Mr J. J. R. van der Brugghen, de zingende schutter van Nijmegen. DER ZEE ONTRUKT. Binnenscheepvaart werd achtergesteld Kiezen 4 Delen U. L. O.-School voor Meisjes te Middel burg nadert voltooiing. CKefarine Ontwikkelingsmogelijkheden van de gemeente Goes. Toekomstige statos Nieuw Guinea. fly legde de eerste steen voor het christelijk onderwijs. Belangrijke film over de Noord-Oost-Polder. Fraaie architectuur past geheel in de omgeving. 4 krachtige middelen legen griep in1 tablet Het rapport van de P. P. D. en de E. T. 1. Mogelijkheden voor Nederlandse kolonie? Zaterdag 21 Januari 1950 PROTESTANTS CHRISTELIJK DAGBLAD Pagina 3 PROTESTANTSE BEDEVAARTEN. (III.) (Van onze speciale verslaggever). Nabij de binnenstad van Nijmegen ligt een begraafplaats, die in ernstige staat van verwaarlozing verkeert. Toen ik er liep om het graf te zoeken van mr. J. L. van der Brugghen, zag Ik dat vele stenen gebroken waren. In de lange reeks grafkelders van Nijme gen'* elite, ontbreken ettelijke zerken, zodat men een blik kan slaan in bet inwendige dezer grafsteden. Erg verheffend is een bezoek aan dit kerkhof niet. Maar wat zocht ik ook eigenlijk op deze plek? Een bedevaart naar de grafkelder van Van der Brugghen levert hoogstens als resultaat op, dat men precies de plaats weet waar het gebeente van deze voorman der christelijke school ligt. Wil men echter 's mans werken naspeuren, dan dient men een andere hoek van Nijmegen op te zoeken: de Klokkenberg. Zodra de naam „Klokkenberg" wordt genoemd, lijkt het er op of er iets begint te luiden. Het is net, alsof op het gebeier van zware klokken uit Nijmegen, in eens de bellen van alle eüriste- lijke scholen aan het kleppen slaan. Ik hoor zelfs wat haar ge lui verkondigdt: „God van de he mel, Die zal het ons doen geluk ken!'" Als ik op de Klokkenberg sta, dan kan ik die regels ook lezen in de gevel van het school gebouw aldaar. Eenmaal, in 1844, werden die woorden ter plaatse ook uitge sproken en wel door mr J. J. L. van der Brugghen, rechter in Nij megen en bestuurslid van de eer ste bijzondere school in Neder land, die in dat jaar werd ge opend. Van der Brugghen naar wie onlangs weer een christelijke school in Den Haag genoemd is heeft zijn verdiensten voor het christelijk onderwijs zelf eens sa mengevat, toen hij minister was. Hij zei: „Ik heb behoord en be hoor tot de oprichters van de eer ste bijzondere school, die uit gods dienstige behoeften hier te lande is voortgekomen; en ik heb geas sisteerd bij de geboorte van bijna al de scholen, die gevolgd zijn". Een verrader? Wie niets meer van Van der Brugghen afweet, zou bereid zijn hem de kampioen voor de christe lijke school te noemen. Daarmede in overeenstemming is ook het geen mr G. Groen van Prinsterer in de Tweede Kamer van hem zei- de, namelijk, dat niemand terwille van het christelijk onderwijs gro ter smaadheid heeft geleden dan Van der Brugghen. Toch zijn er altijd mensen, die hun voorhoofd fronsen op het ho ren van de naam van deze Nij meegse rechter. Dat is verklaar baar. Men koesterde in protes tants-christelijke kring grote ver wachtingen van Van der Brug ghen, toen hij in 1856 als minister optrad. Nu zou er misschien ver andering komen in de benarde po sitie van het christelijk onderwijs. Van der Brugghen, die aan den lijve ondervonden had hoeveel moeite het kostte een bijzondere school te stichten en in stand te houden, zou ongetwijfeld het zijne doen voor de verlichting der zor gen, dacht men Doch hierin stelde de minister teleur. Met zijn medewerking kwam een schoolwet klaar, die de positie van het christelijk onder wijs geen syllabe onthoog bracht In deze wet bleef als enige onder wijsinrichting de openbare school erkend. En dat, terwijl Van der Brugghen jarenlang tegen de vo rige ongeveer gelijkluidende wet gestreden had! Deze merkwaardige verlooche ning van beginsel, welke ertoe heeft geleid dat menigeen Van der Brugghen ging beschouwen als de verrader van het christelijk onderwijs, bracht scheiding te weeg tussen de minister en Groen van Prinsterer. Een scheiding die niet meer is opgeheven. Het conflict GroenVan der Brugghen blijve hier verder on aangeroerd. Er zijn hele boeken over geschreven en nog is er iets raadselachtigs in het geval. De figuur van Van der Brugghen le vert echter meer stof dan die schoolkwestie. „Der Batten errefdeel". Een bedevaart naar Nijmegen is op haar plaats wanneer het Van der Brugghen geldt. Want h(j had de stad, waar hij in 1804 geboren en in 1863 begraven werd, vurig lief. Men heeft er een straat naar hem genoemd. Maar toen ik bij mijn bedevaart naar Nijmegen di verse politieagenten interpelleer de over Van der Brugghen'g graf, wist geen hunner mij te vertellen wat deze roemruchte burger eigenlijk voor iemand was ge weest, laat staan dat zij zijn graf vermochten aan te wijzen. Van der Brugghen, die tot de gegoede stand behoorde, was een veelzijdig mens. Hij studeerde rechten te Leiden maar hij had zich ook .toegelegd op de beoefe ning der klassieke letteren. Bo vendien musiceerde hij. Dat laatste kwam hem uitste kend van pas toen hij als officier der Nijmeegse schutterij tijdens de Belgische opstand vier jaren in Brabant gemobiliseerd was. In die tijd leerde hij de" schutters zingen. Eén van de graag aange heven zangen was het schutters- lied van Nijmegen, waarin Gelder land aldus wordt beschreven: Ja, 't is oud neerlands lustpriëel Het is der Batten errefdeel Het is die oude goede grond, Waar vrijheid hare schuilplaats [vond Toen voor 't romeins gezag Heel d'aard gebogen lag. Met de „Batten" zijn blijkbaar de Bataven bedoeldl Volkomen vereenzaamd. Die liefde voor het zingen was ook de oorzaak, dat de schoolkin deren op de Klokkenberg muziek lessen kregen. Onder de zorgen van de stadskapelmeester te Nij megen werden zij tot goede zan gertjes opgeleid. En wanneer mr van der Brugghen op zijn och tendwandeling de zingende kin derschaar ontmoette, verheugde hij zich zeer. In de tijd vóór zijn minister schap dus toen hij rechter te Nijmegen was besteedde Van der Brugghen onnoemelijk veel tijd aan de Klokkenberg. Dank zij zijn activiteit stond deze school, die geheel van eigen middelen moest bestaan, in het geheel niet op een lager peil dan welke staatsschool ook. Evenzo was het met de in 1846 op de Klokken berg gestichte normaalschool. Hier heeft Van der Brugghen inderdaad het „bidt en werkt" in practijk gebracht. Als bestuurslid leefde hij van dag tot dag met de school mede. Wanneer 's morgens om 8 uur de lessen begonnen, was hij dikwijls al In de school aan wezig. En de onderwijzers, aan wier kennis nog wel eens wat mankeerde, ontvingen les van hem. - Dit onderricht gaf hij des morgens om 7 uur! Voorts liet hij het onderwijzend personeel gere geld bij zich aan huis komen. Dan besprak Van der Brugghen een Bijbelgedeelte of een paedago- giseh onderwerp. Naar aanleiding van het besprokene konden de on derwijzers vragen stellen. De on derwijzeressen mochten dat ech ter niet doen; het was haar niet geoorloofd op die samenkomsten te spreken! Van der Brugghen heeft voorts in het „Nijmeegsch Schoolblad" een der oudste organen van de christelijke pers de zaak van het bijzonder onderwijs gediend. Maar de Klokkenberg was toch zijn grootste passie. Daarvoor leefde hij. Het is tragisch om te moeten constateren, dat deze man die men als de eerste-steen-legger van het christelijk onderwijs mag beschouwen niet voor de Klok kenberg gestorven is. De „zingen de schutter van Nijmegen" trok zich na zijn weinig glorierijk mi nisterschap volledig terug uit de onderwijswereld. Nimmer betrad hij de Klok kenberg meer. Nog enkele jaren leefde Hij volkomen vereenzaamd in Ubbergen. Toen stierf deze be langrijke man, die wij eren als een der groten uit protestants-chris telijke kring. (Van onze correspondent.) Te Amsterdam Is een dezer da gen voor het eerst vertoond de film „Der zee ontrukt", welke een beeld geeft van de Inpolderings werkzaamheden in het voormalig Zuiderzeegebied bjj Urk. Het drooggelegde terrein, beter be kend als de Noord-Oostpolder, is thans volledig tot ontginning ge bracht. In December van het vo rig jaar groef men de laatste greppel Wie een indrukwekkend over zicht wil hebben van hetgeen men in de jaren 19371949 tot stand bracht tussen Urk en Lemmer, Bij spoorwegen en weg transport. (Van onze Utrechtse correspondent). In Amsterdam, die echte scheep- vaartstad (was Sint Nicolaas de beschermheilige van de hoofdstad niet ook de schutspatroon der schippers?) hebben de leden van de Ned. Prot. Ohr. Schippersbond hun algemene vergadering gehou-, den. Elke vergadering draagt haar eigen cachet. De karakteristiek van deze samenkomst zat niet al leen in de aanwezigheid der tal rijke varensgasten maar manifes teerde zich ook in het gebed. De voorzitter, de heer Z. Bruins Slot burgemeester van Nijkerk, bad namelijk voor alle schippers, die varen door de Nederlandse wa teren en die thans kampen tegen storm en wintertij. In zijn openingsrede memoreer de de voorzitter de werkzaamhe den van 1949. Door middel van de Stichting Binnenvaart tracht men het ver voer te water de plaats te her geven, welke het van oudsher toekomt. Het transport per schip; aldus de heer Bruins Slot, kan het meest efficiënte vervoer zijn, wanneer overheid en bedrijfsleven medewerken. Dat is echter niet gebeurd. Terwijl spoorwegen en wegtransport zich deviezen zagen toegewezen om hun apparaat op te bouwen hetgeen slechts te waarderen valt werden de schippers ten achtergesteld. Zij kregen géén kans om uit het bui tenland motoren aan te kopen. De overheid steunde hen niet. De gevolgen zijn funest ge weest: zij trachten zich te behel pen met z.g. gereviseerde moto ren, die eigenlijk onbruikbaar wa ren. Het resultaat was, dat zij grote stroppen moesten dragen. Bevrachting in eigen hand. Tot de vurigste verlangens van de schippers behoort de begeerte om het bevrachtingsapparaat in «gen hand te krijgen. Daartoe heeft de Stichting Binnenvaart een Stichting Watertransport in het leven geroepen. Ook wenst men de bevrachting uitsluitend via de beurs en niet via de kroeg te doen plaats hebben. Voorts zou men meer garantie en service aan de verladers willen bieden. De heer Bruins Slot moest con stateren, dat men in het afgelo pen jaar te dezen opzichte weinig kon bereiken. Het enige resultaat was, dat de gedachte van de over name bevrachtingsapparaat meer en meer gemeen goed werd, al thans in de Volksvertegenwoordi ging. Met gp-ote waardering bracht de voozitter het optreden van het A.R. Tweede Kamerlid ds C van der Zaal in de Staten- Generaal in herinnering. Als gewoonlijk kwam een hele reeks voorstellen in behandeling, ditmaal wel vijftig. Deze voorstel len hebben merendeels betrekking op de verbetering van vaarwegen en het aanbrengen van gerief voor schippers. Soldaten in Indonesië krijgen opslag. Daar door fiscale en bezuini gingsmaatregelen van de Indone-. sische regering reeds voor de sou- j vereiniteitsoverdracht genomen j het wenselijk is gebleken de sol- dijen der in Indonesië dienstplich tigen te verhogen, heeft de rege ring besloten de tropentoelage op de soldij te vermeerderen met 30 cent per dag. Derhalve zullen de soldijen tij dens verblijf in Indonesië thans bedragen voor een soldaat per maand f63.voor een soldaat le klasse, die op of na 1 Juni 1949 onder de wapenen is gekomen f 69 voor hen, die voor die datum reeds in dienst waren f73.50 en voor korporaals van beide groe pen respectievelijk f76.50 en f84. moet vooral niet nalaten deze film eens te gaan zien. Weldra zaL zij haar tocht door steden en dor pen beginnen. Wij hebben bij „Der zee ont rukt" met een documentair film werk te doen. Toch krijgt men wat anders te zien dan een reeks opnamen betreffende de stand van zaken in de polder. Een paar vissers van Urk werden bereid ge vonden om mee te spelen. Van dit „spelen" moet men vooral geen angstige gedachten hebben: het is er nog ver vandaan, dat Urk een Nederlands Hollywood wordt. De medewerkende vissers zijn in hun dagelijks bedrijf gadegesla gen. Hun dagelijks bedrijfWij zien in deze film nieuwe geschie denis maken. Wij zien echter ook oude geschiedenis wegvagen. Het ingepolderde gebied, eens domein der Urker vissers, is dienstbaar gemaakt aan de landbouw. Bij de voortgang der werkzaamheden ziet men telkens een ogenblik de stoere vissers terug. Het land werd der zee ontrukt, de zee werd aan hen ontrukt. Intussen vatte men het een en ander niet te tragisch op. De film laat zien hoe op de inpoldering de ontginning volgde. Men krijgt een beeld van het bodemonderzoek, men ziet de montageboerderijen verrijzen. Op de 48.000 hectaren vruchtbare grond heeft zich een gemeenschap gevestigd. De film duurt niet lang. Maar zij is indrukwekkend en wie haar ziet wordt er trots op dat hij Ne derlander is. Zeer passend vonden wij de muziek, nog gecomponeerd door de componist Koos van der Griend, die vorige week plotseling stierf. Van der Griend, die uit Kampen afkomstig was, had de inpoldering goed gevolgd. Overi gens vormt de gecomponeerde muziek maar een onderdeel van de bijgeluiden. Wij -horen andere muziek! Van meeuwen, van gol ven, van stormen. En velen zal het geronk der motoren van land bouwwerktuigen als muziek in de oren klinken Hevige koude in het Noorden van Amerika. 11.000 door de overstromingen van de Mississippi en Ohio uit hun huizen verdrevenen, moeten bit tere koude trotseren. In het Noord-Westen der V.S. zijn in één week 22 mensen van koude omgekomen. Te Glasgow in de staat Montana, daalde de temperatuur tot bijna 40 graden Celsius onder nul. Bulgarije wijst Joego-Slavisch diplomaten uit. De Bulgaarse regering heeft aan de Joegoslavische regering verzocht onmiddellijk de eerste ambassade-secretaris en de consul te Sofia, terug te roepen. Zij wor den ervan beschuldigd een samen zwering tegen Bulgarije te orga niseren. Kolenmijnen in Engeland maken vermoedelijk 10 millioen pond winst. De voorzitter van de Engelse nationale kolenraad, heeft ver klaard, dat de Britse genationali seerde kolenmijnen over het afge lopen jaar vermoedelijk een winst van 10 millioen pond sterling zul len te zien geven, wanneer op de exportmarkt gunstige prijzen ge maakt kunnen worden. 46) door j. i. chroek Z'n electrische klok wijst een paar minuten vóór acht. Bep is nou waarschijnlijk al samen met Frits. „Zou Bep van Frits gehouden .en, vraagt Wim zich af. „Wat is er eigenlijk voor on enigheid geweest tussen die twee? En door wiens schuld Eerlijk gezegd, hij mag dat type van Frits Dijkers niet erg. 't Is iet type van een bokser, of van een geweldenaar in elk geval. zo n kerel, die tegen anderen schreeuwt dat ze voor 'm opzij moeten gaan.... Zou Bep wer- houden?™" Z°'n type kunnen Wim slaat een van de boeken op en probeert te lezen, 't Duurt niet lang. Z'n gedachten dwa- len weer af „Hoe zou Marie het vinden als ze nu eens ons zien kon, en zag, dat ik in m'n hart *van d'r zuster ben gaan houden? Want ik houd van Bep, werkelyk! Ik moet voortdurend op mezelf let ten, anders zou ik het Bep nog laten merken óóki 't Is Wim net of ie vanavond een groot offer brengt. Ja, maar iaan wie eigenlijk? Aan Frits Dijkers?Frits heeft hem lang genoeg de kans gegeven Aan zichzelf Hy is deze avond echter erg gene'gd, aan zichzelf en heel zijn prachtige carrière te twij felen. Als z'n verhaal goed was, had ie allang bericht Maar slaagt hij niet, dan im mers kan hy zich nog minder permitteren, te hertrouwen. Om Marie te géven wat goed voor haar kon zijn, heeft hy zich voor jaren in schulden gesto ken, nog afgezien van alle on kosten die er later by zijn ge komen, toen hij vreemde hulp moest nemen. Voor z'n schoonouders heeft h'j zich groot gehouden, en dat stemt Wim tot voldoening. Maar de prijs was zwaar. Zonder dat alles had hij Bep kunnen vragen of ze by hem wilde blyven. Voorgoed, wel te verstaan. Ze hield zo veel van de kinderen Van hemzelf niet, gelooft Wim, nee, van hem moet ze blykbaar niet veel hebben. Hij heeft 'ter ook dikwyls naar gemaakt, op- zettelyk, om zichzelf meester te kunnen blyven. Terwille van de kinderen had ze misschien echter toch ja ge zegd Nu, wellicht op ditzelfde ogenblik, krijgt natuurlyk weer die Frits Dykers haar jawoord, die ruwe krachtpatser Verschrikkelyk eigenlijkl „Maar mocht het niks worden vanavond", denkt Wim opge wonden, „nou, dan trotseer ik alles, en ik vraag haar.... Bep kwam bijna een half uur te laat op de plek, die ze met Frits had afgesproken. Ze kon gemakkelijk op tijd zyn, doch ze haastte zich niet, toen ze on derweg nog even bij d'r ouders binnen ging Meer dan twintig minuten bleef ze daar zitten. Anders bleef ze meestal een hele avond als ze kwam, zodoende keek haar moeder tóch nog verwon derd, toen Bep tegen achten zei, dat ze weer weg moest, en op stond. „Nou al? Waar moet je ïaar toe?" ,Naar Frits", zei ze. Frits?" Ja. Het is weer in orde tus sen ons" De woorden waren er uit, eer Bep er erg in had. Vóór dat ogenblik had ze met de beste wil van de wereld geen besluit kunnen nemen. Wat ze voor Frits voelde was geen liefde meer, geen echte be won Isring voor iemand, met wie je graag delenZe kon nog s; thie voor hem voelen, en bereid hem te helpen, e haar werkelyk nodig h dit betekende geen liefde, eerder hulpvaardigheid. '.npa- I' was Is hij ii.... 't Was Maar omdat ze niet beklaagd wou worden, als een eenzame, een alleen overgeblevene, ja eigenlyk omdat ze zich tegen over de anderen wilde laten gelden, déarom nam ze nu in eens haar besluit. -Ze bemerkte duldelyk de blijde verrassing van haar moeder: het deed haar heimelyk goed. En ze ging Frits Dijkers stond toen al meer dan drie kwartier te wachten bij de molen waar ze hadden afgesproken. Z'n fiets had hij tegen een bcom gezet. Onderweg had ie een kilo zachte handperen ge kocht, en staande op de berm van de smalle landweg, voort durend naar Bep uitkykend, was ie gaan eten daarvan, gul zig uit ongeduld Er brandde een vuur in hem. Driftig wierp hy telkens de klokhuizen weg, en nam weer een volgende peer uit de zak.. Gek was ie geweest, toen hy Bep liet schieten! In de hele omtrek was er niemand zó de moeite waard als zy. En dat niet alleen, omdat ze begeerlyker was dan de meeste anderen, die hy de afgelopen maanden ter dege bekeken hadZe bezat nog iets anders, wat je in de meeste meisjes tevergeefs kon zoeken, ze had een hart, een sterk, goed hart, en ze had ka rakter Zet Leentje es naast 'rl (Wordt vervolgd.) Wanneer de vorst het werk n iet al te zeer stagneert zal bin nenkort de nieuwe U.L.O.-school voor meisjes aan de Dwarskaai to Middelburg worden geopend. De school is gebouwd naar een ontwerp van Ir. P. H. N. Briët te Hilversum, die de architectuur van het gebouw aanpaste aan die der omliggende huizen. Het ge bouw vormt dan ook een passend geheel met de in oude stjjl op getrokken gebouwen van de Dam en omgeving. Voorlopig geen gymnastiek lokaal. Op 23 Mei 1949 werd begon nen met de bouw van deze nieu we school; de eerste dakspant werd geplaatst op 7 October, ter wijl de kap op 18 November ge heel dicht was. De plannen voor deze bouw dateren reeds van 1941. Bij de brand van Mei 1940 immers werd de Meisjes U.LO. aan de Haringplaats grotendeels verwoest. Direct werden de plannen om tot herbouw, zy het op een andere plaats in de stad, te komen. De uitvoering van de bouw, die werd opgedragen aan de N.V. Ingenieursbureau voor Bouwnijverheid te Oegstgeest, stagneerde echter tot vorig jaar kon worden begonnen. DE INRICHTING. Zeven leslokalen bevat de school, n.l. vyf gewone lokalen, één tekenlokaal en één natuur- kundelokaal, beide laatste loka len zijn oplopend gemaakt. Op de eerste verdieping bevinden zich twee lokalen benevens het natuurkundeloke.al, de kamer voor de directrice en een kamer voor de overige docenten. Boven vindt men dan drie andere loka len met het tekenlokaal. De eer ste verdieping ligt door de hoge ligging van het achterterreln ongeveer één meter boven de straat. Hierdoor is aan de voor zijde van het gebouw een stoep geprojecteerd, zodat een fraaie hoofdingang, die nog met een eikenhouten deur zal worden ge completeerd, is verkregen. De hal, die men na het be treden van de hoofdingang bin nenkomt, is vrij ruim en de gan gen zijn breed en gedeeltelijk met gele tegels afgezet. De loka len zijn ruim en licht gehouden, waartegen de donkere kleur verf van de deuren goed zal uitko men. De vloeren in de lokalen zullen met linoleum worden belegd. De toiletten bevinden zich zowel op de eerste als op de tweede ver dieping aan het eind van de gang. Voor de vloeren is 560 vierk. m. hout verwerkt. Het na- tuurkundelokaal is ook geschikt te maken als projectieruimte. Wat de werkzaamheden betreft, kan worden gezegd, dat het stu- cadoorwerk zo goed als klaar is, terwijl op de tweede verdieping alles reeds in de grondverf staat De kelderruimte is benut voor de centrale verwarming, die uit twee ketels bestaat, zodat men in na- en voorjaar slechts 1 ketel behoeft te stoken. Het is een groot voordeel, dat deze installatie reeds in orde is, zodat er momenteel gestookt wordt, waardoor de werkzaam heden in de school voortgang kunnen hebben. Men heeft ook een begin gemaakt met het af werken van de trappen met gra niet. RECREATIERUIMTE. De zolder van de school is in twee delen uiteengevallen. Eens deels is een ruime recreatie ge legenheid geschapen, daar de wanden met board zijn bekleed eens aanwezig, zodat er een ruimte is ontstaan, waar men alle leerlingen bijeen kan bren gen en desnoods ouderavonden e.d. kan beleggen. Aan de achterzijde in deze zol derruimte, bevindt zich een hou ten stellage, waarop de tweede schoorsteen, die uit architecto nisch oogpunt is geprojecteerd, rust. Aan de andere zijde van de trap bevindt zich het tweede deel van de zolder, waar een ruime berggelegenheid aanwezig is. O.m. kunnen daar de toestel len voor gymnastiek e.d. worden opgeslagen. NOG GEEN GYMNASTIEK LOKAAL. By het in 1941 opgestelde plan behoorde ook de bouw van een gymnastieklokaal, dat haaks op de school is geprojecteerd, doch dat niet tegen de school zal worden aangebouwd. Het is ech ter bekend, dat het Ryk nog steeds geen toestemming ver leend tot de bouw van gymna stieklokalen bij scholen. Zodoen de zal ook de Meisjes U.L.O. het nog wel enige tijd zonder gym nastieklokaal moeten stellen. Overigens is de fietsenberg plaats achter de school ook niet al te groot van omvang, maar wy vernamen, dat een en ander is gebouwd volgens de aantallen, die in 1941 golden. Slechts 33 fietsen kan deze bergplaats be vatten, zodat wellicht nog eens uitbreiding zal moeten plaats vinden. Achter het gebouw ligt verder een groot tegelplateau, terwijl grasgazons de grijze een tonigheid moeten breken. Een muurtje zal de omheining vor men, en hierby zullen opnieuw door het gemeentebestuur de leerlingen van de Ambachts school worden ingeschakeld, die reeds meerdere malen toonden, voortreffelijk werk te kunnen leveren. BEELDHOUWWERK. Wat de afwerking van het bui tenwerk betreft hangt veel van het weer af. Aan de heer Frans Maas te Vlissingen is opdracht verstrekt tot het maken van twee dozijn figuren en een wapen, die de voorgevel van het gebouw zullen sieren. Deze zandstenen figuren moeten nog worden aan gebracht en het is daarom dat de stelling tegen de voorgevel nog steeds niet is opgeruimd. Zo zal Middelburg straks voor de eerste maal na de oorlog een nieuwe permanente school be zitten, die niet alleen de stad als onderwijscentrum zal sieren, doch mede ook door de architec tuur, een sieraad zal zijn in dit nog zo geschonden stadsdeel. (Ingez. mededeling, advert.) Wanneet U zich „grieperig" voelt, neem dan eens CHEFA- RIKE „4". Onmiddellijk voelt U de weldadige werking. Chefarine „4" bevat 4 genees middelen, die in de hele we reld al beroemd zijn geworden. Eén ervan Chefarox - zorgt dat, niettegenstaande de krach tige werking, de maag toch niet van streek raakt. TEGEN PUNEN EN GRIEP, 20 TABLETTEN *76* WERK VOOR GEDEMOBILISEERDEN. Tijdens een opname voor groe ten naar Indonesië in het stryd- krachtenprogramma heeft de heer H. van Doorne, directeur van de D. A. F. van Doorne'g Aanhangwagen Fabriek gezegd dat niet alleen oud-werknemers van de D.A.F. na hun demobili satie weer welkom zy'n, maar daf ook honderden anderen die voor het metaalvak of automobielbe drijf voelen, bij dit bedrijf een passende werkkring kunnen vin den. i. - Het rapport van de Prov. Pla- grenzende waterwegen, nologische dienst in samenwer king met de E.T.I. opgesteld, over de sociaal-economische structuur van de gemeente Goes, waarop reeds eerder de aan dacht werd gevestigd, is een ge degen en sterk gedocumenteerd stuk werk. Van belang is al dadelijk, wat omtrent de ontwikkeling der bestaansbronnen in het verleden wordt opgemerkt. Een gedeelte daarvan laten wij hier volgen: „Vormde aanvankelijk de vis serij de belangrijkste bestaans- bron van de inwoners van Goes, reeds in de vroegste geschiede nis van deze nederzetting boette dit bestaansmiddel in, en centrale verwarming is even- door de verzanding der aan- Omtrent de toekomstige status van het Nederlandse gedeelte van het eiland Nieuw Guinea is nog geen beslissing genomen. De republikeinen in Indonesië zeggen: het komt bij ons. Het standpunt van de Neder landse regering is nog niet be kend. Wel staat vast dat een van de regeringspartijen, de P. v. d. A., bereid is ook dit gebied uit te leveren. Aan de andere kant zyn er ve len die menen dat hier een toe komt ligt niet alleen voor de dui zenden Indo-Europenanen die gaarne Indonesië zouden verlaten maar ook voor de velen uit ons land die gaarne in een land waar goede ontwikkelingsmogelykhe- den zyn een Nederlandse kolonie zouden stichten. De vraag is echter of Nieuw- Guinea voor dit doel geschikt moet worden geacht. Deze vraag wordt in een by Niemeyer te Groningen versche nen concept-voorstel voor een Rijksplan bevestigend beant woord. Het eiland zelf is in zyn geheel ongeveer 24 maal zo groot ais Ne derland. Het Is op Groenland na het grootste eiland ter wereld. Ongeveer de helft, het weste- lyke gedeelte, 11 a 12 maal zo groot ais Nederland is Nederlands bezit. Groot genoeg dus voor het vestigen van een Nederland in de tropen. Het is zeer dun bevolkt, zodat weinig last zal ontstaan van een opdringende inheemse bevol king. Bovendien is deze bevolking zo primitief, dat voor concurren tie niet gevreesd behoeft te wor den. Omtrent vruchtbaarheid van de bodem en geschiktheid voor land bouw lopen de meningen van ver schillende schryvers nogal uiteen: over het algemeen krijgt men niet de indruk, dat de bodem van Ne derlands Nieuw Guinea buitenge woon vruchtbaar is; vergelijking met de bodem van Java b.v. valt beslist ten nadele van Nieuw Guinea uit. Het beste zal zyn de verwachtingen hieromtrent niet al te hoog te stellen. Men zal rekening moeten houden met be mesting na niet td te lange ty'd. Toch zijn er volgens diverse bare streken aanwezig en is het ruim mogelyk, om by matig rijke bodem in de levensbehoeften te voorzien. Do resultaten, verkregen uit het niet Nederlandse deel van Nieuw Guinea, houden voor onze helft van het eiland beloften in, voor wat betreft de verbouw van land- en tuinbouwproducten. De exploitatie van bosproduc- ten wordt mogelyk geacht en aangemoedigd, voor bosproducten is bij goede behandeling kans op De zoutwinning en -handel, alsmede de landbouw in net omliggende gebied (o.m. ver bouw van meekrap) begonnen aan betekenis te winnen, zout keten en meestoven verrezen, terwyl de vestiging van een graanmarkt, waar de boeren uit de omgeving hun waren ter markt brachten, de basis legde voor de functie van Goes al» streekcentrum. De zouthandel, die nog aan het eind der 18e eeuw een der belangrijkste be staansmiddelen vormde, verliep gaandeweg, doch „blijvend en onvernietigbaar is door de eeuwen de betekenis der stad als centrum van het welvarende Zeeland" (Unger). Uit een opsomming van de industriële bedrijven, die aan het begin der vorige eeuw te Goes gevestigd waren, t.w. 3 bierbrouwerijen, 1 chocoladefa briek, 1 leerlooierij, 1 zoutraffl- nadery, 1 zeepziedery, 2 mee stoven, 2 oliemolens, 1 pelmo len, 4 korenmolens, 2 grutmo- lens, 1 zaagmolen, 1 bezemma kerij, laat zich in grote trekken het karakter van de industriëtt die zich hebben ontwikkeld, af lezen. Hetzy ten nauwste verbonden met de landbouw, hetzij gericht op de behoeftebevrediging van de inwoners der stad of directs omgeving, mag deze industrie als typerend voor een streek centrum worden beschouwd. In de volgende decennia tre den slechts geringe wijzigingen op in het karakter van het eco nomische leven van Goes, met afzet op de wereldmarkt. Veeteelt, wordt door individuele (jjerl yerstande, dat de ontwik- wAArtA hAAArAr\ri nn ie lf kelmg een tendens vertoont, dis kolonisten reeds beoefend en is verder mogelijk door het impor teren van vee uit Queensland. Industrie, aansluitend by de bodemvoortbrengselen wordt zeer wel mogelijk geacht. Er komen op Nederlands Nieuw Guinea verschillende delfstoffen voor; of dit economische moge- lykheden inhoudt, moet nog na der onderzocht worden. Men heeft hiervan echter wel ver wachtingen. Acclimatisatie van blanken zal, gezien het klimaat op Nieuw Gui nea, al is dat constant hoog en vochtig, wel mogelyk zyn. Er is laagland en hoogland, zodat de Indonesiërs, Indo Europeanen en Indische Europenanen die reeds geacclimatiseerd zijn, in lagere gebieden zich kunnen vestigen; voor blanken uit Noord-Europa zijn voldoende hooggelegen vruchtbare gebieden aanwezig. De kolonisatie kan zich naar gelang van acclimatisatie en opkomst van volgende generaties larigza- de boven gegeven typering nog sterker accentueert. De nyverheid had zich uitge breid met een aantal bedrijven, die echter nog volkomen op am bachtelijke wijze werden gedre ven en in hoofdzaak dienden voor de voorziening der be hoefte aan industrieproducten van de stad zelf en het gebied waarvan zij het centrum vormde. In 1853 werd te Goes een fa briek voor verbeterde meekrap bereiding gevestigd, doch reeds vrij spoedig aaarna begonnen de synthetische bereide aniline- kleurstoffen de meekrap van de markt te verdringen. Het ge volg was, dat ook de te Goes ge vestigde meestoven voor het merendeel gadoemd waren te verdwynen. Hierna volgt een met veel cij fermateriaal gestaafd overzicht waaruit blijkt, dat de ontwikke- van vuiKcuuc Huiici a LI co ianti/.a.- -- r t i i merhand naar lager gelegen ge- kng van de bedryfstakken han- bieden uitbreiden. Noodzakelyk is en 'blijft het nemen en opvol gen van medische en hygiënische maatregelen en het volgen van een juiste levenswijze De ligging van Nieuw Guinea ten opzichte van het eventuele af zetgebied, n.l. in de Pacific, is zeer gunstig te noemen. Natuurlyke haven» zyn in groot aantal aanwezig. De ligging van Nieuw Guinea is van inter nationaal en strategisch oogpunt uit beschouwd, buitengewoon be langrijk voor het Ryk. dat alleen het eiland Nieuw Guinea kansen biedt voor „v„ delen door de voordelen te niet rapporten wel voldoende vrucht- kolonisatie van Noord-Europea- gaan. del, verkeer en vrije beroepen de functie van Goes als regio naal verzorgend cen trum, duidelyk illustreert. nen in de hoge streken, voor ge- acclimatiseerden ook in lagere warme streken". De Nederlandse Kolonisatie Commissie, ingesteld door de Va derlandse Club in Nederland, kwam dan ook tot de conclusie, dat aan kolonisatie op Nieuw Guinea verschillende nadelen verbonden zyn, maar dat die na-

Krantenbank Zeeland

Zeeuwsch Dagblad | 1950 | | pagina 3