BACH'S MATTHEUS PASSION
Een muzikaal meesterwerk, dat in de
eerste plaats evangelieprediking wil zijn
N. A.V. O. IS MEER DAN EEN
VERDEDIGENDE COALITIE.
ZEELAND
DOOR WATER EN VUUR
MODESHOW
ffEen rustig geval" zonder strop en
zonder voordeel*
In de laatste lijdensweek.
MIDDELBURG
22 EN 23 APRIL
Grote Kerk van Deventer weer in gebruik*
Zaterdag 5 April 1952
ZEEUWSCH DAGBLAD
Pagina 5
Het is nu al weer meer dan 120 jaar geleden, dat
Bach's nu zo beroemde werk uit het stof werd opge
diept. En we mogen zeggen, dat het traditie gewor
den is, dat in de lijdensweken op zeer veel plaatsen
in het land dit prachtige, nobele werk wordt uitge
voerd. Buiten de bekende uitvoeringen in de grote
Steden is men speciaal in de na-oorlogse tijd er toe
overgegaan in tal van kleinere plaatsen er een ver
tolking van te geven. Nu kan men natuurlijk de vraag
stellen, of dat dan ook artistiek verantwoord is. Het
lijkt ons echter niet hier de plaats om daarover te
delibereren. Vast staat, dat daardoor, en door de
radio-uitvoeringen, de Matthaus Passion in steeds
breder kring bekend wordt en vast staat ook, dat het
dus doende goed is zich te onttrekken aan de sleur
van het dagelijks leven, en enkele uren geconfronteerd
te worden met het lijden en sterven van Christus en
dat op zulk een indrukwekkende wijze.
Nu schuilt hier een gevaar in. Men is n.l. vaak ge
neigd, de Matthaus Passion alleen maar te waarderen
als kunstwerk en hem ook alleen als zodanig maar te
beoordelen. Dit is fout. Bach heeft zijn werk in de
eerste plaats bestemd voor de Liturgie, voor de kerk
dus. Het wil Evangelieprediking zijn in de eerste
plaats. En dat het, muzikaal gezien, zulk een meester
werk is, komt, hoe paradoxaal dit moge klinken, op
de tweede plaats.
Aan de andere kant blijkt, dat het sterk oecumenisch
werkt. Bij het beluisteren van Bach's schepping vallen
de kerkelijke tegenstellingen weg. Zelfs Rooms en
Protestants vinden hier elkaar. Is het niet opmerke
lijk, dat in Zeeland (misschien een unicum in het
land?ieder jaar in een R.K. kerkgebouw de Matthaus
Passion wordt uitgevoerd?
Voor deze erkenning-in-brede-kring
echter is gekomen, zijn er vele decen
nia voorbijgegaan.
En Bach zelf heeft in de verste
verte niet kunnen vermoeden, gezien
het resultaat van zijn werk geduren
de zijn leven, dat het ooit zo ver ko
men zou.
Het was in Bach's tijd namelijk he
lemaal zo'n schokkend feit niet, dat
«r Passiemuziek werd gecomponeerd.
Ten eerste bestond de Passiemuziek
reeds in het Gregoriaans, ten tweede
waren er reeds enkele Passionen in
de geest als die van Bach en in de
derde plaats was Bach iemand, die
slechts in beperkte kring gewaardeerd
werd.
Al deze factoren maakten, dat er
tijdens Bach's leven maar één uitvoe
ring is gegeven, en dat het honderd
jaar duurde, eer er een tweede kon
plaats vinden. Vragen we ons af, hoe
net komt, dat heden juist Bach's werk
bractisch alleen nog wordt uitgevoerd,
Qan moeten wa tot de conclusie komen,
dat Bach zjjn tijd ver vooruit was.
Zelfs de Matthauspassion van
Heinrich Schütz (1585—1672), die ook
nog wel eens wordt uitgevoerd, en
ook een meesterwerk is, klinkt in onze
oren sterk verouderd. Bach's werk
niet.
Integendeel, in zijn eigen tijd was
men nog niet rijp om het te waar
deren. Men zou zeggen, dat die tijd
nu pas gekomen is.
VORM EN STRUCTUUR
Het zou ondoenlijk zijn in dit kort
bestek een volledige beschrijving van
de Matthauspassion te geven. We zul
len ons daarom beperken tot de vorm
en structuur.
De kern van de Matthauspassion
vormen de hoofdstukken 26 en 27 van
het Evangelie van Mattheus. De tekst
van het Bijbelverhaal wordt letter
lijk gevolgd en gezongen door de
Evangelist, een tenorsolist. Men kan
het zo zeggen, dat de Evangelist als
het ware het verhaal uit de Bijbel
Voorleest, met dien verstande, dat het
lingend wordt gesproken. Men noemt
dit dan ook het Recitatief. Het Bij
belverhaal, i.e. de Recitatieven worden
Ïichter gedurig onderbroken door zgn,
yrische gedeelten.
Deze gedeelten zijn meest aria's,
voor sopraan-, alt-, tenor- of bassolo;
enkele malen echter zijn ze voor koor
gezet, zoals bijv. het begin- en het
Elotkoor. In die lyrische delen geeft
de dichter (een Leipziger Postbe
ambte, waarmee Bach heel goed kon
opschieten) niet woordelijk weer,
maar een eigen, bespiegelende tekst,
die echter wel vaak slaat op het Bij-
beldeel, dat er onmiddellijk aan voor
af gaat. Een voorbeeld: als Judas naar
de Overpriesters gaat en aanbiedt
Jezus aan hen over te leveren, volgt
daar direct op de sopraanaria: „Blute
nur, du liebes Herz", waarin de dich
ter als het ware zijn deernis uit met
de moeder van de verrader en de
tmart begrijpt, die zij moet hebben
om deze diepgevallen zoon.
Sommige aria's worden gecombi
neerd met koor. Als in het Evangelie
letterlijk Jezus' woorden aangehaald
worden, zingt de bassolist deze woor
den als Recitatief. De melodie is
Uiterst eenvoudig, maar zeer ontroe
rend. Ook Petrus, Judas en 'Pilatus'
woorden worden door de bassolist ge
zongen.
Behalve deze solistische delen neemt
het koor, of eigenlijk de koren, een
belangrijke plaats in. Het werk wordt
dan ook reeds geopend met een prach
tig koorwerk: „Kommt ihr Töchter,
helft mir klagen", waarin de twee ko
ren als het ware elkaar toezingen, n.l.
als Gelovigen en als Dochteren Sions.
Men noemt dat: antifonaal, d.w.z. een
wisselzang. Het ene koor zingt bijv.
„Sehet", het andere vraagt: „Wen?"
Het eerste antwoordt daar weer op:
„Den Brautigam!" enz.
Merkwaardig is, dat Bach nog een
oude traditie voortzet. De dubbel-
korige structuur werd n.l. reeds door
de z.g. Oud-Venetiaanse school toe
gepast en was daar zeer geliefd. Maar
dat was al ruim honderd jaar vóór
Bach.
In de koorwerken komt verder tot
uiting, wat overigens door het hele
werk sterk spreekt: het soms tot op
het naïeve af realistische.
Ze beelden de werkelijkheid soms
schrijnend uit. We denken bijv. aan:
„Herr, bin ich's", het korte als het
ware bijtend geschreeuwde woord:
„Barrabam" en het wel zeer drama
tische: „Sind Blitze, sind Donner in
Wolken verschwunden".
Al deze koren zijn "technisch zeer
moeilijk en vergen van de uitvoeren
den zeer veel. Maar evenzeer zijn ze
onvergelijkelijk mooi.
Het is bij Bach, ds polyfonist in
hart en nieren, zo, dat zelfs bij de
homophone koren iedere stem een
eigen melodie heeft. Alt, tenor en bas
hebben dus niet, zoals in de meeste
homophone koren een begeleidende
functie, (die bovendien nog vaak ta
melijk mönotoon is) maar vormen a.
h.w. een melodie tegen elkaar en te
gen de sopraan in. Vandaar, dat niet
alleen Ingewikkelde koorwerken, maar
ook de eenvoudige koralen zo bijzon
der mooi zijn.
Behalve twee gemengde koren werkt
ook een knapenkoor mee. In het ope
ningskoor zingen zij als tegenmelodie
het koraal: „O Lamm Gottes unschul-
dig".
Verder worden zij ook vaak ingezet
als versterking van de sopraan, zoals
bijv. op het eind van het eerste deel,
bij het koraal: „O, Mensch, bewein
dein Simde grosz". Deze gewoonte
wijkt hier van Bach's opzet af. In zijn
tijd was er namelijk geen apart kna
penkoor. Alle vrouwenstemmen wer
den toen door jongens gezongen, zoals
momenteel nog gebeurt bij kerkkoren
in sommige kerkgenootschappen.
TAAK DER INSTRUMENTEN.
Al dit vocale werk nu, wordt bij
Bach zonder onderbreking gesteund
door een Instrumentaal koor.
De bovengenoemde Matthauspassion
van Schütz is geschreven zonder eni
ge begeleiding. Een geïnstrumenteerde
uitvoering hiervan (wat soms voor
komt), doet zeer vreemd aan. Welnu,
zo Is Bach's Matthauspassion ondenk
baar zónder begeleiding. Die vormt er
zelfs een integrerend deel van.
Wel loopt de aard der begeleiding
zeer uiteen. De koren bijv. worden
bijna alle begeleid door volledig or
kest, terwijl de lyrische gedeelten
vaak maar enkele instrumenten heb
ben.
Het bijzondere bij Bach's instru
mentatie is alweer, dat de begeleiding
geen verdubbeling van de melodie is.
Een prachtig toon-patroon wordt
als het ware om- en door de gezon
gen melodie heen geweven.
Heel vaak uiterst doorzichtig en
helder, soms buitengewoon realistisch.
Hoe ragfijn en teer is bijv. het fluit-
duo rond de altaria: „Busz und Reu".
Hoe sonoor is de hobo-solo bij
de tenorsolo: „Ich will bei meinem
Jesu wachen" en hoe prachtig van
melodie de vioolsolo In de altaria:
„Erbarme dich, mein Gott".
Wat de Recitatieven aangaat, Bach
heeft alleen maar begeleide recitatie
ven genoteerd, de z.g. Recitativa ac-
compagnata. Onbegeleide kwamen in
die tijd n.l. ook veel voor. Die bege
leiding is echter zeer sober. Enkele
accoorden in een volzin.
Men vermoedt, dat bij Bach's uit
voering het orgel daarvoor werd ge
bruikt; zekerheid hieromtrent bestaat
echter niet. Tegenwoordig wordt
meestal het clavecimbel daarvoor ge
bruikt. Dit instrument lijkt uiterlijk
enigszins op een vleugel, maar gelijkt
in de toon meer op een harp. Alleen
bij de Christus-partij wordt niet met
clavecimbel begeleid, maar door strij
kers, wat een warme achtergrond
geeft voor een eveneens ontroerend
warme melodie. Dan is er nog het ge
meente-element, de koralen. Hier be
lijdt de gehele gemeente mee. Als
bijv. de discipelen vragen, na het aan
zeggen van het verraad „Herr, bin
ich's?" volgt onmiddellijk het koraal:
„Ich bin's, ich sollte büszen", waar
in de gehele Christenheid betuigt, dat
ze medeschuldig is aan het lijden van
Christus.
DE OPVATTING
Wat nu de uitvoering betreft, een
zeer belangrijk element hlerbU ls de op
vatting, op welke wjjze het moet wor
den uitgevoerd. Men kan n.l. b\)na zon
der enige reserve zeggen, dat geen twee
uitvoeringen van de Matth&us Passion
gel(jk zjjn. Dit hangt ln grote trekken
af van de opvatting van de dirigent en
de solisten.
Nu zou men eenvoudig kunnen zeg
gen: „Voer het uit, zoals Bach het
bedoeld heeft". Maar hier schuilt juist
de moeilijkheid. Men vergete n.l. niet,
dat Bach het voor 't eerst uitvoerde
in 1729. En dit zou nog zo erg niet
zijn, als het niet honderd jaar bij die
ene uitvoering was gebleven. Pas in
1829 voerde Mendelssohn het voor het
eerst weer uit. Bovendien gaf men in
die tijd (denk ook aan Bach's orgel
werken) zeer weinig aanwijzingen.
Het is dus zeer moeilijk te zeggen:
zus of zo was Bach's persoonlijke op
vatting.
We) belangrijk is, dat we weten
wat de gangbare opvatting in het al-
gemc in de tijd van Bach was. De
opvaL.ng van de Barok dus, Nu we
ten we, dat de Baroktijd over het al
gemeen de haar muziek vrij sober
uitvoerde. En met name, wat de dy
namiek betreft.
Nuanceringen, aanzwellen van zeer
zacht tot zeer sterk bijv., zijn haar
totaal vreemd. Dit was ook eerst een
uitvinding van de Romantiek.
Hieruit volgt dus, dat men zich bij
een verantwoorde uitvoering dient te
richten naar de uitvoeringstechniek
van de Barok. En dat een dirigent
geen persoonlijke visie op het werk
moet leveren. Men moet Bach horen,
en wel de Bach die werkelijk bestaan
heeft, althans die trachen te bena
deren, en geen eigen romantische
Bach creëren.
Trouwens, men ziet ook direct dat
de inhoud soberheid en eenvoud eist.
De geschiedenis van Christus' lijden
en sterven vraagt geen gezwollenheid
en bombast. Neem bijv. de Evangelist-
party. Een Evangelist die met veel
pathos zijn partij staat te galmen (en
dat kwam vroeger voor!) verstaat zijn
taak niet. Men zou hem kunnen ver
gelijken met een declamator van vijf
tig jaar geleden, vol rhetoriek en over
dreven stembuiging. Neen, de Evan
gelist heeft een eenvoudige en toch
weer belangrijke taak: hij moet zich
aansluiten bij de eenvoud van het
Evangelie.
Natuurlijk hoeft de persoonlijkheid
niet verloren te gaan. De lyrische de
len laten trouwens daarvoor ruimte
genoeg open. Het lijkt ons voor een
dirigent uiterst moeilijk, om hierin
het juiste standpunt te vinden, ener
zijds zonder het werk geweld aan te
doen, anderzijds om te vermijden dat
hij een robot wordt, die automatisch
aangeeft, zonder meer.
Bach's Matthauspassion is echter
ten volle de uiterste inspanning
waard. Omdat het hier niet gaat
om geweldige prestaties van diri
gent, koor en orkest aan te horen,
maar om iets veel hogers: Evange
lieprediking in de meest Schrif
tuurlijke zin des Woords, zoals
de grote Leipziger Meester dat zelf
ook bedoelde.
(Ingez. mededeling, adv.)
De slechtste Jaarbeurs na 1945.
Energie voor export een zeldzaam verschijnsel.
De Voorjaarsbenrs van 1952 is weer
achter de rug. Aanvankelijk was de Jaar
beurs uitgesproken slecht; dat betrof de
eerste week. In de tweede week ging het
veel beter. Maar een beste beurs is het
slechts voor enkelen geweest. Het meren
deel van de zakenlieden blijkt geen strop
aan de Jaarbeurs te hebben gehad, doch
evenmin veel voordeel. Hier en daar
heeft een standhouder beste zaken ge
daan.
Deze beurs was voor ons „een rustig
geval", verzekerde één der standhouders
ons. Wij vonden de mensen ietwat luste
loos. Het staat vast, dat velen onze ar
tikelen nodig hebben over enkele maan
den (deze standhouder handelde in tuin
stoelen), maar of het nu door de sneeuw
kwam of door de ziekte om zaken uit te
stellen weten we niet, maar in ieder ge
val: de orders kwamen niet los.
Slechte tijden? We geloven het niet.
De mensen hebben doorgaans wel geld,
maar ze houden het zo lang mogelijk
vast. Soms op hoop van prijsdalingen.
(Ingezonden Mededeling advert.)
HEEFT U LAST VAN HAARUITVAL OF ROOS?
GEBRUIKT DAN
JOCHEM S HORMONEN PREPARAAT
Voor engros: Fa. W. F. v. d. HOFSTEDE ZOON te Middelburg
Felicitatie-telegram, van dr Drees.
Dr W. Drees heeft het volgen
de telegram gezonden aan Lester
B. Pearson, voorzitter van de At
lantische Raad te Ottawa:
„Ter gelegenheid van de derde ver
jaardag van de Navo is het mij een
voorrecht uit naam van Nederland en
zijn regering nog eens de verzekering
te geven van onze standvastige trouw
aan de doelstelling en de principes
van het Noord-Atlantisch Verdrag.
Vandaag een jaar geleden gaf ik
uiting aan mijn vertrouwen, dat wij
er in zouden slagen de vrede te hand
haven door vergroting van onze col
lectieve kracht en door instandhou
ding tevens van de economische en
sociale stabiliteit van onze landen.
Sindsdien heeft de loop der gebeur
tenissen aangetoond dat dit vertrou
wen gegrond is geweest. In de afge
lopen twaalf maanden zijn waarde
volle ervaringen opgedaan en bemoe
digende vorderingen gemaakt.
Ons deelgenootschap heeft in groei
ende mate succes. Uit een blauwdruk
voor het verdedigen van de Atlanti
sche wereld Van vrije landen is een
werkende organisatie ontstaan, toe
gerust met een machinerie die voort
durend doelmatiger is gemaakt.
Maar de Navo is nu meer dan een
verdedigende coalitie alleen: in het
afgelopen jaar is het verband tussen
de verdedigingsinspanning van de
Navo deelgenoten en de economi
sche en sociale omstandigheden in de
betrokken landen voor het eerst gron
dig onderzocht. Ik wys op het uitste
kende werk van de tijdelijke commis
sie van de raad. Deze commissie heeft
nog afgezien van het belang van haar
rapporten aanbevelingen, een geheel
nieuw voorbeeld gesteld van interna
tionale samenwerking. Souvereine
naties legden haar defensie-inspanning
MARNIX D'HONTENISSE
37.
Maar de Duitsers hadden haast. Ze richtten hun artillerie
op de mooiste stad van Nederland, het historische Middel
burg. Hun bommenwerpers vlogen als kleine insecten over
een gave vrucht en het mooie Walcheren zou binnen één
nacht geschonden en vertreden in 'svijands macht liggen.
Gierende duivels gelijk, stortten de Duitse jachttoestel-
len, zich in deze Walpurgisnacht op de eeuwenoude mo
numenten: de slanke Lange Jan, de statige Abdij en de
pittoreske gevels van tientallen woningen, ze vielen als
slachtoffer van het moderne barbarisme en Middelburg
werd een tweede Rotterdam.
Henk en de meeste Hollandse soldaten maakten de terug
tocht over de Schelde mede. Rechts en links smeten de
Duitse bommenwerpers hun helse machines, maar er werd
weinig geraakt, het afweergeschut, dat aan de wal van
Breskens was opgesteld deed goed werk en hield de Duit
sers op een eerbiedige afstand. De grote veerboten voeren
overbelast heen en weer en brachten het Franse leger en
veel materiaal veilig aan in het land van Zeeuwsch-Vlaan
deren. En toen de Duitse troepen eindelijk, na grote ver
liezen geleden te hebben aan de Sloedam, in Vlissingen
aankwamen, hadden ze het nakijken.
Maar wat de Fransen konden, zouden zij immers even
goed kunnen
Met grote snelheid werden eveneens boten gereed ge
maakt en de eerste Duitse colonnes gingen op het brede
water scheep. Nog meer volgden en al maar meer, zwaar
bewapend zetten zij de Fransen achterna, als eenmaal
Farao en zijn volk het de kinderen Israels deden door de
Rode Zee.
Maar op dit tijdstip kwamen plots de zolang verbeide
Engelse bommenwerpers en jachtvliegtuigen en ze lieten
het bommen regenen op de schepen, waarmee de Duitsers
wilden oversteken. Muren van water werden over de
dobberende bootjes heen gehoost en geen enkele Duitser
kreeg ook maar een schijn van kans de overzijde te berei
ken. De Fransen aan de oever van Breskens en de En
gelsen in de lucht zaaiden de dood onder de stormtroe
pen van Adolf Hitler. Honderden zonken weg in de snelle
Scheldestroom en dreven mee naar de Noordzee. Vele
anderen spoelden aan langs de beschoeiingen van Vlissin
gen en toen het water zakte, hingen hun verwrongen lijken
als druipend wier tussen de palen der pieren.
Het is de Duitsers niet gelukt over Vlissingen Zeeuws-
Vlaanderen te bereiken. Ze moesten terug over Walcheren
en Zuid-Beveland om hoger op bij Antwerpen zich een
doortocht te banen naar de kust.
Toen het die avond donker was geworden, zag Henk
van Zeeuws-Vlaanderen uit de rode gloed van het bran
dend Middelburg over geheel Walcheren als een bloed-
druipend gordijn neerhangen. De vonken laaiden bij elk
nieuw voedsel hoger op en spatten in alle richtingen uit
een. Een macabre vuurwerk ontstoken op de hoogtijdag
van de oorlogsgod.
En er was voedsel genoeg!
Het was in de laatste weken heel droog geweest en de
oude huizen, waarvan vele dateerden uit de middeleeuwen,
brandden als gedrenkte fakkels. Een door de natuur en
historie zelve gevormd museum van devote schoonheid en
architectonische cultuur ging in enkele uren voor eeuwig
ten onder.
En de Lange Jan blakerde als een martelaar aan de
staak gebonden. Zyn slanke, hautaine gestalte, die eeuwen
lang in trotse pracht het wijde, vlakke Walcheren be
heerst had, schrompelde weg in het verterend vuur.
Het machtig klokkenspel, losbrandend van zijn gestoelte,
viel met donderend geraas, witgloeiend zonk het weg in
deze loeiende zee, die het schone hart uit het vruchtbare
Walcheren wegschroeide.
En over Walcheren verspreidden zich de Middelburgers
met het weinigje, dat zij te redden wisten uit de vuur-
brand. Voor de meesten was dit niet meer dan zij dragen
konden. Zieken en ongelukkigen, zwakken en ouden van
dagen, ze werden op allerlei vehikels meegevoerd, terwijl
hun bezittingen achterbleven en in het overal rondvretend
vuur, dat geen verzadiging kende, verteerd werd.
Vele van die ouden stierven deze nacht of binnen enkele
dagen daarna. Hun hart hield op met kloppen, toen het
hart van hun mooie eiland gebroken was.
(Wordt vervolgd
en haar financiële implicaties voor een
critische analyse voor aan haar Navo-
deelgenoten. Enkele jaren geleden zou
een dergelijke handelwijze ondenkbaar
geweest zijn.
Dit ene voorbeeld toont reeds, welk
een voortgang de Atlantische samen
werking het afgelopen jaar heeft ge
maakt.
Ik vertrouw dat op deze wijze, door
versterking en verbetering van de
Navo, wij stap voor stap nader komen
tot de verwerkelijking van een ware
Atlantische gemeenschap, die ons
einddoel blijft.
Drees, eerste minister van Neder
land."
KABINETSCRISIS IN TUNESIë
NOG NIET OPGELOST.
De Kabinetscrisis in Tunesië is nog
niet opgelost. Van Franse zijde is er op
aangedrongen met deze zaak spoed te
betrachten. De Bey van Tunis heeft om
onbekende redenen zyn verblijf in
Tunis verlaten en is eerder dan ge
woonlijk, naar zyn zomerverblijf in
Carthago vertrokken. De politie in
Sousse heeft een grootscheepse razzia
gehouden.
In de boring BerkelRodenrijs bij
Ritterdam, zo deelt men ons van de zijde
der B.P.M. mede, werden op een diepte
van circa 295 meter zwakke gas- en olie
sporen aangetroffen.
maar meestal uit gebrek aan onderne
mingszin.
ZONEN VAN VAN RIEBEÈCK.
Wat deze zakenman vertelde, werd ons
met allerlei variaties ook in andere stands
medegedeeld. De ware lust tot kopen
ontbreekt momenteel. Dit geldt dus voor
détaillisten. Maar er zit ook een andere
kant aan het gelaat van deze Jaarbeurs.
Hierop heeft mr W. H. Fockema Andreae
als voorzitter van de Raad van Beheer
der Jaarbeurs de aandacht gevestigd: de
geringe energie van fabrikanten en im
porteurs om zich nu eens opzettelijk met
de export te bemoeien.
Veel deelnemers hebben rabrikaten
voor het buitenland aan te bieden en
veel importeurs voeren producten in, die
ze aan de andere kant van de grens weer
kwijt kunnen. De kleine en middelgrote
bedrijven zijn als regel wel bereid om
bestellingen uit het buitenland te noteren
en uit te voeren. Maar alleen wanneer
de vreemdelingen er zelf om komen vra
gen; Zij denken er niet aan om er zelf
nu eens op uit te trekken of zij laten
zich door ae eerste de beste teleurstelling
afschrikken.
Dit blijkt op de Jaarbeurs wei uit de
reclamefolders. Slechts nu en dan worden
artikelen ook in het Engels aangeboden
en aar zelden is een standhouder be-
kwj,. om het buitenlands bezoek te
wooru te staan. Talenkennis moet toch
de eerste voorwaarden zijn wanneer men
artikelen presenteert welke mogelijk
voor vreemdelingen aantrekkingskracht
bezitten.
u nandel is één van Nederlands krach
tigste organen. Durf, wilskracht, door
zettingsvermogen kwamen er bij te pas.
Zoals drie eeuwen geleden Van Riebeeck
ais gevolg van zijn dooi tastendheid tot
grote prestaties in staat was, zo moet de
handelsman van vandaag zich een zoon
van Van Riebeeck tonen en ook even
onvervaard voortwerken, al heeft hij in
het beetin tegenspoed.
JE SPEELTUIN.
üem nc Q.„aarbeurs geen
opwekkend beeld (deze beurs behoort
tot de slechtste beurzen van na 1945),
er zijn enkele goede onderdelen. Slecht
land waar het niemand goed gaat.
Bouwmaterialen en machinerieën ston
den er beter op dan bijvoorbeeld byou-
terieën en voedings- en genotmiddelen.
In de textiel werd minder verkocht dan
in het speelgoed. Om bij het laatste te
blijven: alles wat betrekking had op „de
speeltuin" (prentenboeken, kleurboeken,
prentbriefkaarten, spelen en legpuzzles)
ging er goed in. Balonnen zijn druk ver
kocht en ook kinderdriewielers en pop-
penwandelwagentj es.
Goede zaken zijn voorts gedaan in da
groep militaire producten en in het Duit
se paviljoen. De andere buitenlanders
toonden zich voor het merendeel maar
matig tevreden.
(Ingezonden Mededeling adv.)
Concert en Gehoorzaal te
op Dinsdag en Woensdag
Nadere aankondiging volgt
De inwendig gerestaureerde Hervormde Grote oj oi. Debumusicei r* .e De
venter is Vrijdag in tegenwoordigheid van vele kerkelijke autoriteiten weer
in gebruik genomen. De restauratiewerkzaamheden hebben ruim 25 jaar
geduurd. De kerk werd in 770 na Chr. door Lebuinus gebot/tod, verschil
lende keren verwoest en weder herbouwd, tot zij in 1450 haar huidige vorm
kreeg. In de Tweede Wereldoorlog werd aan het bouwwerk grote schade
toegebracht en werden o.a. alle ramen vernield.
