WILLEM APOLLONIUS, predikant te Middelburg,
worstelde met de problemen van zijn tijd.
Plotselinge confrontatie met haast vergeten ellende.
De Ramp.
HET BOEK
OMZET-PUZZLE.
i Zeeuwse Wandelingen l
Zo moet de Markt in Middelburg
er weer uitzien!
Een waardevol boekwerk.
T sjecho-Slowakije
volgt het voorbeeld*
Drie eeuwen geleden - maar er is weinig veranderd.
Goes werkte de stichting van een „illustere
school" te Middelburg tegen!
l
Koning Boudewijn
bezocht Hasselt*
INSCHRIJVINGSFORMULIER*
Dinsdag 5 Mei 1953
ZEEUWSCH DAGBLAD
Pagina 4
Het begin van de ramp ligt nu
drie maanden achter ons. In deze
tijd is een groot deel van ons land
weer overgegaan tot de orde van
de dag. Na deze drie maanden leeft
nog een bange herinnering bij ons,
maar zijn de verschrikkelijkste beel
den vervaagd. We hebben de ver
leiding niet kunnen weerstaan om
al de nare indrukken uit onze ge
dachten te bannen en het is vaak
zo, dat we al dat erge het liefst
zouden vergeten, het liefst ver van
Uit de wereld van
Dr F. L. Bos„Kruisdominees".
J. H. Kok N.V., Kampen 1953.
Een weinig bekend hoofdstuk uit
onze Vaderlandse Kerkgeschiedenis
wordt ons hier met verve verhaald. Dr
Bos haalt een aantal figuren voor het
voetlicht, die in de vijftiger en zestiger
jaren van de vorige eeuw de Gerefor
meerde Kerk onder 't Kfuis hebben
gediend.
Toen de afgescheidenen in 1839, na
indiening van een nieuwe Kerkorde,
erkenning van de regering kregen, ble
ven verschillende personen en groepen
staan op onverkorte handhaving van
de Dordtse Kerkorde en zo ontstonden
hier en daar gemeenten, die zich noem
den Gereformeerde Kerken onder het
kruis of ook wel Dordts-Gereformeer-
den.
Dr Bos, die veel studie maakte van
de 19de eeuwse Kerkgeschiedenis, heeft
ook dit onderwerp met zorg behandeld.
Het boek legt getuigenis af van een
nauwkeurige bronnenstudie en een
goed combinatievermogen.
Juist door de objectieve weergave
van de gevolgen van het verregaande
individualisme van deze figuren en van
het groeps-egoïsme van hun volgelin
gen is dit onopgesmukte relaas een
tendenz-geschrift van het beste soort
geworden. Van deze tendenz gewaagt
Dr Bos trouwens opzettelijk, als hij in
zijn inleidend hoofdstuk opmerkt: „De
ervaring, opgedaan door kennisneming
van dit verleden, moet ons, gerefor-
meerdgezinden, wel heel sterk nopen om
afscheiding en kerkelijke breuk te zien
als een uiterst gevaarlijk middel tot
kerkherstel, waarvan men zich alleen
mag bedienen in laatste nood ter wille
van de per se niet anders te handhaven
trouw".
Grote tegenstellingen zijn er onder
deze figuren. Enerzijds een man als
van den Oever van Rotterdam, heers
zuchtig, individualist-pur-sang, inleg-
kundige als weinigen. Anderzijds een
W. H. Gispen, dienaar des Woords en
daardoor ook van meetaf bedacht op
hereniging met allen., die de Christus
der Schriften belijden. Gispen, de man,
die een werkzaam aandeel heeft eerst
in de vereniging met de Afgescheide
nen in 1869 en later in 1892 in de ver
enging van de Christelijk Gerefor
meerde Kerk met de Dolerenden. Van
den Oever en Gispen: tegenstelling tus
sen de steeds verder gaande verbrok
keling en het steeds verder gaande
streven naar wat samenbindt.
Dit boek bevat een les.
Mogen allen, die de Gereformeerde
belijdenis liefhebben, deze les ter harte
nemen. R. A. F.
ons zouden zetten. We worden er
zo moe van en het valt ons des
te moeilijker te realiseren, dat voor
delen van onze provincie, zoals
Schouwen-Duiveland en Kruiningen
de ramp nog niet voorbij is.
Nu ligt voor ons de „De Ramp", uitge
geven door de Vereniging ter Bevorde
ring van de Belangen des Boekhandels
ten hate van het Nationale Rampenfonds.
Toen we het boek doorbladerden zijn
we plotseling weer opgeschrikt. Ja, zo
was het! Zo erg was het! We maakten
weer de verschrikkingen mee van de eer
ste weken van Februari. We stonden
weer machteloos aan de gapende dijkga-
ten, waar het water doorkolkte, aan de
rand van de verdronken dorpen, waar
we honderden in levensgevaar wisteh,
we zagen weer die vluchtelingen komen,
nat, verkleumd en met verwrongen ge
zichten, we trokken weer mee met Prin
ses Wilhelmina in de hagel en sneeuw,
Prinses Wilhelmina, die als een moeder
zoveel leed verzachtte. Alsof het een uur
geleden was maakten we alles weer mee,
de wanhoopspogingen om mensen te red
den; zagen we ze weer zoeken naar fa
milieleden, zagen we weer de overstel
pende hulp van alle kanten in de ver
woeste plaatsen, de hulp, die toch te
weinig bleek te zijn.
„De Ramp" staat er met grote Touw
letters op de omslag van het boek, waar
in de foto's staan, die fragmentarisch het
gebeuren van die dagen uitbeelden. Het
is goed deze foto's te zien, het is goed
weer met de neus even op die onmetelij
ke ellende gedrukt te worden. Want dit
mag niet vergeten worden. De sprake,
die van de ramp uitging, moeten we
steeds blijven horen.
Het zijn de foto's, die dit boek zo waar
devol maken. De tekst is zeer sober. „In
flarden is slechts de nood tot ons over
gewaaid", zo staat in de inleiding. „Voor
documentatie en overzicht ontbreekt ons
de afstand".
Het is té mei-ken, dat het boek in grote
haast is geschreven. Ouwerkerk ligt op
Schouwen-Duiveland. en niet Ouderkerk.
Het kort verslag van de wonderbaarlijke
redding van Colijnsplaat is precies ver
keerd. De worsteling om het behoud van
Colijnsplaat in de rampnacht had in eer
ste instantie niet plaats aan de dijk, maar
aan de haven waar de vloedplanken
dreigden door te breken.
Een uitgebreide, gedocumenteerde ge
schiedenis van de ramp moet nog ge
schreven worden. Hiervoor is afstand en
nuchterheid nodig.
Gelukkig, deze afstand en nuchterheid
ontbreekt in „De Ramp". Want afstand
en nuchterheid houdt een vergeten in. En
wij mogen niet vergeten. Het spontaan
geschreven verslag confronteert ons ten
diepste met de ellende. De J.
Een luchtopname van de
overstromingen op Schouwen-
Duiveland. Op het dak van
een huls zwaait een man naar
een overvliegend toestel.
Luchtopname A.N.P.-foto.
PRAAG, 4 Mei. De Tsjechoslo-
waakse regering heeft amnestie afge
kondigd voor jongelieden, die tot twee
jaar veroordeeld zijn, volwassenen met
een gevangenisstraf van één jaar en
a.s. moeders met een gevangenisstraf
van minder dan twee jaar. Levens
lange gevangenisstraffen zijn vermin
derd tot 20 jaar en ook de straffen van
zieke mannelijke gevangenen ouder
dan 60 jaar en vrouwelijke gevange
nen ouder dan 55 zijn verminderd, al
dus heeft radio-Praag Maandag be
kendgemaakt.
De amnestie is niet van toepassing
op saboteurs, veroordeelden wegens
diefstal van staats- of coöperatieve
eigendommen en veroordeelden we
gens misdrijven tegen de wet op be
houd van de vrede.
Na Stalins overlijden werd in de
Sowjet-Unie amnestie afgekondigd
voor alle gevangenen met straffen tot
vijf jaar. Een week later werd in Roe
menië een gelijke amnestie afgekon
digd.
OOK AUSTRALlë HEEFT
„DRUKKNOP-WAPENEN".
WOOMERA, 4 Mei. De Australi
sche eerste minister, Menzies, heeft
Zaterdagochtend op het proefterrein
voor raketwapenen te Woomera in
Australië "oor een druk op de knop
„het wapen van de toekomst" een
onbemand straalvliegtuig gelan
ceerd. De eerste minister bevond zich
op ongeveer anderhalve kilometer van
de plaats, waar het wapen zijn vlucht
begon.
Een uur later werd een tweede proef
genomen, nu met een raket. Deskundi
gen zeiden dat de eerste proef aan
toonde dat jachtvliegtuigen uiteinde
lijk door geleide projectielen kunnen
worden vervangen die zodanig zijn in
gericht dat zij het doel zoeken.
Het onbemande vliegtuig, de „Jin-
divik mark one", is ongeveer half zo
groot als een jachtvliegtuig. Het is ge
heel in Australië gemaakt.
I
II
1. set
roe
2. item
ram
3. Ad
lezen
4. mi
ergeren
5. min
teen
6. stip
geer
7. leeg
naar
8. zaal
neer
9. naad
acht
10. glans
ree
III De woorden onder I geven tezamen
met de woorden onder n, bij juiste
omzetting der letters, woorden van
de volgende betekenis: 1. schaaldier,
2. koperen ketel, 3. prov. v. Neder-
land, 4. uit het land wijken, 5. uit-
stekend, 6. invloed, 7. veldheer, 8.
weifelen, 9. oplettendheid, 10. be-
zinksel.
Bij juiste oplossing vormen de be-
g:-letters een zegswijze.
OPLOSSING VORIGE KRUISWOORDRAADSEL.
Horizontaal: 1. Oss, 4. lam, 6. ook, 8. ega, 11. Maria, 13. arm, 14. oever,
16. edel, 18. amen, 20. Londen, 23. altoos, 26. snee, 27. gesel, 30. erts,
31. dra, 33. erg, 34. Epe, 36. religie, 40. els, 43. marine, 45. dralen,
47. dons, 49. soda, 50. Arkel, 52. pro, 53. engel, 56. Ada, 57. dra, 58.
kar, 59. are.
Verticaal: 1. om, 2. salon, 3. Sr., 4. lade, 5. mal, 6. oma, 7. koel, 8. e.v,,
9. genot, 10. ar, 12. ieder, 15. enter, 17. eng, 19. mal, 20. L.S., 21.
neder, 22. es, 24. orgel, 25. s.s., 28. eel, 29. eng, 32. Arnold, 33. eerder,
34. Em., 35. paard, 37. een, 38. in, 39. ido, 41. leder, 42. Sn„ 44. Ide,
46. aan, 48. spa, 49. sok, 50. Aa, 51. ka, 54. ga, 55. Ie.
In 1603, juist 350 jaar geleden,
werd in het huis van burgemeester
Apollonius te Veere een zoontje ge
boren, dat de naam Willem kreeg.
Hij zou later een bekende figuur
worden in het kerkelijk leven van
Zeeland.
In 1627 werd hij prelikant te St.
Anna ter Muiden, waar hij tot 1631
gebleven is. Toen vertrok hij naar
Middelburg, waar hij in 1657 ge
storven is.
Tijdens zijn Middelburgse tjjd woedde
in de kerken van ons land al enkele
jaren de strijd over de opvatting en
onderhouding van de Zondag, 'n Kwes
tie die de kerken en de gemoederen van
predikanten en gemeenteleden beroer
de. Geen dominee kon bij deze twisten
afzijdig blijven, iedereen moest kleur
bekennen.
In het orthodoxe Zeeland kwam men
op voor de strenge heiliging van de
rustdag. Daar het mijn bedoeling is,
deze aangelegenheid in een afzonderlijk
artikel te behandelen, wil ik er nu niet
verder over schrijven.
Twee jaar na de dood van ds Apollo
nius gaf zijn zoon nog een geschrift
van hem uit. „Korte aanmerkingen
over de natuur en onderhouding van de
Sabbat".
DB GRALLENSTRIJD.
Ook ds Apollonius werd in een ande
re kwestie uit die dagen betrokken.
Hierbij ging het over de vraag, of de
overheid het recht heeft zich met ker
kelijke aangelegenheden te bemoeien.
De Geref. (Hervormde) kerk was in
die tijd Staatskerk en nu waren de me
ningen verdeeld over de vraag hoever
de Staat zich mocht indringen in ker
kelijke zaken. Een predikant bv. werd
beroepen door het collegium qualifica-
tum, bestaande uit de kerkeraad en
gedeputeerden van de magistraat (ge
meentebestuur). Ook op verschillende
dorpen was een van de rechten van de
ambtenaarsheer, dat hij een belangrij
ke stem had bij de verkiezing van een
predikant.
Op last van de Classis Walcheren
gaf ds Apollonius een geschrift uit,
waarin te lezen is, dat de kerken bo
ven de bevelen van de magistraat
verheven zijn, dat de wereldlijke
macht dus geen zeggenschap heeft in
de kerk.
Dit standpunt werd in Middelburg
ook direct toegepast. In 1643 zou na
melijk een collecte worden gehouden
voor de verdrukte Protestanten in Ier
land. De bedoeling was deze inzameling
te houden langs de huizen door gede
puteerden van het stadsbestuur en van
de diaconie. Maar de kerkeraad verzet
te zich tegen zulk een collecte daar
een gecombineerd college van wereld
lijke en kerkelijke personen en de dia
kenen weigerden rond te gaan. De ma
gistraat gaf toe en op 3 Januari 1644
werd de collecte op de gebruikelijke
manier aan de kerkdeur gehouden na
afloop van de dienst: de diakenen met
zakjes in de hand en de ouderlingen
daar achter staande. Dat men ook toen
goed geven kon, bewijst wel de op
brengst van de voor die tijd belangrijke
som van 2107 pond Vlaams, d.i. 12.64'z
gulden.
STRIJD MET
HETER LANSBERGEN.
Naar aanleiding van het geschrift
van ds Apollonius regende het pamflet
ten voor en tegen. Een van de bekend
ste was een geschrift met een La
tijnse titel, waarvan het eerste woord
„Grallae" was, vandaar de naam Gral-
lenstrijd.
Ds Apollonius meende, dat de schrij
ver ervan Pieter Lansbergen was en
schreef een tegengeschrfit, waarin
Lansbergen er aardig van langs kreeg.
Nu was deze echter niet de schrijver
en omdat hjj nog een appeltje met de
kerheraad en met ds Apollonius te
schillen had, diende hjj tegen ds A. een
aanklacht in wegens laster.
Deze Pieter Lansbergen was een
eigenaardige man. Gelijktijdig met zijn
vader was hij predikant in Goes ge
weest, maar beiden waren afgezet.
Daar hij ook medicijnen gestudeerd
had, vestigde hij zich na zijn afzetting
als dokter te Middelburg. Hij was dooi
de kerkeraad gecensureerd omdat hij
op minder nette manier een weduwe
ten huwelijk had gevraagd, die daarom,
tegen hem een aanklacht had inge
diend.
Dokter Lansbergen meende nu een
mooie gelegenheid te hebben om zich
op ds Apollonius en de kerkeraad te
wreken. Maar de kerkeraad stond aan
de zijde van zijn dominee en liet Lans
bergen voor zich verschijnen. Toen be
kende hij zich wel enigszins te buiten
te zijn gegaan. Omdat hij ook andere
schrijvers tegen zich gekeerd zag, o.a.
ds Burs uit Tholen, heeft deze onver
kwikkelijke strijd wel ongeveer 8 jaar
geduurd.
DE ILLUSTERE SCHOOL
TE MIDDELBURG.
U weet, dat Leiden in 1574 een dap
per beleg tegen de Spanjaarden had
doorstaan, waarvoor bet een jaar later
een hogeschool kreeg. Inplaats van Lel
den had men toen ook overwogen aan
Middelburg deze hogeschool te geven.
Men had deze hier graag gehad. Maar
men liet het er niet bij zitten: kon men
geen hogeschool krijgen, dan Êat be
scheidener, nl. 'n Illustere of Doorluch
tige school. Een instelling tussen La
tijnse en hogeschool in, een soort voor
loper van de universiteit, maar hoofd
zakelijk met de bedoeling om predikan
ten op te leiden. Keqds 1590 had men
veel pogingen aangewend om hét doel
te bereiken, men begon alvast óm de
Latijnse school te verbeteren.
Enige jaren later doken de plannen
weer op, maar door de tegenwerking
van de Classis Goes en van de Staten
van Zeeland, die geen subsidie wilden
geven, bleef de zaak slepen.
In 1611 kwam de school er eindelijk,
de colleges werden in het koor van de
Nieuwe kerk gegeven. Gomarus, be
kend uit de twisten met Arminius en
de Remonstranten, was professor, toen
hij tegelijk predikant in Middelburg
was (16111615). Kort na zijn vertrefi
is de school dertig jaar gesloten ge
weest. In 1650 opnieuw geopend, werd
ds Apollonius het volgend jaar be
noemd tot 2e professor in de theologie.
Zijn werk als predikant bleef hij even
eens doen. Tot zijn dood in 1657 heeft
hij deze taak volbracht. Maar de school
is nooit tot bloei gekomen, een jaar la
ter werd zij opnieuw opgeheven wegens
gebrek aan leerlingen. L. v. W.
Zegetocht door de hoofdstad van
Belgisch Limburg.
HASSELT, 3 Mei. Koning Boude
wijn heeft Zondag zijn blijde intrede
gedaan in Hasselt, de hoofdstad van
Belgisch-Limburg.
De stad was voor deze gelegenheid
feestelijk met vlaggen en wimpels ver
sierd en in alle étalages merkte men
foto's van de jonge Vorst en zijn vader
op.
Bij zijn aankomst in Hasselt werd
Koning Boudewijn, die het uniform
droeg van luitenant-generaal, met ge
kruist over de borst het grootlint van
de Leopoldsorde, hartelijk toegejuicht
en overal weerklonk de uitroep: „Leve
de Koning".
Op zijn weg naar het stadhuis reed
de Koning onder een triomfboog door,
welke geheel gevormd werd door pad'
vinders. Toen de Vorst hier een ogen'
blik stopte, juichten de verkenners en
welpen langdurig „Boudewijn, Boude
wijn".
De in de kleine binnenhaven van
Hasselt liggende schepen lieten hun
sirenes loeien en langs de gehele weg,
die Koning Boudewijn nam, brachten
troepenafdelingen hem de eerbewijzen.
Overal boden meisjes en jonge vrou
wen de Vorst bloemen aan, waarvoor
deze met een glimlach en enkele wel
gekozen woorden dank zegde.
Bij het stadhuis legde de Koning
bloemen neer bij de gedenkplaat der
gesneuvelden. Voordat hij plaats nam
op een paarsgouden troon in het stad
huis, legde hij ook een bloemstuk neer
bij ëen schilderij van Koningin Astrid.
In zijn antwoord op een toespraak
van de burgemeester van Hasselt zeide
de vorst o.a. „Ik dank u voor de wijze,
waarop u in het licht hebt gesteld hoe
mijn geliefde vader, Koning Leopold
de Derde volledig in dienst van het
land, zijn leger ten strijde voerde tot
het bittere einde, zonder nochtans het
leven van zijn soldaten op te offeren.
Deze hulde is mij zeer dierbaar".
Koningin Juliana had de Commis
saris der Koningin in Noord-Brabant
prof. de Quay opdracht gegeven de
Koning te begroeten. De Commissaris
heeft de verschillende plechtigheden
bijgewoond. Een militair escorte be
groette prof. de Quay aan de grens. Na
de plechtigheden werd hij met hetzelf
de ceremonieel tot aan de grens uitge
leide gedaan.
Overpeinzingen van Tippelaar.
Dit plaatje is bijna twee jaar oud. Het werd genomen op die eerste middag
dat het Zeeuwsch Dagblad wandel- en fietstochten organiseerde. Toen leefden
de mensen die de zaak op poten gezet hadden in angst en vrees: „Zou het wat
worden? Zou het aantal deelnemers en deelneemsters mee of tegen vallen?"
Het viel mee! Het viel geweldig mee! En daarom is deze foto ons allen zo
dierbaar!
Dit jaar? Och, nu weten we dat de Zeeuwsch Dagblad-familie er maar al te
graag op uit trekt. De organisatie kost nu meer hoofdbrekens dan de vraag of
er wel genoeg aanmeldingen zullen binnenkomen. En zo hoort het ook: ieder
jaar hoort de organisatie weer beter te zijn dan een jaar daarvoor. En daar
streven we naar!
Nu kunt U twee dingen doen. U kunt het formulier hieronder direct invullen
en aan ons opsturen; dan voelen wij ons gevleid, want het bewijst dat U vol
komen vertrouwt, dat de organisatie in orde zal zijn en dat U een prettige,
sportieve middag zult hebben. U kunt ook eerst een folder aanvragen, waarin
precies vermeld staat wat er die middag gaat gebeuren. Dan bent U wat voor
zichtiger maar desondanks sturen wij U die folder graag.
Twee mogelijkheden kies er in ieder geval één van. Dat is de goede raad van
TIPPELAAR.
voor de FIETSTOCHT OF WANDELMARS, georganiseerd
door het „Zeeuwsch Dagblad" op Zaterdag 30 Mei 1953.
Woonplaats:
geeft zich op als deelnemer aan de
WANDELMARS/FIETSRALLEY OP WALCHEREN
(schrappen waaraan men niet wil meedoen)
Het verschuldigde inschrijfgeld (per persoon boven 18 jaar 1.25;
als groep per persoon ƒ1.—; beneden 18 jaar ƒ0.75, als groep
per persoon 0.60) is voldaan per postwissel of in contanten op
een der bureaux van het „Zeeuwsch Dagblad
ondertekening)
Dit formulier zo snel mogelijk toezenden aan een der kantoren
van het „Zeeuwsch Dagblad" te Goes of Middelburg.
Ondergetekende:
Adres:
