auto's over de vierbanige
snelweg langs de dijk, die reikte tot
8 meter boven N.A.P.
HOE DE WEG LOOPT
De weg die dus aansluit op de
tunnel onder de Wester-Schelde
begint in het oude Havendorp van
Vlissingen en loopt via een kleine
tunnel onder de spoorlijn door tot
achter de kanaaldijk. Die wordt tot
voorbij Middelburg gevolgd. Even
voor de silo draait de weg naar links
over een nieuwe kanaalbrug. Recht
uit gaat het dan aan op de Veerseweg,
die op dit gedeelte aanmerkelijk is
verbreed. Na enkele kilometers slaat
men linksjf om de route te vervol
gen vlak langs Gapinge heen tot een
punt halverwege Veere en Vrouwen
polder.
Dan „duikt" de auto de weg op
langs de dijk in het Veersegat.
Rechts liggen de duinen van Kam
perland en spoedig is de Roompot
bereikt, het begin van de Ooster-
Schelde. Een paar kilometer Weste
lijk van Burghsluis wordt het vaste
land opgereden en dan voert de
weg dwars door Schouwen tot vlak
bij Renesse, waar de Grevelingen
„genomen" wordt. Westelijk van
Ouddorp gaat het Goeree op.
De weg loopt over dit „eiland"
flauw in Oostelijke richting en kruist
vervolgens het Haringvliet om vlak
voor Rockanje uit te komen. Ruim
anderhalf uur is de automobilist dan
onderweg. Om de 10 kilometer en op
de plaatsen, waar de weg door de
vroegere zee-armen begint, staan gro
te benzine-stations.
De beslotenheid van de eilanden
is door deze weg verbroken. Dat zal
nog veel meer het geval worden, als
ook de plannen om langs de weg
de spoorlijn te leggen, zijn verwe
zenlijkt.
Tot heden wilden de N.S. daar nog
niet aan, hetgeen te begrijpen is, als
men bedenkt, dat de bewoners van
Zuid-Beveland (en ook van Oost-
Zeeuwsch-Vlaanderen) aan de nieu
we ]=;n weinig hebben. Misschien, dat
binnen afzienbare tijd een boottrein
tussen Kruiningen en Perkpolder in
bedrijf komt, die aansluit o; het net
der Belgische Spoorwegen.
VLIEGHAVEN.
Wat reeds wel een feit is, is de
Vlieghaven Midden-Zeeland, die in
het Veersegat aan de meest Zuide
lijke punt van Noord-Beveland is ge
legen. 't Heeft heel wat voeten in de
aarde gehad, voordat het zover was,
maar tenslotte is het er door een ge
zamenlijke inspanning van bedrijfs
leven en gemeenten op Walcheren en
de Bevelanden met steun der Pro
vincie dan toch vr.n gekomen. Het
vliegveld ligt ideaal.
Vanuit Goes zowel als vanuit Mid-
ook vanuit Zierikzee de vlieghaven
niet moeilijk te bereiken is. Hij is
geschikt voor alle typen vliegtuigen,
behalve voor de zware bommen
werpers. Een flink hotel staat vlak
naast het veld.
WALCHEREN EN DE BEVE
LANDEN: ÉÉN.
Als wij spreken over het „gelaat
van Zeeland, dan denken wij niet al
leen aan de nieuwe verkeersmogelijk-
heden, maar ook aan de sterk gewij
zigde vorm der vroegere eilanden.
Uit wat wij zojuist zeiden over de
vlieghaven valt de conclusie al te trek
ken: Walcheren en de Bevelanden zijn
aaneengesmeed. Het drie-eilandenplan,
waarover zoveel te doen is geweest,
is gerealiserd. Tussen de grote Ooster
Svhelde-dam en een punt aan het
Noordwestelijk gedeelte van Noord-
Beveland is een kleinere dam gelegd
die het Veersegat afsluit. Veere zelf
heeft via een nieuw kanaal en door
sluizen in de dam een verbinding met
de Ooster-Schelde behouden.
De Zandkreek is afgesnoerd op
de meest Oostelijke punt, bij Kats,
Het Noordbevelandse brugcomité is
een naam uit een grijs verleden,
'tls wel aardig om te weten, dat
de particulier, die in 1953 een deel
van het Noord-Sloe wilde inpolde
ren zijn zin heeft gekregen, maar
niet dan nadat de Staat door de
rechter in het ongelijk was gesteld
en gedwongen was toestemming te
geven. Die gedeeltelijke inpoldering
kwam in 1960 tot stand. Het duur-
Illlll!
ER IS U TOT DUSVERRE in dit nummer verteld wat er
•gebeurd is. Eén ogenblik is de rampnacht in Uw her
innering teruggeroepen en in grove flitsen hebben wij het
herstel aan Uw ogen doen voorbijtrekken, die verheugende
prestatie, die haar bekroning vond in de dichting bij Ouwerkerk.
Verheugend maar wie alléén leeft in die blijdschap, wie
zijn ogen sluit voor de lange en moeilijke weg die men nog gaan
moet voordat het herstel volledig genoemd kan worden, en
wie bij dat woord herstel alleen maar denkt aan terugkeer tot de
oude toestand, die begaat een ernstige fout! Die oude toestand
keert niet terug dat weten we nu al wel zeker. Grote delen
van Zeeland zullen herverkaveld worden en alleen al dit feit zal
aan onze provincie een ander aanzien geven. En dan is er het
deltaplan, nu nog schimmig, maar over enkele jaren misschien al
zeer reëel, in grove lijnen gereed voor uitvoering. En bovendien:
de tijd gaat voort en wat de voortgaande tijd brengt zal ook
Zeeland niet onberoerd laten.
Zo is die wonderlijke opdtacht geboren: probeer je eens, ge
leid door de nu bekende feiten, een voorstelling te vormen van
hoe Zeeland er over zo'n 25 jaar zal uitzien. Een wonderlijke
opdracht, waarvoor een speelse fantasie nodig is. Maar meer
dan een speelse fantasie: voor alles was een zeer grondige ken
nis van zaken nodig van alles wat onze provincie betreft en van
alle toekomstplannen die op stapel staan. Eén onzer redacteuren
heeft die opdracht aanvaard en zijn visie op het Zeeland van
1980 vindt U op deze pagina en hiernaast afgedrukt.
Hoe het gaan zal? Niemand die het kan zeggen, want de toe
komst is in Gods hand. Gelukkig .1
ET ZOJUIST VERSCHENEN JAARVERSLAG OVER 1979
VAN HET ECONOMISCH TECHNOLÖGISCH INSTI
TUUT VOOR ZEELAND staat in majeur. Geen wonder, want
er was een zeer verblijdende activiteit op het brede front van het
Zeeuwse bedrijfsleven. Het verslag geeft bijzonder interessante ver
gelijkingen met het jaar 1953, toen het water grote gedeelten van deze
provincie in bezit nam, maar in welk jaar ook de belangstelling voor
het Ontwikkelingsplan Zeeland meer ging leven. De conclusie, welke
de lezer uit de gegevens kan trekken, is: de industrialisatie van Zee
land mag geslaagd worden genoemd, 't Spreekt vanzelf, dat allerlei
factoren en omstandigheden hiertoe hebben bijgedragen. Het aller
belangrijkste was ongetwijfeld de afsluiting der zee-armen, waardoor
de provincie Zeeland veel aantrekkelijker werd voor vestiging van
industrieën.
de tot 1970, voordat het drie-eilan
denplan was uitgevoerd.
INPOLDERINGEN.
En nu we het toch over inpolderin
gen hebben: het verdronken land van
Saeftingen is, met de schorren van
Ossendrecht en een stuk van het
Zi'.id-Sloe, bij Zeeland gevoegd als
puike cultuurgrond. Enkele tientallen
boeren hebben er een bestaan gevon
den. De zaak had enkele moeilijke
intern rtionale kanten. Er was wat
men noemde een Schelderégiem en
dat hield in, dat de Belgen practisch
alles te zeggen hadden over al of niet
inpolderen langs de Ooster-Schélde.
Maar toen eenmaal de Benelux een
feit was, hebben zij niet langer tegen
gestribbeld. Nederland nam op zich
de Schelde bevaarbaar te houden. Op
sommige plaatsen heeft de stroom
zich wel verlegd, maar uiteindelijk
viel dat mee.
SCHELDE-RIJNVERBINDING.
Bovendien ontstond er een totale
verandering, doordat de nieuwe
Schelde-Rijnverbinding kwam te lo
pen langs de ingepolderde schorren
van Ossendrecht en door het oude
Kreekrak.
Ooster- en Westerschelde werden
weer met» elkaar in verbinding ge
bracht; de dam Oostelijk van Rilland
werd doorgegraven voor de aanleg
van een kanaal. Enkele flinke brug
gen verbinden nu de beide delen van
Oost-Zuid-Beveland.
Zo zouden wij op nog veel meer fei
ten kunnen wijzen, die de structuur
van deze eilandenprovincie principieel
hebben gewijzigd. Maar met het boven
staande' zijn de voornaamste toch wel
aangegeven. Zelden in zijn geschiede
nis is er in zo'n korte tijd zoveel in
Zeeland gebeurd. Niet langer is het een
randprovincie, die op vele punten ach
teraan komt, doordat de verbindingen
zoveel te wensen overlieten. Het telt
nu mee! Er is werkgelegenheid gescha
pen voor velen. De trek naar buitenis
tot stilstand gekomen. Met optimisme
kunnen de Zeeuwen de toekomst tege
moet gaanl
IN GOES, dat ook in 1980 nog altijd fungeert als gebouwen verrezen, die plaats bieden aan duizenden
landbouwcentrum van Zeeland, zijn enorme kantoor- employee's. Maar de ouderen verlangen nog wel eens
terug naar de Grote Markt
Wat b.v. nooit iemand had kunnen
denken: rondom Zierikzee ontstond
een industrieel centrum, dat floreert
en honderden mensen een bestaar.
verschaft. De industrie voor bakkerij
grondstoffen heeft haar vleugels ver
der uitgeslagen en levert haar pro
ducten niet alleen naar Canada, maar
ook naar Nieuw-Zeeland. Het pro
bleem van de koplading, dat in de
vijftiger jaren vele tongen en vele
pennen in beweging hield, wekt nu
een glimlachZierikzee heeft een
brede autoweg naar de grote ver-
keersbaan langs de afsluitdijk, die de
automobilist in een minimum van tijd
naar Rotterdam, het hart van indus
trieel Nederland, voert.
Strocartonindustrie.
Maar, zoals gezegd, er zijn ook nieu
we industrieën ontstaan. De voornaam
ste daarvan is de strocartonindustrie,
opgericht door enkele particulieren, met
de steun van Rijks- en provinciale over
heid. In 1963 is dit bedrijf gaan draaien.
De vele pogingen om de landbouwers
zelf voor deze renderende fabriek te
interesseren, mislukten: er bleek geen
animo te bestaan. Nu krijgen de boe
ren maar een paar cent voor hun stro,
terwjjl zij anders in de winsten hadden
meegedeeld. Het afzetgebied ligt voor
namelijk in Midden-Afrika, waar (in
Brazzaville) een kantoor is gevestigd,
dat met de stammen in het binnenland
de contacten onderhoudt. Een bedrijf
van deze omvang zou op Schouwen
niet mogelijk zijn geweest, indien ook
niet de Zuidhollandse „eilanden" de
grondstof leverden.
Het hoofdstuk „strocartonindustrie"
heeft nog een vervolg, want bij Krui
ningen werkt een bedrijf van onge
veer dezelfde capaciteit (met ook te
gen de honderd arbeiders). Het wordt
door dezelfde maatschappij geëx
ploiteerd. De afzet is speciaal op India
gericht.
Vlissingen.
Een opmerkelijke industriële activi
teit is langs het kanaal door Walche
ren ontstaan. Eerst moeten wij wat
van Vlissingen vertellen. Ouaere le
zers herinneren zich misschien nog d:
persartikelen en de discussies, die ge
schreven en gevoerd zijn over de een
zijdige economische structuur van de
Scheldestad. Jarenlang dreef VlisSin-
gens economie practiscn alleen op de
Scheldewerf. Waren er geen opdrach
ten meer, dan heerste er werkloos
heid.
Hel heeft lang geduurd, voordat
Vlissingens economisch fundament
enige verbreding kreeg. Nog maar
ten dele is dat gelukt. Inderdaad
ontstonden er vooral op het
groot-industrieterrein bij de Cen
trale Zeeland bedrijven los van
de Schelde, maarzij ontvangen
bijna al hun opdrachten van deze
maatschappij; de rest is van onder
geschikte betekenis.
Andere industrieën, die zich in Vlis
singen vestigden: een meubelfabriek,
die best loopt; een. sleepbedrijf, dat
LICHTEN OP!" Met koeien van letters stond het te lezen op de
metershoge borden vlak bij de ingang van de tunnel. Telkens als
een auto kwam aansuizen, zag agent Breukelaar, hoe de koplampen
aanflitsten. Breukelaar had er al heel wat jaartjes op zitten. Toen op 12
November 1965 met veel vlagvertoon de tunnel onder de Wester-Schelde
officieel in gebruik werd gesteld, had hij niet op het appèl ontbroken. En
het had voor de hand gelegen, dat ook Breukelaar, die daarvóór het ver
keer naar en van de provinciale boot in goede banen had geleid, met het
toezicht op de tunnel werd belast. Nog als de dag van gisteren herinnerde
hij zich het oude Havendorp, met de noodwoningen. In 1970, nog maar 10
jaar geleden was de laatste pas afgebroken, 't Was sindsdien wel veranderd.
Nu stond er op het oude noodwoningenterrein een fabriek, die de één of
andere chemische preparaten maakte. Terzijde had hij zijn geriefelijk
wachthuis.
Agent Breukelaar filosofeerde graag over het verleden. Och, hij zou
zeker de oude tijd niet meer terug willen hebben. Het was toen ook niet
alles. Hij had het de laatste jaren heel wat gemakkelijker gekregen. Ver
keersongelukken kwamen er veel minder voor. Niet, dat de mensen zoveel
voorzichtiger waren geworden, maar iedere soort weggebruiker had nu
duidelijk zijn afgebakend weggedeelte. En alles met éénrichting-banen. Dat
was vroeger anders! Als agent Breukelaar aan dat gepruts met die brom
fietsen dacht, sloeg hem de schrik nog om het hart.
DE TUNNEL IN.
Breukelaar maakte een eind aan zijn overpeinzingen. Hij moest nodig de
tunnel in. Langs een smalle verhoging, twee tegels breed, wandelde hij op
zijn gemak, naar beneden. Hij kon vandaar eens even doorlopen, naar zijn
collega Maljers, die dienst in Breskens had en de post aan de Rijksweg,
waar de tunnel weer „opdook", bezette. Dat „even" was natuurlijk maar
scherts: vijf kwartier was hij wel kwijt, want zelfs in 1980 liep je niet meer
dan 5 kilometer per uur! En de tunnel haalde gemakkelijk 6 kilometer.
Zacht glooiend verdwenen de beide vijf meter brede autobanen in de
diepte, 't Was een schitterend gezicht, al die brandende natriumlampen boven
het beton. Om de vijf meter hing zo'n lamp. Dag en nacht brandden ze.
En aan de uiteinden van de tunnel waren de zijwanden vervangen door
enorme roosters, waardoor sterke machines alle gassen afvoerden. Breukelaar
moest zich iedere keer weer even schrap zetten voor de zuiging, die hem
tegen de roosters dreigde te drukken,
BOVEN: DE SCHEPEN.
De agent had nu bijna een kilometer achter de rug. Vanaf de toegang, tussen
hoge machinegebouwen liggend op de plaats, waar vroeger het slachthuis
!elburg leiden wegen erheen, terwijl had gestaan, daalde de tunnel daar ongeveer 600 meter om dan horizontaal
te lopen tot op eveneens 600 meter voor het einde.
't Was een machtige gedachte en Breukelaar betrapte zich erop, dat hij
weer aan het filosoferen was: hij liep nu dertig meter onder de water
spiegel van de Wester-Schelde! Boven hem voeren zeeschepen af en aan,
geladen met grondstoffen voor Zeelands industrieën of met afgewerkte pro
ducten, die hun weg over de gehele wereld vonden. En onder die water
schijf liep hij, Jan Breukelaar, en schoten de auto's, trucks, motoren en
scooters in snelle vaart voorbij.
EEN TWEEDE TUNNEL.
Breukelaar dacht nog aan iets anders. Een 25 meter naar links lag nog
een tunnel, bestemd voor het langzame verkeer. Voetgangers hadden er een
pad van vier meter breed. Afgescheiden daarvan was er ee.n vijf meter
breed fietspad. Veel werd dat niet meer gebruikt. Wat oudere mensen
hadden hun fiets nog niet Vaarwel kunnen zeggen, maar bijna ieder bereed
een veerfiets. Die mochten niet meer dan 30 kilometer rijden in de tunnel.
Ondertussen was hij al een heel eind opgeschoten. Nog een minuut of
twintig en hij zou m Breskens zijn. Maljers wist niet, dat hij zou komen.
Hij had hem dat wel over zijn draagbare mobilofoon kunnen vertellen, maar
die had hij in zijn wachthuisje laten staan. Hij voelde er niet veel voor
overbodige ballast mee te slepen.
Er kwam nog bij, dat het vandaag in de tunnel heel rustig was. Als
hij terug kwam, zou hij even de teller bij de ingang bekijken. Naar schat
ting was het uurgemiddelde niet meer dan 150 wagens. Er er waren
dagen, waarop dat gemiddelde boven de 500 lag! Die teller was heel een
voudig geconstrueerd. Het apparaat registreerde elke wagen, die over een
losliggende plank aan het begin van de tunnel reed, doordat onder die
plank een soort van verklikker zat.
KOSTELOOS.
Agent Breukelaar had nooit kunnen begrijpen, dat iemand tunnelgeld
behoefde te betalen. De aanleg alleen al had 50 millioen gulden gekost en
het onderhoud vergde ieder jaar meer dan 3 millioen. Nog vaag herinnerde
de agent zich de vinnige strijd, die gevoerd was over de vraag: wel of niet
betalen.
Het Rijk zei: wel, de Provincie: niet. Wat niet vaak was voorgekomen,
was nu gebeurd: de Provincie had gewonnen. Zij had daarbij stevige steun
gehad van de organisaties Voor het verkeer en het vervoer. Die hadden
geredeneerd: de tunnel is een doodgewoon stuk weg, al ligt dat dan onder
het water. En de automobilisten betalen al meer dan genoeg voor de wegen.
De benzine is peperduur, omdat er een macht belasting op zit.
Breukelaar zag het daglicht de tunnelopening binnenstromen. Hij tuas
aan het eind van zijn wandeling. Hij liep nu al onder de grond, de Schelde
lag achter hem.
goed marcheert; een carrosserie-in
dustrie; een onderneming, die bouw
platen van een nieuw soort beton ver
vaardigt en tenslotte om niet meer
të noemen een bedrijf voor radar
instrumenten.
Middelburg,
In Middelburg is de situatie, in ver
gelijking met 1953, ook heel wat ver
anderd. Nog altijd ligt de Vitrite Fa
briek aan de kop in de industriële
sector. De mechanisatie is hier sterker
voortgeschreden dan in enig ander be
drijf. Doordat de laatste jaren de
markten open liggen en in de voor
malige minder-ontwikkelde gebieden
de electriciteit haar triomfen viert,
zal er voorlopig nog geen slapte op
treden. De directie zette boven haar
laatste jaarverslag terecht: „Caps voor
China's lampen".
De ijzergieterij van Boddaert is ver
plaatst naar het industrieterrein, waar
ook Polak nog een flink stuk in ge
bruik heeft. Op dit punt is niets ver
anderd: er liggen nog altijd grote ho
pen oud roest, al zal hét ander roest
zijn dan in 1953. Want tenslotte roest
ook roest door rust! Ook een aardige
industrie op het gebied van landbouw
werktuigen heeft zich hier gevestigd,
terwijl de coöperatieve groenvoerdro-
gerij al een behoorlijke staat van
dienst heeft. Met de silo die nu
weer al 27 jaar draait gaat het
naar wens.
Zuid-Beveland,
Langzaam maar zeker Is ook de in
dustrialisatie van Zuid-Beveland voort
geschreden. Het belangrijkste succes,
dat hier in 1958 kon worden ge
boekt, was de stichting van een grote
coöperatieve conservenindustrie in de
Poel langs de spoorlijn bij Goes. Niet
alleen fruit, maar ook groenten worden
hier ingeblikt. Millioenen blikken ver
laten elk jaar de fabriek, die van hy
permoderne machines is voorzien, op
weg naar het Nabije en het Verre Oos
ten.
De grondstoffen liggen bij wijze van
spreken naast de deur: Kapelle's fruit
teelt is verjongd en na de ernstige te
genslag van de watersnood blaast ook
Waarde, alsmede Krabbendijke, zijn
partij mee. Het aantrekkelijke van de
ze onderneming is, dat ook de kleine
teler zijn steentje heeft bijgedragen. Er
is zes jaar geleden een slappe tijd ge
weest, maar verdere rationalisatie en
een nog serieuzer markt-exploitatie
brachten de fabriek over dit dieptepunt
heen.
Kruiningen-Y erseke.
Kruiningen had de achterstand, ver
oorzaakt door de watersnood, al enkele
jaren later royaal ingehaald. De maat
schappij, die zich met de verwerking
van zeewier tot chemische preparaten
bezighoudt, nam een grote vlucht, dank
zij de ontdekking van enkele zelfs in
Amerika opzienbarende procedé's. Hier
kwam ook een fabriek van vezelpro
ducten (vlasafval etc.) zich vestigen,
evenals de reeds genoemde strocarton
industrie. En tenslotte is de werf Zee
land voor bepaalde typen schepen een
geduchte concurrent van „de Schelde"
geworden.
Yerseke is eigenlijk een hoofdstuk
apart. De oester- en mosselcultuur
waren door de afsluiting der Ooster-
Schelde ten dode opgeschreven. Maar
de schippers zijn overgeschakeld op
de zoetwatervisserij, die een goed be
staan geeft. Niet allen zijn hierbij
betrokken. Een aantal vindt werk in
de industrieën van Kruiningen.
Noord-Beveland en Tholen.
Van Noord-Beveland is alleen te
melden, dat het agrarische karakter
geheel bleef bewaard. Het is met recht
de korenschuur van Nederland. In
Kortgene is dépendance van Wage-
ningen gevestigd, met een uitstekend
geoutilleerd laboratorium, waar zeer
vele proeven tot veredeling van de
meest uiteenlopende gewassen worden
genomen.
Tholens arbeidsprobleem is opgelost.
Ieder heeft werk in de maanden, dat
de landbouw weinig vraagt, in allerlei
bedrijven, die zich langs de gekanali
seerde Eendracht hebben gevestigd. De
Eendracht is n.l. opgenomen in de nieu
we Schelde-Rijnverbinding. En denaam
van Tholen als leverancier van ontel
bare landbouwzaden is over de gehele
wereld bekend.
Zeeuwsch-Vlaanderen.
Tenslotte Zeeuwsch-Vlaanderen. Het
kanaal TerneuzenGent is verbreed,
maar gelukkig is het snode plan der
Belgen om een geheel nieuw gedeelte
te graven, tengevolge waarvan Sas
van Gent aan dood water zou komen
te liggen, niet doorgegaan.
Nieuwe bedrijven zijn er niet veel
ontstaan, maar de oude industrieën
hebben zich aan de moderne eisen
aangepast en zo vindt men hier één
van de meest geïndustrialiseerde ge
bieden van Zeeland, ja van Nederland.
De Cokesfab riek in Sluiskil levert
chemische producten naar alle wereld
delen, het onbreekbare glas van Sas
(Zie vervolg op pag. 5).
