In Middelburg werd dit jaar hard gebouwd.
Oogsten waren rijker dan iemand
zich had kunnen indenken.
Aan Pirn die, vielen
De R.T.C.liquidatie van het Koninkrijk.
Rechtstreekse bemoeiingen van de
overheid verdwenen.
z.a» ja 31 December 1949
PROTESTANTS CHRISTELIJK DAGBLAD
Belangrijk jaar van herstel wordt afgesloten.
Voor Middelburg heeft het jaar zal krijgen op de Groenmarkt.
1949 zich gekenmerkt door drie Prof. Wenckebach is de ontwer-
dingen. In de eerste plaats stond
d stad zowel in het centrum als
In de buitenwijken in het teken
van her- en nieuwbouw, vervol
gens waren er tal van jubilea, die
de aandacht vroegen, terwijl ten
slotte een droevig feit de gebeur
tenissen van de laatste maanden
heeft overschaduwd, nl. het plot-
seliuge verscheiden van Middel
burgs eerste burger, jhr mr W.
C. Sandberg tot Essenburg, met
wie een centrale figuur, die op de
bres stond voor alle belangen van
de stad, wegviel.
Het gemeentebestuur richtte
zich in het begin van het jaar tot
de minister van Verkeer en Wa
terstaat met het dringende ver
zoek nog dit jaar te doen begin
nen met de bouw van de nieuwe
Stationsbrug. Thans is men inder
daad iruk met het werk bezig en
de hoop is gewettigd, dat de Bai
leybrugmisère in 1950 eindelijk
tot het verleden zal behoren. Een
ander feit, als we de chronolo
gische volgorde nemen, is de tot
standkoming van het Medisch I
Centrum in de Eigenhaardstraat.
Vervolgens was er de aankon
diging van de burgemeester in
zijn Nieuwjaarsrede, dat in 1953,
wanneer het "850 jaar geleden zal
zijn, dat de stad voor het eerst
in de geschiedenis werd genoemd,
een algemeen Zeeuwse tentoon
stelling zal worden gehouden.
DE BINNENSTAD.
De regeringspolitiek t. o. v. de
herbouw van verwoeste stadsker
nen werd in de raad heftig be-
critiseerd. Het Zeeuwse Tweede
Kamerlid, Mr W. F. E. Baron v.
d. Feltz, stelde vragen aan minis
ter in 't Veld over deze zaak. Het
antwoord was weinig bemoedi
gend; de bewindsman trok zijn
beloften in en er zou geen extra
bouwvolume voor de binnenstad
worden beschikbaar gesteld, hoe
wel er aan het begin van dit jaar
52 Middelburgse zakenlieden
wachtten op de herbouw van hun
pand. Later kwam opnieuw de
vraag: waarom geen extra bouw
volume voor de binnenstad, aan
de orde, toen een A.N.P.-bericht
meldde, dat minister in 't Veld
Nijmegen wèl een extra bouwvo
lume had toegezegd.
per en na veel gezoek en gepeins
heeft de raad besloten een twee
tal regeis van het Wilhelmus als
opschrift te laten aanbrengen.
DE KEKKEN.
De restauratie van de Nieuwe-
en Kooi kerk vordert het snelst.
Het bovenwerk aan de Nieuwe
Kerk kwam dit jaar gereed en
de ramen werden ingezet. De
Koorkerk kreeg een kap en hoe
wel de leien nog niet konden wor
den aangebracht is men druk be
zig met de restauratie van het
interieur, terwijl ook de ramen
en buitenmuren momenteel onder
handen worden genomen. De
PLANNEN.
Plannen werden er in 1949 ook
gesmeed. Het is bekend, dat B.
en W. van Middelburg ernstig
peinzen over de bouw van een
zwembad. De N.V. Stoomtram
Walcheren kon nog geen uitvoe
ring geven aan het plan om een
grote garage met bijbehoren aan
't Zand te bouwen. Tenslotte
koestert de Kerkvoogdij van de
Ned. Herv. Gemeente het plan
om te komen tot de bouw van een
Kerkcentrum aan de Groenmarkt.
DE JUBILEA.
Naast tal van kleinere jubilea,
die in besloten kring werden ge
vierd, zijn er in 1949 enkele zeer
belangrijke geweest. Allereerst
verdient vermelding het 25-jarig
bestaan van de C.O.A.K., dat op
luisterrijke wijze werd gevierd en
waarbij de nieuwe kazerne aan
de Korte Noordstraat werd ge
opend.
Verder kunnen worden genoemd
twee zestig-jarigen, n.l. de Ver.
voor „Instrumentale Muziek" en
het Leger des Heils
De heer G. Wagenvoorde was
40 jaar bij het Nijverheidsonder
wijs en de heer E. Visscher 30
jaar. Ds H. Veldkamp vierde zijn
30-jarig jubileum als Geref. pre
dikant.
OVEKIGE
GEBEURTENISSEN.
Van de overige gebeurtenissen
werd alles gedaan om de watei-
voorziening uit te breiden en de
raad voteerde een groot bedrag
voor de uitbreiding van het prise
d'eau te Oranjezon. Tevens werd
door de reinigingsdienst het nieu
we systeem van vuilophaien in de
buitenwijken ingevoerd en de be
planting van binnenstad en bui
tenwijken garandeert reeds, dat
de kale aanblik binnen enkele ja
ren zal zijn vergeten.
De Lange Jan" staat in een
korf van metalen steigers. De
restauratie van de Kerk is al
verder gevorderd dan op deze
foto blijkt.
willen we eerst noemen die van
kunstzinnige aard. Een drietal
fraaie exposities in het Kunstmu
seum trok vele bezoekers. Aller
eerst de tentoonstelling van Bali
nese kunst, gevolgd door een ex
positie van werken van Van Gogh
en Van Dongen.
Een waardig besluit vormde de
tentoonstelling van schilderijen
van H. K. H. Prinses Wilhel-
mina.
Van de zijde van de gemeente ziekte stierf.
EEN ZWARE SLAG.
Middelburg heeft redenen tot
dankbaarheid, zowel voor de her
bouw, die in steeds sneller tempo
verloopt, als voor andere gebeur
tenissen. Dit jaaroverzicht zou
echter onvolledig zijn, wanneer
we niet een ogenblik in gedach
ten toefden bij de stuwende
kracht van de Zeeuwse hoofdstad,
de man, die maar weinig plechtig
heden oversloeg en op wie men
nooit tevergeefs een beroep deed.
Plotseling ontviel hij aan Middel
burg en nimmer in dit jaar wa
ren zoveien op de dodenakker
bijeen om te getuigen van eer
bied en dankbaarheid, voor wat
burgemeester Jhr W. C. Sand
berg tot Essenburg in de enkele
jaren, dat hij dit ambt uitoefen
de, voor Middelburg heeft gedaan.
Opnieuw werd de heer Kögeler
geroepen om als wnd. burgemees
ter op te treden. Naast de bur
gemeester herdenkt Middelburg
en speciaal de Chr. Geref. Kerk
in deze dagen het overlijden van
ds G. Rijksen, die na langdurige
Op Woensdag 2 November had de slotzitting plaats van de
R.T.C. Hier ziet men Dr W. Drees tijdens het uitspreken van
zijn slotrede.
Op 23 Augustus werd de R.T.C,
officieel geopend door dr Drees.
Op 2 November had in de Rid
derzaal de plechtige slotzitting
ervan plaats. Het voornaamste
resultaat van de R.T.C. was de
volledige en onherroepelijke sou-
verelniteitsoverdracht aan de Ver.
Staten van Indonesië, die uiter-
Jhr. Mr W. C. SANDBERG TOT
ESSENBURG,
in leven burgemeester van
Zeelands hoofdstad.
Maar op volgende vragen van
baron v. d. Feltz deelde de minis
ter mede, dat hem van extra
bouwvolume noch voor Nijmegen,
nóch vcor andere getroffen stads
kernen iets bekend was'.
EEN LICHTPUNT.
Was het een wonder, dat de
anders zo rustige raadsleden met
een warm applaus de mededeling
van de burgemeester in de raads
vergadering van 27 Juni j.l. be
groetten, dat Middelburg een ex
tra bouwvolume van een half
millioen gulden had gekregen?
Daarmede kon althans weer een
aantal zakenlieden geholpen wor
den en de wachtlijst werd kleiner.
Het tempo van de herbouw kon
nu worden opgevoerd en aller-
wege in de binnenstad wordt
thans gebouwd.
MONUMENTEN.
Werd in het begin van dit jaar
de verwachting gewekt, dat in de
eerste maanden van 1950 of zo
mogelijk nog vroeger het eerste
deel van het gerestaureerde Go-
thische Stadhuis in gebruik zou
kunnen worden genomen, deze
verwachting is niet bewaarheid.
Dc gedeeltelijke ingebruikneming
zal vermoedelijk eerst na Pasen
kunnen geschieden. Inmiddels is
reeds een deel van het raadhuis
in gebruik, zij het dan als Oor
logsmuseum. Voor het eerst werd
ook de Burgerzaal gebruikt voor
de officiële ontvangst van de gas
ten van de Ned. Mij. voor Nijver
heid en Handel. Inmiddels kan
men voor zover deze tenminste
niet weigeren ook weer op de
stadhuisklokken zien hoe laat het
is. Tenslotte werd dit jaar beslo-
De -restauratie van het Gothische
Stadhuis ging ook dit jaar door.
nieuwe spits van de Lange Jan
blijkt een struikelblok te zijn. Ja
renlang zoekt men nu reeds naar
de goede oplossing en juist dezer
dagen kreeg de raad gelegenheid
zich uit te spreken over het mo
del. Inmiddels doen de klokken
gieters ook hun best en zijn de
twee zwaarste klokken voor de
Lange Jan reeds gegoten. Wat
de restauratie van de Abdij be
treft, vordert alleen de Staten
zaal langzaam maar zeker. De
herbouw van het gehele complex
zal nog een kwestie van vele ja
ren worden.
ONDERWIJSCENTRUM.
Uit het oogpunt van onderwijs
centrum was 1949 voor de Zeeuw
se hoofdstad niet minder belang
rijk. De wijk 't Zand stond hierbij
wel in het middelpunt van de be
langstelling, zowel door de ope
ning van de seml-permanente
school, waarin zowel de chr. als
de openbare school zijn onderge
bracht als door de aankoop van
de buitenplaats Toorenvliedt door
de gemeente, waardoor dit buiten
reeds gedeeltelijk door de C. B.
T. B. in gebruik kon worden ge
nomen als iandbouwwinterschool.
Bovendien kreeg de chr. kleuter
school aan 't Zand een betere be
huizing, terwijl er ook een open
bare kleuterschool werd gesticht.
Verder is men juist dezer dagen
begonnen met de bouw van de
school van de Z.L.M., eveneens
aan 't Zand.
Verder worden goede vorderin
gen gemaakt bij de bouw van de
nieuwe Meisjes U.L.O.-schooi, ter
wijl het Paviljoen op het Noord-
bolwerk wordt omgebouwd tot
landbouwhuishoudschool van de
C.B.T.B.
Tenslotte dient vermelding, dat
de dépendance van het Chr. Ly
ceum voorlopig te Middelburg
gevestigd blijft, en er een streven
is om te komen tot stichting van
een Chr. Middelbare Meisjes
school. Ook worde hier herinnerd
aan het werk van de leerlingen
van de Ambachtsschool, die voor
treffelijke dingen hebben gedaan,
o.m. voor de restauratie van het
Stadhuis, de Kuiperspoort e.a.
ANDERE GEBOUWEN.
1949, ZEER GUNSTIG JAAR VOOR DE ZEEUWSE LANDBOUW.
Met het jaar 1949 wordt een periode van een halve eeuw
afgesloten, die voor de land- en tuinbouw grote veranderin
gen heeft gebracht. Na de grote crises in het laatst der
vorige eeuw is de landbouw over de hele linie met grote
sprongen vooruitgegaan, speciaal door de toepassing van
kunstmest en de maatregelen, die de overheid trof. Na de
vooruitgang in het begin van de twintigste eeuw kwam na
1918 een periode van langzame achteruitgang, die haar
hoogtepunt vond in de crisis der dertiger jaren.
Voor tie agrarische sector begon deze neerslag.in de akker
bouw en de veehouderij, terwijl 't bedrijfsleven in ons land spoe
dig volgde. Zoals by alle crises, lag de oorzaak niet in Nederland
zelf, doch in het buitenland. De crisis van '30 bevestigde weer,
dat een crisis als regel begint in de landbouw.
Uit deze voor ons land zo moeilyke tyd stamt een reeks van
regeringsmaatregelen op landbouw-economisch gebied, zoals de
landbouw die nog niet gekend had. De tyd, waarin gezegd werd,
dat de boer koning op zijn eigen erf was, verdween met deze
crisismaatregelen geheel.
Veehouderij.
Ook de veehouderij kan over 't
geheel genomen, terugzien op een
goed jaar, al had men, voorname
lijk in de voormalige inundatiege-
Herstel van bedrijven
ging vlot.
Al deze maatregelen waren een
ingrijpen in de bedrijfsvoering,
maar ze hebben de landbouw voor
een ondergang behoed. Nationaal
gezien was het van enorme bete
kenis, dat de landbouw volledig
in productie bleef. Voor onze
volkshuishouding was het van 't
allergrootste belang, dat de land
bouw op het moment, dat de
moeilijkheden van 1930 begonnen,
volledig in staat was, datgene te
doen, wat wij ervan verwachtten:
n.l. zoveel mogelijk in de behoef
ten van ons eigen volk te voor
zien. Dat heeft ook de tweede
wereldoorlog geleerd. Niets is fa
taler voor een volk dan het in de
war lopen van de voedselvoorzie
ning. De moeilijkheden, welke de
landbouw in de oorlogsjaren 1940
'45 ondervond, waren na de be
vrijding niet als bij toverslag ver
dwenen. Op allerlei gebied was
geroofd en er was behoefte aan
heel veel zaken. Allerlei grond
stoffen moest men hebben, even
als vee en brandstof voor de mo
toren. Toch is het herstel nog
betrekkelijk vlug gegaan, behalve
dan voor de geïnundeerde gebie-
Alle producten best.
Op 5 Mei j.l. legde het doch
tertje van de burgemeester de
eerste steen voor de in aanbouw
zijnde flatwoningen aan de Rou-
aansekaai. Een deel der woningen
is dit jaar gereed gekomen en j
betrokken, de rest zal in Januari
klaar komen. Verder is er de Wanneer we nu terugzien op
nieuwe veiling, die aan de Nieu-J949> constateren we in de eerste
we Viissingseweg verrees, hetgeen Pkiats een grote dankbaarheid
een grote verbetering betekent v°or dc overvloedige oogstrij-
Ook hier een snelle bouw: 19 Mei ker dan iemand zich had kun-
werd de eerste steen gelegd, 25 nen indenken. Het was een oogst,
September kon men de gebouwen j die nog lang in de herinnering
gedeeltelijk in gebruik nemen, ter-1 van het boerengeslacht zal voort-
wiil de officiële opening in de eer- j leven. Alle producten waren
ste maanden van het nieuwe jaarbest: granen, zaden, peulvruch
ten geschieden. De gebouwen van i ten, eii in 't bijzonder wel de
het gunstige weer er in hoge
mate toe medewerkte, dat het
arbeidsprobleem in het afgelopen
jaar geen moeilijkheden oplever
de. Alleen in West-Zeeuwsch-
Vlaanderen en te Rilland-Bath
en nog op enkele andere plaat
sen moest het Bureau Oogstvoor-
ziening bijspringen om de werk
zaamheden tijdig gereed te heb
ben.
De mechanisatie.
In het bijzonder het gebruik
van motorische trekkracht, nam
in 1949 verder toe. Een grote sti
mulans voor meer gebruik van
tractoren e,d. is, dat men in korte
tijd op elk moment zeer snel veel
werk kan verrichten. Een andere
oorzaak voor de toenemende me
chanisatie is, dat ook in de land
bouw steeds meer belangstelling
komt voor alles wat machine is,
terwijl een belangrijke factor ook
is de hoogte der lonen, die er aan
leiding toe geeft, dat men het
aantal arbeidskrachten op de be
drijven zo gering mogelijk wil
houden.
Paardcnstapel.
Al is de belangstelling voor al-
bieden, wel enige last van de zo-1 les wat mechanische trekkracht
merdroogte. Het lijkt, dat de be- betreft, het afgelopen jaar in Zee
langstelling voor de veehouderij land toegenomen en dientengevol-
en meer speciaal voor het kweken de interesse voor het paard
van jong vee en het houden van kwantitatief iets minder gewor-
mestvee, weer enigszins toeneemt, den' dat neemt niet weg, dat een
hetgeen vermoedelijk het gevolg grote kern van echte paardenfok-
is van het gunstige prijsverloop, ers *s gebleven, die de roem van
maar ook aan he meerdere waar- bet Zeeuwse zware paard hand-
dering, die de Zeeuwse boerenbaven. Een bewijs leveren de
dan in het bijzonder de boer op
de lichtere gronden gaat
schenken aan de organische be
mesting, o.a. in de vorm van stal-
prachtige resultaten, die de
Zeeuwse paardenfokkers op de
Nationale Tentoonstelling van 't
Ned. Trekpaard in 's-Hertogen-
mest. De melkveehouderij onder-1 bosch hebben behaald,
ging in het voorbije jaar een i Het steeds meer invoeren van
kleine uitbreiding.
I machines in de landbouw doet
de N.V. „Vitrite Works" onder-
gingen dit jaar een belangrijke
verbetering en uitbreiding. Dit
millioenen-project wordt over en
kele jaren verdeeld, doch de
hoofdmoot kwam dit jaar reeds
tot uitvoering. Het industrieter
rein wordt ook meer en meer ge
bruikt. Een carrosseriebedrijf
werd er gevestigd, een spoorlijn
verbindt het terrein met het sta
tionsemplacement, terwijl de
Coöp. Eiland Walcheren haar
ten tot oprichting van een oor- grote complex gebouwen
lo
"•■nment, dat een plaatsje bruik stelde.
in ge-
de zeer P0Pttlaire burgemeester
Middelburg, Jhr. Mr W. C. Sandberg tot Essenburg. Hier
overzicht van de droeve begrafenis-plechtigheid.
suikerbieten, voor Zeeland een
uitermate belangrijk product, dat
ditmaal echter een laag suiker
gehalte had.
De aardappelen waren goed en
hadden betrekkelijk weinig last
van ziekten, die knolrotting ten
gevolge hadden. Pootaardappelen
waren echter moeilijk af te zet
ten.
In 't algemeen waren de prijzen
behoorlijk en voor bepaalde pro
ducten zelfs hoog, zodat over 't
algemeen genomen de landbouw
op een zeer gunstig jaar kan te
rugzien.
Ook de voormalige geïnundeer
de gebieden in Zeeland leverden
een bevredigende oogst, al waren
op bepaalde percelen de gevolgen
van de inundatie nog niet ver
dwenen. Tengevolge van de min
der gunstige structuur van de
grond in de inundatiegebieden
kochten verschillende boeren voor
eigen rekening dus buiten
Landbouwherstel om gips.
Met name in Zeeuwsch Vlaan
deren zijn in het afgelopen jaar
op vrij uitgebreide schaal proe
ven genomen met de verbouw
van mais en olielijnzaad. De er
varing zal moeten uitwijzen, of
deze teelten ook voor Zeeland
van belang zijn.
Wat het olielijnzaad betreft,
menen deskundigen dit nog te
moeten betwijfelen, terwijl ver
bouw van mais op meer lichtere
gronden, wanneer eenmaal de no
dige praktijkervaringen zijn op
gedaan, mogelijk toekomst heeft.
De prachtige zwartschimmel van de heer C. A. Dekker te Axel,
die op de Nationale Trekpaardtentoonstelling te 's-Hertogenbosch
Nationaal Kampioenhengst 1949 werd.
De gezondheidstoesand van het
Zeeuwse vee was goed. Het op
treden van het gevreesde mond
en klauwzeer bleef tot een mini
mum beperkt, wat wel toege
schreven kan worden aan de
voorbehoedende inenting, die hoe
langer hoe meer ingang vindt.
Gunstig weer.
Het weer, voor de land- en tuin
bouw van het allergrootste be
lang, was over 't algemeen zeer
gunstig. Het voorjaar was be
trekkelijk koud, maar dit herstel
de zich later ten volle. Het goede
weer en met name de vele zonne
schijn heeft ertoe bijgedragen,
dat Zeeland een oogst kreeg als
het in geen jaren gekend had.
Een ander gunstig gevolg van de
droogte in onze provincie was,
dat de werkzaamheden op 't land
vlot verliepen en dat met name
de topdrukte, de zaaitijd en het
oogsten der granen, aardappelen
en bieten, zonder veel oponthoud
en met niet te grote kosten kon
verlopen. Voor de suikerbieten-
oogst, waarvan men gewoon is,
dat deze valt in een periode van
veel regen, was dit uiteraard van
't allergrootste belang en zeker
dit jaar, omdat de oppervlakte
bieten in Zeeland en de opbrengst
per H.A. groter waren dan ooit
tevoren. Alleen op het einde van
de bietenoogst kwam een periode
met vrij veel neerslag, doch het
grootste deel van het oogstwerk
was toen reeds achter de rug.
Het spreekt wel vanzelf, dat
een stuk van de romantiek, wel
ke rondom de bedrijven hing,
verloren gaan, maar het is een
economische noodzaak.
Overheidsmaatregelen.
Zoals in 1949 een einde kwam
aan de tijd van distributie, waar
van elke Zeeuw de gevolgen on
dervond, zo kwam ook een einde
aan de rechtstreekse bemoeiin
gen van de overheid met het
individuele bedrijf.
De varkensstapel bleef nog
slechts aan weinige maatregelen i
gebonden. Taxatiemarkten voor
vee kwamen te vervallen en de
vrije veemarkten leefden weer op.
Voor de granen was het alleen
nog maar de tarwe, waarvoor
dorsbriefjes nodig waren, terwijl
voor de goede granen alle rege
lingen vervielen.
In het algemeen is deze meer
dere vrijheid met het individuele
bedrijf door de Zeeuwse boeren
gunstig ontvangen.
De devaluatie, die op het gehe-
ie economische leven zijn stempel
heeft gedrukt, bracht tijdelijke
moeilijkheden mee voor de Bel
gische arbeiders, die van oudsher
in Zeeuwsch-Vlaanderen werken.
Deze kwestie kon echter behoor
lijk worden geregeld.
Op het arbeidsterrein deden zich
in Zeeland geen grote moeilijk
heden voor en het collectief con
tract, door de Stichting van de
Landbouw in Zeeland opgesteld,
werd behoorlijk nageleefd.
Het verschijnsel, dat ook in vo
rige jaren reeds werd geconsta
teerd, nl„ dat vooral bij de jon
geren weinig belangstelling is
voor de landbouw, kon men ook
in het afgelopen jaar waarnemen
Het is te merkwaardiger, omdat
er vrijwel geen verschil meer is
tussen de lonen van landarbeiders
en de lonen van arbeiders uit an
dere bedrijfstakken.
Organisatie.
Op landbouworganisatorisch
gebied leverde 1949 geen schok
kende gebeurtenissen op. De
samenwerking van alle Zeeuwse
landbouworganisaties in de
Stichting van de Landbouw in
Zeeland werd niet alleen besten
digd, maar verder geconsolideerd.
Uitgaande van de Stichting
werd op het eind van het jaar 'n
Bouwbureau opgericht en geves
tigd te Middelburg, dat zich bezig
houdt met het geven van voor
lichting op financieel gebied, bij
het opbouwen van door de oor
logshandelingen verloren gegane
boerderijen in onze provincie.
Voorts heeft het ten doel te ko
men tot standaardisatie en nor
malisatie bij de boerderijenbouw,
om het bouwen, dat momenteel
buitensporig duur is, goedkoper te
maker, en zelf tot ontwerpen en
bouwen van agrarische bedrijfs
gebouwen over te gaan.
Cultuurtechnische werken.
Op cultuurtechnisch gebied
kwamen in Zeeland grote wer
ken tot stand. Zo kwamen ge
reed de ruilverkaveling in de
Ser Pauluspolder en te Kruinin-
gen.
De herverkaveling van Walche
ren en de daarmee gepaard gaan
de ontsluiting en verbetering van
de cultuur-toestand in dit zwaar
getroffen gebied vorderde, even
als de werkzaamheden aan het
waterheheersingsplan van het
Waterschap Schouwen. Verder
werden verschillende nieuwe
plannen op cultuur-technisch ge
bied ontworpen, welke in het
nieuwe jaar hun beslag zullen
krijgen of waarvan de uitvoering
voortgezet zal worden.
Allerlei.
Meerdere zaken op het gebied
van land- en tuinbouw kregen in
het afgelopen jaar hun beslag. We
noemen o.a. de definitieve beslis
sing tot stichting van een land-
bouwproefbedrijf te Bruinisse en
een landbouwdemonstratiebedrijf
te Grjjpskerke, beide uitgaande
'van de Stichting van de Land
bouw in Zeeland en mogelijk ge
maakt door een schenking van de
Stichting „Scheldemonden" en
verdere financiële steun van over
heid en de boeren zelf.
De Veilingsvereniging „Krab-
bendijke e.o." stelde een nieuw
veilingsgebouw in gebruik, dat
aan moderne eisen voldoet en in
dit jonge fruiteentrum grote mo
gelijkheden voor de toekomst
biedt. De Veilingsvereniging
„Walcheren" te Middelburg be
trok eveneens een nieuw gebouw.
Ook op het gebied van het on
derwijs kwam een en ander tot
stand. Ir J. Versteeg werd be
noemd tot directeur van de Iand
bouwwinterschool te Goes en ver
der werden verschillende scholen
in gebruik gesteld.
lijk 30 December moest plaats
hebben. De uiteindelijke beslissing
over Nieuw Guinea werd een jaar
uitgesteld.
De resultaten der R.T.C. had
den In Amerika Inmiddels een zo
danig goede indruk gemaakt, dat
ae Marshallhulp aan Indonesië
werd hervat.
Op 22 November had de rege
ring bij de Tweede Kamer het
wetsontwerp betreffende de sou-
vereiniteitsoverdracht aan Indo
nesië ingediend. Op 6 December
zeven jaar na de rede van H.M.
de Koningin, waarin de lijnen van
Moh. Hatta, min.-pres. R.l.S,
de toekomstige ontwikkeling van
het Koninkrijk werden aangege
ven, begon de Tweede Kamer met
de discussies, die deze historische
beslissing voorafgingen. Op 9 De
cember viel tenslotte de beslis
sing: met 71 tegen 29 stemmen
ging de Tweede Kamer aecoord
met de resultaten der R.T.C., dus
met de souvereiniteltsoverdraclit.
Op 10 December werd Soekar-
no gekozen tot eerste president
der R.l.S. ,,'t Kan verkeren", zei
Bredero. Dat woord Is ook van.
toepassing op Soekarno. Aan het
begin van dit jaar was hij nog ge
vangene der Nederlandse rege
ring; nu, aan het eind van het
jaar, Is hij president der R.I.S.j
hoofdzakelijk dank zij de mede
werking en het geld van de Ne
derlandse regering. Op 28 Novem
ber diende de heer Lovink zijn
ontslagaanvrage In als Hoge Ver
tegenwoordiger van de Kroon en
op 13 December werd dr H. M.
Hirschfeld benoemd tot Hogo
Commissaris in Indonesië. Op 19
December begon de Eerste Ka
mer met de debatten over de sou-
vereiniteitsoverdraoht; daar viel
de beslissing op Woensdag 21 De
cember.
20 December werd de eerste
regering der R.I.S. door president
Soekarno officieel beëedigd. 27
December had de souvereiniteits-
overdracht plaats.
Dr H. M. HIRSCHFELD,
Hoge Commissaris in Indonesië.
Daarmee werd een tijdperk af
gesloten. Een tijdperk, waarin
Nederland groot was. Nu blijft
Nederland enkel maar meer een
klein land, op welks regering de
niet-nagekomen beloften drukken,
gedaan aan mlllloenen Indonesi
ërs, wie zelfbeschikkingsrecht
v;as beloofd, doch werden ge
bracht onder mannen als Soekar
no, eens de knecht der Jappen.
Wie het woord Indonesië zegt, is onwillekeurig met zijn
gedachten bij onze soldaten, die ver weg in de Tropen hun
moeilijke en zware plicht doen. Duizenden van onze man
nen hebben zich daar ingezet om_ rust en veiligheid te
waarborgen aan millioenen. In de loop van 1949 keerden
velen van hen terug in hun familiekring. De meesten, God
zij dank, gezond. Maar andere mannen kwamen ziek of
gewond terug; geschonden naar lichaam en ziel. Zij brach
ten offers, die wij, achtergeblevenen, moeilijk kunnen be
grijpen en niet naar waarde kunnen schatten. Het is te
hopen, dat de regering, die deze offers vroeg, haar plicht
zal verstaan en hen tenminste stoffelijk zoveel mogelijk
schadeloos zal stellen. En dan gaan onze gedachten op
deze laatste dag van het jaar wel het meest uit naar hen,
die niet terugkeerden. Naar hen, wier namen in de loop
van dit jaar en voorgaande jaren voorkwamen op de ver-
lieslijsten. Zij blijven achter in het land aan de Evenaar,
voor welks welzijn zij hun grootste goed gaven: hun leven.
God geve, dat deze offers zin mogen hebben en dat hun
werk in -dit land de kiem moge zijn van het geluk van
millioenen Indonesiërs. Mogen zij, die achterbleven en die
het gemis van zoon, man, verloofde of broer zo smartelijk
voelen, bij Hem, Die alle smarten heelt, de kracht vinden
om dit verlies te dragen.
