WMBML
Herverkaveling van Schouwen-Duiveiand
stemde tot volle tevredenheid
Hoe hel worden
kan
Aantal Zeeuwse gemeenten daalde
van 101 tot ruim 30
20.000 Bloem- en Bladheesters, in groot sortiment
20.000 Populieren, in soorten
25.000 Ligustrum, voor heggen
15.000 vaste Planten
Wijngaardstraat 35, Goes, Telefoon 2289
Bijna 100 landbouwers gingen naar
Noord-Oostpolder en de Braakman
Gesprek met de boet van Bouwlust"
„MEER MACHINIST DAN BOER!"
Nieuwe gemeenten o.a. Oostdomkerke
en Heinkensborshoek
Zeeland's indistrualisatie slaagde
Vergelijking met 1952
Hei mverdl weet* tijd ent te pleteden
Dit alles
vindt U opt
Zzziand'ó beAt q,eAo-'de£A,de> (hu-eJheAij, aji dit yeJUed!
Een bezoek aan onze
goed onderhouden kwekerijen
is steeds welkom
Extra uitgave
ZEEUWSCH DAGBLAD
Pagina
Ingezonden Mededeling (adv.)
KEES VAN DER ZANDE, „Bouwlust", Kerkwerve, krabt zich
eens achter het oor, als de man van de krant hem vraagt iets
te vertellen over de oude tijd. Hij strijkt vervolgens zijn grijze
kuif glad en zet zijn bril op. „Is dat nu nodig?" vraagt hij. „Als u de
oude kranten nog eens leest, dan kunt u precies nagaan hoe het met
de landbouw op Schouwen en Duiveland verlopen is." Zo'n opmerking
doet Lzt hart van de journalist goed, maarhij wil de mensen zelf
laten praten. En Kees van der Zande weet er alles van. Toen het
water kwam op die zwarte le Februari van het jaar 1953, was hij 35
jaar. Toen het water was verdwenen, keerde hij terug om opnieuw
te beginnen op de grond, die al eeuwen familiebezit is. Met de koppig
heid van zijn geslacht heeft hij gewerkt, tegenslagen overwinnend en
voorspoed dankbaar aanvaardend!
Dan begint het verhaal. Het draagt
10 geheel een persoonlijk karakter,
maar het geeft toch tegelijk weer, hoe
er op dit rampeiland geworsteld en
gezwoegd is. En hoe gelukkig de boe
ren nu zijn, dat de met zoveel vrees
tegemoet geziene herverkaveling zulke
zegenrijke resultaten heeft gehad.
HOE HET WAS.
Van der Zande had rond 1950 een
bedrijf van 5,5 ha. Onder Kerkwerve
lag een lap grond van 2 ha. Dat was
de grootste! Want het stuk bij Zonne-
maire haalde de 1,5 ha nog niet, om
dan maar niet te spreken van de
strookjes, die over vier, vijf plaatsen
verspreid bij Serooskerke en Duiven-
dijke lagen.' „Economisch werken was
er niet bij. Je had een dag nodig om al
je percelen te bereiken", zegt Van der
Zande. „En u moet ook niet vergeten,
dat er eigenlijk maar één stuk was,
waarvan je kon zeggen, dat de ont
watering voldoende was".
Toen kwam het water. In sombere
woorden spreekt de boer daarover. Hij
behield het leven. Ook zijn vrouw en
zijn drie kinderen (twee zoons en één
dochter) werden gered. Maar vele fa
milieleden kwamen om in de golven.
„Dat was het ergste. Die grond kwam
wel goed".
HET KWAM GOED.
Inderdaad, met de grond kwam het
Soed. Het volgend jaar kon Van der
ande al weer iets oogsten, al was het
een fractie van de normale opbrengst.
Over de gips raakt de boer niet vlug
uitgepraat, 't Is een loflied op dat
wondermiddel! En: ook lof voor de
mensen va- Landbouwherstel, die de
boeren met raad en daad terzijde
stonden. Hoe het met de herbouw van
de boerderij is gegaan? „Ik heb nooit
mogen klagen. De regeling was zo, dat
ik weer behoorlijk aan mijn trekken
ben gekomen!"
Het herstel van de grond ging ge
paard met de herverkaveling. Dat heeft
heel wat haken en ogen gegeven. Van
der Zande kan dat best begrijpen. Hjj
voelde er eerst ook niks voor. Niemand
raakt nu eenmaal graag zijn grond
kwijt, die hjj meestal van zjjn vader
heeft geërfd. En bovendien werd ai
vlug rondverteld, dat van de „grote"
boeren een stuk grond zou worden af
genomen zonder dat er op een andere
plaats iets voor werd teruggegeven.
„Maar dat was een fabeltje", zegt Van
der Zande. „Het i9 er voor iedereen
uiteindelijk beter op geworden, 'k Zou
wel eens willen zien, hoe iemand van
daag aan de dag van een bedrijfje van
3 of 4 ha kan leven. Nu zjjn de be
drijven gemiddeld 7 tot 9 ha en dan is
het heus nog hard werken en met veel
overleg je bouwplan vaststellen om een
behoorlijk bestaan te hebben".
ALLES AANEEN.
Gemiddeld 7 tot 9 ha dus. Maar dan
in 99 van de 100 gevallen alle grond
aan één stuk. Dat werkt heel wat eco
nomischer. Neem dat maar .aan van
Van der Zande. Trouwens, een tocht
over het eiland in 1980 levert een heel
ander beeld dan in 1952. Toen: allerlei
kavels en strookjes kris kras door el
kaar, met overal sloten en slootjes. Nu:
mooie percelen, recht en egaal. Zeker,
de bekoring van het grillige is eraf,
maar Van der Zande voelt wat we
-denken „Wat koop je daarvoor te
genwoordig? Als we niet nèt iéts goed
koper kunnen produceren dan de boe
ren in andere provincies en in het bui
tenland, kunnen we wel inpakken
EB VERTROKKEN VELE BOEBEN.
We hebben nog een heel belangrijke
vraag voor Van der Zande, n.l. hoe
het afgelopen is met de boeren, die
„overschoten", omdat te kleine bedrij
ven werden vergroot tot die al ge
noemde 7 tot 9 ha.
,,'t Is gelukkig beter gegaan dan op
Walcheren indertijd", zo luidt het ant
woord. „Daar kregen ze 3000 ha. in de
Noord Oost Polder, maar ze namen er
maar 2000 van op'. Voor ons eiland was
globaal 2500 ha. grond ergens anders
nodig. Die hebben we gekregen in de
Noord Oost Polder en in de Braak
man. Eerst werd gezegd, dat er ook in
het Noord-Sloe en in Saeftingen grond
beschikbaar zou komen. Maar dat von
den ze tenslotte zelfs in Den Haag toch
al te zot, want dan hadden de boeren
KOEIEN EN PAARDEN.
Koeien? Ja, die zijn er nog genoeg!
Wantbij al zijn kennis en ver
nuft heeft de mens toch nog geen kans
gezien langs chemische weg aan melk
te komen. En al zijn er dan duizend
en één soorten vitaminen, iedere dok
ter en iedere huismoeder weet, dat
melk goed is voor elk, om nog eens
een ouderwetse slagzin te gebruiken.
Paarden? Ook die zjjn er nog. Voor
kleine werkjes worden zij nog vaak
voor ploeg etc. gespannen en verder
floreert de ruitersport. Och, de zake
lijke mens op het Zeeuwse platteland
van 1980 kan niet altijd tussen de ma
chines zitten. Hij moet 'n zekere com
pensatie vinden en wat is gezonder
dan een flinke ruiterwedstrijd, op een
fier Zeeuws paard, een ras, dat steeds I
beter wordt? I
EIECTRISCH DROOGSCHEERAPPARAAT
Almanak 1953 op rommelzolder
Wijkraden vertegenwoor
digen de bevolkingsgroepen
OP DE ROMMELZOLDER
hebben we, onder bet stof, een
oude Provinciale Almanak gevon-
hebben we, onder het stof, ten ver
geelde Provinciale Almanak gevon
den, met het jaartal 1953. 'tWas
een lijvig boekwerk en wij hebben
er een uurtje in gesnuffeld. Heel
interessant was het om nog eens
na te gaan, hoe bet 27 jaar ge
leden met de gemeenten was ge
steld. Wist u, dat er toen nog 101
gemeenten bestonden en dat Seroos
kerke op Schouwen de kleinste was
met ruim 200 inwoners? Dat is wel
wat anders dan tegenwoordig! Geen
enkele gemeente telt minder dan
7000 ingezetenen.
hier tot 1970 duimen kunnen draaien!"
Alles bij elkaar hebben nu zo'n 100
boeren van Schouwen en Duiveland
schitterende bedrijven in N.O.P. en
Braakman. De éne zoon van Van der
Zande zit er ook en.hij zou niet
graag terug willen naar Kerkwerve.
HET BOUWPLAN,
Van der Zande moet ook iets ver
tellen over zijn bouwplan. En over de
machines, die hij gebruikt. Als wij
hem vragen, of het bouwplan veel ver
schilt van dat in 1953, zegt hij: „Ja en
nee. Ja, als u bedoelt, of er tegenwoor
dig meer granen worden verbouwd,
maar nee, als u denkt, dat er nu meer
suikerbieten en aardappelen worden
geteeld.
„En wat de suikerbieten betreft
daar zijn we mee achteruitgeboerd.
Er is rond 1970 een ernstige ziekte op
getreden, die na enkele jaren wel
grondig kon worden bestreden, maar
die toch veel boeren schuw heeft ge
maakt. En bovendien eet tegenwoor
dig iedereen vitaminen, die goedkoper
zijn dan suiker en volgens de mensen
van de chemie dezelfde waarde heb
ben als suiker. Als u 't mij vraagt: ik
geloof er niet veel van! En dan de
aardappelen: tot 1960 waren die het
volksvoedsel bij uitstek. Nu worden ze
niet meer zoveel gegeten. De mensen
schijnen liever brood te eten en alles
waarin meel is verwerkt. Maar geef
mij iedere dag maar een flinke portie
p ataten!"
DE MACHINES.
De machines. Van der Zande is er
vlak vóór. Niet, omdat hij die nu zo
graag op zijn bedrijf ziet („Je bent te
genwoordig meer machinist dan
boer!"), maar.omdat er niks an
ders op zit. Mensen krijg je bijna niet
te pakken. Die werken in de industrie,
voornamelijk rond Zierikzee. En ver
der werkt een machine uiteindelijk
economischer.
Ieder dorp heeft een soort van
service-station, waar het aambeeld
van de smid plaats heeft gemaakt
voor de electrische werkbank van de
monteur. Gelukkig vindt Van der
Zande het, dat.na veel vijven en zes
sen een standaardisatie is doorge
voerd, zodat onderdelen van de ma
chine, die de firma A. maakt, ook
gebruikt kunnen worden voor de
machine van firma B.
(Vervolg van pag. 4).
van Gent vindt men in nog bijna on
toegankelijke gebieden en om nog
maar iets te noemen de Pakistaanse
meisjes dragen hemdjes en jurkjes uit
Hulst. In West Z.-Vlaanderen bestaat
een bloeiende vlasindustrie rond Aar
denburg, terurijl Breskens een paar
goede scheepswerfjes bezit.
De mens en de industrie.
Wij besluiten dit artikel met
dezelfde woorden als de directeur
van het E.T.I. gebruikt: „In al de
voorgaande beschouwingen is de
mens op de achtergrond gebleven.
Dat was niet met opzet, maar er
moest gerapporteerd worden over
een bij uitstek zakelijk onderwerp:
fabrieken en industrieën. Hier leeft
Het E.T.I.-rapport bood ter vergelijking bijgaande statistiek, overge
nomen uit een studie over Zeelands industrialisatie, die in 1952 ver
scheen en waarvan destijds met grote waardering is kennis genomen,
ook door de landelijke bladen. Zoals blijkt kon men toen eigenlijk
alleen maar van industrie spreken in Vlissingen, Middelburg en het
Oostelijk deel van Zeeuwsch-Vlaanderen. Gelukkig is deze basis thans
aanzienlijk verbreed en kunnen thans vele jonge Zeeuwen hun boter
ham in de eigen provincie verdienen.
de Zeeuwse mens een groot deel
van de dag en soms ook van de
nacht. Aan hem, aan zijn behoeften
en aan zijn verzorging wordt ge
lukkig steeds meer de aandacht be
steed, die in de eerste plaats om
zijns inziens zelfswil nodig is. In
onze schier tot technische volmaakt
heid genaderde eeuw zal al ons
gezwoeg nutteloos zijn, wanneer
wij niet bereiken, dat deze mens
arbeidslust en arbeidsvreugde kent".
Die teruggang is natuurlijk niet in
eens verlopen. Eerst is Schouwen en
Duiveland onderhanden genomen, toen
Walcheren, vervolgens Oost Zeeuwsch-
Vlaanderen, daarna Zuid-Beveland,
dat gevolgd werd door Tholen en ten
slotte kwam West Zeeuwsch-Vlaande-
ren aan de beurt. Alleen op Noord-
Beveland is de situatie ongewijzigd
gebleven. Daar zjjn nog altijd twee
gemeenten.
Op Schouwen en Duiveland is de
erandering wel het radicaalst. Van de
18 gemeenten zijn er maar 2 overge
bleven. De gemeente Zierikzee bestaat
nu uit het gehele voormalige eiland
Schouwen, terwijl Bruinisse geheel
Duiveland omvat.
WALCHEREN.
Op Walcheren werd aan Vlissingen
en Middelburg een aantal omliggende
gemeenten toegevoegd. Vlissingen
kreeg Ritthem en Souburg, Middel
burg zag zich Sint Laurens en Nieuw
en Sint Joosland toegewezen. Aagte-
kerke kwam bij Zoutelande,^ Veere
vormt met Vrouwenpolder en Gapinge
één gemeente, terwijl ook Koudekerke,
Biggekerke, Meliskerke en Grijpsker-
ke één gemeente uitmaken. Arnemui-
den en Westkapelle bleven intact.
Oostkapelle en Domburg werden sa
mengevoegd, met Serooskerke. Zoals
de lezer -weet heet deze laatste plaats
nu: Oostdomkerke.
ZUID-BEVELAND.
Ook in Zuid-Beveland zijn heel wat
gemeenten opgeruimd. Goes zag zich
toegedeeld: Kattendijke, Kloetinge,
's-Heer Abtskerke, 's-Gravenpolder,
alsmede Wolphaartsdijk. De gemeen
ten in de Zak werden tot éen, waarbij
moet worden opgemerkt, dat Hein-
kenszand, 's-Heerenhoek en Borssele
één gemeente werden, onder de nieu
we naam: Heinkensborshoek. De an
dere Zuid-Bevelandse plaatsen behiel
den haar vorm en oppervlakte van
1953.
ZEEUWSCH-VLAANDEREN.
Oost Zeeuwsch-Vlaanderen telt nog
altijd als grootste gemeente Terneu-
zen, waartoe nu ook het voormalige
Hoek en Zaamslag behoren. Axel heeft
Koewacht en Zuiddorpe aan zich ge
trokken. Westdorpe kwam, met Philip
pine, bij Sas van Gent, evenals Over
slag. Hontenisse zag zich Graauw en
Langendam toebedeeld met een stukje
van Hulst, welke laatste plaats op haar
beurt in het bezit kwam van Clmge en
Sint Jansteen.
Tholen telt nu nog drie gemeenten,
nl Tholen stad (met Oud-Vossemeer),
Sint Maartensdijk (met Poortvliet en
Scherpenisse) en Stavenisse (met Sint
Annaland).
Tenslotte West Zeeuwsch-Vlaande
ren. Breskens kwam in het bezit van
Hoofdplaat, terwijl Groede, Nieuwvliet
en Candzand één werden. Oostburg,
kreeg Waterlandkerkje en Zuidzande
erbij. Sluis vormt nu met Retranche-
ment één gemeente. Aardenburg bleef
intact, evenals Schoondijke, dat echter
een deel van het grondgebied van
IJzendijke zich zag toebedeeld. Door
toevoeging van Biervliet ontving
IJzendijke een ruime compensatie voor
het verlies.
WIJKRADEN.
In de voormalige zelfstandige ge
meenten zijn nu wijkraden samenge
steld uit vertegenwoordigers der ver
schillende bevolkingsgroepen en geko
zen door de bewoners. Daar is dus een
stemming bijgekomen, want nog altijd
worden (om de vier jaar) de raadsle
den gekozen. Die wijkraden hebben
wel geen stemrecht, maar de praktijk
heeft uitgewezen, dat hun meningen
van overwegende invloed zijn op de
gang van zaken in de eigenlijke ge
meenteraden.
POLITIEK.
Sedert 1968 bestaat er geen af
zonderlijke C.H., A.R. en S.G.P.
meer. In dat jaar kwam het te lan
gen leste tot één grote porfestants-
christelijke partij, die heet Prot.
Christelijke Volkspartij. De vroegere
K.V.P. viel in drie stukken uiteen,
de Partij van de Arbeid is nog meer
roze geworden dan zij volgens oude
ren in 1953 al was en de liberalen
houden met moeite hun "Volkspartij
voor Vrijheid en Democratie staan
de.
Klim-, Stam-, Treur- en Struikrozen
Elzen en Windscherm
Verder Laan- en Sierbomen, Bessen,
Bramen, Frambozen, Klimplanten, Appel-,
Peer-, Pruim- en Kersenstruiken enz. enz.
GEMEENTEN, INSTELLINGEN en PARTICULIEREN, waarom zoudt U elders kopen
U kunt in Uw eigen omgeving BETER SLAGEN enZEER VOORDELIG - Nergens beter en goedkoper!
H. S. DRIJFHOUT
TURFMOLM - RIETMATTEN, steeds direct uit voorraadl
