Mr J. J. R. van der Brugghen, de zingende
schutter van Nijmegen.
DER ZEE ONTRUKT.
Binnenscheepvaart werd achtergesteld
Kiezen
4 Delen
U. L. O.-School voor Meisjes te Middel
burg nadert voltooiing.
CKefarine
Ontwikkelingsmogelijkheden van de
gemeente Goes.
Toekomstige statos Nieuw Guinea.
fly legde de eerste steen voor het christelijk
onderwijs.
Belangrijke film over de Noord-Oost-Polder.
Fraaie architectuur past geheel in de omgeving.
4 krachtige middelen
legen griep in1 tablet
Het rapport van de P. P. D. en de E. T. 1.
Mogelijkheden voor Nederlandse kolonie?
Zaterdag 21 Januari 1950
PROTESTANTS CHRISTELIJK DAGBLAD
Pagina 3
PROTESTANTSE BEDEVAARTEN. (III.)
(Van onze speciale verslaggever).
Nabij de binnenstad van Nijmegen ligt een begraafplaats, die in
ernstige staat van verwaarlozing verkeert. Toen ik er liep om het
graf te zoeken van mr. J. L. van der Brugghen, zag Ik dat vele
stenen gebroken waren. In de lange reeks grafkelders van Nijme
gen'* elite, ontbreken ettelijke zerken, zodat men een blik kan
slaan in bet inwendige dezer grafsteden. Erg verheffend is een
bezoek aan dit kerkhof niet.
Maar wat zocht ik ook eigenlijk op deze plek? Een bedevaart
naar de grafkelder van Van der Brugghen levert hoogstens als
resultaat op, dat men precies de plaats weet waar het gebeente
van deze voorman der christelijke school ligt. Wil men echter
's mans werken naspeuren, dan dient men een andere hoek van
Nijmegen op te zoeken: de Klokkenberg.
Zodra de naam „Klokkenberg"
wordt genoemd, lijkt het er op of
er iets begint te luiden. Het is
net, alsof op het gebeier van
zware klokken uit Nijmegen, in
eens de bellen van alle eüriste-
lijke scholen aan het kleppen
slaan. Ik hoor zelfs wat haar ge
lui verkondigdt: „God van de he
mel, Die zal het ons doen geluk
ken!'" Als ik op de Klokkenberg
sta, dan kan ik die regels ook
lezen in de gevel van het school
gebouw aldaar.
Eenmaal, in 1844, werden die
woorden ter plaatse ook uitge
sproken en wel door mr J. J. L.
van der Brugghen, rechter in Nij
megen en bestuurslid van de eer
ste bijzondere school in Neder
land, die in dat jaar werd ge
opend.
Van der Brugghen naar wie
onlangs weer een christelijke
school in Den Haag genoemd is
heeft zijn verdiensten voor het
christelijk onderwijs zelf eens sa
mengevat, toen hij minister was.
Hij zei: „Ik heb behoord en be
hoor tot de oprichters van de eer
ste bijzondere school, die uit gods
dienstige behoeften hier te lande
is voortgekomen; en ik heb geas
sisteerd bij de geboorte van bijna
al de scholen, die gevolgd zijn".
Een verrader?
Wie niets meer van Van der
Brugghen afweet, zou bereid zijn
hem de kampioen voor de christe
lijke school te noemen. Daarmede
in overeenstemming is ook het
geen mr G. Groen van Prinsterer
in de Tweede Kamer van hem zei-
de, namelijk, dat niemand terwille
van het christelijk onderwijs gro
ter smaadheid heeft geleden dan
Van der Brugghen.
Toch zijn er altijd mensen, die
hun voorhoofd fronsen op het ho
ren van de naam van deze Nij
meegse rechter. Dat is verklaar
baar. Men koesterde in protes
tants-christelijke kring grote ver
wachtingen van Van der Brug
ghen, toen hij in 1856 als minister
optrad. Nu zou er misschien ver
andering komen in de benarde po
sitie van het christelijk onderwijs.
Van der Brugghen, die aan den
lijve ondervonden had hoeveel
moeite het kostte een bijzondere
school te stichten en in stand te
houden, zou ongetwijfeld het zijne
doen voor de verlichting der zor
gen, dacht men
Doch hierin stelde de minister
teleur. Met zijn medewerking
kwam een schoolwet klaar, die de
positie van het christelijk onder
wijs geen syllabe onthoog bracht
In deze wet bleef als enige onder
wijsinrichting de openbare school
erkend. En dat, terwijl Van der
Brugghen jarenlang tegen de vo
rige ongeveer gelijkluidende
wet gestreden had!
Deze merkwaardige verlooche
ning van beginsel, welke ertoe
heeft geleid dat menigeen Van
der Brugghen ging beschouwen
als de verrader van het christelijk
onderwijs, bracht scheiding te
weeg tussen de minister en Groen
van Prinsterer. Een scheiding die
niet meer is opgeheven.
Het conflict GroenVan der
Brugghen blijve hier verder on
aangeroerd. Er zijn hele boeken
over geschreven en nog is er iets
raadselachtigs in het geval. De
figuur van Van der Brugghen le
vert echter meer stof dan die
schoolkwestie.
„Der Batten errefdeel".
Een bedevaart naar Nijmegen
is op haar plaats wanneer het Van
der Brugghen geldt. Want h(j had
de stad, waar hij in 1804 geboren
en in 1863 begraven werd, vurig
lief. Men heeft er een straat naar
hem genoemd. Maar toen ik bij
mijn bedevaart naar Nijmegen di
verse politieagenten interpelleer
de over Van der Brugghen'g graf,
wist geen hunner mij te vertellen
wat deze roemruchte burger
eigenlijk voor iemand was ge
weest, laat staan dat zij zijn graf
vermochten aan te wijzen.
Van der Brugghen, die tot de
gegoede stand behoorde, was een
veelzijdig mens. Hij studeerde
rechten te Leiden maar hij had
zich ook .toegelegd op de beoefe
ning der klassieke letteren. Bo
vendien musiceerde hij.
Dat laatste kwam hem uitste
kend van pas toen hij als officier
der Nijmeegse schutterij tijdens
de Belgische opstand vier jaren
in Brabant gemobiliseerd was. In
die tijd leerde hij de" schutters
zingen. Eén van de graag aange
heven zangen was het schutters-
lied van Nijmegen, waarin Gelder
land aldus wordt beschreven:
Ja, 't is oud neerlands lustpriëel
Het is der Batten errefdeel
Het is die oude goede grond,
Waar vrijheid hare schuilplaats
[vond
Toen voor 't romeins gezag
Heel d'aard gebogen lag.
Met de „Batten" zijn blijkbaar
de Bataven bedoeldl
Volkomen vereenzaamd.
Die liefde voor het zingen was
ook de oorzaak, dat de schoolkin
deren op de Klokkenberg muziek
lessen kregen. Onder de zorgen
van de stadskapelmeester te Nij
megen werden zij tot goede zan
gertjes opgeleid. En wanneer mr
van der Brugghen op zijn och
tendwandeling de zingende kin
derschaar ontmoette, verheugde
hij zich zeer.
In de tijd vóór zijn minister
schap dus toen hij rechter te
Nijmegen was besteedde Van
der Brugghen onnoemelijk veel
tijd aan de Klokkenberg. Dank zij
zijn activiteit stond deze school,
die geheel van eigen middelen
moest bestaan, in het geheel niet
op een lager peil dan welke
staatsschool ook. Evenzo was het
met de in 1846 op de Klokken
berg gestichte normaalschool.
Hier heeft Van der Brugghen
inderdaad het „bidt en werkt" in
practijk gebracht. Als bestuurslid
leefde hij van dag tot dag met de
school mede. Wanneer 's morgens
om 8 uur de lessen begonnen, was
hij dikwijls al In de school aan
wezig. En de onderwijzers, aan
wier kennis nog wel eens wat
mankeerde, ontvingen les van
hem. - Dit onderricht gaf hij des
morgens om 7 uur! Voorts liet hij
het onderwijzend personeel gere
geld bij zich aan huis komen. Dan
besprak Van der Brugghen een
Bijbelgedeelte of een paedago-
giseh onderwerp. Naar aanleiding
van het besprokene konden de on
derwijzers vragen stellen. De on
derwijzeressen mochten dat ech
ter niet doen; het was haar niet
geoorloofd op die samenkomsten
te spreken!
Van der Brugghen heeft voorts
in het „Nijmeegsch Schoolblad"
een der oudste organen van de
christelijke pers de zaak van
het bijzonder onderwijs gediend.
Maar de Klokkenberg was toch
zijn grootste passie. Daarvoor
leefde hij.
Het is tragisch om te moeten
constateren, dat deze man die
men als de eerste-steen-legger
van het christelijk onderwijs mag
beschouwen niet voor de Klok
kenberg gestorven is. De „zingen
de schutter van Nijmegen" trok
zich na zijn weinig glorierijk mi
nisterschap volledig terug uit de
onderwijswereld.
Nimmer betrad hij de Klok
kenberg meer. Nog enkele jaren
leefde Hij volkomen vereenzaamd
in Ubbergen. Toen stierf deze be
langrijke man, die wij eren als een
der groten uit protestants-chris
telijke kring.
(Van onze correspondent.)
Te Amsterdam Is een dezer da
gen voor het eerst vertoond de
film „Der zee ontrukt", welke een
beeld geeft van de Inpolderings
werkzaamheden in het voormalig
Zuiderzeegebied bjj Urk. Het
drooggelegde terrein, beter be
kend als de Noord-Oostpolder, is
thans volledig tot ontginning ge
bracht. In December van het vo
rig jaar groef men de laatste
greppel
Wie een indrukwekkend over
zicht wil hebben van hetgeen men
in de jaren 19371949 tot stand
bracht tussen Urk en Lemmer,
Bij spoorwegen en weg
transport.
(Van onze Utrechtse
correspondent).
In Amsterdam, die echte scheep-
vaartstad (was Sint Nicolaas de
beschermheilige van de hoofdstad
niet ook de schutspatroon der
schippers?) hebben de leden van
de Ned. Prot. Ohr. Schippersbond
hun algemene vergadering gehou-,
den.
Elke vergadering draagt haar
eigen cachet. De karakteristiek
van deze samenkomst zat niet al
leen in de aanwezigheid der tal
rijke varensgasten maar manifes
teerde zich ook in het gebed. De
voorzitter, de heer Z. Bruins Slot
burgemeester van Nijkerk, bad
namelijk voor alle schippers, die
varen door de Nederlandse wa
teren en die thans kampen tegen
storm en wintertij.
In zijn openingsrede memoreer
de de voorzitter de werkzaamhe
den van 1949.
Door middel van de Stichting
Binnenvaart tracht men het ver
voer te water de plaats te her
geven, welke het van oudsher
toekomt. Het transport per schip;
aldus de heer Bruins Slot, kan het
meest efficiënte vervoer zijn,
wanneer overheid en bedrijfsleven
medewerken. Dat is echter niet
gebeurd. Terwijl spoorwegen en
wegtransport zich deviezen zagen
toegewezen om hun apparaat op
te bouwen hetgeen slechts te
waarderen valt werden de
schippers ten achtergesteld. Zij
kregen géén kans om uit het bui
tenland motoren aan te kopen. De
overheid steunde hen niet.
De gevolgen zijn funest ge
weest: zij trachten zich te behel
pen met z.g. gereviseerde moto
ren, die eigenlijk onbruikbaar wa
ren. Het resultaat was, dat zij
grote stroppen moesten dragen.
Bevrachting in eigen hand.
Tot de vurigste verlangens van
de schippers behoort de begeerte
om het bevrachtingsapparaat in
«gen hand te krijgen. Daartoe
heeft de Stichting Binnenvaart
een Stichting Watertransport in
het leven geroepen. Ook wenst
men de bevrachting uitsluitend
via de beurs en niet via de kroeg
te doen plaats hebben. Voorts zou
men meer garantie en service aan
de verladers willen bieden.
De heer Bruins Slot moest con
stateren, dat men in het afgelo
pen jaar te dezen opzichte weinig
kon bereiken. Het enige resultaat
was, dat de gedachte van de over
name bevrachtingsapparaat meer
en meer gemeen goed werd, al
thans in de Volksvertegenwoordi
ging. Met gp-ote waardering
bracht de voozitter het optreden
van het A.R. Tweede Kamerlid
ds C van der Zaal in de Staten-
Generaal in herinnering.
Als gewoonlijk kwam een hele
reeks voorstellen in behandeling,
ditmaal wel vijftig. Deze voorstel
len hebben merendeels betrekking
op de verbetering van vaarwegen
en het aanbrengen van gerief
voor schippers.
Soldaten in Indonesië krijgen
opslag.
Daar door fiscale en bezuini
gingsmaatregelen van de Indone-.
sische regering reeds voor de sou-
j vereiniteitsoverdracht genomen
j het wenselijk is gebleken de sol-
dijen der in Indonesië dienstplich
tigen te verhogen, heeft de rege
ring besloten de tropentoelage op
de soldij te vermeerderen met 30
cent per dag.
Derhalve zullen de soldijen tij
dens verblijf in Indonesië thans
bedragen voor een soldaat per
maand f63.voor een soldaat
le klasse, die op of na 1 Juni 1949
onder de wapenen is gekomen f 69
voor hen, die voor die datum
reeds in dienst waren f73.50 en
voor korporaals van beide groe
pen respectievelijk f76.50 en f84.
moet vooral niet nalaten deze
film eens te gaan zien. Weldra zaL
zij haar tocht door steden en dor
pen beginnen.
Wij hebben bij „Der zee ont
rukt" met een documentair film
werk te doen. Toch krijgt men
wat anders te zien dan een reeks
opnamen betreffende de stand
van zaken in de polder. Een paar
vissers van Urk werden bereid ge
vonden om mee te spelen. Van dit
„spelen" moet men vooral geen
angstige gedachten hebben: het
is er nog ver vandaan, dat Urk
een Nederlands Hollywood wordt.
De medewerkende vissers zijn in
hun dagelijks bedrijf gadegesla
gen.
Hun dagelijks bedrijfWij
zien in deze film nieuwe geschie
denis maken. Wij zien echter ook
oude geschiedenis wegvagen. Het
ingepolderde gebied, eens domein
der Urker vissers, is dienstbaar
gemaakt aan de landbouw. Bij de
voortgang der werkzaamheden
ziet men telkens een ogenblik de
stoere vissers terug. Het land
werd der zee ontrukt, de zee werd
aan hen ontrukt.
Intussen vatte men het een en
ander niet te tragisch op. De film
laat zien hoe op de inpoldering de
ontginning volgde. Men krijgt een
beeld van het bodemonderzoek,
men ziet de montageboerderijen
verrijzen. Op de 48.000 hectaren
vruchtbare grond heeft zich een
gemeenschap gevestigd.
De film duurt niet lang. Maar
zij is indrukwekkend en wie haar
ziet wordt er trots op dat hij Ne
derlander is. Zeer passend vonden
wij de muziek, nog gecomponeerd
door de componist Koos van der
Griend, die vorige week plotseling
stierf. Van der Griend, die uit
Kampen afkomstig was, had de
inpoldering goed gevolgd. Overi
gens vormt de gecomponeerde
muziek maar een onderdeel van
de bijgeluiden. Wij -horen andere
muziek! Van meeuwen, van gol
ven, van stormen. En velen zal
het geronk der motoren van land
bouwwerktuigen als muziek in de
oren klinken
Hevige koude in het Noorden
van Amerika.
11.000 door de overstromingen
van de Mississippi en Ohio uit hun
huizen verdrevenen, moeten bit
tere koude trotseren.
In het Noord-Westen der V.S.
zijn in één week 22 mensen van
koude omgekomen. Te Glasgow
in de staat Montana, daalde de
temperatuur tot bijna 40 graden
Celsius onder nul.
Bulgarije wijst Joego-Slavisch
diplomaten uit.
De Bulgaarse regering heeft
aan de Joegoslavische regering
verzocht onmiddellijk de eerste
ambassade-secretaris en de consul
te Sofia, terug te roepen. Zij wor
den ervan beschuldigd een samen
zwering tegen Bulgarije te orga
niseren.
Kolenmijnen in Engeland
maken vermoedelijk 10
millioen pond winst.
De voorzitter van de Engelse
nationale kolenraad, heeft ver
klaard, dat de Britse genationali
seerde kolenmijnen over het afge
lopen jaar vermoedelijk een winst
van 10 millioen pond sterling zul
len te zien geven, wanneer op de
exportmarkt gunstige prijzen ge
maakt kunnen worden.
46)
door j. i.
chroek
Z'n electrische klok wijst een
paar minuten vóór acht. Bep is
nou waarschijnlijk al samen met
Frits.
„Zou Bep van Frits gehouden
.en, vraagt Wim zich af.
„Wat is er eigenlijk voor on
enigheid geweest tussen die
twee? En door wiens schuld
Eerlijk gezegd, hij mag dat type
van Frits Dijkers niet erg. 't Is
iet type van een bokser, of van
een geweldenaar in elk geval.
zo n kerel, die tegen anderen
schreeuwt dat ze voor 'm opzij
moeten gaan.... Zou Bep wer-
houden?™" Z°'n type kunnen
Wim slaat een van de boeken
op en probeert te lezen, 't Duurt
niet lang. Z'n gedachten dwa-
len weer af
„Hoe zou Marie het vinden
als ze nu eens ons zien kon, en
zag, dat ik in m'n hart *van d'r
zuster ben gaan houden? Want
ik houd van Bep, werkelyk! Ik
moet voortdurend op mezelf let
ten, anders zou ik het Bep nog
laten merken óóki
't Is Wim net of ie vanavond
een groot offer brengt. Ja, maar
iaan wie eigenlijk? Aan Frits
Dijkers?Frits heeft hem
lang genoeg de kans gegeven
Aan zichzelf
Hy is deze avond echter erg
gene'gd, aan zichzelf en heel
zijn prachtige carrière te twij
felen. Als z'n verhaal goed was,
had ie allang bericht
Maar slaagt hij niet, dan im
mers kan hy zich nog minder
permitteren, te hertrouwen. Om
Marie te géven wat goed voor
haar kon zijn, heeft hy zich
voor jaren in schulden gesto
ken, nog afgezien van alle on
kosten die er later by zijn ge
komen, toen hij vreemde hulp
moest nemen.
Voor z'n schoonouders heeft
h'j zich groot gehouden, en dat
stemt Wim tot voldoening. Maar
de prijs was zwaar.
Zonder dat alles had hij Bep
kunnen vragen of ze by hem
wilde blyven. Voorgoed, wel te
verstaan. Ze hield zo veel van
de kinderen
Van hemzelf niet, gelooft Wim,
nee, van hem moet ze blykbaar
niet veel hebben. Hij heeft 'ter
ook dikwyls naar gemaakt, op-
zettelyk, om zichzelf meester te
kunnen blyven.
Terwille van de kinderen had
ze misschien echter toch ja ge
zegd
Nu, wellicht op ditzelfde
ogenblik, krijgt natuurlyk weer
die Frits Dykers haar jawoord,
die ruwe krachtpatser
Verschrikkelyk eigenlijkl
„Maar mocht het niks worden
vanavond", denkt Wim opge
wonden, „nou, dan trotseer ik
alles, en ik vraag haar....
Bep kwam bijna een half uur
te laat op de plek, die ze met
Frits had afgesproken. Ze kon
gemakkelijk op tijd zyn, doch
ze haastte zich niet, toen ze on
derweg nog even bij d'r ouders
binnen ging
Meer dan twintig minuten
bleef ze daar zitten. Anders
bleef ze meestal een hele avond
als ze kwam, zodoende keek
haar moeder tóch nog verwon
derd, toen Bep tegen achten zei,
dat ze weer weg moest, en op
stond.
„Nou al? Waar moet je ïaar
toe?"
,Naar Frits", zei ze.
Frits?"
Ja. Het is weer in orde tus
sen ons"
De woorden waren er uit, eer
Bep er erg in had. Vóór dat
ogenblik had ze met de beste
wil van de wereld geen besluit
kunnen nemen. Wat ze voor
Frits voelde was geen liefde
meer, geen echte be won Isring
voor iemand, met wie je graag
delenZe kon nog s;
thie voor hem voelen, en
bereid hem te helpen, e
haar werkelyk nodig h
dit betekende geen liefde,
eerder hulpvaardigheid.
'.npa-
I' was
Is hij
ii....
't Was
Maar omdat ze niet beklaagd
wou worden, als een eenzame,
een alleen overgeblevene, ja
eigenlyk omdat ze zich tegen
over de anderen wilde laten
gelden, déarom nam ze nu in
eens haar besluit. -Ze bemerkte
duldelyk de blijde verrassing
van haar moeder: het deed haar
heimelyk goed. En ze ging
Frits Dijkers stond toen al
meer dan drie kwartier te
wachten bij de molen waar ze
hadden afgesproken.
Z'n fiets had hij tegen een
bcom gezet. Onderweg had ie
een kilo zachte handperen ge
kocht, en staande op de berm
van de smalle landweg, voort
durend naar Bep uitkykend,
was ie gaan eten daarvan, gul
zig uit ongeduld
Er brandde een vuur in hem.
Driftig wierp hy telkens de
klokhuizen weg, en nam weer
een volgende peer uit de zak..
Gek was ie geweest, toen hy
Bep liet schieten! In de hele
omtrek was er niemand zó de
moeite waard als zy. En dat niet
alleen, omdat ze begeerlyker
was dan de meeste anderen, die
hy de afgelopen maanden ter
dege bekeken hadZe bezat
nog iets anders, wat je in de
meeste meisjes tevergeefs kon
zoeken, ze had een hart, een
sterk, goed hart, en ze had ka
rakter
Zet Leentje es naast 'rl
(Wordt vervolgd.)
Wanneer de vorst het werk n iet al te zeer stagneert zal bin
nenkort de nieuwe U.L.O.-school voor meisjes aan de Dwarskaai
to Middelburg worden geopend. De school is gebouwd naar een
ontwerp van Ir. P. H. N. Briët te Hilversum, die de architectuur
van het gebouw aanpaste aan die der omliggende huizen. Het ge
bouw vormt dan ook een passend geheel met de in oude stjjl op
getrokken gebouwen van de Dam en omgeving.
Voorlopig geen gymnastiek
lokaal.
Op 23 Mei 1949 werd begon
nen met de bouw van deze nieu
we school; de eerste dakspant
werd geplaatst op 7 October, ter
wijl de kap op 18 November ge
heel dicht was. De plannen voor
deze bouw dateren reeds van
1941. Bij de brand van Mei 1940
immers werd de Meisjes U.LO.
aan de Haringplaats grotendeels
verwoest. Direct werden de
plannen om tot herbouw, zy het
op een andere plaats in de stad,
te komen. De uitvoering van de
bouw, die werd opgedragen aan
de N.V. Ingenieursbureau voor
Bouwnijverheid te Oegstgeest,
stagneerde echter tot vorig jaar
kon worden begonnen.
DE INRICHTING.
Zeven leslokalen bevat de
school, n.l. vyf gewone lokalen,
één tekenlokaal en één natuur-
kundelokaal, beide laatste loka
len zijn oplopend gemaakt. Op
de eerste verdieping bevinden
zich twee lokalen benevens het
natuurkundeloke.al, de kamer
voor de directrice en een kamer
voor de overige docenten. Boven
vindt men dan drie andere loka
len met het tekenlokaal. De eer
ste verdieping ligt door de hoge
ligging van het achterterreln
ongeveer één meter boven de
straat. Hierdoor is aan de voor
zijde van het gebouw een stoep
geprojecteerd, zodat een fraaie
hoofdingang, die nog met een
eikenhouten deur zal worden ge
completeerd, is verkregen.
De hal, die men na het be
treden van de hoofdingang bin
nenkomt, is vrij ruim en de gan
gen zijn breed en gedeeltelijk
met gele tegels afgezet. De loka
len zijn ruim en licht gehouden,
waartegen de donkere kleur verf
van de deuren goed zal uitko
men.
De vloeren in de lokalen zullen
met linoleum worden belegd. De
toiletten bevinden zich zowel op
de eerste als op de tweede ver
dieping aan het eind van de
gang. Voor de vloeren is 560
vierk. m. hout verwerkt. Het na-
tuurkundelokaal is ook geschikt
te maken als projectieruimte.
Wat de werkzaamheden betreft,
kan worden gezegd, dat het stu-
cadoorwerk zo goed als klaar is,
terwijl op de tweede verdieping
alles reeds in de grondverf staat
De kelderruimte is benut voor de
centrale verwarming, die uit
twee ketels bestaat, zodat men in
na- en voorjaar slechts 1 ketel
behoeft te stoken.
Het is een groot voordeel, dat
deze installatie reeds in orde is,
zodat er momenteel gestookt
wordt, waardoor de werkzaam
heden in de school voortgang
kunnen hebben. Men heeft ook
een begin gemaakt met het af
werken van de trappen met gra
niet.
RECREATIERUIMTE.
De zolder van de school is in
twee delen uiteengevallen. Eens
deels is een ruime recreatie ge
legenheid geschapen, daar de
wanden met board zijn bekleed
eens aanwezig, zodat er een
ruimte is ontstaan, waar men
alle leerlingen bijeen kan bren
gen en desnoods ouderavonden
e.d. kan beleggen.
Aan de achterzijde in deze zol
derruimte, bevindt zich een hou
ten stellage, waarop de tweede
schoorsteen, die uit architecto
nisch oogpunt is geprojecteerd,
rust.
Aan de andere zijde van de
trap bevindt zich het tweede
deel van de zolder, waar een
ruime berggelegenheid aanwezig
is. O.m. kunnen daar de toestel
len voor gymnastiek e.d. worden
opgeslagen.
NOG GEEN GYMNASTIEK
LOKAAL.
By het in 1941 opgestelde plan
behoorde ook de bouw van een
gymnastieklokaal, dat haaks op
de school is geprojecteerd, doch
dat niet tegen de school zal
worden aangebouwd. Het is ech
ter bekend, dat het Ryk nog
steeds geen toestemming ver
leend tot de bouw van gymna
stieklokalen bij scholen. Zodoen
de zal ook de Meisjes U.L.O. het
nog wel enige tijd zonder gym
nastieklokaal moeten stellen.
Overigens is de fietsenberg
plaats achter de school ook niet
al te groot van omvang, maar
wy vernamen, dat een en ander
is gebouwd volgens de aantallen,
die in 1941 golden. Slechts 33
fietsen kan deze bergplaats be
vatten, zodat wellicht nog eens
uitbreiding zal moeten plaats
vinden. Achter het gebouw ligt
verder een groot tegelplateau,
terwijl grasgazons de grijze een
tonigheid moeten breken. Een
muurtje zal de omheining vor
men, en hierby zullen opnieuw
door het gemeentebestuur de
leerlingen van de Ambachts
school worden ingeschakeld, die
reeds meerdere malen toonden,
voortreffelijk werk te kunnen
leveren.
BEELDHOUWWERK.
Wat de afwerking van het bui
tenwerk betreft hangt veel van
het weer af. Aan de heer Frans
Maas te Vlissingen is opdracht
verstrekt tot het maken van twee
dozijn figuren en een wapen, die
de voorgevel van het gebouw
zullen sieren. Deze zandstenen
figuren moeten nog worden aan
gebracht en het is daarom dat de
stelling tegen de voorgevel nog
steeds niet is opgeruimd.
Zo zal Middelburg straks voor
de eerste maal na de oorlog een
nieuwe permanente school be
zitten, die niet alleen de stad als
onderwijscentrum zal sieren,
doch mede ook door de architec
tuur, een sieraad zal zijn in dit
nog zo geschonden stadsdeel.
(Ingez. mededeling, advert.)
Wanneet U zich „grieperig"
voelt, neem dan eens CHEFA-
RIKE „4". Onmiddellijk voelt
U de weldadige werking.
Chefarine „4" bevat 4 genees
middelen, die in de hele we
reld al beroemd zijn geworden.
Eén ervan Chefarox - zorgt
dat, niettegenstaande de krach
tige werking, de maag toch
niet van streek raakt.
TEGEN PUNEN EN GRIEP, 20 TABLETTEN *76*
WERK VOOR
GEDEMOBILISEERDEN.
Tijdens een opname voor groe
ten naar Indonesië in het stryd-
krachtenprogramma heeft de
heer H. van Doorne, directeur
van de D. A. F. van Doorne'g
Aanhangwagen Fabriek gezegd
dat niet alleen oud-werknemers
van de D.A.F. na hun demobili
satie weer welkom zy'n, maar daf
ook honderden anderen die voor
het metaalvak of automobielbe
drijf voelen, bij dit bedrijf een
passende werkkring kunnen vin
den.
i. -
Het rapport van de Prov. Pla- grenzende waterwegen,
nologische dienst in samenwer
king met de E.T.I. opgesteld,
over de sociaal-economische
structuur van de gemeente Goes,
waarop reeds eerder de aan
dacht werd gevestigd, is een ge
degen en sterk gedocumenteerd
stuk werk.
Van belang is al dadelijk, wat
omtrent de ontwikkeling der
bestaansbronnen in het verleden
wordt opgemerkt.
Een gedeelte daarvan laten
wij hier volgen:
„Vormde aanvankelijk de vis
serij de belangrijkste bestaans-
bron van de inwoners van Goes,
reeds in de vroegste geschiede
nis van deze nederzetting
boette dit bestaansmiddel in,
en centrale verwarming is even- door de verzanding der aan-
Omtrent de toekomstige status
van het Nederlandse gedeelte van
het eiland Nieuw Guinea is nog
geen beslissing genomen.
De republikeinen in Indonesië
zeggen: het komt bij ons.
Het standpunt van de Neder
landse regering is nog niet be
kend.
Wel staat vast dat een van de
regeringspartijen, de P. v. d. A.,
bereid is ook dit gebied uit te
leveren.
Aan de andere kant zyn er ve
len die menen dat hier een toe
komt ligt niet alleen voor de dui
zenden Indo-Europenanen die
gaarne Indonesië zouden verlaten
maar ook voor de velen uit ons
land die gaarne in een land waar
goede ontwikkelingsmogelykhe-
den zyn een Nederlandse kolonie
zouden stichten.
De vraag is echter of Nieuw-
Guinea voor dit doel geschikt
moet worden geacht.
Deze vraag wordt in een by
Niemeyer te Groningen versche
nen concept-voorstel voor een
Rijksplan bevestigend beant
woord.
Het eiland zelf is in zyn geheel
ongeveer 24 maal zo groot ais Ne
derland. Het Is op Groenland na
het grootste eiland ter wereld.
Ongeveer de helft, het weste-
lyke gedeelte, 11 a 12 maal zo
groot ais Nederland is Nederlands
bezit. Groot genoeg dus voor het
vestigen van een Nederland in de
tropen. Het is zeer dun bevolkt,
zodat weinig last zal ontstaan van
een opdringende inheemse bevol
king. Bovendien is deze bevolking
zo primitief, dat voor concurren
tie niet gevreesd behoeft te wor
den.
Omtrent vruchtbaarheid van de
bodem en geschiktheid voor land
bouw lopen de meningen van ver
schillende schryvers nogal uiteen:
over het algemeen krijgt men niet
de indruk, dat de bodem van Ne
derlands Nieuw Guinea buitenge
woon vruchtbaar is; vergelijking
met de bodem van Java b.v. valt
beslist ten nadele van Nieuw
Guinea uit. Het beste zal zyn de
verwachtingen hieromtrent niet
al te hoog te stellen. Men zal
rekening moeten houden met be
mesting na niet td te lange ty'd.
Toch zijn er volgens diverse
bare streken aanwezig en is het
ruim mogelyk, om by matig rijke
bodem in de levensbehoeften te
voorzien.
Do resultaten, verkregen uit
het niet Nederlandse deel van
Nieuw Guinea, houden voor onze
helft van het eiland beloften in,
voor wat betreft de verbouw van
land- en tuinbouwproducten.
De exploitatie van bosproduc-
ten wordt mogelyk geacht en
aangemoedigd, voor bosproducten
is bij goede behandeling kans op
De zoutwinning en -handel,
alsmede de landbouw in net
omliggende gebied (o.m. ver
bouw van meekrap) begonnen
aan betekenis te winnen, zout
keten en meestoven verrezen,
terwyl de vestiging van een
graanmarkt, waar de boeren
uit de omgeving hun waren ter
markt brachten, de basis legde
voor de functie van Goes al»
streekcentrum. De zouthandel,
die nog aan het eind der 18e
eeuw een der belangrijkste be
staansmiddelen vormde, verliep
gaandeweg, doch „blijvend en
onvernietigbaar is door de
eeuwen de betekenis der stad
als centrum van het welvarende
Zeeland" (Unger).
Uit een opsomming van de
industriële bedrijven, die aan
het begin der vorige eeuw te
Goes gevestigd waren, t.w. 3
bierbrouwerijen, 1 chocoladefa
briek, 1 leerlooierij, 1 zoutraffl-
nadery, 1 zeepziedery, 2 mee
stoven, 2 oliemolens, 1 pelmo
len, 4 korenmolens, 2 grutmo-
lens, 1 zaagmolen, 1 bezemma
kerij, laat zich in grote trekken
het karakter van de industriëtt
die zich hebben ontwikkeld, af
lezen.
Hetzy ten nauwste verbonden
met de landbouw, hetzij gericht
op de behoeftebevrediging van
de inwoners der stad of directs
omgeving, mag deze industrie
als typerend voor een streek
centrum worden beschouwd.
In de volgende decennia tre
den slechts geringe wijzigingen
op in het karakter van het eco
nomische leven van Goes, met
afzet op de wereldmarkt.
Veeteelt, wordt door individuele (jjerl yerstande, dat de ontwik-
wAArtA hAAArAr\ri nn ie lf
kelmg een tendens vertoont, dis
kolonisten reeds beoefend en is
verder mogelijk door het impor
teren van vee uit Queensland.
Industrie, aansluitend by de
bodemvoortbrengselen wordt zeer
wel mogelijk geacht.
Er komen op Nederlands Nieuw
Guinea verschillende delfstoffen
voor; of dit economische moge-
lykheden inhoudt, moet nog na
der onderzocht worden. Men
heeft hiervan echter wel ver
wachtingen.
Acclimatisatie van blanken zal,
gezien het klimaat op Nieuw Gui
nea, al is dat constant hoog en
vochtig, wel mogelyk zyn. Er is
laagland en hoogland, zodat de
Indonesiërs, Indo Europeanen en
Indische Europenanen die reeds
geacclimatiseerd zijn, in lagere
gebieden zich kunnen vestigen;
voor blanken uit Noord-Europa
zijn voldoende hooggelegen
vruchtbare gebieden aanwezig. De
kolonisatie kan zich naar gelang
van acclimatisatie en opkomst
van volgende generaties larigza-
de boven gegeven typering nog
sterker accentueert.
De nyverheid had zich uitge
breid met een aantal bedrijven,
die echter nog volkomen op am
bachtelijke wijze werden gedre
ven en in hoofdzaak dienden
voor de voorziening der be
hoefte aan industrieproducten
van de stad zelf en het gebied
waarvan zij het centrum
vormde.
In 1853 werd te Goes een fa
briek voor verbeterde meekrap
bereiding gevestigd, doch reeds
vrij spoedig aaarna begonnen de
synthetische bereide aniline-
kleurstoffen de meekrap van de
markt te verdringen. Het ge
volg was, dat ook de te Goes ge
vestigde meestoven voor het
merendeel gadoemd waren te
verdwynen.
Hierna volgt een met veel cij
fermateriaal gestaafd overzicht
waaruit blijkt, dat de ontwikke-
van vuiKcuuc Huiici a LI co ianti/.a.- -- r t i i
merhand naar lager gelegen ge- kng van de bedryfstakken han-
bieden uitbreiden. Noodzakelyk
is en 'blijft het nemen en opvol
gen van medische en hygiënische
maatregelen en het volgen van
een juiste levenswijze
De ligging van Nieuw Guinea
ten opzichte van het eventuele af
zetgebied, n.l. in de Pacific, is
zeer gunstig te noemen.
Natuurlyke haven» zyn in
groot aantal aanwezig. De ligging
van Nieuw Guinea is van inter
nationaal en strategisch oogpunt
uit beschouwd, buitengewoon be
langrijk voor het Ryk.
dat alleen het eiland
Nieuw Guinea kansen biedt voor
„v„ delen door de voordelen te niet
rapporten wel voldoende vrucht- kolonisatie van Noord-Europea- gaan.
del, verkeer en vrije beroepen
de functie van Goes als regio
naal verzorgend cen
trum, duidelyk illustreert.
nen in de hoge streken, voor ge-
acclimatiseerden ook in lagere
warme streken".
De Nederlandse Kolonisatie
Commissie, ingesteld door de Va
derlandse Club in Nederland,
kwam dan ook tot de conclusie,
dat aan kolonisatie op Nieuw
Guinea verschillende nadelen
verbonden zyn, maar dat die na-