De vraag naar de economische toekomstmogelijkheden werd sterker
ZEELAND IN 1951: VOL VAN GEBEURTENISSEN
Werkloosheid was in het afgelopen jaar zeer gering.
Een belangrijke
verbetering
De grote tre k
MaanHag 31 Dec. '1951'
ZEEUWSCH DAGBLAD
Het is niet gemakkelijk in enkele zinnen een karak
terisering te geven van het jaar 1951 voor de
provincie Zeeland. Niet omdat er zo weinig is ge
beurd, maar omdat hetgeen zich afspeelde zo ver
scheiden is en zo ontzettend veel terreinen raakt. Het
beeld van het jaar zou worden verwrongen, indien
dat alles tot één uitgangspunt zou worden terugge
bracht en het zou aan de veelzijdigheid van het leven,
zoals dat zich in onze provincie in het afgelopen jaar
heeft ontwikkeld, ernstig tekort doen.
Er komt nog iets bij. Als wij een overzicht geven
van de belangrijkste gebeurtenissen van dit jaar, dan
is de keuze subjectief. Was het ook zo belangrijk en
raakte het de mensen? Wie kan dat beoordelen? Een
overzichtschrijver moet aan de oppervlakte blijven;
hij kan niet dóórstoten naar de intenties en de mo
tieven. Hij kan slechts trachten, de feiten overden
kende, iets meer te weten te komen van de achter
grond der dingen. Zo ook nu. Mogen wij het mis
schien zó stellen, dat in 1951 onder de Zeeuwen meer
is gaan leven de vraag naar de mogelijkheden van
economische ontplooiing en, daarmede gepaard gaan
de, een zich meer bewust worden, dat deze mogelijk
heden gevonden moeten worden vooral met het oog
op het komende geslacht?
Hoe ontwikkelde het economische
leven
in onze
provincie zich in het afgelopen jaar? Ziedaar zo'n
vraag, waarmede men eigenlijk alle kanten uit kan.
Veel verschil met de andere provincies zal er wel niet
zijn: de moeilijkheden zijn algemeen. Hier en daar
kwamen in Zeeland nieuwe industrieën tot stand of
werden bedrijven uitgebreid. Belangrijk was het be
zoek, dat minister van den Brink in November aan
Zeeland bracht. Niet zozeer vanwegen de onmiddel
lijke resultaten, maar wel vanwege het feit, dat de be
windsman van Economische Zaken een uitstekend en
practische volledig inzicht ontving met betrekking tot
de moeilijkheden en de mogelijkheden op industrieel
gebied in ons gewest. Het bezoek van minister
van den Brink was geen beleefdheidsbezoek,
maar een werkbezoek, waarvan ongetwijfeld het ge
volg zal zijn, dat in Den Haag met de speciale vraag
stukken van Zeeland nog meer dan voorheen reke
ning zal worden gehouden. Over de noodzaak en de
mogelijkheid van industrialisatie schrijven wij nu niet:
dat is pas zeer uitvoerig gebeurd. Slechts hier de op
merking, aanknopend aan de stelling, die wij in de
inleiding verwerkten: er zal in Zeeland nog heel wat
moeten gebeuren, voordat de geestelijke instelling
zich zó heeft gewijzigd, dat hier geen onoverkome
lijke bezwaren voor meer industrieën meer aanwezig
zijn. Dit zal een langdurig proces zijn.
Moeilijkheden rondom het
E. T. L
Ook over de moeilijkheden, die
rondom het Economisch Technologisch
Instituut zijn gerezen, kunnen wij kort
zijn. Het was te betreuren, dat de gang
van zaken de goodwill, die dit voor
Zeeland zeer belangrijke instituut zo
hard nodig heeft, niet bevorderde. De
fouten, die in de voorgaande jaren
werden gemaakt, waren oorzaak, dat
de zaak spaak liep.
Het schijnt, dat de lucht thans weer
wat is gezuiverd en wij zien met span
ning uit naar het rapport, dat het
hoogste college in onze provincie, de
Prov. Staten, over de kwestie zal uit
brengen. Intussen moesten Ged. Sta
ten, door de minister daartoe gedron
gen, de directeur van de Prov. Plano
logische Djenst ontheffen van zijn toe
zicht op het E.T.I. Hierdoor werden in
elk geval de verhoudingen weer zui
ver gesteld.
In Januari deed een nieuwe dienst
zijn intrede in onze provincie, n.l. de
Rijksnijverheidsdienst, door de benoe
ming van ir J. v. d. Kooij tot Rijks-
nijverheidsconsulent. Reeds vele ad
viezen heeft deze dienst verstrekt aan
tal van ondernemers, die vragen had
den over technische aangelegenheden
in hun bedrijven. Dat deze in vele ge
vallen de efficiëncy opvoerden en de
wijze van productie verbeterden, mag
met dankbaarheid worden vastgesteld.
Hoewel niet specifiek Zeeuws mag
in dit algemene overzicht zeker niet
de vermelding ontbreken van de be
langrijke Beneluxconferentie in Goes
medio Juli. Waarschijnlijk nog nooit
zag Goes zovele bewindslieden binnen
zijn vesten. Helaas waren de resulta
ten niet in overeenstemming met de
hooggestemde verwachtingen: de weg
naar de economische eenwording der
drie landen is niet gemakkelijk.
Er was weinig werkloosheid.
De polsslag van het economische le
ven kan worden bepaald, als men aan
dacht schenkt aan de arbeidsmarkt.
Doet men dat, dan was 1951 voor Zee
land een gunstig jaar. Want de werk
loosheid was, in vergelijking met andere
provincies, zeer laag. Normale ver
schijnselen als seizoenwerklooshcid de
den zich uiteraard voor en het alge
meen optredende verschijnsel van een
zekere werkloosheid In de bouwbedrij
ven, eerst door de bouwstop en later
door de financieringsmoeilijkheden, liet
ook Zeeland niet ongemoeid, maar in
het algemeen moet worden gezegd, dat
er dit jaar arbeid en dus brood was
voor allen, die in Zeeland aan het pro
ductieproces wilden deelnemen.
Het prettige hierbij was ook, dat
practisch alle jongens, die uit Indone
sië terugkeerden (ook hier arriveer
den de laatsten in de loop van het
jaar), weer aan een baan konden wor
den geholpen, dank zij de medewer
king van het grootste gedeelte van het
bedrijfsleven.
Reeds werd aandacht besteed aan
de mogelijkheid van een toekomstige
werkloosheid in onze provincie. Er
werd op 10 October een Zeeuwse com
missie voor de werkverruiming geïn
stalleerd, die o.m. tot taak zal hebben
een inventarisatie op te stellen van
cultuurtechnische werken, die ingeval
van werkloosheid tot uitvoering kun
nen worden gebracht. Laten wij ho
pen, niet dat het bij de plannen blijft,
maar dat zij in geen geval uit een oog
punt van gedwongen werkverruiming
aan de orde komen!
Weer twee Kamers van
Koophandel.
Per 1 Januari 1951 waren er in Zee
land weer twee Kamers van Koop
handel en Fabrieken, waarmede de
toestand van voor 1942 werd hersteld.
Of wij hiermede zo blij moeten zijn
valt te betwijfelen. In een kleine pro
vincie als de onze is één Kamer vol
doende. Nu er twee zijn moet er ern
stig voor worden gewaakt, dat zij niet
hun eigen weg gaan. En waarvan het
gevolg kan zijn, dat b.v. in Den Haag
tegenstrijdige adviezen en verzoeken
Worden ontvangen. Het hoeft natuur
lijk niet zo te zijn, maar het is niet
denkbeeldig.
Ook uit een oogpunt van ongewens
te isolatie zijn er bezwaren in te bren-
Sen tegen de huidige constellatie. En
kele symptomen daarvan werden he
laas reeds openbaar, doordat de Ka-
iner voor Zeeuwsch-Vlaanderen be
sloot het E.T.I. geen subsidie te ver
lenen en ook geen medewerking te
Beven aan de grote tentoonstelling, die
ui 1953 in Zeeland zal worden gehou
den. Jammer, deze besluiten.
Hoe genoegelijk was het bezoek dat de Ouden van Dagen uit Oud-Vosse
meer in Juli mochten brengen aan het Paleis Soestdijk. Op de foto wordt
Opa Dam uit Nieuw-Vosmeer aan de Koninklijke familie voorgesteld.
Visserijresultaten niet
ongunstig.
Over de visserij kunnen prettiger
mededelingen worden gedaan dan het
vorige jaar. Deze van zovele factoren
afhankelijke bestaansbron, die in
enige gemeenten is geconcentreerd,
kon zich dit jaar weer enigszins her
stellen van de enorme Slagen, (met
name betreft het hier de mosselvisse
rij), die haar in 1950 waren toege
bracht door de parasiet „mytilicola in-
testinalis", welke wonderlijk genoeg
dit jaar plotseling wegbleef. In het
voorjaar werd een grote protestverga
dering belegd door de Stichting
Zeeuwse Visserijbelangen (die helaas
nog niet voldoende medewerking
krijgt van de diverse vissersvereni
gingen), waarin met grote nadruk
werd gevraagd om steun van het Rijk.
Uiteindelijk werd f 250.000.beschik
baar gesteld als een crediet voor de
exploitatie van mosselpercelen in de
Waddenzee. Over de voorwaarden,
waarop dit geschiedde, waren de be
trokkenen niet zo te spreken. Maar
hoe het zij: mosseltelers en -handela
ren mogen met dankbaarheid terug
zien op het afgelopen jaar. Er was on
gedachte en onverwachte uitkomst.
De verte lokte vele Zeeuwen.
De emigratie uit Zeeland kwam dit
jaar beter op gang. De belangstelling
wordt over het algemeen groter. Nog
wel nergens heeft het vertrek zo'n
hoge vlucht genomen als b.v. in Fries
land, waar hele rijen families emigre
ren, maar de verte lokt toch ook steeds
meer Zeeuwen. Enige tijd geleden is
een Hervormde Emigratiecommissie in
het leven geroepen. Verreweg de
meeste Zeeuwen emigreerden door de
bemiddeling van de Chr. Emigratie
Centrale, die in alle punten der pro
vincie contacten bezit.
Laten we, om ons overzicht van het
economische leven te besluiten, nog
vertellen, dat dit jaar zowel de Tucht
rechtspraak voor de Voedselvoorzie
ning als die voor de Prijzen werd op
geheven, hetgeen wijst op een weer
normaal worden der verhoudingen.
Economische delicten worden nu be
handeld door de speciale Economische
Kamer bij de Middelburgse Recht
bank.
Dc electrificatie vorderde.
Nauw met de ontwikkeling van de
bedrijvigheid in de proumcie hangt de
ele.ctriciteitsvoorziening samen. Wel
nu, 1951 was wat dit betreft, een be
langrijk jaar. Met kracht werd verder
gewerkt aan de voltooiing van het be
kende 25 millioenen-project en heel
wat is reeds klaar. Een mijlpaal werd
bereikt in de nacht van 3 op 4 Fe
bruari, toen voor het eerst vanuit
Noord-Brabant via de 50 KV. koppel-
lijn stroom Zeeland binnenkwam.
In de loop der volgende maanden,
toen door onvoorziene omstandighe
den soms de stroom uitviel, bleek
reeds duidelijk, van hoe groot belang
deze koppeling aan het grote Neder
landse net is: met slechts luttele mi
nuten onderbreking kon de stroomle-
vering worden hervat via deze leiding.
In Westdorpe vorderde de bouw van
het nieuwe schakelstation en op 12
November werd te Vlissingen de eer
ste stalen kolom voor de nieuwe cen
trale geplaatst.
Na een nogal vinnige strijd besloten
de Prov. Staten tot staking van de
verkoop van kleine electrische appara
ten door de P.Z.E.M. Deze maatschap
pij heeft aan het einde van het jaar
een obligatielening van 7 millioen gul
den uitgegeven ter financiering van
de uitbreiding der electrificatie. Deze
lening is belangrijk overtekend, zodat
de voortgang van het project is ver
zekerd.
Interessant is het in dit verband te
weten, dat de PZEM., die nog altijd
een N.V. is een privaatrechtelijk
lichaam dus en geen publiekrechtelijk
lichaam, zoals vooral de socialisten in
de Prov. Staten er enige jaren geleden
van wilden maken, niet gebonden was
aan het beruchte rentepercentage van
4, dat geldt voor gemeenten, provin
cies en polders, en dus hoger kon
gaan, hetgeen de lening deed slagen.
Indien de P.Z.E.M. een doodgewoon
provinciaal bedrijf zou zijn geweest,
zou de financiering de grootste moei
lijkheden hebben gebaard.
Vervoer over Zeeuwse
stromen steeg.
Het vervoer over de Zeeuwse stro
men steeg in 1951 nog steeds. Het lijkt
wel, of het einde nog niet in zicht is.
Het aantal vervoerde passagiers per
jaar loopt in de millioenen en het aan
tal vervoerde auto's in de honderd
duizenden. Tegenslagen bleven de
Prov. Stoombootdiensten ook dit jaar
niet bespaard. Opnieuw wreekte zich
de omstandigheid, dat er twee instan
ties zijn, die voor het vervoer aanspra
kelijk zijn, n.l. de Stoombootdiensten
zelf voor de schepen en, wat de aan
legplaatsen betreft, de Rijkswater
staat. Het was toch wel heel erg, dat
aan de steiger te Breskens borden
moesten worden geplaatst, waarop,
behalve de bestuurder, de inzittenden
van de auto's werden gewaarschuwd
de wagen te verlaten, omdat de brug
onbetrouwbaar was!
"Hoe de nieuwe organisatie der Stoom
bootdiensten eruit zal zien, valt slechts
to vermoeden. Als ooit het Rijk het
helemaal voor het zeggen krijgt, zal de
Provincie in ieder geval van een brok
narigheid zijn verlost. Of het er dan
voor het publiek beter op zal worden,
is echter aan gerechte twijfel onder
hevig. Nu reeds hangt een tariefverho
ging als een dreiging in de lucht.
Reden tot een zekere tevredenheid
kregen de bewoners van Noord-Beve
land, toen de Prov. Staten besloten tot
de bouw van een nieuw schip tussen
Wolphaartsdijk en Kortgene. De stel
lige verzekering werd gegeven, dat dit
een toekomstige vaste verbinding vol
strekt niet in de weg zal staan.
Gasbuizen door de Schelde;
Braakman-inpoldering ging
voort.
Onder overweldigende belangstelling
van deskundigen uit binnen- en bui
tenland werden in het najaar vanaf
Baarland tot Griete in Zeeuwsch-
Vlaanderen en omgekeerd gasbuizen,
de langste onder water ter wereld, ge
legd. Dit werk verliep uitermate vlot
en opnieuw werd het bewijs geleverd,
tot welke bijzondere prestaties Neder
landse technici in staat zijn. Zonder
overdrijving kon hier worden gespro
ken van „de slag om de Schelde".
Reeds op 1 September a.s. zal, indien
zich geen tegenslagen voordoen, de
gasvoorziening van Midden-Zeeland
kunnen geschieden' vanuit de cokes-
fabriek te Sluiskil.
Zonder veel drukte werd in het af
gelopen jaar gewerkt aan de inpolde
ring van de Braakman. Het tweede
deel van dit millioenenprojectn.l. het
maken van de afsluitdijk, werd op 16
November aanbesteed. Ook hier wordt
slag geleverd. Maar die is zeer vreed
zaam: de slag om vruchtbare cultuur
grond. Van andere inpolderingen werd
dit jaar nog niets bekend.
Er ligt overigens nog genoeg grond
op indijking te wachten: de schorren
bij Ossendrecht, de Kreekrak en het
verdronken land van Saeftinge. In de
Sloepolder kon voor het eerst worden
geoogst. Eind van 1952 zal hier de de
finitieve toewijzing der percelen vol
gen. En in Januari zal tot aanbesteding
der bedrijfsgebouwen worden overge
gaan.
Sociaal werk werd uitgebreid
Ook over het sociale en culturele
leven in onze provincie moet het één
en ander worden gezegd. In de eerste
plaats, dat de Stichting Zeeland voor
Maatschappelijk en Cultureel Werk
ook het afgelopen jaar weer grote ac
tiviteit ontplooide en op vele punten
coördinerend werk verrichtte. De
plannen voor de oprichting van een
medisch-opvoedkundig bureau bleven
helaas nog plannen. De dienst voor de
geestelijke volksgezondheid groeide
snel en de Kruisverenigingen breidden
hun werkzaamheden gestadig uit. Op
verschillende plaatsen konden nieuwe
wijkgebouwen worden geopend. Na
een moeilijke start schijnt het nu, dat
toch een begin kan worden gemaakt
met het werk door een Ver. voor Chr.
Beroepskeuze, waaraan ook neutrale
Drs D. Barends, de rector van het Chr. Lyceum voor Zeeland toonde zich
een volleerd machinist toen op 20 Augustus de eerste paal werd ingeheid
voor het nieuwe schoolgebouw te Goes. Moge de bouw ook in het komende
jaar voorspoedig verlopen.
organisaties medewerking zal worden
gegeven. De vereniging zelf stelt zich
op reformatorische grondslag. Het is
voor Zeeland van groot belang, dat dit
werk zo spoedig mogelijk een aanvang
neemt.
Onderzoek op t.b.c. verliep
vlot.
Reeds een groot gedeelte der provin
cie is nu onderzocht op t.b.c.' De mede
werking der bevolking was over het
algemeen goed te noemen. Ruim een
week geleden werd in Vlissingen de
honlerdduizendste foto genomen bij dit
onderzoek, dat van zulk een eminent
belang is voor de volksgezondheid. Ver
blijdend was de mededeling, dat de aan
vraag tot de bouw van een sanatorium
in de omgeving van Breda door de In
terkerkelijke Stichting Zuid-Nederlands
Sanatorium niet werd afgewezen. Pret
tiger ware het echter geweest, indien
zou zijn medegedeeld, dat tot de bouw
toestemming werd gegeven.
Vooral voor de mensen uit Zeeland,
die familieleden in sanatoria in het
midden des lands moeten bezoeken,
zou een inrichting in het Zuiden van
groot belang zijn. Laten wij in dit ru
briekje tenslotte nog wijzen op de
Haak-In-tentoonstelling, die op 28, 29
en 30 Juni in Goes door ons blad werd
georganiseerd en die een groot succes
werd, waaruit bleek, dat de Zeeuwen
graag een offer brengen voor de zo
gevreesde volksziekte, de kanker. In
dit verband was het goed te vernemen,
dat aan het gasthuis te Middelburg
een sub-kanker-centrum zal worden
gevestigd.
Zeeuws Tijdschrift» schone,
maar niet eenvoudige taak.
Overstappend naar het terrein van
wat gemeenlijk als cultuur wordt aan
geduid moeten wij eerst onze waarde
ring uitspreken voor het streven van
het Zeeuws Tijdschrift, dat zijn eerste
jaargang voltooide en moet uitgroeien
tot een samenbindend element in onze
Zeeuwse samenleving. Een schone,
maar niet eenvoudige taak!
Toch zijn wij van mening, dat het
kan. Maar het zal moeten groeien, zo
als dat met alle dingen in Zeeland het
geval is: wie, op welk terrein ook, hier
wonderbomen verwacht, kent de
Zeeuwse mentaliteit niet. Dat geleide-
lijk-aan heeft zijn voordelen, maar
ook zijn grote gevaren en bezwaren.
Doch als feit zal ieder daarmede re
kening moeten houden. Ongeveer ge
lijk ligt het ook met de Volkshoge
school, die reeds de nodige weerstan
den heeft opgeroepen. In Augustus
werden in alle delen der provincie
zeer geslaagde propagandadagen ge
houden, in November gevolgd door
de eerste cursus in het Domburgse
Jeugdcentrum, waar uitvoerig werd
In September werd een begin gemaakt met het leggen van de grootste gas-
zinker ter wereld door de Wester-Schelde ten behoeve van de voorziening
met cokesovengas uit Sluiskil van Zuid-Beveland en Walcheren. Een prestatie waarvoor de ngenieurswereld de
grootste belangstelling koesterde.
stilgestaan bij de plaats van Zeeland
in de Nederlandse samenleving. Een
leerzame cursus, die ongetwijfeld door
andere zal worden gevolgd. Na „Zia
Zeeland" te Gent in 1950 zal het vol
gend jaar in Middelburg „Zie Vlaan
deren" worden gehouden. Het beloven
goede dagen te worden, die ongetwij
feld het hunne zullen bijdragen tot de
wederzijdse kennismaking van Neder
landers en Belgen.
Op 6 October is in de Statenzaal te
Middelburg aan Eduard Flipse, de di
rigent van de Rotterdamse Philharmo-
nie, die afkomstig is van Wissekerke,
een waarlijk grootse hulde bereid, na
dat hij een herdenkingsconcert had
geleid. Het bleek bij deze gelegenheid
duidelijk, welk een warm hart da
Zeeuwen deze „grote zoon" toedragen.
Rumoer rondom de Abdij;
een nieuwe Griffier
der Staten.
Groot rumoer ontstond, toen bekend
werd, dat de plannen tot bouw van een
complex voor de Prov. Griffie aan da
Abdij te Middelburg op de plaats van
het vroegere hotel van de baan waren,
De aan Zeeland gedane belofte werd
daarmede ongedaan gemaakt. De Grif
fie zal nu worden gehuisvest in de ta
restaureren gebouwen aan de andere
kant van de Abdy. Het voornaamste
was, dat van regeringszijde de concrete
mededeling kwam, dat het terrein aan
de St. Pieterstraat open blijft en niet
voor andere bouwwerken zal worden be
stemd.
De Prov. Staten bleken, gezien da.
uitslag der stemming, op 16 Januari
voor een moeilijke keuze te staan, toen
zij een nieuwe Griffier der Staten
moesten kiezen. Dr B. D. H. Tellegen
was afgetreden wegens het bereiken
van de pensioengerechtigde leeftijd en
na een besloten zitting, gevolgd door
drie maal stemmen, werd als zijn op
volger gekozen mr J. M. Pilaar. Nu
wij toch aan de personalia bezig zijn:
overste G. H. van Helden, de comman
dant van de Rijkspolitie in Zeeland,
verliet per 1 Juli de provincie wegens
zijn benoeming tot commandant van
het gewest Groningen. Zijn opvolger
was majoor W. H. van Ballegoyen da.
Jong. De Chr. Kweekschool voor Zee
land kreeg ook een nieuwe directeur.
Dr K. Huizenga nam afscheid en zijn
opvolger, de heer J. A. van Benne-
kom, werd in een samenkomst op 18
Juli geïnstalleerd.
Met grote ontroering heeft Zeeland
deze Decembermaand kennis genomen
van het sterven van de oud-Commis
saris der Koningin, jhr mr J. W. Quar-
les van Ufford. Zijn werk in het be
lang van ons gewest kan niet licht
worden overschat. Dag en nacht heeft
hij voor Zeeland op de bres gestaan
en onder zijn bewind is zeer veel tot
stand gekomen. Eenvoudig, zoals hij
zelf was, was zijn begrafenis op het
kerkhof te Domburg.
Ministers brachten bezoek;
vele congressen
in Middelburg.
Over bezoek van ministers heeft
Zeeland dit jaar niet te klagen gehad.
In de eerste plaats kwam nu wijlen
minister van Maarseveen naar onze
provincie eind Juni, speciaal om ken
nis te nemen van de reeds geruime tijd
hangende grenswijzigingskwesties in
Zeeuwsch-Vlaanderen en tussen Vlis
singen en Koudekerke. Minister Rut
ten kwam eind October tal van onder
wijskwesties bekijken en minister van
den Brink volgde in November. Meer
officieuze bezoeken werden gebracht
door minister Albregts voor de offi
ciële opening van de l'Azote in Sluis
kil, door minister in 't Veld, die aan
een spreekbeurt voor „Humanitas"
een bezoek aan Middelburgs restaura
tiewerken vastkoppelde en door mi
nister Mansholt, die in Sas van Gent
besprekingen kwam voeren, o.m. over
de bevordering van de maiscultuur.
Ook het afgelopen jaar was Zeeland
weer in trekt bij tal van organisaties,
die hier hun congressen hielden, alle
te Middelburg. Begin Mei waren dat
de academiedagen, eind Mei kwamen
de Nederlandse Architecten, medio
Juni congresseerde de Bond van Lood
gieters- en Fitterspatroons in Neder
land, half September volgde de Ned.
Bond van Gemeenteambtenaren en
begin October hield de Nationale
Vrouwenraad een tweedaags congres.
Niet minder dan 200 buitenlandse stu
denten van de Vereniging voor Studie
in Internationaal Recht bezochten óp
28 Juli als gasten van het Prov. Be
stuur Zeeland en van 31 Augustus9
September stelden studenten uit Indo
nesië, Suriname en de Ned. Antillen
zich op de hoogte van de Zeeuwse
verhoudingen.
hl
