DE ELZASSER EN ZIJN DAGELIJKS BROOD VLAANDEREN, niet alleen het land van de Pallieters en Uylenspiehels. In het nieuwe Ens zal Schoklands oude kerkklok luiden* Een gewoon verhaal van gewone dingen Over kaas, die men moet leren eten, over katoen, linnen en potas en over culturele schatten. m mat Over Vlaams leven en Vlaamse literatuur Moderne leven beïnvloedde ook hier de letterkundigen. drs J. KWEKKEBOOM (r~- 'J H Zaterdag 19 Juli 1952 ZEEUWSCH DAGBLAD Pagina 3 pn instru- ^mcerteer- Ee Gentse Jde Pauw. ïadden ge- irachtingen jk gezegd, Zeker, het stemmen- ie tenoren ®:en zeer ftruk, maar ïg aangaat "at soms erlij k stac- e afgeron- joral in latuur- fcingen meer jrote wer- orium, Mo- reszeiten) fn de wat ïtrale be- met orgel, l niet be- al moet het orgel door joven- pauze Je oud- Jt/laamse Joerend in klank een te zijn. it vreemd, wicert en- Maar des- rvan voor- Ie eens de Dat was of iets lassieke 3s en mu le inter- ieel: Pre- Ghijn en pege. B. de Een paar dagen maar ben ik in de Elzas geweest en ik moet het U bekennen: het land heeft me te pakken. Dat klinkt misschien vreemd, maar is liefde „op het eerste gezicht'' tussen een jongen en een meisje ro vreemd? Zo kan men immers ook onmiddellijk liefde opvatten voor een landstreek, een volk. Men kan proberen dat gevoel te gaan ont leden; wat is nu het bijzondere van de streek? Is het het landschaps- schoon? Inderdaad, de Elzas is mooi in mijn vorige artikel heb ik U er al van verteld. Maar ik weet dat er mooiere plekjes in de wereld zijn. Is het dan misschien de bevolking, die rustige, blijmoedige El- zassers, die al door zoveel leed en bloedig geweld gegaan zijn? Ik geloof, dat het de sfeer is, de harmonie tussen land en volk, die me zo aantrekt. Natuurlijk vindt men die harmonie in iedere streek maar juist in de Elzas heeft het me bijzonder getroffen. En daarom ga ik U nog iets van deze mensen vertellen. Niet omdat het zo bijzonder of zo ongewoon interessant is. Maar juist omdat het zulke gewone mensen zijn, die net al wij hard moeten werken voor hun dagelijks brood. En het is altijd de moeite waard dat door te geven1 Het is geen arm land, de Elzas. Econo misch kan men meedoen en cultureel is men rijk. Op de bergweiden grazen de schapen en koeien en in de dalen liggen de ta baks- en hoptuinen. De Elzasse wijn en bier is alom bekend en vermaard zijn de „Munster" en „Gerome", de kazen, die de fabrieken verlaten. Probeer de „Munster" eens te eten. De eerste keer walgt u er van. De tweede keer zegt u: ,Het gaat wel" en de derde of vierde iieer wilt u niets anders eten na het zwa re /ranse diner. Het was in 1904, dat men in de Elzas het waardevolle kalimineraal, het potas, aantrof. Een periode van betrekkelijke welvaart brak aan. Nu vindt men ten Noordwesten van Mulhouse een bloeiende potasindustrie, die duizenden arbeiders die in het agrarisch bedrijf geen emplooi meer konden vinden, werk verschaft. In 1950 bedroeg de productie van de Elzas 890.000 ton. Sociaal-medisch centrum. Het moet gezegd worden dat de om standigheden waaronder de arbeiders werken, goed zijn. Ten Noorden van Mul house is een groot dorp verrezen van keurige arbeiderswoningen. In dit dorp ligt het sociaal-medisch centrum, waar iedere huismoeder terecht kan, welke zorgen ze ook heeft. Een medische en maatschappelijke staf staat tot haar be schikking. En voor de ontspanning is ook gezorgd. De opgroeiende jeugd, die wel bent voor het asphalt bestemd was, w ordt opgevangen in net ingerichte club huizen, waar speciale leiders ze bezig houden. En dan is daar nog het grote theater, waar geregelde toneel- zang- en muziekuitvoeringen worden gegeven. Ja, voor de Elzasse arbeider in de potas- mijnen wordt uitstekend gezorgd. Voorts kent de Elzas nog een bloeiende textielindustrie, waar 70.000 arbeiders hun dagelijks brood verdienen. Wie kent niet de Elzasse linnen en katoen? Talrijk zijn de olieboortorens in het landschap. En dan mogen we niet over slaan de ijzer- en machine-industrie. Goede kanalen en een dicht spoorwegnet maakt de ontwikkeling van deze indus trieën mogelijk. En, hoe kan het anders in dit landschap, het water, „de witte steenkool", levert een groot deel van de electrische energie. Ja, de Elzas, dat daar ligt eigenlijk in het hartje van West-Europa, heeft zijn kansen weten te benutten. Economisch weet het mee te doen. In de bergen vindt men een bestaan in het agrarisch bedrijf en in de klein-industrie. En zjj die daar overbodig waren, vloeiden ar naar de steden, Mulhouse, Colmar en ook Straats burg, waar de groot-industrie hen op ving. En de Elzas is „touristen-exporte rend" Een bijverdienste voor de nijvere bevolking die het karakter van een van de hoofdmiddelen van bestaan gaat aan nemen. Bewaarde schatten. Maak een reis van enkele dagen door het land. Nee, het is niet in de eerste Slaats de nijverheid van de bevolking ie u aanvankelijk imponeert, maar het zijn de grote culturele schatten, die in de dorpjes en de stadjes bewaard zijn gebleven. Reis van Straatsburg naar het Zuiden en doe het middeleeuwse dorpje Rosheim aan, dat daar ligt aan de voet van de Vogezen. Door een wondermooie poort rijdt u de plaats binnen en dan ligt daar links de Eglise Saint Pierre, in de twaalfde eeuw in een puur romaanse stijl gebouwd. Imposant is dit bouwwerk, waarvan het primitieve beeldhouwwerk op de kantelen zo ongerept bewaard is gebleven. Men zou in dit plaatsje uren kunnen verblijven. Maar we moeten ver der. Enige kilometers verder ligt Ober- nai, het stadje dat beroemd is om zijn stadhuis, gebouwd in een vroeg renais- sance-stijl. Neem even een kijkje in de raadszaal, waar de wand vol hangt met schilderijen, voorstellende Bijbelse tafe relen. Maandagsmorgens heeft u het ge luk om tijdens een wandeling door het stadje vrouwen aan te treffen, gehurkt aan het snelvlietende beekje, die bezig zijn de was te doen. We kunnen zo wel een tijdje door gaan. De indrukken, die men in de Elzas opdoet zijn te veel om in één kolom te verhalen. Ik zou haast zeggen: Overtuigt U en zie. En vergeet dan niet uren te wandelen in de steden Mulhouse, Colmar, Epindl en Straats burg. Het zijn steden met meer dan één museum, waar de Elzasse volks kunst wordt bewaard; waar men uren kan ronddolen, geheel opgaande in het rijke verleden van dat gedeelte van Frankrijk, dat de Elzas heet. Groenland heeft het hoogste t.b.c.-sterftecijfer. Van de Groenlandse bevolking, die ongeveer 22.000 zielen telt, sterven jaarlijks circa 600 mensen. Een derde deel van de sterfgevallen wordt ver oorzaakt door tuberculose, aldus „Po- litiken". Een commissie van Deense geneeskundigen, die deze cijfers heb ben bekend gemaakt na een nauw gezet onderzoek naar de gezondheids toestand der Groenlandse bevolking, heeft becijferd, dat het hoogste sterfte cijfer in de gehele wereld hier wordt genoteerd. Het t.b.c.-sterftecijfer voor geheel Denemarken met inbegrip van Groenland bedraagt 14 per 100.000 inwoners. De commissie heeft nu de uitbrei ding van het aantal ziekenhuizen voorgesteld en het Deense Rode Kruis heeft acties voorbereid, die voorzien in de bouw van barakken met onge veer 600 bedden. Ingezonden Mededeling (Adv.) VOOR DE ZONDAG Gij bidt en gij ontvangt niet, omdat gij kwalijk bidt. Jacobus 43. Er zijn altijd teleurgestelde bid- den dagelijks om zulke zaken, die ders geweest, ondanks het muur- ze eigenlijk naar het woord van vaste woord van de Here Jezus: Jacobus, in hun „wellusten", van „Een ieder die bidt, die ontvangt!" plan zijn te verteren. t Teleurgestelde bidders om meer En soms is God zo genadig, dat dan één reden. Hij zulk een „kwalijk gebeden" ge- Hier in de brief van Jacobus zo- bed wel verhoort, teneinde de mens danige bidders, die „kwalijke" bid- te beproeven wat hij nu met die ders genoemd worden. „gebedsverhoring" doen zal. Mensen dus, die kwalijk.. KWA- Maar het ligt in Gods lijn, dat DELIJK bidden. Van God iets be- Hij kwalijk gebeden „beden" NIET geren en vragen dat eigenlijk het verhoort. Dat Hij zijn gelaat af- daglicht niet zien mag. wendt van de zodanige bidders, die Jacobus zegt tot deze mensen: en Hem alleen maar gebruiken willen er klinkt verontwaardiging in zijn in tijden van nood en ten eigen ge- stem. Hoe durft u'. Hoe durft u! rieve. Hoe durft u God aanspreken, Lezers, laten deze woorden van ALS HET U NIET OM GOD TE de Apostel Jacobus uw bidden cor- DOEN IS! rigeren! Want ik geloof niet dat een Hoe durft u bidden als u een zo- mens God meer BELEDIGEN kan danige EGOÏST zijt, dat a alleen dan in het gebed, ik bedoel dan, in uzelf op het oog hebt. het ego'istisch gebed, in het KW A- Hoe durft u vanaf uw ziekbed LIJK gebed! bijv. tot God te roepen om gene- Terwijl daarentegen er geen zing.... terwijl het eigenlijk in uw machtiger Hemelse Zegen denkbaar bedoeling ligt om.als God u is, dan in de naam van Jezus en tot beter zal willen maken.... uw Gods eer, te bidden als een kind., leven toch weer te leven BUITEN „Onze Vader. Die in de hemelen HEM OM EN PUUR VOOR zijt". UZELF! En laat dan al uw begeerten in Hoe durft ge om een gezond bidden en smeken en met dankzeg lichaam vragen als ge dat lichaam ging maar bekend worden bij de niet wilt laten zijn wat het zijn Vader, Die waarlijk om Christus' wil moet, EEN TEMPEL VAN DE HEI- het gestamel van de zondaar hoort LIGE GEEST! en verhoort. Vele bidders bidden kwalijk. Bid- Haamstede. J. VAN VLIET. MULHOUSE is een van de hoofdsteden van de Elzas met een industrie die er wezen mag. Maar het is ook een oud stadje dat de schatten van eeuwen nog ongerept heeft bewaard. Menige schilder en tekenaar (dit is een reproductie van een tekening van I. Klippstiehl) heeft hier zijn kunste naarshart verloren! Het oude is voorbij gegaan tien ;euw Ned. Hervormd kerkje is in aanbouw. Als over enige maanden het nieuwe Hervormde kerkje van Ens, in de Noord c. „-reed is, zal het eeuwenoude klokje van het kerkje op Schokland, dat een eeuw geleden de Schokker vissers nog naar hun bedehuis riep, naar het nieuwe kerkje worden overgebracht. Dan zal h-t oude ziin voorbij gegaan en het nieuwe zijn rechten hebben genomen. Heel weinig is er overgebleven van het oude Ens, dat tegenwoordig de Middel- buurt wordt genoemd en dat eens op een eiland, Schokland, was gelegen. Schok land is ook een stukje Noord Oost Polder geworden, al steekt het dan nog als een verhevenheid boven het vlakke polder land. In de naamgeving van het splinter nieuwe dorpje Ens wordt de herinnering aan het verleden bewaard. Het oude kerkje in de Middelbuurt is vrijwel het enige overblijfsel van het oude Ens. En het is al bijna honderd jaai geleden, dat de Schokkers er voor het laatst samenkwamen. Dat was in de tijd, toen Schokland nog twee dorpjes had, die door een loopplank zonder leuning met elkaar waren verbonden. Die dorpjes waren heel klein. Zij bestonden hoofd zakelijk uit armoedige hutjes. De Schok kers hadden het arm, want hun kleine brokje grond gaf practisch geen andere Het lijkt misschien wat gewaagd in kort bestek te willen schrijven over het verband van literatuur en leven bij een volk. Anthonie Donker publiceerde in bezettingstijd een vrij uitvoerig boek over „Karakter trekken der Vaderlandsche Letterkunde". (Het bepalend lidwoord, dat men aan 't begin van de titel zou verwachten, liet hij wijslijk weg!) Critici vroegen zich af of de voorstelling van zaken niet te eenvoudig was. Kan men wel spreken van karaktertrekken van de letteren van heel een volk? van j s en t'aulus kerk te Rosheim dateert uit de 12e eeuw en is een stijl- w^lnl9e nog overgebleven bouwwerken in een ongerepte Romaanse v sterk en massief zonder de dikwijls bombastisch aandoende versie ringen van latere bouwstijlen. Terecht werd er gezegd, dat men veel meer moest rekenen met de verschillen in geaardheid tussen dit en dat gewest en tussen deze en gene streek. En toch moet er een grootste gemene deler zgn, want Hulzinga verkondigde toch zeer beslist geen onzin, toen hij sprak van „Nederlands Geestesmerk". De waar heid ls, dat In de geesteswetenschap tenslotte elk eenvoudig beeld de toe stand Iets mistekent: Hét noemt het meest opvallende en laat de kleine va riaties weg! EIGEN AARD. Wij hebben thans het voordeel, dat we zien naar een betrekkelijk beperkt terrein. Daarbij is 't streekverschil in de geaardheid der bevolking dan niet zo uitdrukkelijk, dat men tot in ver deling op verdeling treden moet. Het Vlaamse volk heeft onbetwist een eigen aard, waarvan de trekken door om geving en historie grotendeels bepaald voor 't speurend oog gemakkelijk te onderkennen zijn. Opvallend ls voor ons, de Noorderlingen, Protestanten boven dien en van een puriteinse Inslag, de da verende levenslust en zinnelust der Vla mingen. Daarnaast en in verband daarmee de bekende Roomse gemeen zaamheid met al wat heilig ls Vlaan deren ls overwegend Rooms! Doch Vlaanderen is niet alleen zo als men het zo gaarne ziet het land van de Pallieters en de Uylenspieghels of het land van de vergane grootheid met de oude steden en de stille waters. Want men vergeet te vaak en dit helpt toch mee de aard bepalen dat het moderne leven deze streek niet on beroerd gelaten heeft. Het moderne le ven met zyn sociale spanningen, zijn al te grote gerichtheid op de materie die de Vlaming toch reeds eigen was zijn verwereldlijking en zijn ver schrikkingen. En ook dit mogen wij zeker niet vergeten Vlaanderen is opnieuw ge worden een centrum van cultuur in de Dietse taalgemeenschap! Dit moet men wel voor ogen houden als men een beeld wil krijgen van het leven der Vlamingen in al zijn schakeringen, dit leven zoals men het weerspiegeld vindt in de lite ratuur. Men verwachte in deze beschouwing geen volledigheid. Wij noemen niet eens alle belangrijke namen. We vra gen slechts aandacht voor enkele din gen of hopen die wanneer reeds aanwezig te doen verscherpen. Daarbij kan de allereerste opleving der Vlaamse letteren hier onbespro ken blijven: De namen van Conscience en Gezelle en we hopen: ook enkele van hun werken1 zijn algemeen AUGUST VERMEYLEN ....type van de nieuwe Vlaming bekend. Wij richten onze aandacht pas op de volgende generaties en me nen met enkele typeringen te mogen volstaan. VERNIEUWING. De grote vernieuwing op literair ge bied kwam, evenals ln het Noorden, en daardoor beïnvloed, ln Vlaanderen aan het einde van de vorige eeuw door de stichting van een nieuw tijdschrift: DOOR .a „Van Nu en Straks". De enthousiaste stichters van het fraaie blad hadden één doel voor ogen: de Vlaamse litera tuur te brengen op Europees peil! En deze opzet is vooral onder leiding van August Vermeylen geslaagd! Merkwaardige figuur, August Vermey len (18721946), het duidelijkste type van de nieuwe Vlaming: De Vlaming moet zelfstandig zijn! Zijn „Verzamelde Opstellen" getuigen nog steeds van zijn kunstenaarschap en van zjjn overtui gend leiderschap. Internationaal was hij gericht en hij meende te kunnen steunen op „het zuiver menselijke": We vinden bij hem een breken met de gangbare gemoedelijkheid wat zeer heilzaam was doch ook een breken met de Christelijke traditie wat vol gevaar moest zijn! Evenals ln het Noorden werd de oppermachtigheid van de kunstenaar geproklameerd en de gebondenheid aan gemeenschap en moraal ontkend. INVLOED VAN GEZELLE. Doch ln Gezelle beluisterde hij de inogeiijKneuen uu„ ecu oitvaishaven voor de visserij op de Zuiderzee te zijn. ONTRUIMING WAS NOODZAAK. De zee gaf hun dus een bestaan, maar zij ontnam hun ook veel, want als de storm opstak, spoelden de golven over het eiland en dan moesten de vissers zich in veiligheid stellen op de zolders van huil kleine huisjes. Toch waren ze zó aan het eiland gehecht, dat zij het alleen toen de regering in 1858 tot ontruiming be sloot, wilden verlaten. Nadien zijn er in het kerkje van het oude Ens dus geen godsdienstoefeningen gehouden. Wel is het in de loop van de jaren voor andere doeleinden gebruikt. Na de ontruiming van net eiland ble ven er enkele gezinnen wonen. Er moest immers voor het onderhouden van het eiland en voor de scheepvaartverlichting worden gezorgd. En ieder jaar kwamen er rietsnijders, want er groeide veel riet op Schokland. Die rietsnijders sloegen hun bivak op in de voormalige kerk en maakten er ook een kookgelegenheid ln, zodat het interieur er niet mooier op werd. Na het droogvallen van de polder heeft men het kerkje ingericht als mu seum en intussen verrijst in het nieuwe Ens het nieuwe kerkje, dat uiterlijk nogal wat gelijkenis vertoont met dat op de Middelbuurt. Het heeft ook een klokken torentje, waarin straks ook het oude klokje van de Middelbuurt een plaats zal krijgen. Wij hebben aan onze mede werker, drs J. Kwekkeboom, le raar aan t Chr. Lyceum v. Zeeland een moeilijke vraag voorgelegd: „Wilt U voor ons blad eens een artikel schrijven, waarin het ver band gelegd wordt tussen de Vlaamse volksaard en de Vlaam se literatuur?"De meesten onzer immers kennen wel dat sappige Vlaams, dat goedmoedige en le vensblije en we zien er de Bel gen, die juist in deze dagen in zo grote getale onze provincie be zoeken, op aan. Is dut juist? Be oordelen we die Vlaamse litera tuur wel op haar juiste waarde en is er wel dat verband tussen leven en literatuur? Op deze vra gen heeft de heer Kwekkeboom het antwoord gezocht en er tevens een kleine karakteristiek bijge voegd van de voornaamste Vlaam se schrijvers van heden. We ho pen dat dit artikel ertoe mag bij dragen, dat de banden tussen on ze provincies nog hechter zullen worden. kunstenaar en via hem kwam hij tot Vlaanderen en het Vlaamse land terug. Via Gezelle ook werd de Europees Inge stelde een verdediger van het literaire particularisme. Vermeylen was ook een scheppend kunstenaar. In zjjn wonder baarlijk plastisch verwoorde philosophl- sche roman „De Wandelende Jood" gaf hrj het verhaal van de moderne geboren opstandige, die tenslotte gelouterd wordt door een eenvoudige liefde en ar beid in de gemeenschap. Het telkens en telkens weer afgewogen werk is een unicum In heel de Dietse cultuur! Ook als kunsthistoricus en hoogleraar moet Vermeylen nog genoemd worden. Zijn „Geschiedenis der Europeesche Plastiek en Schilderkunst" ls een boek van hoog gehalte en brede opzet. Vermeylen ls de grote vertegenwoordiger van het mo derne, intellectueel omhoogstrevende Vlaanderen! STIJN STREUVELS. De grote epicus, de verteller van Vlaanderens land en natuur, werd Stijn Streuvels, Gezelle's neef Frank Lateur( geb. 1871). Autodidact begint hij schuchter te verhalen, zijn beschrij ving wordt steeds breder en bereikt tenslotte door bezinning en verdie ping hoewel men warme gods dienstigheid in zijn werk te weinig aantreft een hoogtepunt met „De Vlaschaard", de beschrijving van de opeenvolging van seizoenen en ge slachten over een vlasveld, waarbij het menselijk leven tragisch is, omdat het in de durende natuur niet duren kan KAR EL v. d. WOESTIJNE. Een ander uit de kring „Van Nu en Straks" is Karei van de Woestjjne (18781929), individualist uit een over verzadigde tijd. Eindeloos levensmoe en innerlijk gespleten, heeft hij steeds weer in geraffineerde bewoordingen eigen lijden en eigen pijn gecultiveerd. Aan grijpend is zijn werk zeer zeker: Aards en hemels voeren strijd in hem. Daarom zal men zijn werk ook later lezen: be sef van zonde ls van elke tijd! En toch Je „Jutlandia" gaat weer naar Korea. Het Deense hospitaalschip „Jutlan dia", dat in Juni uit de Koreaanse wateren in Kopenhagen terugkeerde, zal worden verbouwd. Medio Septem ber gaat het schip weer naar Korea. Op het schip zal een landingsdek worden gebouwd voor helicopters, die kunnen worden ingeschakeld bij het gewondenvervoer. Voorts zal op het schip een oogkliniek worden inge richt. De „Jutlandia" zal ook worden uitgerust met een zeewaardige motor boot voor het vervoer van gewonden. Jouhaux oprichter van „Strijdende democratie". Léon Jouhaux, de Franse winnaar van de Nobelprijs voor de vrede van 1951, heeft verklaard, dat hij een nieu we beweging in het leven wil roepen, die de „gewone man" meer wil laten deelnemen aan het internationale po litieke leven. De nieuwe beweging zou „Strijdende democratie" heten. Jou haux hoopte, dat dergelijke bewegin gen tegen April 1953 ook in andere landen in de gehele wereld zouden worden gesticht zodat later het eerste internationale congres gehouden zou kunnen worden. Hier wordt het leed gekoesterd tot men er van walgt. Zijn werk is ty pisch dekadent. Het zal slechts enkelen ook later boelen. MAURITS SABBE. In dezelfde tijd leeft Maurits Sabbe (18731938), doch bulten de bent. HU is de gemoedelijke schilder van de sfeer der kleine steden, de man die peinzend zit aan stille, grachten en luchtigjes phllosopheert over de grootheid van het verleden en het toch ook thans wel zoe te bestaan. En hoort ook hij hiermee niet in het beeld van Vlaanderen? FELIX TIMMERMANS. Tenslotte Felix Timmermans (1886— 1947), wiens al te geweldige „Pallieter" met zijn uitslaande jolijt ln 1916, de tijd van de oorlogsellende, zo'n opzien baar de. Het boek veroverde stormenderhand het publiek en is daardoor typisch. Van de aard der Vlamingen geeft Timmer mans' latere werk „Boerenpsalm" stel lig een veel beter beeld. Doch de opper vlakkige Pallieter heeft de tijd mee: In dyonlsische roes gaat men op, gehéél op, in natuur en materie. Pallieter ls een mens zonder geest, en een zodanig mens bestaat niet, en dus is „Pal lieter" géén gaaf gunstwerk! Niemand minder dan de Zürlehse hoogleraar Spoerri i) rook ln dit soort werk de of- fergeuren van 't moderne heidendom. Wij geven hem gelijk en vrezen, dat juist daardoor 't meest bekende boek van Timmermans ook in de toekomst zeer gewild zal zijn. En hiermee sluiten wij voor ditmaal de beschouwing over leven en letteren in 't land der Vlamingen. I"; J i) Zie zijn te weinig gelezen boek: „Die Götter des Abendlandes", 4de dr., Berlin 1932, biz. 73 e.v.; Nederl. verta ling: „Goden van dezen tijd", Zeist 1934, blz. 105 e.v.

Krantenbank Zeeland

Zeeuwsch Dagblad | 1952 | | pagina 3