ZONDAGMIDDAG IN SOPHIATOWN
een der beruchte „lokasies", waar 20.000
kaffers leven van roof, diefstal en moord
HET UITSLUITEN VAN DE
AANSPRAKELIJKHEID
HEVIG ONWEER BOVEN
OOSTELIJK NEDERLAND
Maar in een armoedige schuur
houdt men kerk!
Engelse Melange
Ontdekkingstocht door Afrika (VII)
Politie kan weinig
uitrichten
Geniet van een echte
Tweede Kamer is er niet enthousiast over
Engeland zoekt
veiliger spoorwegen
Jongeman door bliksem getroffen en gedood
Vrijdag 3 Juli 1953
ZEEUWSCH DAGBLAD
Pagina '6.
Ingezonden Mededeling (adv.)
JOHANNESBURG, Juni 1952. Een zwarte man met een klein,
dun baardje om een innemend gezicht en een wit voorschoot staat in de
keuken van een moderne wolkenkrabberflat in de deftige woonwijk
Hillbrow de koffiekopjes om te wassen. De vrouw des huizes wijst me
hem aan door het open serveerluikje.
„Dat is Piet, de evangelist
„Evangelistvan wat?"
„De Apostolische kerk, geloof ik
Piet Radzuma is zijn volle naam. Hij stamt van de Mvenda. Doorde
weeks reist hij met een vertegenwoordiger van een uitgeverij door
Transvaal om de zware monsterkoffers van en naar de auto te dragen.
's Zaterdagsmorgens helpt hij de vrouw van de vertegenwoordiger een
beetje in het huishouden. En 's Zondags treedt hij op als evangelist van
de Apostolische Kerk van Zion in een van de oude en onrustige kaffer-
wijken in de omgeving van Johannesburg. Met graagte vertelt hij daar
over als ik hem er naar vraag.
„Baas moet naar ons kerk kom
„Kan dat, Piet
„Ja, baaskan".
„En waar is die kerk dan
„In Tuckerstraat, baasin Sophiatown".
Sophiatown is een slechte buurt.
Het is een van de oude, overvolle
kafferwijken, waarin het krioelt van
de tsotsis: jonge nietsnutters, die be
staan van diefstal en zakkenrollen en
er evenmin hun hand voor omdraaien
iemand te vermoorden als ze vermoe
den, dat hij geld bü zich heeft. Mins
tens twintigduizend van deze indivi
duen maken de stad en omgeving on
veilig. Velen van hen leven in Sophia
town waar ze zelfs hun eigen mensen
lastig vallen. Er is echter weinig te
gen hen te doen. Nu en dan houdt de
politie wel een razzia en arresteert
dan een aantal van hen, maar ze be
schikken meestal over de nodige pa
pieren, echt of vals. En zolang men
hen niet op heterdaad kan betrappen
moet men hen weer los laten. Blanken
wagen zich bij voorkeur niet in deze
omgeving, speciaal niet na zonsonder
gang. Ook op Zondag is het met ge
wenst de lokasie binnen te gaan. Er
wordt dan veel gedronken en een
goed geklede blanke werkt dikwijls
als een rode lap op een stier. Daarom
heb ik oude kleren en een overhemd
zonder das aangetrokken. Mijn arm
bandhorloge, vulpen en portefeuille
heb ik in het hotel gelaten. Ik heb
niet meer dan een paar shillings bij
me. En om op alles voorbereid te zijn
heb ik een automatische revolver van
een kennis geleend.
Als het maar kleurig is.
De Tuckerstraat is lang.
Er is asfalt in het midden. Aan
weerskanten staan kleine, verveloze
woningen van steen op kale erven.
Daar zitten vrouwen op haar hurken
te koken op rokendehoutvuurtjes.
Honderden kinderen scharrelen maar
een beetje rond. Voor sommige huizen
staan glimmende fietsen met op het
stuur allerlei prullen tot antennes zo
als auto's die gebruiken toe. In deze
armoedige wijk valt het grote aantal
auto's op. Sommige behoren aan Chi
nese en Indische winkeliers. De mees
te zijn echter van tsotsis, die er na
tuurlijk niet op eerlijke wijze aange
komen zijn.
Een paar van deze types leunen te
gen een groentewinkel op de hoek van
een zijstraat. Ze vallen onmiddellijk op
door hun opzichtig uiterlijk: costuums
met overdreven lange jasjes en heel
nauwe pantalons, kleurige overhemden
en schreeuwende, Amerikaanse dassen,
breedgerande gleufhoeden en gouden
armbandhorloges.
Met een schuine blik uit hun ooghoeken
nemen ze me op, maar Ik loop zo on
verschillig mogelijk met mijn handen
diep in de zakken van mijn ongeperste
broek langs hen heen.
„Hallo, master...." roepen een paar
kinderen.
„Hallo...." groet ik terug.
Het is druk op straat. Velen flane
ren in hun Zondagse kleren een beetje
heen en weer. Men probeert er daarbij
_o Europees mogelijk uit te zien. Er
worden kapitalen besteed aan kleren.
Men koopt geen rommel, maar eist
dikwijls de beste importartikelen in de
dure modezaken in de binnenstad. En
men let vooral op bonte kleuren.
Sportoverhemden in felle, Schotse
ruiten. Knalgele of steenrode golfpet-
ten. Dassen in Amerikaanse stijl.
Lichtgrijze of oranje schoenen met cen-
timeters-dikke crêpezolen. En de vrou-
met voiles, lange oorbellen en hals
wen kopen nylonkousen en hoeden
snoeren van grota, imitatie-parels.
Evenals de blanke vrouwen geven
zij veel geld uit aan schoonheids
middelen zoals lippenstift en spe
ciale crèmes, die op de donkere huid
heten op te bleken. Maar geen
schoonheidsmiddel kan iets veran-
deren aan de grote gaten welke
sommige mannen in hun oren heb
ben op de plaats waar ze in hun
kraal houten sierschijven plachten
te dragen.
Meest vrouwen.
Niemand weet de kerk.
Het blijkt een verschrikkelijk ar
moedig bouwsel van platen roestig
golfijzer te zijn op het achtererf van
een paar woonhuizen. Het schemer
achtige interieur ziet er niet veel be
ter uit dan de buitenkant. Er staan
'n paar rijen leuningloze banken. Een
oude schoolbank doet dienst als kan
sel. Aan weerskanten ervan staan en
kele stoelen. Een stallantaarn bengelt
van het dak. Twee religieuze platen
versieren de wanden. De dienst is in
volle gang, maar er zijn met veel
kerkgangers. Links zitten een stuk of
vijftien vrouwen in witte gewaden met
witte hoofddoeken. Sommigen hebben
een kind in kafferstijl op de rug ge
bonden. De rechterkant van het
gebouwtje blijkt voor de mannen te
zijn. Er zijn er echter maar drie. Een
van hen is Piet Radzuma in een goor-
witte slagersjas als teken van zijn
waardigheid. Iedereen heeft z'n schoe
nen uitgetrokken. Ook de predikant
met koorden in verschillende kleuren
om zijn middel en een groene cape
over zijn schouders. Met een schorre
stem en veel plastische armzwaaien
om alles te verduidelijken vertelt hij
uit de bijbel. Aan het eind van elke
zin zegt hij halleluja en dan antwoordt
de gemeente met amen. Dat zijn de
enige twee woorden welke ik kan
verstaan. De rest is in een of andere
kaffertaai.
Het valt me echter op met hoeveel
overgave vooral de vrouwen alles ln
zich opnemen. Ze beleven Intens het
bijbelverhaal. Sommigen vallen zelfs ln
een soort trance. De preek wordt afge
wisseld met gezang. De vrouwen zingen
uit volle borst, maar het klinkt schel
en vals. Het bidden geschiedt knielend
met de rug naar de kansel en hardop.
Soms stokt de dienst even en dan
schijnt men gemoedelijk met elkaar te
overleggen hoe verder te gaan, maar
men blijft toch van enen tot vijven in
de kerk. En niemand laat zich afleiden
door de herrie welke van de rumoerige
lokasie ln de armzalige schuur door
dringt.
Bigamie toegestaan.
Piet woont vlakbij de kerk.
Na de dienst loop ik even met hem
mee naar de kale kamer waarin hij
alleen leefthoewel hij twee vrouwen
en zeven dochters heeft. Die bevinden
zich echter in de kraal op het platte
land en Piet wil hen niet aan de ver
derfelijke invloed van de grote stad
bloot stellen. Uiteindelijk wil hij zelf
ook weer naar zijn kraal op de grens
van Portugees-Oost-Afrika. Hij wacht
slechts tot zijn zes dochters oud ge-
P1ET RADZUMA is een eerlijk en ge
lovig mens, die bü alles wat hjj doet
aan God denkt.
noeg zijn om te trouwen. Dan levert
elk minstens acht koeien aan bruid
schat op en met acht-en-veertig koeien
kan hij rustig rentenieren.
„Je bent dus een rijk man, Piet.
Hij lacht.
Maar mag je twee vrouwen heb
ben.
„Jawel baas
„Wat is dit eigenlijk voor kerk
Uit een portefeuille haalt hij een
stuk papier. Het is zijn doopbewijs.
United Africa Federation Apostolic
Church in Zion of South-Africa staat
er boven en verder A 262 D en Mat
thew 3 5, Lukes 7 27.
„Waar dopen jullie
„In de rivier baas...."
Als er dopelingen zijn trekt men
Zondagsmiddags in processie naar de
dichtsbijzijnde rivier, waar de nieuwe
lingen zevenmaal achter elkaar onder
gedompeld worden. En daarmee be
loven ze tegelijk niet te zullen roken,
dansen, dobbelen of sterke drank ge
bruiken en elk jaar vijftien gulden
aan de kerk te zullen betalen. En
hoewel de kerk in principe tegen veel
wijverij is laat men 't voorlopig maar
toe. Piet als evangelist moet natuurlijk
een voorbeeld geven. Daarom leeft hij
streng volgens de voorschriften van
de kerk. In zijn vrije tijd bezoekt hij
de zieken in de buurt en bidt voor
him genezing. Maar toch gelooft hij
ook nog een beetje aan andere boven
aardse machten.
Sinds men in het ziekenhuis van
Johannesburg echter zijn bij een
ongeluk half-verbrijzelde been weer
helemaal genezen heeft, heeft hij
minstens evenveel vertrouwen in de
blanke dokters als in zijn eigen me
dicijnmannen.
Alleen het vest.
Piet brengt me naar de tram.
Nu ik hem in zjjn eigen omgeving
opgezocht heb, voelt hjj zich min of
meer verantwoordelijk voor mijn vei
ligheid. Tenslotte weet hjj beter dan ik
dat het Zondagsmiddags nog wel eens
onrustig kan zjjn. Daarom trekt hy ook
zyn witte kerkjas aan.
„Dan zijn ze bangzegt hy.
„De tsotsis
„Ja, baasze zijn bang dat God
boos zal worden als ze ons kerkmensen
iets doen."
Toen Piet nog geen functie in de
kerk had, heeft hij ook meer dan eens
last van de tsotsis gehad. Eens hebben
ze zijn fiets gestolen en het onmisbare
bewijs van intellectualiteit: een acte
tas van lichtbruin leer. En toen Piet
voor de eerste keer een splinternieuw
costuum van negentig gulden aan had
hebben ze hem in een huis geduwd en
hem dat costuum uitgetrokken. Het
vest alleen heeft hij mogen houden
omdat de tsotsis daar geen belangstel
ling voor hadden. Maar nu heeft hij
geen last meer van hen. Hij groet
links en rechts en beantwoordt onder
het passeren vragen in zijn eigen taal,
waarvan ik weer alleen het woord
amen kan verstaan. Met Piet in zijn
opzichtige witte slagersjas naast me
trek ik natuurlijk meer aandacht dan
ooit. Een paar aangeschoten mannen
komen in onze richting, maar er ge
beurt niets. Zo lopen we dwars door
de lokasie met zijn gesloten winkels
en spelende kinderen, met In Zondag
se kleren wandelende kaffers en dob
belende tsotsis.
Sophiatown is een doorn in het oog
van de autoriteiten. Er zijn plannen
om de hele wijk te ontruimen en met
de grond gelijk te maken. De bewo
ners (en blanke zendelingen en mis
sionarissen) protesteren heftig. In het
licht van de apartheidspolitiek be
schouwt de regering een kafferlokasie
zo dicht bij de woonwijken van de
blanken echter absoluut ongewenst.
Weinig blanken in deze omgeving zijn
het daar mee eens. Tenslotte zijn zij
in eerste, instantie de dupe als er moei
lijkheden ontstaan. En dat gebeurt nog
al eens in Sophiatown.
Nadruk verboden.
In de lokasies hebben de niet-blanken hun eigen winkels, dikwijls gedre
ven door handige Chine se of Indiase zakenlieden.
Douwe Egberts'
Pickwick thee munt uit
door zijn typisch-Engelse,
kernachtige smaak en zijn
diepkleurige, rijke afschenk.
Engelse melange (groen etiket)
74 cent. Ceylon melange
.(geel etiket) 88 cent.
Douwe Egberts
Over het Burgerlijk Wetboek
(Van onze parlementaire redacteur).
DEN HAAG, 2 Juli. Mag een werkgever zijn aansprakelijkheid
voor fouten van zijn personeel uitsluiten Dit was de grote vraag,
waarmede de Tweede Kamer zich gistermiddag bezig hield. De regering
had in haar conclusie gesteld, dat deze mogelijkheid „blijve toegelaten".
Tenzij de wet verplicht of het gebruik met zich brengt, dat de werk
gever zich tegen een schade als de aangerichte verzekert. Het was een
formulering, die bij geen enkele spreker waardering kon opwekken en
het gevolg was dan ook, dat Minister Donker een Nota van Wijziging
moest indienen. Voorzitter Kortenhorst schorste daarop de beraad
slagingen, zodat het debat over dit moeilijke punt een dezer dagen
nog wel voortgezet zal worden.
De Bovag, de bond van auto-garage-
houders, heeft zo'n uitsluitingsclausule.
De autobezitter kan geen schade op de
garagehouder verhalen, wanneer zijn
voertuig door het personeel grondig
wordt verknoeid, ook al was het de be
doeling om de auto te laten repareren.
De Bovag sluit zijn aansprakelijkheid uit
voor diefstal, verlies en beschadiging. Nu
moet er direct bij verteld worden, dat de
meeste autobezitters reeds zelf een ver
zekering hebben gesloten, hetzij all-risk
Zo zien de nieuwe kafferlokasies er
uit.maar er zijn er lang niet ge-1
noeg voor de steeds groeiende bevol-1
kingJohannesburg met zijn meer
dan een halfmillioen niet-blanken.
LONDEN, 2 Juli De genationaliseer
de Britse spoorwegen zjjn van plan on
geveer 170.300.000 gulden uit te geven
om het reizen veiliger te maken door
het installeren van een automatisch
waarschuwingssysteem op alle belang
rijke spoorlijnen in het land.
Dit is bekend gemaakt in een rap-,
port over het onderzoek, dat is gehou
den naar de treinramp in een Londense
voorstad in October J.I., waarbij 112
personen het leven verloren en 840
werden gewond. Er liepen toen drie
treinen op elkaar. De hoofdinspecteur
der spoorwegen heeft verklaard, dat de
ramp wellicht voorkomen had kunnen
worden door middel van het automati
sche waarschuwingssysteem dat reeds
op enkele lynen ln het Zuiden van
Engeland ln gebruik Is.
Ruim dertig centimeter water stond
er in de straten van Parjjs, de Metro
liep gedeeltelijk onder en drie perso
nen werden door de bliksem gedood,
toen Dinsdagavond een hevig onweer
boven de lichtstad woedde.
Een onbekend vliegtuig heeft boven
het departement te Boedapest een. aan
tal anti-Hongaarse vlugschriften uit
geworpen.
Vele branden waren het gevolg
NIJMEGEN, 2 Juli. Bijkans twee uur lang heeft gisteren een he
vig onweer gewoed boven Nijmegen en Noordwaarts in Gelderland en
Overijssel. Op tal van plaatsen sloeg de bliksem in en brandden huizen
en schuren af. Ook is er een slachtoffer te betreuren, n.l. de 29-jarige
boerenzoon Romviel in Weurt. De bliksem sloeg hier in de boerderij,
waarbij de jongeman op slag gedood werd. De overige gezinsleden
werden tegen de grond geslagen doch Hepen geen verwondingen van
betekenis op. Er brak geen brand uit.
In Nijmegen zelf sloeg de bliksem een van de slager-veehandelaar Wonink ge
stuk van de gevel van een huis weg en in
één der weilanden werd een koe door de
bliksem gedood. Door de hevige regens,
kregen ook tal van boomgaarden schade.
In Voorst werd de boerderij van de heer
K. Nolsen door de bliksem getroffen. Bin
nen vijf minuten stond het huis in lichter
laaie, zodat de brandweer vrijwel niets
meer kon uitrichten. Bij pogingen om nog
iets van de inboedel te redden kreeg de
brandmeester de dakgoot op zijn voet. Hij
moest zich onder doktersbehandeling stel
len.
In Ewijk brandde een schuur af, waarbij
vier varkens in de vlammen omkwamen.
Ook in Overijssel woedde het onweer he
vig. In de gemeente Diepenveen brandde
een kapitale boerderij van de heer Huis in
't Veld tot de grond toe af. Men had nog
slechts tijd om enig meubilair te redden.
Ia Olst werd eea grote varkensschuur
troffen. Men kon nog een auto, enkele fiet
sen en een paar vaten benzine redden. In
beide gevallen is de schade zeer aanzienlijk.
Ze wordt door verzekering gedekt.
De Nederlandse televisiestichting' on
derzoekt thans de mogelijkheid om
deel te nemen aan een televisie-ten
toonstelling te Dusseldorp op eind
Augustus. Duitse televisieleiders heb
ben Europese televisie-organisaties ge
vraagd mee te werken aan enkele pro
gramma's op deze tentoonstelling.
Er komt een tweede Veei-.arktdag te
Den Bosch. Het Bossche gemeentebe
stuur heeft toestemming ontvangen,
want de Woensdagmarkt werd de laat
ste t(jd onoverzichtelijk door de grote
belangstelling, die ervoor bestaat.
of tegen wettelijke aansprakelijkheid. Do
bond vindt, dat de autobezitters, die dfl
nog niet gedaan hebben alsnog een ver»
zekering moeten sluiten.
VESTIAIRE.
Een andere vorm van het uitsluiten
van aansprakelijkheid is de vestiaire.
Men geeft zijn jas af bij de vestiaire, men
ontvangt een briefje, maar de vestiaire-
houder zal de eventuele gestolen of be
schadigde jas niet vergoeden. Dit een-
zijdig opgelegd contract is dus het gun
stigst voor de vestiairehouder. Daartegen
yerzette zich de heer Lemaire (K.N.P.),
die daarbij gesteund werd door prof.
Gerbrandy (AR.), mej. Zeelenberg (Arb.)
en de heer v. Rijckevorssel (K.V.P.). Al
len waren het er wel over eens, dat eefi
vrij contractrecht in de praktijk heel
moeilijk is. Daarvoor zijn de maatschap
pelijke omstandigheden vaak te ingewik
keld.
Prof. Gerbrandy meende, dat de drang
naar „zekerheid" gecombineerd moet
worden met „verantwoordelijkheid". Ver
antwoordelijkheid betekent risico-aan
vaarding en dit sluit juist een aanvaar
ding van de aansprakelijkheid in.
Prof. Oud (V.V.D.) zag geen mogelijk
heid om een algemene regel voor het uit
sluiten van de aansprakelijkheid te ma
ken. Men moet oppassen, zo zeide hij,
niet allerlei verhoudingen te verstarren.
Veel verstandiger achtte hij het dit pro
bleem aan de ontwikkeling van de recht
spraak over te laten.
KNOOP DOORHAKKEN.
Daar was Prof. Meijers het niet mee
eens. De wetgever moet nu de knoop
maar eens doorhakken. De uitsluitings
clausule moet aanvaard worden, omdat
men met geen enkel ander systeem de
grote risico's kan opvangen.
Zou deze mogelijkheid er niet zijn, dan
zal een aanzienlijke verhoging van da
contra-prestatie daarvan het gevolg zijn.
Zijn toezegging, dat uitzonderingen mo
gelijk zullen zijn, was echter niet vol
doende om de Kamer te overtuigen. Inte
gendeel, zij bleef op haar stuk staan. Dit
was voor Minister Donker aanleiding om
een soepeler redactie voor te stellen.
Zij luidt ongeveer als volgt: behou
dens uitzonderingen kan de werkgever
voor tekortkomingen van arbeiders de
aansprakelijkheid uitsluiten. Zulk een
uitsluiten zal niet geoorloofd zijn als
hij door de wet verplicht is zich tegen
de schade als aangericht te verzekeren
of zich redelijkerwijs had behoren ta
verzekeren.
De formulering van de laatste zin moet
men ook zien als een tegemoetkoming.
De vraag n.l. - zoals oorspronkelijk de
formulering luidde - wanneer dekking
door verzekering gebruikelijk is, was
voor de Kamerleden zeer moeilijk te be
antwoorden.
De Kamer is nog niet met de behande
ling van de tweede reeks gereed geko
men. Verschillende andere conclusies
werden echter, na een kort debat, z.h.s.
vastgesteld. De bijzondere aansprakelijk
heid, die thans op eigenaars van automo
bielen rust, zal ook gelegd worden op
eigenaars van andere gevaarlijke voor
werpen. Onder deze gevaarlijke voor
werpen verstaat men dieren, machines in
bedrijf, licht ontbrandbare stoffen en wa
pens.
„Schade veroorzaakt door geestelijk
gestoorden, behoort door hen te worden
vergoed".
Ook met deze conclusie ging de Kamer
accoord. Het gaat hier niet om de kwes
tie van morele aansprakelijkheid, maar
van schadevergoeding. Niet de persoon,
maar het vermogen van de geestelijk ge
stoorde zal aansprakelijk zijn. Daar het
hier vaak zeer bijzondere gevallen betreft
zal de rechter bij deze niet-toerekenbara
eerder het matigingsrecht toepassen. Wia
is geestelijk gestoord? Zo werd de tijde
lijk raadsadviseur Meyers gevraagd.
Maar daar kon hij geen antwoord op ge
ven. Dat is een medische kwestie, zo zei-
de hij en volgens sommige medische ex
perts is eigenlijk iedereen geestelijk ge
stoord. Het schijnt echter een begrip ta
zijn, waarmee de medische wetenschap
behoorlijk kan werken.
Tot slot dient nog vermeld te worden,
dat de interpellatie aanvraag Roosjen
(A.R.) over de lerarensalarissen is toe
gestaan. Zij zal in ieder geval voor het
zomerreces worden gehouden. Voorzitter
Kortenhorst zet er vaart achter. Voor do
komende twee weken heeft hij reeds vier
avondvergaderingen aangekondigd.
