De levering van het Zeeuwse gas
Sluiskil in veilige handen.
is in
Fiction
We don't give you
a
golden
rain
of superlatives,
we give you
Soebardjo wenst stichting
Aziatisch-Arabisch blok.
Het vrije woord*
Het licht op rood!
Pas op, dat de melk niet overkookt."
A C. Z. de Carbonisation, een enorm bedrijf met interna
tionale allure en bron van welvaart voor Z.-Vlaanderen.
Waar het lied van de arbeid nimmer
verstomt*
cent
De intocht van de Lord Major.
Middeleeuwse traditie.
la de mijnstreek klaagt men
over de woningbouw.
En passant spreekt hij ook nog over Indonesië.
Donderdag 13 November 1952
ZEEUWSCH DAGBLAD
Pagina 3
In het Gereformeerd Gezinsblad van
Donderdag 6 November wordt in een
hoofdartikel geklaagd over het feit, dat
men ondanks herhaald verzoek de re
feraten niet ontvangen had, welke zijn
gehouden op de christelijk-sociale con
ferentie te Utrecht. „Bladen van aller
lei richting kunnen de stukken krij
gen", zo schrijft men, „maar een blad
dat de norm van Schrift en belijdenis
wil aanleggen, blijft van toezending
verstoken." Wij kunnen die klacht ver
staan en we hadden dan ook liever ge
zien, dat men niet het argument van
zuinigheid had laten gelden, waarm<-
men hu de redactie van het Gerefor
meerd Gezinsblad afwees; dat 't Ge
reformeerd Gezinsblad niet op de lijst
van bladen voorkwam, waaraan deze
referaten zijn toegezonden, is vermoe
delijk hieraan te wijten dat dit blad
geen dagblad is, maar een nieuwsblad,
dat driemaal in de week verschijnt,
Daarop gaat men in dit blad in op
het feit, dat de pers hier geen toegang
had als pers. Iedere journalist was wel
kom als deelnemer, maar hem werd
dringend verzocht zich tijdens de con
ferentie te houden aan de door het
dagelijks bestuur goedgekeurde versla
gen (verslagen overigens van ervaren
journalisten, die niet zo gemakkelijk
te verbeteren geweest zouden zijn!) en
zich te onthouden van commentaar.
Mèt het Gereformeerd Gezinsblad von
den ook wij deze gang van zaken aller
minst gelukkig. Maar met de conclusie
die dit blad hieraan verbindt zijn wij
het toch niet eens. „Socialisten, libera
len en barthianen heben het vrije
woord", zo schrijft men, „doch een pers
die de norm der Schrift wil aanleggen
is niet welkom".
Dit is een onwaarheid. De heer B.
die dit artikel in het Gezinsblad heeft
geschreven, was van harte welkom ge
weest en hij had er even vrij het woord
kunnen voeren als ieder ander. Dan
had hij alle referaten ontvangen en
dan had hij nu, na de conferentie, zijn
visie op het besprokene kunnen geven.
Hetzelfde hebben de andere bladen
gedaan, die eveneens de norm der
Schrift willen aanleggen. Dat de stem
van het Gereformeerd Gezinsblad hier
over thans nauwelijks gehoord kan
worden is toch wel eigen schuld!
Op de persen van De Telegraaf in
Amsterdam wordt sinds enige tijd de
Europese editie van de New York Ti
mes gedrukt; een order die Nederland
nogal wat deviezen, vooral dollars op
levert, waaraan we dringend gebrek
hebben. Er is echter een maar bij: ook
op Zondag moet het werk doorgaan,
want de Amerikaanse opvattingen over
de Zondag zijn anders dan de
landse. Bij De Telegraaf vond men dit
geen bezwaar; men vroeg vergunning
aan de Arbeidsinspectie om op Zondag
werkzaamheden te laten verrichten en
men kreeg die vergunning, nadat de
Arbeidsinspectie het advies had inge
wonnen van de georganiseerde druk
kers.
Dit was na de oorlog een novum,
want tot dusverre was door de Ar
beidsinspectie systematisch geweigerd
vergunning te verlenen voor Zondags
arbeid van welke soort ook en door
welke werknemer in de grafische in
dustrie dan ook. Een standpunt, waar
over men zich kan verheugen, ook al
komen de Maandagochtendbladen hier
door wel een beetje in het gedrang.
Wat is nu echter het gevolg van de
door de Arbeidsinspectie gemaakte uit
zondering? Dat Het Vrije Volk on
middellijk op de ketting is gesprongen
en om „dat beetje armslag" vraagt,
„dat ook de grafici op de Maandagmor3
gen ten goede zal komen". Daarmee is
naar ons gevoel het licht op rood ge
sprongen. Want als men „dat beetje
meer armslag" aan Het Vrije Volk zou
geven, zouden andere bladen uit con-
currentie-overwegingen moeten volgen
en waar is dan het einde?
Wij zouden dan ook liever zien dat
men de hele Amerikaanse order liet
schieten, dan dat men wijziging zou
aanbrengen in de thans bestaande toe
stand. De dag des Heren mag in geen
geval ondergeschikt gemaakt worden
aan betere Maandagochtendkranten!
„Toen we aan Axel, Hulst en Terneuzen voor het eerst gas leverden, is er
heel wat melk overgekookt. En ik verzeker U, dat menige Zeeuwse huis
vrouw in Februari of Maart van 't volgende jaar haar melk over zal laten ko
ken. Maar de huisvrouwen in de plaatsen, die ik net noemde, hadden het
nieuwe gas gauw door en kregen spoedig in de gaten, dat het koken van
een pannetje soep, nu niet meer b.v. een half uur duurde, maar slechts 20
minuten. De klap op de vuurpijl was, dat de gasrekening niet hoger was
geworden."
Dit verhaal deed ons ir van Altena, hoofdingenieur van de cokesfabriek
„Association Coopérative Zélandaise de Carbonisation" te Sluiskil, toen we
hem vroegen naar de perspectieven, die zich voor de Zeeuwse huisvrouwen
zullen openen, nu de cokesfabriek te Sluiskil gas gaat leveren aan de Zeeuw
se eilanden.
Wij zaten tegenover elkaar in de
sobere directieruimte, die omgekeerd
evenredig is aan de enorme fabrieks
complexen, die zich voor het directie
gebouw uitstrekken.
„De cokesfabriek", zo vertelde hij,
„levert gas met hogere calorische
waarde dan de gemeentelijke gasbe
drijven. Het soortelijk gewicht is la
ger. In verstaanbare taal wil dat zeg
gen", ging hij verder en toen volgde
het verhaal van het overkoken van de
melk.
De gemeentebedrijven, zo werd ons
verteld, blijven veelal distributiebedrij
ven. Dit brengt consequenties met zich
mee. Gunstige consequenties. Want de
tijd zal nu spoedig voorbij zijn, dat de
enorme gaten in de begrotingen van de
gasbedrijven door de gemeenten op
één of andere manier gestopt moeten
worden.
Centralisatie.
Al de gemeentelijke gasbedrijven,
een enkele uitzondering daargelaten,
werkten met grote verliezen. Op grond
van de algemene economische stel
regel, dat waar met kapitaal-inten
sieve installaties gewerkt wordt, men
het hoogst mogelijke economische ren
dement verkrijgt door centralisatie van
de productie-eenheden, kwam de door
de Nederlandse regering ingestelde
gascommissie tot de conclusie, dat de
kostprijs van het gas aanzienlijk ver
laagd kon worden door het centrali
seren van vele kleine gasfabrieken.
Deze stelling ging ook voor Zeeland
op en de keuze van de regering viel
op de cokesfabriek te Sluiskil. Deze
zal in verband met de gaslevering een
verkoopcontract afsluiten met het Di-
rectoriaat van Energievoorziening, dat
op zijn beurt het gas aan de gemeenten
zal leveren. Het Iaat zich aanzien, dat
de gastarieven zullen stijgen. Door de
hogere calorische waarde van het gas
zal men kunnen volstaan met een min
dere afname, zodat de gasrekening van
de huisvrouw per slot van rekening niet
hoger zal zijn.
Dat U nu gas gaat leveren aan de
Zeeuwse eilanden zal zeker consequen
ties voor Uw bedrijf meebrengen?",
was mijn vraag. „Och, dat zegt ons
eigenlijk weinig!", was het antwoord.
,De productie van dit gas zal bedrijfs
economisch beschouwd slechts 7 pCt
van onze eigenlijke productie bedra
gen. In dit grote dynamische bedrijf
zegt dat niet veel. Het is voor ons een
bijverdienste, die natuurlijk welkom is.
We zullen voor Zeeland 60.000 kub. me
ter gas per dag leveren. We schatten
deze productie op 18 millioen kub.
m. per jaar. Grote getallen zijn dit, die
ons echter in het raam van het grote
bedrijf ni*t zoveel zeggen."
Een uurtje later, toen ik in ijltempo
het hele bedrijf bezichtigde, begreep
ik deze woorden enigszins.
Ik heb gelopen over de enorme silo's,
waarin ladingen kolen van vele zee
schepen gestort kunnen worden; ik
heb daar op de hoge torens genoten
van het prachtige Zeeuwsvlaamse
land om even later te blikken in de
gloeiende massa van 1150° C.; ik heb
gloeiende cokeswagens in de blustoren
zien blussen en yiet verbazing gestaan
bij de vele ingenieuze installaties en
toen de dooltocht door gebouwen en
langs machines geëindigd was, reali
seerde ik me niet meer, hoeveel aparte
fabrieken ik had gezien. Ik zag de fa
briek te Sluiskil, die vetfijnkolen ver
werkt tot cokes voor de staalfabrieken.
En één van de vele bijproducten, die
uit het proces ontstaan, is het gas voor
Zeeland bestemd, dat voor de directie
een bijverdienste oplevert."
Van Franse oorsprong.
Laat ik U iets meer vertellen over
de „Association Coopérative Zélandaise
de Carbonisation G.A." te Sluiskil, aan
de hand van de gegevens, die dr M.
Camps, secretaris van de directeur, ir
H. Ledune, me verstrekte: Hoe komt
het, dat daar in de kanaalzone tussen
Terneuzen en Sas van Gent, bij Sluis
kil, een fabriek ligt, die gezien de
naam, Frans schijnt te zijn?
In de beantwoording van deze vraag
ligt het volgende stukje historie opge
sloten. In 1911, elf jaar voordat de
Staatsmijnen hun eerste cokesfabrie-
ken verbonden aan de mijn Emma te
Treebeek, besloten de directies van
een viertal hoogovenbedrijven in N.-
O. Frankrijk een cokesfabriek op te
richten om aan hun steeds stijgende
behoeften aan hoogovencokes te vol
doen. Omdat de Franse hoogovens in
sterke mate afhankelijk waren van de
uit het Ruhrgebied en Engeland te
importeren kolen, werd naar een mo
gelijkheid uitgekeken om de transport
kosten zo laag mogelijk te houden.
Omdat de toenmalige gunstige eco
nomische vrijhandelspolitiek aantrek
kingskracht uitoefende op de buiten
landse kapitaal-investeringen in Ne
derland en er geen monetaire grenzen
bestonden ten opzichte van de kapi
taalsverschuivingen, besloten de di
recties van de hoogovenbedrijven hun
bedrijf in Sluiskil te vestigen. Sluiskil
lag immers aan een diep vaarwater in
het centrum van de Europese cokes-
kolenproducenten en bood gunstige
transportmogelijkheden.
Het oorspronkelijke fabrieksproces
omvatte de vervaardiging van
uit kolen en het winnen uit het vrij
komende gas van bijproducten als teer,
ammoniak weike met zwavelzuur am
moniumsulfaat geeft ent benzolen.
Door destillatie van de ruwe teer werd
naast de lichte bestanddelen zoals de
benzol verder pek, carbololie, creosoot
olie, naphtaline en anthraceen gewon
nen. Wij mogen U deze opsomming van
producten niet onthouden, want zij zijn
zeer kostbaar. Kostbaar, omdat zij de
grondstoffen vormen van de industrie
voor chemische kleurstoffen, kunst
meststoffen, verven, vernissen enz.
Wij deden maar één greep. Het is dui
delijk, dat aan het proces van het car-
boniseren van vetkolen meer vast zit
dan men oppervlakkig zou denken.
De cokesfabriek te Sluiskil weet er
van mee te praten en in het bijzonder
de directie, die het vervaardigen van
deze producten door wijzigingen in
de installaties laat afhangen van de
situatie op de wereldmarkt.
Wij zullen U een beschrijving van
het gehele proces besparen. Pagina's
zijn hierover vol te schrijven. Ook is
het moeilijk enkele in het oog lopende
procédé's te verhalen. Want alles is
even indrukwekkend. Veel van de bo
vengenoemde producten vragen een
fabriek apart. Laten we slechts dit
vermelden, dat per dag 40 wagons ge
laden met cokes naar Frankrijk ver
trekken.
Op halve kracht.
Het bedrijf verwerkt 1.100.000 kg
kolen per dag en werkt tengevolge
van de geleden oorlogsschade nog op
halve kracht. Het bedrijf kwam voor
credieten van de Herstelbank in aan
merking. In 1954 hoopt men weer op
volle kracht te werken. De fabriek
produceert 10 pCt van de totale Ne
derlandse cokesproductie en is de der
de cokesfabriek in Nederland.
De kern van het proces heeft plaats
in een batterij bestaande uit 66 ovens,
waarin verpulverde en een tot een zo
rendabel mogelijke structuur gemeng
de kolen met behulp van een grote
verrijdbare brug beurtelings worden
gedrumd. De oven, die gevuld is met
een gloeiende massa, wordt leegge-
drukt, waarna de gloeiende cokesbon-
ken in een cokeswagen vallen. De co
keswagen wordt in de blustoren ge
reden, waar zij met water wordt ge
blust.
Naast deze fabriek is de „Compagnie
Neerlandaise de l'Azote" verrezen, de
stikstoffabriek, die uit het gas water
stof haalt voor de stikstofbereiding.
Ook deze fabriek verschaft honderden
uit Zeeuwsch-Vlaanderen werk. Het
onttrekken van waterstof aan het gas
door de l'Azote geeft het Zeeuwse
gas de hoge calorische waarde.
Temidden van de fabriekscomplexen
van het cokesbedrjjf staat het com-
pressiegebouw, waarin de krachtige
pompen staan, die het gas in de pijp
leidingen naar de Zeeuwse gashouders
Dit gebouw is slechts een klein
onderdeel van het gehele bedrijf; maar
voor Zeeland vaii groot belang. Hier
zal het hart van de Zeeuwse gasvoor-
ziening kloppen.
Stabiel.
Wij hebben deze middag in Sluiskil
dat daar aan het kanaal een
bedrijf is gevestigd, dat een interna
tionale allure heeft, dat de Neder
landse deviezenpositie verstevigt, dat
voor de stabiliteit van de werkgelegen
heid in Zeeuwsch-Vlaanderen instaat
en dat een constante levering van het
gas aan Zeeland waarborgt.
Er zal heel wat water door de Schel
de moeten stromen, voordat dit bedrijf
zijn productie staakt. De coöperatie
van staalfabrieken staat voor een ge
regelde afname van de cokes in, met
als gevolg dat een verkoopprijs van
cokes beneden de kostprijs niet tot ge
volg zal hebben een stopzetting der,
productie en dat dus steeds een regel
matige voorziening van gas gewaar
borgd is. Hierbij komt dan nog dat de
markt van de fabriek over de gehele
wereld verspreid ligt. Het bedrijf is
voor een groot deel exporterend.
„De binnenlandse markt is voor ons
moeilijk bereikbaar" zo zei men ons. De
hiervan is de Schelde, die het
spoorwegverkeer naar Nederland over
België dwingt, alwaar de hoge vervoer-
tarieven nadelig werken op de ver-
Met onze lekenogen hebben we ge-
Ongezonden Mededeling adv.)
WIJ GEVEN U GEEN
VUURWERK
VAN GROTE WOORDEN,
WIJ GEVEN U
speurd of de levering van het Zeeuw
se gas wel veilig is. Niets hebben we
kunnen ontdekken, waar het proces
zou kunnen stagneren. Op alle strate
gische punten staan dubbele installa
ties opgesteld.
Wij zijn overtuigd, dat daar aan het
kanaal van Terneuzen naar Sas van
Gent bij Sluiskil een fabriek gevestigd
is, die met haar buurman de l'Azote,
moeilijk haar weerga in Zeeland zal
vinden en die een bron van welvaart
voor Zeeuwsch-Vlaanderen en in het
bijzonder in de toekomst voor de
Zeeuwse eilanden Walcheren en Zuid-
Beveland zal betekenen.
Maandag hebben de Londenaren
weer genoten van het traditionele
schouwspel van de intocht van de Lord
Major. Dit jaar was het Sir Ruert de
la Bere, die zijn intocht in Middeleeuw
se pracht en praal deed. Volgens de
traditie was hij gekleed in een scha.r-
laken-rode toga en een zwarte drie-
hoekssteek. Zijn staatsiekoets werd ge
trokken door zes vurige paarden.
Onze foto laat de tocht zien van
Londens magistraat van dit jaar door
de City van de Guildhall. De bijna 200
jaar oude in rood en goud uitgevoerde
koets passeert juist het Mansion House,
waar vele toeschouwers waren samen
gedromd.
Verordening op de bedrijfs»
rechtspraak vastgesteld.
Het mijnindustriegebied is wel eens
het „sociale paradijs" genoemd en niet
ten onrechte, want de z.g. sociale
zekerheid is er tot ec.i maximum op
gevoerd. Desalniettemin blijven er
wensen. Zo heeft de MijnindusLie-
raad dezer dagen een telegram ver
zonden aan de minister van Economi
sche Zaken, waarin geprotesteerd
wordt tegen de trage gang van zaken
bij de woningbouw, met name ten aan
zien van de eigen bouw door perso
neelsleden der mijnen. Men wijst er
op, dat nog steeds J in definitieve
toezegging is ontvangen, dat nog dit
jaar met de uRvoering van de bij
Wed ropbouw ingediende plannen
kan worden begonnen en dat dit het
stimuleringsplan kolenproductie be
lemmert. Men vraagt dan ook om een
spoedaudiëntie.
BEDRIJFSPECHTSPRAAK.
In dit gebied ziet men terdege in,
dat het economische leven een zelf
standige, zelfbesturende taak heeft en
een bewijs hiervan is de vaststelling
van de verordening betreffende de
bedrjjfsrechtspraak voor de Neder
landse mijnindustrie. Krachtens deze
verordening zullen voor de verschil
lende onderdelen der mijnonder
nemingen geschillencommissies in het
leven worden geroepen, welke uit be-
drijfsgenoten zijn samengesteld. Hier
kan de arbeider terecht als er ver
schil van mening is over de toepas
sing van regelingen betreffende de
arbeidsvoorwaarden. Beroep op een
centrale geschillencommissie blijft
onmogelijk.
Productie van synthetische gassen
in Amerika.
Geleerden in dienst van de Amerl
kaansa regering zijn erin geslaagd
synthetische gassen te produceren door
het verbranden van onderaardse kolen-
lagen. Uit deze gassen kunnen brand
stoffen en synthetische chemicaliën
worden bereid. Het resultaat is de
vrucht van de proeven, welke men
de afgelopen zes jaar te Gorgas (Ala
bama) heeft gedaan.
Op deze wijze zal men millioenen
tonnen steenkool kunnen gebruiken,
die volgens de huidige methoden niet
gedolven kunnen worden wegens te
hoge kosten. Het is voor het eerst, dat
de in de V.S. op deze wijze synthe
tische gassen worden gewonnen.
Geen verblijfsvergunningen voor
hulppredikers in Oost-Duitsland.
Bisschop Dibelius, het hoofd van de
Evangelische Kerk in Duitsland, heeft
in zijn openingsrede van de vergade
ring der synode van Berlijn en Bran
denburg een Oost-Duitse provincie
medegedeeld, dat Oost-Duitsland
geweigerd heeft verblijfsvergunningen
te verschaffen aan West-Duitse hulp
predikers voor Oost-Duitse gemeenten.
Men zal nu leken moeten benoemen.
Ook hebben de Oost-Duitse autori
teiten niet toegestaan, dat kantoren
van kerken werden overgebracht van
West- naar Oost-Berljjn.
(Yan onze correspondent Alfred van Sprang)
TEHERAN, Nov. 1952. De viermotorige Languedoc van de Egyptische lucht
vaartmaatschappij Misrair kruist rustig over de okerkleurige woestijn
van Irak. In een van de fauteuils zit de vroegere minister van Buitenlandse
Zaken van Indonesië dr Achmed Soebardjo. Met een speciale opdracht van
zijn regering maakt hij een oriëntatiereis door de Arabische landen. Na
Egypte, Saudi-Arabië (waar koning Ibn Saud hem het gebruikelijke gouden
zwaard cadeau gedaan heeft), de Libanon en Syrië is hij nu in gezelschap
van zijn secretaris op weg naar Iran.
„Bent U tevreden over Uw reis.
Er volgt natuurlijk een diplomatiek-
vaag antwoord.
„O, jawel...."
„Wat denkt U van Syrië....?
„Heel interessant. President Selo is
een man, die heel goed inziet wat zijn
land nodig heeft."
„Heeft U kolonel Shishakly ook ont
moet....?"
„Inderdaad.
We praten over de toestand in Ne
derland en in Indonesië en over het in
stellen van nieuwe Indonesische con
sulaten in verschillende Arabische lan
den. En over de verdere reisplannen.
,U gaat in Teheran natuurlijk Ka-
chani opzoeken...."
„Ja...."
„En dr Mossadegh....?"
„Dat hoop ik...."
Maar de Indonesische vertegenwoor
diger spreekt niet over het ware doel
van zijn reis. Dat is tweeledig: de
stichting van een Aziatisch-Arabisch
blok en het opwekken van belangstel
ling voor de Indonesische eisen op
Nieuw-Guinea. Het is langzamerhand
een publiek geheim, dat de vroegere
minister van Buitenlandse Zaken op
dracht heeft om de bereidheid te pol
sen van de Arabische landen om zich
aan te sluiten in een groot politiek
blok, dat zowel de Islamitische als de
nlet-Islamitisehe landen van Noord-
Afrik» tot Indonesië zou omvatten.
Een dergelijk blok zou natuurlijk
grote invloed kunnen ontwikkelen in
de Ver. Naties, vooral waar het in vela
gevallen steun van het communistishe
blok zal krijgen. In Egypte heeft Soe
bardjo echter weinig animo kunnen
opwekken voor dit plan. En begrijpe
lijk, omdat Egypte in de bestaande
Arabische Liga de leidende natie is.
In een blok waarin veel grotere mo
gendheden als Pakistan, Indonesië en
wellicht ook India verenigd zouden
zijn moet Egypte die positie natuurlijk
prijs geven.
Aangemoedigd.
Na een week van audiënties en be
sprekingen, besloten met een groot di
ner op de Indonesische legatie (waar
op de Nederlandse gezant op demon
stratieve wijze niet uitgenodigd was)
is dr Soebardjo weer verder getrokken
om belangstelling op te wekken voor
het plan. In officiële klingen bewaart
men een volkomen stilzwijgen over
het resultaat van het bezoek. Het i3
echter bekend, dat Iran niet afwijzend
staat tegenover het Indonesische voor
stel. Tenslotte past het min of meer in
het plan van de Iraanse islamitische
leider Ayatollah Kachani, die druk be
zig is met de organisatie van een soort
gelijk blok, dat echter op religieuze
grondslagen zou komen te rusten. Het
is dan ook met een zekere aanmoedi
ging, dat de Indonesische afgezant het
vliegtuig naar Bagdad genomen heeft.
