In zeer vroege tijden werden reeds be
dijkingen uitgevoerd.
Adriaan Bogaerd uit Domburg, vermaard
ais brenschutter.
Als Hans Mittelstenscfceid straks voor
zyii roemers staat
ALBERT EUYP
October 1944-Walcheren
Middenstandscrediet.
„Nou en ik-met-de-bren er op af, want
weigeren deed ie nooit..."
EDNA EARL
Deporteerde Karei de Grote oproerige volks-
s.amiueo naar Schouwen?
Al wat Uw liuld
Een fanatiek nationaal socia
list, nie veei kwaad deed
in Zeeland.
IVOROL
feuilleton
Zaterdag 8 October 1949
PROTESTANTS CHRISTELIJK DAGBLAD
°agina 3
UIT DE HISTORIE VAN SCHOUWEN-DUIVELAND. VI.
De verzoeting van de streek, vooral door regens ging langza
merhand verder en er kwam een geheel andere vegetatie, omdat de
bestaansvoorwaarden voor holaphyten (zoutwaterplanten) steeds
minder werden. Slechts de laag gelegen gedeelten die nog drassig
bleven als ook de oevers van kreken en stroompjes werden in het
najaar nog gesierd door de zeeasters, die aan de wilde bijen een
welkome winter voedselvoorraad bezorgden. Deze verandering had
echter tot gevolg dat de grond niet enkel meer „Schapengrond"
was, maar gescldkt werd voor de teelt van andere gewassen, welke
mogelijkheid dan ook gretig benut zal zijn.
Over dit onderwerp schrijft de
Chr. Hist. „Nederlander" o.m.;
Wij geloven niet dat de huidige
bewindvoerders met opzet zo ge
handeld hebben in de Indone
sische kwestie. Ze hebben de taak
gewild bij de gebruikers en daar
om minderwaardig.
Toen men begonnen was om te
bedijken tegen „de zoute zee" en eenvoudig niet aangekund, be
verder de grond te verbeteren en schikten noch over de nodige
voor de landbouw geschikt te ma- j staatkundige kennis, noch over
ken, zal, daar de middelen tot staatkundige ervaring,
zeewering slechts aarde en hout
SAKSERS NAAR SCHOUWEN?]
Gemeenschappelijke beweiding;
in de voorgaande periode, de enig
mogelijke wyze van grondgebruik
veranderde toen in persoonlijke
beoouwing van de grond.
Vvas deze streek dus in de vo
rige periode gemeenschapsbezit,
dit veranderde zeer waarschijn
lijk in een soort gebruiksrecht,
dam- vanaf de oudste tijden, alle
onroerende zaken, welke geen be
paalde eigenaar hebben, aan de
Staat behoren.
Het is niet onmogelijk dat Ka-
rel de Grote, die veel last had
met verschillende oproerige volks
stammen en wel in het bijzonder
de Saksers, waarvan de geschied
schrijver zegt, dat deze naar af
gelegen streken werden gezonden,
sommigen van die volksstammen
naar deze bouwrijp geworden
gronden heeft gedeporteerd, wat
overeen zou stemmen met de
overlevering en tevens de enige
verxlaring zou zijn voor het zeer
verschillend hier voorkomend dia
lectisme. Intussen ging echter de
aanwas, in andere streken ook
wet aanwerp genoemd, verder en
de zee bleei slib aanvoeren dat
bezonk in de stroompjes, kreken
en aan de zeekant.
OtUli BEDlJKINGS-
VVETGEVING.
Maar ook de hoge vloeden ble
ven, waartegen de bewoners zich
veilig begonnen te stellen door 't
gedeelte nat zij bebouwden te be
schutten tegen de vloed, aller
eerst met een kleine bekadmg,
welke de naam van dijk nog
niet mocht dragen. In zeer vroege
tijden was de bedijking al begon
nen, wat duidelijk wordt uit de
Kusunger-landwetten in Fries
land uit de tijd van Karei de Gro
te, uie dit reeds geregeld had met
de oepaling, oat men tegen wind
en water; tegen de zoute zee en
het wilde hat, dijken zoude, d.w.z.
urnen zou maken.
Daar in deze streken dezjllde
invloeden waicn en dezelfde rege
ring was, en oen leefde on Ier de-
zende omstandigheuen en wetten,
mogen wij aannemen ciat het be
dijken hier ook bekend was. dit te
meer als de veronderstelling juist
is dat volksstammen van elders,
bekend met het bedijken, naar
Schouwen waren gevoerd.
Ut deze bedijkingen nu al ge
regeld waren in de „lantwere" of
ciijKleger zoals we die later ken
nen, ot dat ieder het gedeelte dijk
onderhield dat grensde aan het
door hem bebouwde land, weten
we niet, maar wel staat vast, dat
men eerst de strijd aangebonden
heeft tegen het zeewater, alvo
rens men de loop der binnenwate
ren en met haar de afwatering
ot liever uitwatering ging regelen.
Deze twee noodzakelijke verzor
gingen van de waterkering deden
ontstaan de later weer verschil
lende lasten die de indijkers ken
den van dijkhoudende of water
houdende gemeten of zoals het in
de Alblasserwaard gold, dat men
dijk- en waterhoeven bezat, d.w.z.
het ene gedeelte had de zorg voor
de dijken, het andere de zorg voor
de binnen- of uitwatering met de
daaraan verbonden kosten.
Waarschijnlijk is er echter van
het begin wel een kavelverdeling
voor onderhoud geweest welke
door een Mark- of Gouwbestuur
L geld was, omdat ook reeds
vroeg sprake is van ..waerdijc-
kers", die dan de extra of grote
werken aan de dijken deden.
Want wanneer een dijk een
maal gezamenlijk was gelegd kon
op een bepaald gedeelte door
stormweer of oeverafschuiving
zulk een stuk dijk wel in die mate
ar.ngetast worden, dat het voor
hun die met het onderhoud van
bedoelde kavel was belast een
ramp zou geweest zijn, dit ge
heel alleen te moeten herstellen.
OVERHEID GAF STEUN
BIJ BEDIJKING.
Zulke werken, buiten het gewo
ne onderhoud vallende, werden
dan ook al heel viv ng aanbesteed
door een „rekenaer", iemand die
zijn geweest, wel spoedig op
zwakke plaatsen groot gevaar van
c1 braak zijn geweest.
Was er zulk een gevaar en sche
nen de kosten van herstel de be
dijkers te hoog dan was men
I spoedig genegen zulk een dijk
prijs te geven en er een andere
dijk binnenwaarts achter te leg-
I gen. Zulk een prijs gegeven dijk
i noemde men ook wel een „Ape-
redijk" en spoedig zullen zorge en
i inlaagdijken ook in de practijk
noodzakelijk zijn geworden. De
van overheidswege met dit werk'mening over de kunst van bedy-
was belast. Daarom moet er ook ken, hier aangebracht door de
al vroeg geweest zijn een door de Noormannen geloven we niet, ge-
omstandigheden nodig geworden zien de reeds vroeg bestaande
„dykzicht" wat dan ook aan voor j Friese wetten daaromtrent. Wan-
die tijd bekende bepalingen was neer op ons eiland de eer-
gebonden, welke al of niet be- ste bedijkingen begonnen zijn,
schreven waren, maar toch by de durven wy niet vaststellen, waar
ingelanden bekend waren. Zo is om we ons dan maar vergenoegen
bekend uit oude tijden dat gron- met de zeer rekbare uitdrukking
den grenzende aan de binnenkant uit een stuk van Graaf Floris V
van de dijk „dijekgoet" werden waarin men zegt over ons land,
genoemd, omdat daarop een recht„g liket hier voormaels, over
rustte ten algemene nutte, daar langhe wile" d.i. ingedijkt in zeer
dit onderworpen was aan „aard- vroege tijden,
haling en zoodslag", d.w.z. dat
indien dijkbreuk ontstond, ver- j
zwaring of verhoging van de dijk
nodig was, mon uit dit „dijekgoet"
aarde kon halen en of zoden kon
steken om de dyk te herstellen.
In zekere zin was dus zulk
„dijekgoet" ongeacht de kwali
teit van de grond, altijd minder
(Ingez. mededeling, advert.)
in tientallen gevallen voor haar
genezing, zuiverheid, gezondheid
en verbetering nodig heeft: Purol.
Een sjofel uitziend man, sterk
vermagerd, gekleed In een kakhi
battle-dres, op zijn broek een serie
figuren, die hem direct als gevan
gene deden herkennen, een oude
hij zeker niet de minste stukken
gemaakt.
Wat hy zich nog steeds niet kan
indenken is, dat er in Duitsland
zulke gruwelkampen hebben be
st .an. Dat konden de oorlogsmis
dadigers in Neurenberg ook niet:
„wir haben es nicht gewuszt..
Op 29 October 1944, een week
vóór de bevrijding van Middelburg
is Mittelstenscheidt met nog eni-
vuile Duitse soldatenjas, op zijn ge andere van zyn kornuiten, die
hoofd een zwarte bergmuts met tot det jaatst hier waren geble
grote klep, zo zat medio 1940 in Ven, per boot naar Dordrecht
eén der cellen van het Middel- vertrokken. De Kreekrakdam lag
burgse Huis van Bewaring de toen al onder vuur
man, die vanaf 1940 tot ver na In Dordrecht aangekomen,
Dolle Dinsdag de dictatorstaf werd hy door de Rijkscomm. be-
zwaaide in onze provincie en dat noemd tot ambtenaar voor de ar-
ileed op een wyze, waaraan vele
Zeeuwen niet al te beste herinne
ringen bewaren.
Hans Mittelstenscheidt, de be
ruchte Faehberater van het Gew.
Arbeidsbureau, was liever maar
in het Engelse krijgsgevangen
kamp in de buurt van Oxford ge
bleven. Doch het werd hoog tijd,
beidsinzet bij een Wehrmachtbe-
dryf in Hengelo. Hy bleef dus in
zijn oude branche! Toen het in
die buurt ging spannen, gevoelde
hij weer, dat het „Vateriand" hem
riep. Eind Maart 1945 trok hy 't
soldatenuniform aan. Al zijn an
dere kameraden waren reeds ver-
dwenen, maar hij bleef. Tot het
dat hij hierheen kwam, want hij allerlaatste ogenblik heeft hij in
weet dingen, die niemand anders om.s,e.™8 vaP geyoch-
wist en dat was in bepaalde zaken f. April 1945 werd hy
van groot belang. krygsgevangen gemaakt.
Zijn snor verloor hij in de hitte t heett hy toen in het
van de stryd; hinken doet hy nog Belgische krygsgevangenkamp te
als van ouds J-beke gezeten; daarna werd hij
Wie, die voor uitzending naar 't na?J. Engeland overgebracht,
vijandelijk land in aanmerking 13 Jj2e Mittëlstenschei3t?
kwam, heeft nooit een bezoek bij y TTcen -r.V," j N-S.D.A.P.
hem gebracht Wie herinnert zich werd hy, omdat
niet zijn gesnauw, zijn dreigen, P zo bang was voor het commu-
zyn
kortom geheel zijn bruut optre-
den? Niet voor niets stond het °P'eldmg van zes jaren Van be-
Arbeidsbureau in Middelburg be- koopman in de groot-
kend als het meest beruchte van lnhus_trie, doch m een periode van
het gehele landi
Hij was in 1946 nog steeds een
overtuigd nationaal-socialist en
dat wil zeggen, dat na het falen
nisme! Flij had een gymnasiale
werkloosheid is hij nog reiziger
in thee en zeep geweest. In de
S.A., waarvan hij ook in 1931 lid
werd, heeft hy het kunnen bren-
de strijd voor de doorvoering iReeis
van deze verderfelijke ideologieën
hy zich zal beroepen op het „Be-
fehl ist Befehl". Of hem dat in
dit geval veel zal helpen, kan niet
worden verwacht.
Want het staat onomstotelijk
vast, dat hy de man is geweest,
die vele Zeeuwse mannen en jon
gens naar Duitsland heeft gede
porteerd, dikwijls onder geweld.
En eveneens staat vast, dat hij
in 1939 meldde hij zich als vrij
williger voor de krijgsdienst, doch
werd afgewezen, omdat hij een
1 n had bij het Arbeidsbureau
te Düsseldorf. Kort na de capitu
latie in 1940 is hij al naar Neder
land gezonden, waar hy voor zijn
komst naar Middelburg nog enige
tyd Faohberater in Amsterdam is
geweest.
Op 24 October a.s. zal hij te
direct of indirect oorzaak van de Middelburg terechtstaan,
dood van verschillenden i« •»»-' 1 z0n daden trachten
is ge
weest.
De laatste weken van zijn ver
blijf in Middelburg is hij zich bo
vendien nog met dingen gaan be
moeien, waartoe hy geen bevoegd
heid bezat. Hy heeft toen zijn
diensten aangeboden aan de Duit
se militaire instanties, omdat hy
zich vooral tot het allerlaatste
verdienstelijk wilde
goed te praten?
Olie uit de zeebodem?
De N.V. Nederlandse Aard-
Olie-Maatschappij verrichtte op
diverse plaatsen in de Wieringer-
meerpolder boringen, om te on-
maken voor derzoeken of ook hier olie in de
de zaak van „Gross Deutschland". bodem aanwezig is.
Juist in deze laatste periode heeft
Hun bedoeling is zeker geweest
een band met indië te behouden,
een band in de geest van de rede
van onze Vorstin gesproken 7
December 1942.
Doch hun humanistisch-revolu-
tionaire principes waren daartoe
niet in staat.
Aangenomen moet worden dat
ze het goede voor land en volk
steeds Bedoelden. Maar zij heb
ben niet doorzien dat ze in Indo
nesië juist gingen praten met de
verkeerde mensen. Door met Soe-
karno en de zijnen te onderhande
len lieten ze de niet revolutionaire
elementen links liggen. En zy wa
ren het die Soekarno in de zadel
hielpen door hun onderhandelin
gen met hem. De Indonesiërs die
oprecht met ons wilden samen
werken hebben ze van ons ver
vreemd en tenslotte zelfs naar het
revolutionaire kamp gedreven.
Door hun slapheid, hun gebrek
aan doortastendheid hebben ze
onopzettelijk de revolutie bevor
derd.
Geen enkele flinke daad, noch
een besliste houding duriaen ze
tegen Engeland en Amerika aan.
Maar aoor hun doen is in net
buitenland de gedachte versterkt,
dat er tussen ons en de inheem
sen tot aan 1942 een slechte ver
houding heett bestaan. Machte
loosheid tekent hun politiek; ge-
DreK aan inzicht is de oorzaak
daarvan.
Onze regering heeft ongetwij
feld het beste oedoeid, maar het
resultaat van alles is tenslotte
dat ze met de revolutie heett ge
heuld, deze zelfs in de kaart ge
speeld heett. Zij had direct aan de
„oondgenoten" in Engeland en
Amerika moeten zeggen: „Met de
stichters van een Japanse Repu
bliek, schuldig én tegenover net
eigen volk èn tegen net moeder
land praten wij in geen geval".
Progessief was gevveesi: onder
handelen met de niet revoiution-
naire elementen, met hen die ook
in de duistere tijd 19421945
trouw hadden getoond. Ook een
klein land moet tegenover de gro
te „broers" opkomen voor zijn
rechten.
Ons bewind heelt zijn taak
niet aangekund. Dat is de con
clusie na 4 jaren socialistisch be
wind. Onder de Verenigde Naties
telien we niet mee, Amerika heeft
men niet tot een juist inzicht kun
nen bewegen.
En de rekening
zal ons straks moreel, economisoh
geestelijk en materieel worden
gepresenteerd ais de Soekarno's
en de hatta's hun taak in Indo
nesië hebben volbracht.
In dit ontzaglijk tijdsgewricht
heeft Nederland de juiste man
nen, opgewassen tegen deze na
oorlogse moeilijkheden, door er
varing en principe, gemist".
30 JAAR K.L.M.
Ais
eerste passagier kwam 30 jaar geleden op Schiphol aan de
jgurnalist Rhodes. Het toestel werd gevlogen door de piloot
Shaui. Ter herdenking hiertian kioamen beiden met de Conuair
„Albert Cuyp" Donderdag weer op Schiphol aan. Na aankomst
van de Conuair; links Shaw en Rhodes in de cockpit.
De leveranciers worden voorzichtig.
De fiscus heeft voorrang.
De belastingplichtigen, aldus „De Volkskrant" hebben al menige
penning op het altaar van de fiscus geofferd en nog blyven er zeer
veel posten open staan, waarvan afgewacht moet worden, of ze
wel betaald künnen worden. In de practijk is het vaak zo, dat, met
het oog op de toch al krappe bedryfsfinaneierlng, de Zakenman
met de Ontvanger der Belastingen een regeling probeert te tref
fen ten aanzien van het betalen der belastingen.
Honderden klein-ondernemers
zijn niet in staat, of slechts met
zeer veel moeite, de fiscale last
op te brengen; dit gaat dan
meestal ten koste van de liquidi
teitspositie der onderneming. I
De fiscus deinst echter niet
terug en vraagt zijn deel, gaat
over tot beslaglegging, zelfs tot
verkoop. Op dit punt willen we
even blyven pauzeren om vast te
stellen, wat kan en mag.
De fiscus heeft by het Incas
leverancier, die op crediet ver
koopt, voelt zich op dit punt erg
lekker en dit is, gezien de grote
macht van de fiscus, begrijpelijk.
Credietverlening is In feite dan
ook nog slechts mogelyk, indien
de te betalen belastingaanslagen
bekend zijn. Dit is eveneens de
reden, waarom de banken, in ge
val van een credlet-aanvrage, pre
cies willen weten, hoe de verhou
ding met de fiscus is.
seren zijner vorderingen zeer veel In het algemeen hebben de cre-
voorrang. Practisch kan er beslag diteuren van een zakenman, er
worden gelegd op alle roerende zeer groot belang bij te weten,
en onroerende zaken van de be- hoe diens fiscale positie ligt. De
lastingsohuldige. zakenman loopt met deze dingen
Zij, die voor het middenstands- j vanzelfsprekend niet te koop en
diploma hebben gestudeerd, we-1 van de zijde van de fiscus worden
ten, dat de fiscus wijkt voor de er natuurlijk geen inlichtingen
hypotheek. In de practijk wil dat verstrekt.
zeggen, dat, wanneer bijvoorbeeld Er zal dus worden afgegaan op
in geval van faillissement er naast de algemene ontwikkeling van 't
de lopende belastingschulden op bedrijfsleven. Bij herhaling staat
het onroerend goed ook een hy- het in de dagbladen en in de pe-
pothecaire schuld rust, deze laat- riodieken te lezen, dat de omzet-
jste het eerst aan bod komt om ten in de middenstandszaken te-
betaald te worden en pas daarna ruglogen; dat de lasten hoog zijn
a s de fiscus. Dit is dus een van de en in veel gevallen hoger zullen
zeer weinige uitzonderingen. Daar worden; dat de prijsdalende ten-
'de zaken nu eenmaal niet anders
liggen, krijgt de crediet-faciliteit
in de middenstandssector wel een
bijzondere betekenis.
Nog onlangs werd gemeld, dat
een groep sigarenfabrikanten hun
afnemers niet anders meer leve-
denz in veel branches aanwezig
is en dat de financiële positie der
midden- en kleinondernemers
nooit erg sterk is geweest.
Dit alles bijeen genomen, is het
besluit van sommige fabrikanten
om alleen „contant" te leveren
Wanneer men in 1949, als in
de voorafgaande jaren, gaat
schrijven over de eerste Octo-
berdagen op Walcheren (en dan
liefst „stemmingsvol") loopt
men het risico dat dit artikel
wordt overgeslagen. Want dat
ontzettende ligt nu al weer vijf
jaren achter ons en waarom zul
len wij dan oude wonden open
rijten, gaan herinneren aan din
gen, die nu eenmaal zijn ge
beurd en waaraan toch niets is
te veranderen?
Als de dichter van Psalm 124
het heeft over de nabijheid van
Gad, dan stelt hij daartegenover
de kracht van de mensen en van
de „stoute wateren", die de ge
lovigen verslonden zouden heb
ben, indien God er niet zou zijn
geweest.
Men mag deze situatie zonder
meer natuurlijk niet op de ge
beurtenissen begin October 1944
op Walcheren van toepassing
verklaren. Psalm 124 spreekt
over de „wateren, die over de
ziel gegaan zouden zijn".
Maar toch herinnert deze
psalm ook aan de uitkomst, die
God aan Walcheren gaf. Pen uit
komst, die met recht „door de
diepte" ging, volkomen onver
wacht en totaal enig in de ge
schiedenis. Een uitkomst, die
een (tijdelijke) uitschakeling
van duizenden mensen en van
een grote oppervlakte vrucht
bare grond was. Hoe is in die
dagen het bestaan van hen, die
Walcheren bewoonden, in de
waagschaal gesteld. Welk een
ondenkbaar leed, alleen en ge
meenschappelijk, is toen gele
den. Hoe is er gebeden in die
dagen en.... gevloekt. Wij wer
den teruggeworpen op het aller
laatste, wat een mens bezit: zijn
eigen ziel en lichaam.
In deze dagen is het niet alleen
een goede gewoonte aan al deze
dingen terug te denken. Het
keerpunt in de geschiedenis van
dit schone deel van Gods tuin
is een crisis geweest, die scheid
de en die schiftte. Er is nie
mand, die daaraan is ontkomen,
ook al spreken velen liever niet
meer over wat zij toen beleef
den, in het duiuelse lawaai van
granaten, puin en snel opko
mend water.
Wij gedenken allen, groot en
klein, die de dag der bevrijding
slechts aan de kim zagen glo
ren, doch die niet mochten be
leven de onwezenlijke morgen,
waar wij, die mochten leven,
onwennig tegen stonden te
knipperen met de ogen. Aan
Westkapelle denken wij in de
eerste plaats. Aan de offers voor
ons, die daar werden gebracht.
Zijn wij die waard geweest,
toen en nu?
En nu: Walcheren leeft, Wal
cheren streeft weer. Op de ar
beid van herstel en opbouw
heeft Gods zegen gerust. Laten
wij daarvoor danken en vragen
verder te mogen werken.
(Ingez. mededeling, advert.)
Tanden blanken
rein: adem fris
als morgendauw
ren dan tegen contante betaling heel begrijpelijk. Per saldo zal dit
of onder rembours. Dat ieveran- in de toekomst betekenen, dat de
ciers karig worden met het ver- financieel zwaksten eruit rollen,
lenen van credieten, is begrijpe-Hier werkt dan het door een mid
lijk, temeer waar thans boven de denstandseconoom reeds eerder
hoofden van zoveel klein-onder- genoemde begrip van de „koude
nemers, het zwaard van Damo- sanering",
cles Lieftinck hangt. Geen enkele
ONTMOETINGEN IN DE TROPEN.
Hjj dacht, dat de paar schoten die hy gehoord had op ons con-
vooi bedoeld waren, en kwam ons daarom tegemoet met een paar
mensen In een jeep. Een bruinverbrande kerel, In korte broek en
hemdje, op een paar afgetrapte groene gym-schoentjes, met een
zeer mooi baardje, een klein krom pUpje en een bren. Zyn groet
klonk zo onvervalst Zeeuws, dat ik alleen maar kon concluderen:
ook afkomstig van de blonde top der duinen. Zo maakte Ik kennis
met Adriaan Bogaerd van de Noordweg uit Domburg, voorbeeld
van volmaakte trouw tussen een brenschutter en zjjn wapen. Want niet de soldaat le klus, die in Gu
zoals hy nu nog vertelt over zjjn paardenspan uit Domburg, op de- nung Tua naar vijanden speurt,
zelfde wyze sprak hy my, en zal by later tot luisterend Domburg maar de dijkenwacht langs de
vertellen over zyn bren („nou, en lk-met-de-bren erop af, want
weigeren deed ie nooit En op vele posten in de omtrek hoor
de ik vertellen over zyn vermaardheid als brenschutter.
HIJ BLEEF DIE HIJ WAS.
Als hij zijn bordje rijst veror
bert, denkt hij aan Zeeuwse
„stuuten". Hij loopt zijn patrouil
les alsof hij rondstapt over het
stille strand bij zijn geboorte
plaats; als hij de wacht betrekt
op de tjots, dan zit hij niet in
het ongenadig hete land van Zuid
Asahan, maar met z'n „liefje uut
Oostkappel" op de duinkop ach
ter Domburg. En 's avonds, wan
neer hij met junglehoed en geweer
op wacht gaat, eerst nog een pijp
opsteekt, en dan zo gezellig over
alles en nog wat babbelt, is het
Naar het Amerikaans
door BESSY KIVING
149)
langrijke fouten, maar geen
twee vonden ze op hetzelfde
spoor.
Wat aan de een lofwaardig
voorkwam, werd door de ander
hevig veroordeeld. Een buiten
gewoon sluw, met scherp oog
ziend uitgever ontdekte dat
twee van haar karakters gesto
len waren uit een boek, dat
zich eveneens van bewust, dat
het niet verachtelijk was. Zij
was meer verrast dan verne
derd en was er van overtuigd,
door het algemeen geschreeuw
dat zij meer mensen gewond
had, dan dat zy ooit gedroomd
DE TROTS VAN DOMBURG, stenij van de Asahan, de Zuid-
Westhoek van Noord-Sumatra, 't
U kunt dus begrypen, dat mijn gtadje Gunung Tua. £n zodoende
Zeeuwse hart openging, bij het ded daar enige dagen doorge-
ontmoeten van deze knaap, op de bracht, bij de beroemde „Com-
verste post m de bruine hete woe- pagnie Satoe" van majoor Welle-
j man (de eerste tiraiileurscompag-
x nie van 3-3 R.I.) De „cease-fire"
uitpluizend, alsof het door een hing in de iucht, en het was er
vreemde was geschreven.
1 tijdens mijn verblijf zeer rustig.
Hij ontleedde het boek door j]< heb 's nachts een wachtje met
en door; en terwijl hij enkele hem geklopt, een ochtend met
ernstige fouten breed uitstip- hem op een van de vele „tjots"
Toen Edna nu met de vingers Edna zelfs nooit gezien had; en
over de bladzijden van het boek
streek viel een traan er op neer
en de stem van haar ziel, die
geen klank kon aannemen luid
de: „Grootvader! Zou dit boek
in uw geest geweest zijn?"
een ander, even knap en fijn on
derscheidend, vond haar gehele
roman in een werk, waar zij
nooit van gehoord had. Terwijl
eert derde, geschokt door haar
verwaandheid, verontwaardigd
De dagen vielen haar vreselijk aan haar lezers de verzekering
lang, nu zij leefde in de onze- gaf, dat zij er op aan konden,
kerheid over de beoordeling van dat al het geschrevene uit de
haar boek encyclopaedie was opgediept;
De nieuwsbladen kondigden waarbij cl- jeugdige schrijfster
haar boek als een mislukking niet kon nalaten hartelijk te
aan. Sommigen dreven er de j lachen: Zij verbaasde zich er
spot mee op een kiese manier, over, dat, indien haar studie zo
beleefde zinswendingen gebrui- gemakkelijk verkregen was,
kend; weer andere maakten grof haar woedende en beledigde cri-
een carricatuur er van. Ver-ltici dan niet haar voorbeeld
schillenden voelden zich bele- volgden.
digd door zijn onbegrijpelijke Het boek werd van nu aan
geleerdheid; weer anderen met verachting behandeld, ver
noemden het oppervlakkig. slagen en er onder gebracht; en
Nu eens was het een zinspe- het zo zorgvuldig geweven
ling op letterdieverij, dan weer weefsel werd aan flarden ge-
iemand die het openlijk uit- scheurd en vertrapt; en het
sprak, algehele diefstal werd scheen wel, dat het begraven
zelfs met kracht verklaard. Nu zou blijven onder verachting en
eens was zij een schoolvos, dan ontheiliging,
weer een halve geleerde. Re- Edna was verbaasd. Zij wist
censies werden haar bij menigte, wel, dat haar werk niet vol-
toegezonden; allen vonden be-j maakt was, maar zy was
pelde, die aan veler oog ont-(heuvelkoppen, die het terrein
snapt waren, behalve aan het beheersen! gezeten, ter bewaking
had of voor mogelyk gehouden, zijne, gaf hij aan enkele ge- Van de wegwerkers, en ben enige
Zij voelde, dat de onstuimig- deelten zulk een lof, welk geen i malen door hem aan de ping-
heid en verwoedheid van dezeenkel Amerikaans schrijver ooit pong-tafel ingemaakt,
aanvallen moesten noodzakenvan hem ontvangen had; en hij i En verder heb ik een heel ge-
tot een terugslag; en hoewel het1 voorspelde, dat die gedeelten sprek met hem gehad in de can-
moeilijk was rustig te blijven nog zouden voortleven als reeds tine achter een glaasje lauw, en
onder zulke omstandigheden, lang zij die gepoogd hadden haar zeer geestloos vocht, over de vele
wachtte zij toch kalm en onver-werk belachelijk te maken, ge- café'tjes in Middelburg, de wei-
schrokken, niettegenstaande de heel vergeten in hun graven nige in Domburg, en slaakten we
zouden liggen. vele malen de verzuchting dat 't
Aan de jeugdige schrijfster zo jammer was, dat 't maar eens
werd medegedeeld, dat zij haar per jaar Westkappelse kermis
grote doel niet had kunnen be- isEn toen hij het verhaal
reiken, omdat het onderwerp j deed van de fameuze doorstoot
van te grote omvang bleek voor i van Langgapajong naar Gunung
een roman, en haar kennis van Tua tijdens de laatste politionele
de wereldmythologie bleek voor actie van majoor Welleman met
zulk een wereld niet toereikend1 zijn mensen, die met een colonne
te zijn. Maar zij werd aange-1 van jeeps in een nacht en een dag
moedigd om andere onderwer-1 door de eindeloze blubbervelden
pen uit te zoeken meer in over- j wisten te ploeteren, en telkens
eenstemming met de ge estvan deweer verzuchtte: „mensen, men-
tijd waarin zij leefde; en de sen, toen
luide aanklachten.
Intussen werd het boek met
graagte gekocht; de uitgevers
konden nauwelijks aan de aan
vraag voldoen; en tenslotte ver
scheen ook meneer Mannings
critiek, en het troepje schreeu
wers, dat zo juist zijn critiek
had uitgebracht, stond ver
stomd en luisterde naar het ge
brul van de leeuw.
De recensie van Edna's werk
droeg tot hoofd de kalme terug
wijzing van Job tot zijn zelfvol
dane vrienden „Trouwens, om
dat gijlieden het volk zijn, zo
zal de wijsheid met ulieden ster
ven", en het hield een vernieti
gend verwijt in aan hen, die de
jonge schrijfster zo onbezonnen
probeerden te verpletteren.
Meneer Manning behandelde
het boek met die stipte onpar
tijdigheid, die zulk een waarde
er aan zyn critiek verleende het
hebben we wat afge-
verzekering werd aan haar ge-zieienkwam er telkens
geven, dat haar talent bestemd slechts één gedachte naar voren:
was om een machtige invloed1 Domburg moest hem zo eens kun-
uit te oefenen op haar mede-1 nen zien, wat zouden ze daar dan
mensen. Enige fouten, wat stijl trots op hem zijn geweest. Want
betreft, werden ernstig berispt,hoewel zijn hemdje en korte
enige mooie stijl- en taaleffec-1 broek hem zeer „Indisch", zijn
ten loffelijk geprezen en naar baard hem jaren ouder, en zijn
voren gehaald, om het zijn le- PÜP hem zeer bezadigd maakten,
zers te laten bewonderen. was hy toch nog voor alles de-
(Wordt vervolgd.) zelfde gebleven.
Zeeuwse kust die opgroeide onder
de draaiende lichtflitsen van de
Westkappelse vuurtoren. En als
het moet, vecfit hy met diezelfde
onverzettelijke stugge kracht, die
eens Walcheren droog maakte.
Hij was een van de weinigen, die
niet veranderen in deze jaren
omdat hij de kunst verstond de
oorlog aan zich aan te passen.
Daarom zal hij later zijn Indië-
tijd slechts zien als een groot
avontuur, dat slechts een onder
breking, doch geen verandering
bracht in zijn leven. Daarom zal
ook Domburg nog steeds groot
genoeg zijn voor hem, ais hij
thuisvaart. En dat zal heus niet
lang meer duren.
Derhalve draag ik het Dom-
burgse Thuisfront door dezen op
om in plaats van twee maal, drie
maal per week de stoepen te
schuren en de ramen te lappen, en
voor alle zekerheid de vlag nog
maar eens uit te wassen. En als
hij dan de ouderlijke woning komt
binnenstappen, moet de eerste
vraag zyn: Hoe gaat het met je
bren.
Dan zal hij zijn pijp opsteken
en beginnen: „Nou, en ik met
mijn bren er op af, want weigeren
deed ie nooiten dan zal
Domburg voor de tweede maal
ziin ha. gestolen hebben
Enkele dagen later zag ik hem
nog even op een andere post. Hij
reed toen in een jeep door de
„hoofdstraat" van Langga Pa
jong. Hij lag languit, met zijn be
nen over de neergeklapte voor
ruit van de jeep, en in zijn rech
terarm zijn laatste liefde, de bren.
Voorjaarsverschijnselen in het
najaar.
In enige tuinen te Middenmeer
(Wieringermeerpolder) bloeien
momenteel appel-, kersen- en
seringenbomen.
Nieuwe bietenlichter.
De commissie ter bevordering
van de suikerbietenteelt te Gro
ningen: de Friese werktuigen
commissie en de rijkslandbouw-
voorlichtingsdienst te Leeuwar
den gaven te Sexbierum een de
monstratie met een nieuwe bie
tenlichter, een landbouwwerktuig,
dat door twee paarden kan wor
den getrokken en waarvoor geen
tractor nodig is. Deze bietenlich
ter heeft twee messen, die de bie
ten, nadat zij met een soort schof
fel gekopt zijn, uit de grond lich
ten. Verder werd een bieten-kop-
apparaat gedemonstreerd. In
landbouwkringen verwacht men,
dat de nieuwe werktuigen in de
bietenoogst in de toekomst een
rol zullen gaan spelen.
Korte Berichten.
Mevrouw Matilda Coppins, „de
oudste vrouw van Engeland" zal
dezer dagen haar 107de verjaar
dag vieren. Zij verblijft in een te
huis /an het Leger des Heils te
St Leonard-on-Sea. Naar zij zegt,
is zij zo oud geworden omdat zij
elke dag een passage uit de Bijbel
leest.
De „Times" meldt de ontbin
ding van de organisatie te Londen
die ten doel had Poolse officieren
en soldaten van het leger van ge
neraal Anders door herscholing
voor het burgerlijk leven geschikt
te maken. 88.000 man zyn op ei
gen verzoek gerepatrieerd, 10.000
naar andere landen geëmigreerd
- 68.000 hebben in de Britse indus
trie werk gevonden. 12.000 man
heeft nog geen werk kunnen vin
den.
Volgens mededeling van de in
ternationale vluchtelingenorgani
satie (I.R.O.) arriveren maande
lijks 200 a 400 personen in Oos
tenrijk, die om asyl vragen. De
vorige maand waren meer dan
80.000 vluchtelingen in Oostenrijk
door de I.R.O. geregistreerd.
De volgende week zal de ver
schijning van alle dagbladen in
Italië stagneren door een staking
van drukkers, die hogere lonen
enen.
Onder het debiteren van zijn
kwinkslagen, waarmede hij een
stampvolle zaal te Modena deed
schudden van het lachen, greep
de komiek Tito Capodaglio naar
de microfoon en viel dood neer.
Een niet voldoende geïsoleerde
draad had de stroom door zijn
lichaam doen gaan.
Verscheidene honderden in
woners van Bonn en tenminste
100 leden van het West-Duitse
parlement hebben brieven ont
vangen, waarin Hitier wordt ver
heerlijkt. Zij zijn in München,
Stuttgart en Koblenz gepost. Een
onderzoek is ingesteld.
Volgens een bericht in de Zuid-
Afrikaanse pers heeft vorige
maand te Kaapstad een elf-jarig
blank meisje het leven geschon
ken aan een dochtertje van zes
pond. Moeder en kind maken het
goed.