Titanenkamp tegen het water
W. Zeeuwsch-Vlaanderen
BRESKENS, BIERVLIET EN HOOFDPLAAT
WORSTELDEN EN ONTKWAMEN
Het onderwijs
heeft enorme schade geleden
r
Gevaarlijke plaatsen werden nog
tijdig ontdekt
Onze correspondenten
schreven geschiedenis
Fantastische hulp
Men hield het hoofd koel
Ramphistorie van de
Zeeuwse plaatsen
Bij opbouw zal van het gewone urgentieplan
worden afgeweken
Dankbaarheid in W. Zeeuwsch-Vlaanderen
Breskens
Biervliet
Hoofdplaat
Woensdag 18 Februari 1953
ZEEUWSCH DAGBLAD
Pagina 4
De storm in de nacht van Zater
dag op Zondag alarmeerde in W.-
Z.-Vlaanderen reeds vroeg de wa
terbouwkundige ambtenaren naar
de zeedijken. Enkelen ervan konden
slechts met levensgevaar en wadend
door de overslaande golven de
plaatsen van nabij observeren, aan
gezien de hoge waterstand en hei
overslaande buiswater de dijker
onbegaanbaar maakten.
Naar alle kanten werd alarm ge
slagen en hulp gevraagd.
In Oostburg vormde zich oj
het polderhuis van het waterschap
Het Vrije van Sluis een centrale
post, bestaande uit Griffier en en'
kele ambtenaren, terwijl de P.T.T
alle mogelijke medewerking ver
leende.
Een groot probleem was de ver
binding met de gevaarlijke plaatsen.
In Schoondijke had de bur
gemeester een practische hulpactii
gevormd door het zand van de
nieuwe bestrating in zijn dorp te.
plaatse in zandzakken te doen- ei
per vrachtauto naar de kust te.voe
ren, n.l. Hoofdplaat en Breskens
CRITIEKE PLAATSEN.
De burgemeester van Oostburg trad
zeer voortvarend op en had met een
grote ploeg burgers de leiding op i*
genomen van het dichtingswerk in hei
haventje van Nieuwe Sluis waar in de
dijk een groot en zeer gevaarlijk gat
wat ontstaan.
Ijlings werden te Breskens auto's en
mensen verwezen naar de Verklikker
te Groede, waar een groot aantal gaten
in de zeedijk het ergste deed vrezen.
JSnkele honderden arbeiders en tiental
len vrachtauto's konden voor het mid
dagtij, dat gelukkig meeviel, waar no
dig zandzakken deponeren, zodat de si
tuatie gered was, in afwachting van
het noodherstel. In de dijk van de zgn.
Zwartepolder was een groot gat ge
slagen, zodat het water vrij de polder
Instroomde (het zgn. poldertje van Put
ter). Via een binnendijk welke eveneens
bezweek liep het water ver door. Dit
laatste gat was spoedig gedicht, doch
het buitengat vergde dag en nacht wer
ken alvorens een drempel erin gelegd
was. Dit werk gaat nog dag en nacht
door.
DE DUINEN.
De duinen te Cadzand bleken duizen
den kubieke meters zand te hebben
verspeeld en de steile wanden vormden
een angstig gezicht, vooral vlakbij de
diverse hotels. Het haventje van Cad
zand liet eveneens water door in de
laagte bij een hotel, waar alles blank
stond .De sluis had niets geleden. Het
wegdek was weggeslagen. De dominee
van Oostburg, die zijn dienst had afge^
last was ijverig aan het werk met en
kele mensen, 's Middags troffen we
hem alweer aan het werk op de Ver
klikker
FANTASTISCHE HULP.
De hulp welke direct werd geboden
door bevolkingsgroepen was werkelijk
fantastisch. Alle wegen waren bezaaid
met auto's zowel luxe als vrachtauto's.
Ook tractoren kwamen in grote getale
pp. Burgers werden aangevoerd met al
les wat rijden kon. Te voet kwamen
grensbewoners met schoppen vanaf
Eede en Sint Kruis In de hoop onder
weg een lift naar de kust te kunnen
vinden. Zakken werden te voorschijn
getoverd op ongelofelijke wijze.
De burgemeesters en de technische
ambtenaren hebben fantastisch ge
werkt. Het ongelukkige was dat ze
werden geremd door orders en tegen
orders van bovenaf waarvan niemand
iets begreep.
Het feit dat aan de Verklikker en
kele tientallen werkers voldoende ge
acht werd, terwijl de toestand duide
lijk maakte voor iedere leek, dat er
duizenden moesten zijn op deze
critieke plaats maakte velen woedend,
hetgeen niet onder stoelen of banken
werd gestoken. Gelukkig dat 's mid
dags van dit standpunt werd afge
stapt en ieder kon meewerken.
Wat het betekent met zware zakken
op de schouders tegen wind op gladde
dijken te klauteren daarbij bespoeld te
worden door overslaand zeewater zul
len in deze tijd velen hebben ervaren.
Een probleem was ook na een bepaalde
tijd de natte en bezwete en verkleumde
mensen naar huis te vervoeren.
HET DUIVELSHOEKJE.
Het Duivelshoekje te Breskens bleek
eveneens critiek te zijn. Terwijl op en
kele honderden meters vrachtauto's en
mensen teveel waren op de kade te
Breskens bleek niemand bereid te zijn
mee te gaan naar de dijk naast het
zwembad en Z.V.T.M.-emplacement,
welke op doorbreken stond. Met veel
moeite kon daar de technische ambte
naar Jumelet met levensgevaar Ihet
ergste voorkomen voor het middagtij.
Op deze plaats is ook zeer moedig werk
verricht.
COÖRDINATIE-COMMISSIE.
Kerk, belast met de centrale leiding
voor herstel van West Zeeuwsch-Vlaan
deren. Met zijn technische staf vestigde
hij zich eveneens op het genoemde pol
derhuis ,te Oostburg.
Voor de diverse kustvakken werden
diensthoofden aangesteld van Rijk, Pro
vincie en waterschappen, geassisteerd
door technische ambtenaren.
Een gewaardeerd gebaar maakten 60
steenzetters uit SUedrecht, die ondanks
het feit,dat hun eigen hulzen onder
water stonden een gehele nacht in bus
sen vla België reden en zich kwamen
aanbieden voor de kustwerken. Een vak-
manswerk, dat niet kan worden over
genomen door welke bereidwillige ook,
die hierin niet is opgegroeid.
LEIDING.
Zodra de Rijkswaterstaat de leiding
had overgenomen werd Ir Heegstra in
samenwerking met de polderbesturen
belast met de vorming van een binnen-
linie. Alle binnendijken werden' in ver
dediging gebracht, hetgeen veel werk
meebracht, daar de toestand hiervan
verre van rooskleurig was te noemen.
Met schotbalken en dichtingen is deze
linie klaar gemaakt voor mogelijke nieu
we gevaren aan de kust. Een dijkwacht
werd ingesteld om bij hoog water alle
plaatsen langs de kust te observeren.
Waarderende medewerking verleenden
hierbij de burgemeesters.
Opvallend was in deze periode hoevele
burgemeesters in staat waren een on
gekende activiteit te ontwikkelen en
stimulerend te werken voor de bevol
king. Hun werk was zeer omvattend n.l.
hulpverlening aan de kust, inkwartie
ring van arbeiders en militairen en eva-
cué's.
Het voordeel van een groot water
schap kwam te Oostburg tot uiting,
waar dag en nacht de ambtenaren zorg
den voor de bestellingen van mensen
en materiaal.
Woensdagavond zakten drie parachu
tes te Breskens bij de Boulevard en
op het land van Manneke met stroom
kabels voor transporteurs, waarmede
de zakken boven op de dijken werden
gebracht. Duizenden zandzakken en rij
platen, vele draglines en auto's werdei»
vanuit deze bijenkorf in het polderhuis
gedirigeerd naar de werken.
De zovaak versmade ambtenaren ble-
r
Tot nü toe hebben we slechts
een globaal beeld gegeven van
de ramp, die Zeeland trof.
Dank zij de medewerking van
onze correspondenten zijn we
nu ook in staat de geschiedenis
te vermelden van de plaatsen,
waar niet zoveel „gebeurde",
maar die toch ook een zware
tol betaalden. In dagboek
vorm hopen we de verschillen
de plaatsen de revue te laten
passeren. In deze oplage publi
ceren we de rampgeschiedenis
van Hoofdplaat, Breskens en
Biervliet.
J>
ken vanuit hun onzichtbare post dag en
nacht capabel te zijn deze grote orga
nisatie op te bouwen. Met de telefonis
ten van de P.T.T. die onder hoogspan
ning leefden schreven zij een groot deel
van de ramphistorie-hulp.
Er werden fouten gemaakt maar deze
vallen in het niet naast de massale pres
taties in deze streek.
West Zeeuwsch-Vlaanderen werkt
voort om hoge standen van het zeewater
het hoofd te kunnen bieden. Overdag
en 's nachts by het schynsel van vele
lampen wordt gewerkt aan het her
stel.
By nader onderzoek is gebleken, dat
ook de zeesluis te Cadzand inneriyk zo
veel heeft gelden, dat dag en nacht
werk nodig ls om bier gevaar te keren.
Werk van tien jaar in één dag vernietigd
EIGENLIJK had de heer C. Kuiper, Inspecteur L.O. van de Inspec
tie Goes eind April met pensioen moeten gaan. Dan is zijn tijd geko
men en had hij kunnen terugzien op een in dankbaarheid verrichte
taak, het herstel van het lager onderwijs na de oorlog.
Maar nu is de ramp over ons land gekomen en is het werk van de
laatste tien jaar in één slag vernietigd. Nu moet hij weer opnieuw
beginnen.
En als het moet, dan zal hij weer je juist niet.
dóórgaan. Wéér beginnen met de op
bouw van hetgeen hem zo na aan
het hart ligt.
Zijn inspectie is zeer zwaar getrof
fen. Ze omvat namelijk geheel Schou-
wen-Duiveland, Tholen en St. Philips-
land, en op Zuid-Beveland o.m. de
getroffen gemeenten Krabbendijke,
Kruiningen, Rilland-Bath, Waarde
alsmede de gemeenten in Oost-
Zeeuwsch-Vlaanderen.
„Ik heb nog geen enkel overzicht
van de schade", vertelt hij ons. Er
komen wel gegevens binnen en ik
kan de telefoon practisch niet ver
laten, maar het is bijna allemaal on
volledig. Waar het net om gaat, hoor
Amerikaanse troepen uit Frankfort
zijn hier bezig met het ophogen van
de weg Zevenbergsche Hoek naar
het dorp Moerdijk, in Noord-Bra
bant. Er worden zandzakken opge
stapeld, om te voorkomen, dat de
weg onder water stroomt.
Na de eerste verwarde toestand werd
in vergadering te Breskens een coör
dinatie-commissie gevormd door het lid
van Gedeputeerde Staten van Zeeland,
de heer C. Hamelink. De centrale hier
van werd eveneens gevestigd op het
polderhuis van het waterschap Het
Vrije van Sluis te Oostburg.
Voordat deze commissie echter aan
het werk kon gaan kwam weer een
nieuwe leiding. De andere dag arriveer
de vanuit Den Haag de hoofdingenieur
an de Rijkswaterstaat, de heer J. v. d.
„Persoonlijke verliezen zijn te Breskens niet
te betreuren", zo schrijft onze correspondent.
„Toen Zondagmorgen omstreeks half
drie de sirene loeide, stroomde het water reeds
het dorp binnen. Spoedig stond Breskens voor
een groot deel onder water.
Toen het daglicht begon aan te breken kon
men eerst zien hoe groot de schade was: Het
hotel van de heer A. Roest op de Scheldekade
was geheel ondermijnd. De vele gasten, die Zater
dagavond door de storm niet verder hadden kun
nen reizen, waren 's nachts door het water ge
vlucht. Het water heeft in de machinefabriek van
de Gebr. van de Sande ongeveer 1% meter hoog
gestaan. De schade in deze fabriek is groot.
Op het haventerrein bij de aanlegplaats van de
Provinciale boot is de ravage moeilijk te beschrij
ven. Verscheiden schepen zijn op de kade ge
worpen.
De in aanbouw zijnde graansilo van de Coöp.
Aankoopver. West-Zeeuwsch-Vlaanderen is geheel
ingestort. Het werk moet geheel opnieuw beginnen.
De dijken rond Breskens hebben veel schade
geleden. In een dijk aan de Oostkant van Bres
kens was een klein gat geslagen, waardoor een
stuk land onder water liep. Deze dijk is echter
in de loop van Zondag weer provisorisch hersteld,
zodat het gevaar daar spoedig geweken was. Bij
de dijk nabij het Fort Frederik Hendrik is de
toestand zeer précair geweest. Van deze dijk was
slechts een heel smalle strook over en het mag
dan ook een wonder heten, dat deze niet is door
gebroken. Zondagmorgen is men reeds met man
en macht aan het werk getogen om deze dijk te
herstellen.
De meeste schade is toegebracht aan de duinen
van Breskens, waar het water op vele plaatsen
meer dan de helft heeft afgeknaagd. Sommige
bunkers welke voorheen geheel in het zand zaten,
staan thans volkomen bloot, terwijl men op som
mige plaatsen zo van het strand in de polders
kan kijken. In de Bunkervallei aan het einde van
de Boulevard, waar nog enkele gezinnen in bun
kers woonden, zijn deze mensen hals over kop
moeten vluchten voor het met razende snelheid
binnenstromende water, met achterlating van have
en goed.
Hierbij raakte nog een kind te water en werd
door de stroom meegesleurd, maar gelukkig kon
het kind nog tijdig gegrepen en gered worden.
Maandagmorgen is men begonnen met het
schoonmaken van de straten, waar het zeewater
een dikke laag slib heeft achtergelaten. Om half
drie arriveerde weer vóór het eerst de veerboot
uit Vlissingen, die vanaf dat ogenblik de normale
dienst weer onderhield.
De Urker en Breskense vissers in de haven
vertrokken naar de noodgebieden.
Dinsdagmorgen arriveerden vele militairen, die
aan de dijken werden ingezet.
Woensdagmorgen hield men een inzameling van
kleding, die een enorm succes werd. De collecte
bracht ruim f8400.op.
Donderdag werden gummikabels gedropt voor
het herstel van de telefoonleidingen. Het werk
aan de dijken vorderde goed.
Vrijdag arriveerden twee grote bokken in de
haven om de op de kade geworpen schepen in
het water te takelen. Een kleinere bok had de
taak om de pontonbrug uit het water te vissen."
„Ook te Biervliet is de watersnood niet onge
merkt voorbijgegaan", zo schrijft onze correspon
dent in deze plaats. „Gelukkig heeft de nood geen
slachtoffers geëist. Dank is er dan ook in de har
ten van alle Bierviieters.
Reeds Zondagmorgen vroeg werden de bewo
ners gealarmeerd om de dijken van de Paulina
en Thomaespolder te gaan versterken.
Om half elf werd groot alarm gegeven, omdat
de dijk bü Hoofdplaat dreigde door te breken.
(Zie het relaas van onze correspondent te .Hoofd
plaat.) Heel Biervliet heeft met man en macht
gewerkt om de dijken van Hoofdplaat te be
houden.
Maar ook de eigen zeeweringen werden niet
vergeten. In de Paulinapolder ontstond Maandag
avond een groot gat in de dijk."
„Dank zij de onverbeten worsteling tegen het
water", zo luidt het relaas, dat we uit Hoofdplaat
ontvingen, „is men er in geslaagd met behulp van
de vele bewoners uit de omliggende plaatsen, om
Hoofdplaat te behouden".
„Het begon Zondagmorgen omstreeks half
drie. De zeedijk begon op verschillende plaatsen
te bezwijken. Bij een poldertje „de inlaag" viel
een groot gat in de dijk. Met kracht stroomde
het water naar binnen. De bewoners, vier gezin
nen met totaal 21 personen, konden nauwelijks
de dans ontspringen.
Ook op andere plaatsen werden bressen in de
dijk geslagen. De toestand was zeer critiek en
met een klein aantal mensen uit Hoofdplaat stond
men voor een schier hopeloze taak.
De bewoners van Hoofdplaat en Biervliet voch
ten wat ze konden en een ploeg van 200 man uit
IJzendijke was op het binnenfront ingezet en
zorgde voor de aanvoer van de zandzakken.
Maandagmiddag scheen de strijd verloren. Het
dijkleger trok zich terug naar een veiliger plaats,
Het was onverantwoordelijk om verder te werken.
De dijk hield. Maar om half vijf gebeurde
iets waar niemand op gerekend had. Een dui
ker in de buurt brak door. Er ontstond een
groot gat en het water liep de gemeente
binnen.
Snel werd IJzendijke gealarmeerd en spoedig
was een hulpploeg van 150 man met vele vracht'
auto's op de plaats des onheils. Echter de toestand
was hopeloos. Het water liep al over de weg naar
het raadhuis en sneed de weg naar de dijk af.
Machteloos moest men toezien dat het water door
de gemeente stroomde. Op dit critieke ogenblik
viel de eleetriciteit uit.
Gelukkig had de vloed toen het hoogtepunt be
reikt en vrij spoedig liep het water af en viel
de verbindingsweg met de dijk weer droog.
Voor ieder was het duidelijk, dat het deze
avond en nacht er op of er onder ging. Met inzet
van alle beschikbare middelen en krachten begon
opnieuw de strijd tegen het water, nu aan het
gat bij de sluis.
De mannen van IJzendijke en Hoofdplaat aan
de dijk onder de moeilijkste omstandigheden
hebben daar leeuwenwerk verricht. Met een zak
lamp als enig licht begon men in het gat af te
dalen en de zandzakken te stapelen. Tegen mid
dernacht was de dijk zo glad geworden door de
regen, dat de lichte tractoren uitvielen en slechts
drie tractoren met rupsbanden, waarvan er een
met motorpech uitviel, op de dijk de aanvoer naar
het gat onderhielden.
Men besloot toen om de zandzakken tegen de
dijk op te dragen en zo het gat te dichten.
Maandagmorgen 4 uur moest men de dijk ont
ruimen en de nieuwe vloed afwachten. In de
raadzaal van het Raadhuis en het tegenover ge
legen café was voor eten gezorgd door de gemeen
ten IJzendijke en Biervliet.
Nauwelijks half vijf meldde de dijkwacht, dat
het water door het gat bij de sluis doordrong en
de oververmoeide ploegen togen zonder uitzon
dering naar de dijk om opnieuw een verwoede
aanval op het water te doen.
De dijk hield stand en het tij nam af. De strijd
was voorlopig gewonnen. In de vroege Maandag
morgen losten verse hulpploegen uit Schoondijke,
Oostburg en Waterlandkerkje de oververmoeide
mannen vari IJzendijke, Biervliet en Hoofdplaat
af, later op de dag versterkt met Nederlandse
militairen.
Maandagnacht was een corps Belgische militai
ren paraat en zette het werk voort."
Burg, Haamstede en Renesse zijn
droog, maar of die scholen daar ijm
bezet weet ik niet. En wat de ver
woesting betreft? Hoe zal het zijni.
de nieuwe scholen in Ouwerkerk
Nieuwerkerk en die in Ellemeet en
Eikerzee?
In St. Fhilipsland is het grote
schoolgebouw verwoest. De school in
A. J. Polder staat er nog. In Steve-
nisse is alles verwoest. St. Annalend
heeft het er goed afgebracht even
als Oud-Vossemeer. In de laatstge
noemde gemeente wordt nu in de
Chr. school aan drie scholen les ge
geven, omdat de andere bezet zijn.
Hoe? Wel door een rouleersysteem.
In St. Maartensdijk, Poortvliet en
Scherpenisse is weer alles aan het
werk, voor zover men hier de leer
lingen weer heeft. Ook in Tholen
werkt men met het rouleersysteem.
OP ZUID-BEVELAND.
Op Zuid-Beveland is de school voor
schipperskinderen in Hansweert-Oost
in het water konien te staan. De kin
deren zitten nu verspreid in Brabant.
De Inspectie Roosendaal tracht ze nu
weer bij elkaar te krijgen om opnieuw
te kunnen beginnen.
Dat is trouwens toch de bedoeling.
We willen de mensen uit een bepaal
de gemeente zoveel mogelijk bij el
kaar zien te krijgen, opdat ook de
kinderen weer gezamenlijk les kun
nen krijgen. Maar dit is een enorme
taak
Zo zitten bijvoorbeeld de kinderen
uit Kruiningen, waar het onderwijs
ontzettend heeft geleden, verspreid
over Yerseke, Wemeldinge, Goes, Ka-
pelle en Biezelinge.
In Schore wordt al getracht met
geëvacueerde kinderen een klasje ti
vormen.
De school in Oostdijk is een ruïne
en in Waarde en Rilland zal het wel
niet veel beter zijn.
„Ik vrees ook het ergste voor de
semi-permanente scholen", zo ver
volgde de heer Kuiper. Die staan niet
op een stevig fundament.
Wat de totale schade betreft schat
de heer Kuiper dat van het aantal
lokalen in zijn inspectie er zeker een
honderdvijfentwintig onder water
staan of hebben gestaan. De sohade
aan de leermiddelen is evenmin té
schatten.
Over r- vergoeding of schaderege
ling is nog niets bekend. Wei heeft
de minister van Onderwps gevraagd
om opbouw- en verbouwgevallen van
door waterschade getroffen scholen
voor te laten gaan. Er zal dus wor
den afgeweken van het gewone ur
gentieplan.
Toch zijn li ondanks deze ellende
enkele lichtpuntjes. Het onderwijzend
personeel, dat zich in veiligheid kon
stellen biedt zich regelmatig aan om
elders les te komen geven aan ge-
evacueerde kinderen. In Bergen op
Zoom heeft de heer Vonder, hoofd
van de O.L. school in Rilland, met
twee onderwijzeressen van het Bijz.
onderwijs een interkerkelijke school
gevormd
De U.L.O.-school uit Kruiningen
heeft een lokaal gekregen in de Van
Dusseldorpschool te Goes, want men
wil de kinderen toch voor het exa
men klaar stomen.
Het onderwijs in de Inspectie Goe3
verloor één leerkracht bij deze ramp,
n.l. mej. Pauwe, onderwijzeres te
Rilland-Bath. Voorts verkeert men
nog in onzekerheid over het lot van
mej. Kesteloo, onderwijzeres in Brui-
nisse.
De behandeling van aangetaste
landbouwwerktuigen.
De commissie noodvoorziening land
bouwwerktuigen vestigt de aandacht
op het volgende:
Onderdelen van landbouwwerktui
gen, die uit een aluminium-legering
zijn samengesteld en door zout water
zijn aangetast, kunnen na reiniging met
zoet water het beste onmiddellijk wor
den behandeld met een drie procent
chroomzuur-oplossing. De in de han
del zijnde waterverdringings- en con
serveringsmiddelen zijn daartoe niet
voldoende. Bij voorkeur dient de be
handeling te geschieden bij reparatie
bedrijven. Voorts wordt aan eigenaren
van tractoren nadrukkelijk medege
deeld, dat deze machines na door de
hulpploegen behandeld te zijn nog
geenszins bedrijfsklaar zijn. Zou men
de tractoren nu toch gaan gebruiken
dan zullen zij in de meeste gevallen
volkomen worden geruïneerd.
Men moet bedenken dat het werk
van de hulpploegen uitsluitend dient
om verder roesten en aantasten te
voorkomen. Daarna hebben de tracto
ren nog een uitvoerige behandeling
nodig, liefst door deskundigen, die het
betrokken werk kennen. Eerst na die
behandeling is het verantwoord de
machines weer in bedrijf te stellen.
De gala-uniformen voor de
luchtmacht.
Van de zeventig gala-uniformen, die
men de luchtmachtkapel wil aanbieden,
zijn er thans 26 bijeen.
Verleden jaar October startte men
met deze actie, waartoe het initiatief
uitgegaan van burgemeester mr
Hustinx van Nijmegen. In eerste instan
tie heeft men zich toen gericht tot dia
gemeenten In ons land, waar onderdelen
van de luchtmacht zijn gelegerd. Daar
op heeft het comité „aanbieding gala
uniformen luchtmachtkapel" zoals be
kend het plan opgevat een tournee van
vijftien avonden door het land te orga
niseren.
Door de ramp, die ons land trof, ia
deze tournee onderbroken.
