EEN BEWOGEN KERKELI|K |AAR
OUDEJAARSAVOND-MIJMERING
van zegeningen en teleurstellingen.
Vertrouwend de toekomst tegemoet.
Een waar verhaal met een ongeloof
waardig slot.
Het geloof en de brandende liefde bleven en
de Kerk groeide tegen de verdrukking in.
Monument van eenheid.
Het jaar van de
nieuwe burgemeesters.
1943
1944
D
Woensdag 31 December 1952
ZEEUWSCH DAGBLAD
Pagina
Schilderen wij de taferelen, die zich het afgelopen jaar op het kerke
lijk erf hebben afgespeeld, dan mceten wij dat in sombere kleuren doen.
Maar hoe donker van toon ons schilderij ook mag zijn, zij wordt
overglansd door een licht van boven, dat weerkaatst wordt tot in de
duistere hoeken. Want het is zo, dat God Zich heeft ontfermd over
het klein-menselijke gedoe van de kerkleden en Zich over ons heeft
neergebogen. In veel kerken en kerkelijke groeperingen hebben zich
dit jaar meer dan andere jaren tegenstellingen geopenbaard, die fel
waren en soms destructief van karakter, maar talrijk waren ook de
zegeningen, die zo licht vergeten worden, waarin God Zijn aanschijn
over ons heeft doen lichten.
We zgn geneigd om te zeggen, dat er een verwarring van geesten heerst in
de Protestantse Kerken van Gereformeerde Confessie. De Ned. Herv. Kerk is
nog steeds als gevolg van de totstandkoming van de nieuwe Kerkorde in een
Ïtrijd gewikkeld en de controversen tussen de richtingen zijn niet verminderd,
tond de besluiten van de Generale Synode van de Gereformeerde Kerken
traden spanningen op evenais dit het geval was rond de besluiten van de
Synode van de Gereformeerde Kerken (onderh. art. 31). Maar wjj mogen ons
niet blind staren op deze dingen of andere nare zaken, die zich dit jaar voor
deden. Dat zou van een minder gelovige houding getuigen en we zouden geneigd
zijn feiten te verdoezelen.
Ei.iGE uuiiuaiUiAG. Op 30 Januari plaatste Ds J. P. van Heest, president
der Evangelisch-Lutherse Synodezijn handtekening onder de herenigings-
acte, welke eveneens werd getekend namens de Hersteld Evangelisch Lutherse
Kerk. Ds van Heest trad ook op als president der verenigde synóde.
Want boven dit alles uit torent
als cm monument van. reformato
rische eenheid de nieuwe Bijbelverta
ling, die dit jaar gereed kwam en die
de Kerken werd aangeboden. De
dankstond die in Amsterdam werd ge
houden was een dankstond van heel
Protestant Nederland. Een blijde jubel
klonk door alle Kerken. En het was
óok dit jaar dat de hereniging tussen
de beide Lutherse kerkgroepen tot
Stand kwam. Sinds 1792 waren deze
Kerken gescheiden geweest. De Heili
ge Geest werkte dwars door alles heen.
Zending en Evangelisatie werkten
vruchtbaar. De Kerk liet haar licht in
de duistere wereld schijnen. Zij was
fen stad op een berg. In Den Haag
legden 44 voorheen buitenkerkelijken
Belijdenis af. Aan 13 volwassenen en
10 van hun kinderen werd de Heilige
Doop bediend.
En in het buitenland? De Protestan
ten in Spanje worden met de nek aan
gekeken, maar hnn aantal groeit tegen
de verdrukking in. Het ledental van de
Protestantse Kerk in Rusland nam on
danks alles toe tot 3.300.000. En wat
een wonderen gebeuren er niet op de
■endingsvelden.
Het leeft en beweegt in de ker
ken. De activiteit is groot. Berichten
van grote offervaardigheid bereik
ten ons van veel kanten. De jeugd
toont zich geïnteresseerd en het or
ganisatieleven bloeit over het alge
meen. Neen, het is niet te stout
beweerd, dat over de menselijke
slagschaduwen Gods Genade-licht
rijk schijnt.
Ncd. Herv. Kerk.
Het hoofdvraagstuk in de N»d.
Herv. Kerk was ook dit jaar dat van
de verschillende richtingen of liever
het vraagstuk van de. modaliteiten.
Een vraagstuk dat nog benadrukt
Werd door de invoering van de nieuwe
Kerkorde, waartegen nog al bezwaren
rezen. Zo deden zich in enkele ge
meenten conflicten voor, die ernstig
Van aard waren. Orthodoxen en vrij
zinnigen stonden tegenover elkaar
maar ook wisten deze twee groepen
elkaar te vinden.
In vele gemeenten wordt in har
monie naast elkaar geleefd en gewerkt
in het kerkverband. Elders in de Ned.
Herv. Kerk vonden de Gereformeerde
Bonders en Orthodoxen elkaar in het
Verband van Hervormd Gereformeer
de Predikanten. Dit Verband keert
zich tegen de gang van zaken in de kerk
sedert de invoering van de Kerkorde.
Uit het een en ander bleek duidelijk,
dat de Hervormde Kerk in een over
ga -d verkeert, een overgangs-
REUGIEUSE ONTWIKKELING INNEDERL.
toestand, die typerend is voor verdere
opbouw en uitbouw van de kerk.
Dit opbouwend werk van de Kerk
geldt in het bijzonder voor de bouw
en het herstel van de kerken. In Mid
delburg werden twee in de oorlog
voor een groot deel verwoeste kerken,,
de Nieuwe Kerk en de Koorkerk weer
in gebruik genomen. De kerkvoogdij
en hielden zich vaak bezig met de
oude monumentale kerken, die geres
taureerd moeten worden. Binnenkort
zal begonnen worden met de restau
ratie van de kerk te Noordgouwe.
Het werk van de jeugdverenigingen
verminderde niet. De organisaties toon
den zich zeer actief. Enthousiast ver
vulde men de taak onder de massa-
jeugd. Plannen werden op touw gezet en
uitgevoerd. Zo werd in Goes een prach
tig jeugdhonk in gebruik genomen.
Ook het brede kerkewerk ging door.
„Kerk en Wereld" stelde een heel pro
gram op en tal van Wika's begonnen
hun moeilijke, maar zegenrijke arbeid.
De kerkeraad van Middelburg on
derhield contact met die van Brugge.
Het gevolg van dit contact was, dat ds
Y. van de Schoot uit Brugge in de
Zeeuwse hoofdstad op een gemeente
avond sprak.
Gereformeerde Kerken.
De besluiten van de Generale Synode
van de Gereformeerde Kerken stemden
tot blijdschap. Men sprak uit, dat er
geen genoegzame gronden bestaan om
het recht van medewerking aan de ver
kiezing van ambtsdragers aan vrouwe
lijke leden in de gemeente te onthou
den. De reacties in de plaatselijke ker
ken bewijzen, dat het vrouwenkies
recht in de Gereformeerde Kerken voor
een groot deel is Ingevoerd.
Ook besloot de Synode, dat de Depu-
taten zullen nagaan op welke wijze de
bundel „Enige Gezangen" herziening be
hoeft en de mogelijkheid van uitbreiding
van deze bundel onder de loupe te
nemen.
Het hoofdstuk van de agenda „Her
stel Kerkelijke Eenheid" telde niet
minder dan 80 punten. Er waren er,
die teleurgesteld waren over de be
sluiten van de Synode, die de toenade
ring tot de Gereformeerde Kerken
(onderh. art. 31 K.O.) betroffen. Dr
Schelhaas gewaagde in „Waarheid en
Eenheid" van een isolatie, waarin de
Synode „ons" heeft gebracht en hij
concludeerde „Het herstel van de ker
kelijke eenheid is verder van ons af
dan tevoren". Daarom spreekt hij van
een verstikkende benauwdheid en er
is bij hem vrees, dat „Rotterdam
koerst naar een nieuwe schemering".
Het gesprek rond „Thijs Booy"
bracht veel leven in de brouwerij. Be
halve de boeken „Gereformeerden,
waarheen" en „Gereformeerden, waar
om", verscheen thans „Gereformeer
den, wat nu?"
Het jeugdleven ging gestaag verder.
Het Goese Jeugdverband onderhield
nauw contact met de Antwerpse jeugd.
In tal van plaatsen bloeit de Evange
lisatie en onvermoeid deden de huisbe
zoekers en -bezoeksters hun moeilijk
werk.
Gereformeerde Kerken
(Onderh. art. 31 K.O.)
Het leven van de Gereformeerde
Kerken (onderh. art. 31 K.O.) stond
voor een groot deel in het teken van
het overlijden van Prof. Schilder en
Prof. Holwerda. Het verlies was
zwaar en de droefheid in vele gezin
nen was niet te peilen. De Synode te
Berkel benoemde als hoogleraren ds
L. Doekes en ds H. J. Schilder.
Het kerkelijk enthousiasme verflauw
de niet. Veel predikanten traden even
als andere jaren meer dan twee. keer
per Zondag op. Ontroerend was de of
fervaardigheid van dikwijls kleine ge
meenten, die een predikant wisten te
beroepen. De Theologische Hogeschool
dag te Kampen trok meer bezoekers
als tevoren.
Een zeer moeilijke kwestie, die de
Synode te Berkel te behandelen kreeg,
was de zaak-Kralingen. Tijdens de
debatten kwam een tweeërlei opvat
ting over het kerkrecht naar voren,
vertolkt door Prof. P. Dedden's en ds
D. van Dijk.
Een ander belangrijk agendapunt
was de kwestie-ds W. G. F. van Her-
wijnen. De kerken in Zeeland confor
meerden zich aan de besluiten van de
Synode behalve de Kerk van Zoute-
spui, die haar standpunt handhaafde.
Chr. Geref. Kerken.
De Christelijk Gereformeerde Ker
ken mochten dit jaar herdenken, dat
zij 60 jaar in haar tegenwoordige vorm
zelfstandig voortbestaan. De jaarlijkse
Hogeschooldag te Arnhem stond in het
teken van deze herdenking.
Dit jaar verbrak ds J. G. van Min
nen te Huizen (N.H.) het kerkver
band en stichtte een zelfstandige ge
meente. Een minderheid uit Kerke
raad en gemeente stelde zich achter,
hem. Ds E. du Marchie van Voorthui
zen ging over naar de oud-Gerefor
meerde gemeenten. In Eindhoven ver
lieten 16 gezinnen het kerkverband.
Het grootste gedeelte van de gemeente
te Puttershoek voegde zich bij de oud
Gereformeerde Gemeente.
Op enkele plaatsen had de samen-
spreking met de Gereformeerde Ker
ken (onderh. art. 31) voortgang. Dit
was het geval te Emmeloord, Lutten,
Meppel en Onstwedde.
De Rotterdamse Kerkeraad protes
teerde tegen de vertoning van de film
„David en Bathseba". De Kerkeraad
van Den Haag sprak uit, dat vrouwen
en meisjes met gedekt hoofd in de
eredienst moeten verschijnen.
De kerk van Zaamslag mocht haar
veertig jaar bestaan herdenken.
Evangelisch Lutherse Kerk.
De beide Lutherse kerkgroepen in
ons land, die sinds 1792 gescheiden
leefden, kwamen tot volledige over
eenstemming. De hereniging werd in
het begin van het jaar een feit.
Binnen het kerkverband leeft even
wel nog steeds de tegenstelling tussen
orthodoxen en vrijzinnigen. De toena
dering tussen de beide groepen heeft
grote aandacht van de kerkelijke in
stanties.
Aan de Synode werd het afgelopen
jaar een concept-catechisatieboek aan
geboden.
De geestelijke verzorging van de
verstrooide gemeenteleden werd in
tenser ter hand genomen. Voor de le
den op Zuid-Beveland wordt in het
gebouw van de Doopsgezinde Kerk
aan de Westwal te Goes kerkdiensten
gehouden.
Gereformeerde Gemeenten.
In het midden van de Gereformeerde
Gemeenten deden zich geen schokkende
gebeurtenissen voor.
De Classis Tholen besloot medewer
king te verlenen aan de op te richten
school voor B.L.O. en de H.B.S. in het
Westen van Brabant. De Classis Dor
drecht besloot, dat vrouwen met kort
haar geen Belijdenis mogen doen en
hun kinderen niet ten doop mogen
houden, omdat zich in het korte haar
een wereldse geest openbaart. De
Classis Goes sprak uit dat een post
ambtenaar, die soms dienst op Zondag
moet doen geen lid van de kerk kan
zijn.
In Arnemuiden en Biezelinge wor
den nieuwe kerken gebouwd en in
Goes viel het besluit om over te gaan
tot de bouw van een nieuwe kerk. Het
chronisch gebrek aan voorgangers
werd niet verminderd.
De gemeenten in Amerika hiejden in
Juni hun tweejaarlijkse Synode te
Grand Rapids.
Bond van Vr. Evang. Gem.
De Bond van Vrije Evangelische Ge
meenten ontplooide op verschillend ge
bied activiteit. De jaarvergadering te
Rotterdam besloot een organisatie voor
„Kind en Gezin" te stichten.
Deze stichting zal kinderen van
ouders, die uit hun ouderlijke macht
zjjn ontzet in gezinnen onderbrengen.
In October was het een eeuw gele
den, dat de gemeente Goes, de oudste
IN LUISTER HERSTELD. In
October konden de gerestaureerde
Abdijkerken te Middelburg weer
in gebruik worden genomen. Ook
de radio schonk aan deze belang
rijke gebeurtenis grote aandacht.
gemeente in het kerkverband, gesticht
werd. De plechtige herdenking ging
gepaard met het in gebruik nemen
van een nieuw orgel.
Ds J. Karelse te Goes trad op als
redacteur van „Ons Orgaan" en de
heer C. Duvekot te Goes werd gekozen
als lid van het comité van de Bond.
Al deze feiten, die we in deze kro
niek hebben opgesomd, geven een zeer
gevarieerd beeld van het kerkelijk gebeu-
van dit jaar. Heel het kerkelijk le
ven konden we niet memoreren. Alleen
konden we een indruk geven van alles,
wat zich voordeed. Deze indruk zal niet
onverdeeld kunstig geweest zjjn. Veel
was er waarover we big konden zjjn,
maar ook was er veel, dat tot droef
heid stemde. Deze kolommen lenen
zich er niet. voor om bepaalde conclu
sies te trekken. Temeer, daar vele fa
cetten van het kerkeljjk leven zich
onttrokken aan ons gezichtsveld.
Wél weten wij, dat het leeft en be
weegt in de kerk en in eigen kring
bemerkten we een brandende liefde
voor de zaak des Heren. Het kan don
ker zijn op het kerkelijk erf en aan
de kerkelijke horizon stapelen zich
soms donkere wolken op, maar het ge
loof in Christus blijft, Die gezegd
heeft „En ik bid niet alleen voor de
zen, maar ook voor hen, die door hun
woord in Mij geloven, opdat zij allen
één zijn, gelijk Gij Vader, in Mij en Ik
in U, dat ook zij in Ons zijn, opdat de
wereld gelove, dat Gij Mij gezonden
hebt". En wij weten, dat uit veel hui
zen een stil en hunkerend gebed stijgt,
vertolkt door W. A. P. Smit:
„Wij bidden bevend dit alleen,
Wat duizelend ons hart bezint,
Maakt Gij de duizenden tot één,
Ut omnes, omnes, unum sint!"
Wij weten, dat dit een roep om een
éénheid is, welke volgens de Schrif
ten is. Zo kunnen we volvertrouwen
1953 tegemoet zien. de J.
In het jaar 1953 hebben niet min-
der dan twaalf Zeeuwse gemeenten
een nieuwe burgemeester gekregen.
Verschillende omzettingen vonden
plaats. Van de twaalf burgervaders
waren er zeven uit Zeeland zelf af
komstig.
Op 1 Maart ging de benoeming in
van mr W. J. E. Crommelin uit Was
senaar als burgemeester van Domburg.
Mr H. J. M. Stieger uit Goes ging
op dezelfde datum naar Hoedekens-
kerke. De heer J. v. d. Bos kwam op
16 Maart uit Sprang-Capelle naar
Arnemuiden. In de heer S. W. A.
Laurense uit Wassenaar ontving Oos-
terland op 1 April een nieuwe burger
vader. Op 16 April was de vacature
van Borssele vervuld door de komst
van de heer P. J. Dominicus uit Yer-
seke. De heer W. N. van Liere ver
liet op 16 Mei Vrouwenpolder om de
burgemeestersstaf van Baarland en van
Oudelande te gaan zwaaien. Op de
zelfde dag verwisselde Kerkwerve's
eerste burger, de heer W. Baas, deze
gemeente voor Sint Laurens. Poort
vliet zag op 1 Juni de heer W. J. van
Doorn uit Hulst binnen zijn poorten.
Op 16 September had Kerkwerve
reeds een opvolger in de persoon van
de heer S. Francke uit Sint Laurens
En Vrouwenpolders burgemeestersze
tel was per 1 October reeds weer be
zet door de heer A. de Kam uit
Grijpskerke. Brouwershaven kreeg per
1 December in de heer J. L. van
Leeuwen, vroeger te Vlissingen, daar
na te Scheveningen, zijn nieuwe bur
gemeester. De heer B. Funk zei
Heinkenszand op 1 October vaarwel,
omdat hij was benoemd tot burge
meester van Oudenbosch.
VERNIEUWING IN TERNEUZEN. Op Donderdag 3 April mocht de Geref.
Kerk van Terneuzen haar geheel vernieuwd kerkgebouw in gebruik nemen.
Het interieur is veel lichter dan voorheen, er is centrale verwarming gekomen,
de preekstoel heeft een verandering ondergaan en de jeugd schonk een nieuw
doopvont.
W/AT EEN ENKELE NIEUW-
VV JAARSGROET soms niet kan
doen. „Eiri glückliches Neues Jahr
wünscht Familie Ebner". Een simpele
kaart uit Todtnau, dat kleine berg
dorp in het Zwarte Woud, maar een
kaart, die plotseling een herinnering
wakker heeft geroepen. Kom, schik U
rond de kachel, dan zal ik U erover
vertellen.
Het is nu negen jaar geleden. Twin
tig jaar lang had ik het Oudejaar
thuis gevierd, maar toen, in de win
ter van 1943 op 1944 zouden we het
vieren in het lager. Met nog vijftig
Hollanders.
O, het zou beslist gezellig worden,
hadden we afgesproken. We hadden
het lager versierd met dennegroen en
van de nonnetjes uit het ziekenhuis,
schuin tegenover het lager, hadden we
allerlei versiersels gekregen om het
nog gezelliger te maken. Eén van de
jongens, die bakker was, had bij een
bevriende bakker in het dorp een
taart mogen maken, zo groot als een
wagenwiel met appels erin. We had
den zelfs een paar flessen landwijn op
de kop getikt.
Maar toen de avond viel en de
sneeuw op de berghellingen wit op
lichtte tegen de donkere hemel, toen
viel ineens het woordje „thuis". Ik
weet niet, wie het in de mond nam,
maar het was er. Het stond ineens
tastbaar voor ons. We zaten in groep
jes rond de grote kachel, die lustig
brandde op de blokken, die we 's mid
dags in de bossen hadden verzameld
en luisterden naar één van de jongens,
die een verhaal vertelde. Net in een
pauze, waarin iemand een ketel op de
kachel zette, hoorden we het duidelijk:
thuis
Een bonk van een kerel zei het
zachtjes na. Hij ontving maar zelden
post, dat weet ik nog en pakjes nog
minder. Hij kon vaak erg ruw zijn en
vloekte dan hartgrondig, maar nu was
hij als een lam. „Thuis" zei hij zacht:
„Ja jonges, daar zitte we nouen
hij snoof luidop, wreef met zijn vuile
knuist over zijn voorhoofd en gromde,
dat hij last van de rook had.
Ik kreeg het opeens benauwd. En
terwijl de gesprekken weer verder
gingen, iemand een grapje verkocht,
waarover de anderen hard mis
schien iets te hard? begonnen te'
lachen, ben ik stilletjes het lager uit-
geslopen.
DE avond was stil en helder. Rond
om het dorp stegen de besneeuw
de berghellingen op naar de hemel
waarin vriendelijk en vertrouwd de
sterren stonden. Automatisch richtte
ik mijn schreden naar de berghelling
aan de Noord-Westkant van het dorp.
Onder de brug, die ik moest passeren
„Thuis", zei hij zacht.
„Ja jonges, daar zitten
we noul"
ruiste de beek. Wild en wit oplichtend
soms, stroomde het water. Waarheen?
Even keek ik het na. Door het Wiesen-
tal zou het stromen. Naar Basel en
de Rijn in en met de Rijn naar Hol
land. Naar huis
Waarom zou ik het óók niet doen?
Boven lokte de top van de Hasenhorn.
Daarboven een wijds uitzicht naar het
Noordwesten. Automatisch liep ik
verder. Tot aan het smalle pad dat
naar de top leidde. Twee uur klimmen.
Zou ik?
Maar ik aarzelde niet lang en begon
te klimmen. Traag eerst, toen steeds
vlugger en vlugger. Mijn adem stootte
Nee, zo ging het niet. De sneeuw was
te dik. Mijzelf bedwingend liep ik
kalm verder, stap voor stap. Eerst
door het woud van gladde beuken
daarna door de dennen. Na een uur
zag ik de gladde heuvelhelling met op
de top, heel in de hoogte de eenzame
den, mijn einddoel. Ik verliet het pad.
Tot over mijn knieën zakte ik in de
sneeuw. Traag klom ik hoger en ho
ger. Beneden mij lag het dorp als een
donkere schim.
HOOG EN STOER stond de den
over mij heen. Ik leunde tegen
zijn ruwe stam. Er lag maar weinig
sneeuw onder en de mosachtige grond
was omgewoeld door reeën. Het waa
half twaalf. Rond en glad verdween
de helling voor mij in de diepte naar
het Wiesental. Hier kon mijn blik vér
uitdwalen. Daarginds achter die verre
bergrug moest Basel liggen en nog
verder, meer naar links misschien lag
Holland.
Lag Zeeland. Wat zouden ze thuis
doen?
Zo zat ik daar. Rond me de onein
dige stilte. Boven me de beschutting
van de den en daarboven de 'oneindig
heid van de hemel met de zilveren
sterren.
Toen voelde ik plotseling iets
vreemds. Een onbestemd gevoel was
het, een gevoel, dat ik niet kon be
vatten. Er was iets. Er was een levend
wezen, dat me vanachter naderde. Ik
voelde geen angst. Ik bleef zitten. Ach
ter mij knerpte zacht de sneeuw, alsof
ze beroerd werd door zachte kleine
voetstappen. Nóg bleef ik zitten, roer
loos. Ik hoorde een licht gesnuif en
toen ineens was het daar.
Trots, de ranke hals rechtop, stond
het op een meter of drie naast me. Ik
durfde mijn hoofd niet te bewegen
maar zag het langzaam in mijn ge
zichtsveld komen. Nu stond het voor
mij en kwam langzaam op me toe.
Ik heb nimmer in mijn leven zo iets
moois gezien. Het snuffelde op de
grond en schraapte zacht met een
poot in de sneeuw. Hoe lang het daar
stond weet ik niet. Ik weet alleen, dat
een warm gevoel van blijdschap me
doorstroomde. Zó maar, om dat mooie
dier. Toen beneden in het dorp de
klokken het nieuwe jaar inluidden hief
het plotseling de kop omhoog en luis
terde.
Bewoog ik mij? Ik weet het niet.
Maar ineens gaf het dier een korte
schreeuw en sprong weg. Met sierlijke
grote sprongen verdween het de hel
ling af. Toch voelde ik me niet langer
alleen.
RIE WEKEN NADIEN kreeg ik
een brief van thuis. „Ik heb een
vreemde Oudejaarsavond gevierd"
schreef mijn vrouw. „Ik ben namelijk
alleen thuis gebleven. Om tien uur ben
ik bij de kachel in slaap gevallen en
heb toen iets heel vreemds gedroomd.
Ik zag jou boven op een bergtop
zitten. Je leunde tegen een den en had
je handen rond je knieën geslagen. En
achter je stond een prachtig hert. Op
dat moment was ik heel dicht bij
je
