„VREDERUST", veertig jaren christelijke
verzorging van geesteszieken.
Wat de stichters van „Vrederust" tot hun
daad drong.
Wat iedere Zeeuw van deze inrichting moet weten.
WERKEN, lie beste medicijn voor
geesteszieken.
Moeilijke bezettingsjaren kende ook
„Vrederust".
verzor-
ging op „Vrederust".
Ds J. H. Donner en ds N. M. de Ligt: pioniers.
Wat bezielde hen?
Financiële toestand is verre
van rooskleurig.
De Duitsers namen negen van
de twaalf paviljoens.
Donderdag 28 April 1949
ZEEUWSCH DAGBLAD
Pagina 3
WAAR VROEGER BOS EN HEI WAS
I Pa»'
De naam „Vrederust" kent iedere Zeeuw.
Maar (het moet helaas gezegd worden):
heel veel verder gaat de kennis meestal niet.
Men weet misschien ook, dat „Vrederust"
op het grondgebied van Bergen op Zoom
ligt en dat er geesteszieken worden ver-
pleegd, maar daarmede houdt het toch
meestal wel op. Wat is „Vrederust"? Wij
willen u daarvan iets gaan vertellen. D.w.z. I
over de inrichting zelf. Over de verzorqinq Bijna midden op het terrein
der patiënten enz. kunt u in een ander arti- van »Vrederust staat de kerk.
kei wat vinden.
De inrichting „Vrederust" is schitterend gelegen in een bos-
ryke omgeving. De bezoeker van 1919 kan zich volstrekt niet
voorstellen, dat 40 jaren geleden het hier niets dan bos en hei
was. Men kan er uren en uren zoek brengen met wandelen en
men krijgt dan grote bewondering voor de fraaie aanleg van
tuinen, parken en paviljoens.
Het is een eenvoudig, maar mooi
gebouw. Van vijf, zes kanten lo-
j pen de wegen erop uit. Tweemaal
loodsen, er is een brandspuithuis- per Zondag is kerkdienst.
Paviljoensgewfjze nemen de
kerkgangers plaats op de stoelen.
Achterin zitten de gezinnen van
de hoofdambtenaren en op de ga-
je, kortom te veel om op te noe
men.
Laten we nog iets over de keu-
I ken vertellen. Die is groter dan
I bij u thuisKr zijn acht dubbel- lerij de andere opwonenden van
i wandige kookpotten, variërend het terrein.
Toen de vereniging werd opge- „Vrederust' heeft een eigen van 165 tot 500 liter. Bij volle Weet u, wat zo opvallend is
rieht werd al spoedig uitgekeken watertoren. liet water wordt uitbezetting worden hier tegelijk 900 tijdens de kerkdienst, waarin
naar een geschikt terrein voor het drie bronnen opgepompt, gezui- a 1000 kg. aardappelen, 350 kg. meestal voorgaat ds J. F. van den
stichten van een inrichting, \\al-i verd en dan naar de gebouwen groente, 700 liter pap en 250 liter Berg, die geestelijk verzorger van
dieren zou de aangewezen plaats geperst. Per jaar wordt ruim koffie of thee per dag klaarge-de inrichting is De grote rust,
zun. Het oog viel op „der Boede 11000 m geleverd. Er is verdermaakt. Voor de bereiding van 100 'waarin de dienst verloopt. Heus,
een ketelhuis met machinege- kg. vlees of spek per keer is een in heel veel andere kerken zou
maar grondboringen wezen uit,
dat er wel goed, maar te weinig
water was. „Vrederust" te Se-
rooskerke (waar tegenwoordig
„Kinderzorg" zit) was te klein.
Toen vestigde de Heide Maat
schappij de aandacht op een ter
rein in de buurt van Bergen op
Zoom, bestaande uit twee aan el
kaar grenzende landgoederen:
„Klein Loo" en „Buitenlust", sa
men omvattende 44 ha. bouw- en
weiland, 57 ha. dennebos en 3 ha.
bewerkte en onbewerkte grond.
Dit terrein werd aangekocht, als
mede een strook van ca. 5 ha.,
nodig om de verbinding met de
straatweg tot stand te kunnen
brengen.
Grote voordelen.
De voordelen van dit terrein
waren vele: door landontginning
zou er veel werk zijn voor de pa
tiënten, het terrein lag maar een
half uur van het station enz. Door
aankoop van aangrenzende perce
len is het terrein thans gegroeid
tot ongeveer 200 ha.
Op 5 Mei 1909 werd de inrich
ting geopend. Vier paviljoens wer
den in gebruik genomen. De eer
ste patiënten kwamen uit andere
inrichtingen. Aan het eind van
1909 waren er 150 patiënten. Van
deze in 1909 opgenomen patiënten
worden er nu nog 18 ve, pleegd.
Mome teel zijn er twaalf pavil
joens. Het laatste werd gebouwd
in 1925. Vier paviljoens werden
in 1933 verbouwd en gemoderni
seerd.
„Vrederust" ligt ideaal, schre
ven wij. Een mooie hoofdlaan
voert de bezoeker de terreinen
op. Die laan is 1075 meter lang
en aan weerszijden met bomen
beplant. Langs deze laan wonen
de hoofdambtenaren.
Altijd bloemenweelde!
Vier boomgaarden heeft „Vre
derust", samen 7 ha. groot. Hal
verwege de laan staat het hoofd
gebouw met een forse toren.
Links van de hoofdlaan liggen de
mannenpaviljoens (6 stuks) en
rechts die voor de vrouwen (even
eens 6). Er is een flinke bloem
kwekerij en het is zeker niet te
veel gezegd: er is op „Vrederust"
altijd bloemenweelde!
Wist u, dat hier ook een her
tenkamp is? Behalve damherten
zijn er ook allerlei vogels te vin
den. Er is een fontein, die op Zon
en feestdagen springt en zorgt
voor de waterverversing van de
vijver, die door de patiënten zelf
is gegraven en die des winters bij
vorst prachtig dienst doet als ijs
baan.
Op een wel zeer originele ma
nier heeft „Vrederust" heide- en
bosgrond tot prima cultuurgrond
gemaakt. Want de grote moes
tuinen, die er nu liggen, waren
er vroeger niet. Vaak werd van
de woeste grond een meter af
gegraven en dan legde men een
„vloeiweide" aan. Dat ging zo:
men legde betonnen kanalen er
langs en liet daardoor al het af
valwater lopen. Schuiven wer
den in die kanalen opengetrok
ken en het water liep over de
grond, daarop allerlei meststof
fen achterlatend.
Zo wordt nog ieder jaar een
flink stuk aan de moestuinen toe
gevoegd. Origineel, vindt u niet?
Men slaat twee vliegen in één
klap: men raakt het afvalwater
kwijt en men kan uit eigen tuin
de ruim 1000 mensen, die op
„Vrederust" wonen, van groenten
voorzien.
De boerderij.
Er is ook een flinke varkens
stapel. In de regel 85 stuks en
die worden zó gemest, dat er per
jaar 60 kunnen worden geslacht.
Laten we ook nog iets vertellen
van de boerderij met 19 ha. bouw
land en 43 ha. wei- en bouwland.
Een goed woonhuis en een flinke
stal, waar plaats is voor een stier,
38 melkkoeien (die T.B.C.-vrij
zijn en machinaal worden gemol
ken), 14 paarden en 32 kalveren.
bouw, om in geval van nood zelf speciale braadpan aanwezig
electriciteit op te wekken, er is j De wasserij kan een maximale
een winkel met magazijn, een sla-1 capaciteit van 12.500 kg. per week
gerij met koelcel, er zijn kolen- j ontwikkelen.
Ds N. M. DE LIGT.
baanbrekend werk
De kerk staat midden op het terrein.
men aan de kerk van „Vrederust'
een lesje kunnen nemen.'
Ds van den Berg houdt altijd
heel gewone preken. Zoals hij die
ook in de andere kerken houdt.
Een preek over de arme zondaar
en de rijke Heiland. De diensten
duren een uur, gecollecteerd wordt
er niet. En er ontbreekt een ker-
keraad!
Ds van den Berg heeft ons ver
teld van zijn werk, toen wij deze
week op „Vrederust" waren.
Want u begrijpt, dat hij nog wel
I wat meer te doen heeft dan twee
keer preken per Zondag. Hij be
zoekt regelmatig alle paviljoens
en hjj komt dan practisch op huis-
bezoek. Dat wordt door de mees-
ten zeer gewaardeerd.
Het is moeilijk werk, dat ds
van den Berg heeft te verrichten.
Maar hij doet het met grote lief
de en met onuitputtelijk geduld.
Als er een patiënt wordt bin
nengebracht, gaat hij praten.
Iedere patiënt vereist een aparte
aanpak en het is niet altijd even
gemakkelijk, de juiste methode te
vinden.
Het is opmerkelijk, welke echt
geestelijke gesprekken dominéé
soms met patiënten kan hebben.
Hoe vaak gebeurt het ook niet,
dat in de loop van de week tijdens
een bezoek een patiënt vragen
stelt of ook wel critiek levert op
zijn preek van afgelopen Zondag
Ds van den Berg heeft ook de
leiding van de bibliotheek van
I „Vrederust", die ongeveer 1500
leesboeken telt en waarvan een
druk gebruik wordt gemaakt. In
drie wintermaanden werden niet
minder dan 800 boeken uitgege
ven. Er zijn verder dag- en week-
bladen en niet te vergeten inge-
I bonden jaargangen van geillus-
treerde tijdschriften.
heid gaarne gebruik onze lezers
vriendelijk te vragen, of zij soms
jaargangen van tijdschriften be
zitten, die ze aan „Vrederust"
willen schenken. Men doet er de
patiënten een buitengewoon
groot genoegen mee. Dat geldt
ook voor boeken.
Wie over de Zeeuwse inrichting „Vrederust" te Bergen
op Zoom wil schrijven, weet eigenlijk niet, waar hij beginnen
moet. Zal hij schrijven over het ontstaan van de vereniging,
over de uitbouw der inrichting, over het verplegend per
soneel, over de paviljoens, over het schitterende terrein, over
de wijze van verpleging en het werk der patiënten of over
de (dikwijls geringe) belangstelling van protestants-christe
lijk Zeeland voor dit werk der christelijke barmhartigheid
in opdracht van de Grote Hogepriester, Jezus Christus?
Over elk der genoemde onderwerpen willen wij graag iets zeg
gen en daarvoor bestaat thans temeer aanleiding, nu op 5 Mei
a.s. liet veertig jaren geleden zal zijn, dat de inrichting „Vrede
rust" werd geopend.
Wat moet toch, zo kan men
zich afvragen, de oprichters be
zield hebben met dit moeilijke
werk te beginnen? Het was dit:
zij konden niet anders, zij zagen
de opdracht in het Evangelie,
waaraan zij al hun denken en
handelen hadden onderworpen.
Twee namen vooral moeten
onmiddellijk worden genoemd.
6 Mei a.s. in de kleine, maar
mooie kerk van „Vrederust" de
veertig jaren zullen worden her
dacht, dan zal deze herdenking
staan in het teken van de oot
moedige dank aan Hem.
Er zal dan echter ook over de
toekomst van „Vrederust" wor
den gesproken. Want achteruit
zien is nodig en nuttig. Maar
vooruitzien is dure plicht. En
laten we het maar eerlijk zeg-
Die van ds J. H. Donner, van 9en;„ '!e toe
1904—1927 predikant te Nieuw-
dorp en die van ds N. M. de
Ligt, predikant te Middelburg
van 1904-1912. Hun portretten
hangen iri de bestuurskamer in
het hoofdgebouw op het terrein
van „Vrederust". Zij vooral heb
ben de stoot gegeven tot de op
richting der vereniging en de
inrichting, omdat zij beseften,
dat niet alleen een wetenschap
pelijk verantwoorde verpleging
van geesteszieken nodig was,
maar ook, dat de liefde tot de
lijdende medemens slechts waar
achtig is en geadeld wordt,
wanneer zij voortvloeit uit het
geloof in de reddende en behou
dende kracht van het Evangelie
der genade.
Goddelijke zegen.
Deze pioniers (en met hen nog
anderen) hebben niet kunnen
denken, dat hun werk, zo klein
begonnen, zou uitgroeien tot
wat het thans is: een inrichting,
die duizenden geesteszieken tot
grote zegen is geweest en die
het middel is geweest om in het
verduisterde zieleleven van velen
weer licht te brengen.
God heeft deze arbeid willen kort 47 corporaties als lid aan-
zegenen en wanneer op Vrijdag gesloten. Dat aantal is nu geste-
rust" is niet zo rooskleurig. Het
veertigste jaar is zeker niet het
beste jaar. Wat is er dan aan de
hand?
Verflauwt de liefde?
Wel, het schijnt soms, of de
liefde van christelijk Zeeland
aan het verflauwen is. Of er
geen belangstelling meer bestaat
voor deze Zeeuwse vereniging.
Zeker, er wordt geld gegeven
(zeer belangrijk) en er wordt
thuis en in de kerken wel eens
voor „Vrederust" gebeden (even
eens zeer belangrijk). Maar het
lijkt, alsof men niet meer of niet
voldoende beseft, dat het zon
der meer plicht is, de voort
gang en de uitbreiding van het
werk mogelijk te maken. Geen
enkele Zeeuw, die zich christen
noemt, mag zich aan deze plicht
onttrekken. Zijn adeldom ver
plicht hem. Door de laatste ac
tie is het aantal contribuanten
met circa 1000 opgevoerd tot
ongeveer 4000. U gevoelt wel:
zo'n aantal is voor een overwe
gend protestants christelijke
provincie als de onze eenvoudig
beschamend. Er waren tot voor
gen tot 108. Het spreekt vanzelf,
dat ook dit getal kan worden
opgevoerd.
Een optimist heeft gezegd: er
kunnen best 30.000 contribuan
ten in Zeeland zijn. Dit moge
aan de overdreven kant zijn, een
feit is, dat het aantal van 4000
met duizenden kan worden uit
gebreid.
De lezer vindt dit geschrijf
misschien wat materialistisch
getint? Och, het geld komt er
vanzelf, wanneer de liefde er is
en men zijn opdracht verstaat!
Ds J. H. DONNER.
een pionier
Aan de Zeeuwse meisjes.
Er is nog een andere kwestie,
die de aandacht vraagt. En die
geldt vooral de Zeeuwse meis
jes. Hoe komt het toch, dat zich
zo weinig meisjes aanmelden
als verpleegster? Hebben zij wel
eens goed het woord dienen aan
gekeken? Het moest toch niet
nodig zijn, dat het grootste aan
tal verpleegsters van buiten Zee
land komt.
Ligt hier niet voor velen een
prachtige taak? Iets te zijn voor
je naaste, die het zo ontzaggelijk
veel slechter getroffen heeft dan
jezelf? Ja, die nu vaak niet op
genomen en verpleegd kan wor
den, omdat jij verstek laat gaan?
Denk hier eens over na en lees
ook eens, wat we nog meer over
„Vrederust" schrijven. Misschien
dat je belangstelling dan ge
wekt is en dat je eens gaat pra
ten op „Vrederust".
Het fraai gelegen hoofdgebouw van „Vrederust", van de noordzijde gezien.
Doktoren van „Vrederust" vertellen van
hun werk.
Als doktoren aan het woord zijn kunnen zjj heel wat vertellen.
Vooral wanneer z\j zulk hij/.onder werk hebben ais de verpleging
van geesteszieken. Dr W. K. Dik land is nu al meer dan 32 Jaar
als geneesheer-directeur verbonden aan „Vrederust" en dr P. de
Jonge is een even lange tijd eerste geneesheer.
Deze week hebben zjj vele vragen, die persmensen stelden, be
antwoord en hun antwoorden waren zeer interessant. Een voor
name vraag was vanzelfsprekend^ wat de patiënten van „Vrede
rust" hele dagen doen. Het antwoord kon eigenlijk heel kort zjjn:
„Ziet en overtuigt u!" Dat laatste is dan ook gebeurd tijdens
een rondwandeling over het terrein en een bezoek aan de werk
plaatsen.
blijven. Men teert dus in, aan-
J gezien die verpleeggelden de ex
ploitatiekosten niet dekken, op
de reserves. Ook al zijn de ver
pleeggelden i.v.m. de nieuwe
j salarisregeling dan verhoogd
1 moeten worden tot f 4.08 per
dag.
Jammer is ook, dat na de be
vrijding vele oudere, gediplo
meerde verpleegsters naar zie
kenhuizen zijn overgegaan. Er
zijn nu 100 verpleegsters en 70
verplegers.
Financiën het zorgenkind.
Wij spraken al even over de
Van de 800 patiënten, die er
nu zijn, zitten er overdag maar
heel weinig binnen. Iedere pa
tient, die daartoe maar enigs
zins in staat is, werkt. Onder
leiding van de tuinman, die bij
zonder goed met hen weet om
te springen, werken vele man
nen aan de terreinen, de plant
soenen, de lanen, de moestuin
en de boerderij. Anderen hebben
een tadk gevonden in de weve
rij, de matrassen- en schoen
makerij, de boekbinderij, de
mattenvlechterij, enz. De vrou
wen vinden werk in de wasse
rij, de huishouding, de keuken,
de linnen- en strijkkamer enz.
Het is voorgekomen, dat de pa-
tienten fraaie smyrnakleedjes
hebben gemaakt.
xffe't spreektwel 'vanzelfdat
dit verstrekken van werk met
een zeer speciale bedoeling ge
schiedt. De waarde van de ar
beid als therapeutisch hulpmid
del kan niet hoog genoeg wor
den aangeslagen, vooral voor
patiënten, die lange tijd of hun
gehele leven in een inrichting
moeten verblijven. Als zij wer
ken, hebben zij afleiding en in
elk geval geen tijd elkaar las
tig te vallen. In de tweede plaats
is het zeer belangrijk als aflei
ding. Zij kunnen a.h.w. hun ver
keerde neigingen 'afreageren op
hun werk. En in de derde plaats
kunnen velen de voldoening
krijgen, iets te presteren, wat
dan ook inderdaad het geval is.
De ene patiënt is voor dit
werk geschikt en de andere pa
tiënt voor wat anders. Werk, dat
een patiënt geestelijk niet aan
kan, is waardeloos, evenals werk,
dat beneden iemands prestatie
mogelijkheid ligt. Veel wordt
bereikt, wanneer de patiënt inte
resse in zijn werk begint te krij
gen en trots wordt op het ge
presteerde.
„Productie" voor eigen
gebruik.
De genoemde werkplaatsen
produceren voor eigen gebruik.
Maar men begrijpt, dat er ook
heel wat nodig is. De boekbin
derij heeft b.v. nog jaren werk
om al wat in de bezettingsja
ren niet gedaan kon worden in
te halen. Begonnen is ook met
een kleermakerij onder leiding
van een verpleger-kleermaker.
Behalve de gewone dagelijkse
arbeid is ook belangrijk de ont
spanning, zoals sport, muziek,
gymnastiek, wandelen in club
verband enz.
Van do opgenomen patiënten
gaat een gedeelte, dat sehommelt
om de 40 pet., genezen of zo goed
als genezen naar huis. Deze men
sen worden dus weer in de maat
schappij opgenomen. Weglopen
komt zo goed als nooit voor. Wèl
gebeurt het soms, dat een patient,
die naar huis mag, liever blyfl.
Verpleegsters ontbreken!
Van de 800 patiënten zijn er
ca. 350 uit Zeeland afkomstig.
En nu moeten wij iets zeggen
over de grote zorgen van het
bestuur en de doktoren van
„Vrederust". Nog steeds staat
n.L één van de twaalf paviljoens
leeg. Niet omdat patiënten ont
breken, maar omdat er niet vol
doende verpleegsters zijn. En
dat is toch wel heel erg jam
mer. In 1947 moesten zelfs ca.
200 vrouwelijke patiënten om
deze reden worden afgewezen
Nog zo'n heel nuchter cijfer:
het vorige jaar is voor f 4000
om verpleegsters geadverteerd.
Gelukkig zijn er nu de laatste
maanden enkele Zeeuwse meis
jes gekomen, maar nog lang niet
voldoende. Het typische is, dat
er wel genoeg verplegers zijn.
Weet u, wat van dit verpleeg
sterstekort de consequentie is?
Dat er minder patiënten en dus
minder verpleeggelden zijn, ter
wijl de vaste lasten evenhoog
financiën. Het bestuur staat op
het standpunt, dat de inrichting
zich moet bedruipen uit de ver
pleeggelden. De contributies ko
men ten goede aan de vereni
ging en worden gereserveerd
voor uitbreiding en bijzondere
gebeurtenissen. Nu blijkt echter,
dat deze verpleeggelden niet
toereikend zijn en dus zit er
niets anders op dan de contri
buties aan te spreken.
Zo moet het huidige exploita
tietekort van f 69.000.genekt
worden uit de laatste reserve
voor uitgesteld ónderhou van
een ton. Do andere reserves van
vier ton zijn al opgesoupeerd.
Men ziet: rooskleurig staat het er
niet voor en dit kan slechts ver
anderen, wanneer heel christelijk
Zeeland de handen ineen slaat.
Het Rük neemt de exploitatiete
korten niet voor zijn rekening.
Ongeveer 10 pet. der 800 pa
tiënten betaalt zelf de verpleeg-
kosten, althans de familie. Voor
de anderen betalen de gemeen
ten zevenachtste en de provin
cie één achtste. Ged. Staten van
Zeeland moeten ieder jaar de
verpleegprijzen goedkeuren. Ook
G.S. van Zuid-Holland moeten
dit doen, omdat indertijd bij de
stichting deze provincie geld
heeft geleend en een bepaald
aantal plaatsen voor patiënten
uit Zuid-Holland moet worden
gereserveerd.
Een kijkje in de gezellige recreatiezaal der zusters.
De bezettingsjaren zijn voor de
inrichting „Vrederust" bijzonder
moeilijk geweest. Het begon al in
Juni 1940, toen op last der Duit
sers binnen een week twee man
nenpaviljoens, één dokterswo
ning, twee verplegerswoningen en
de bovenverdieping van het hoofd
gebouw met inventaris en al ont
ruimd moesten worden.
Het gelukte aan de andere kant
van Bergen op Zoom het buiten
goed „De Lievensberg" te huren.
Korte tijd later moesten de
Duitsers het hele hoofdgebouw
hebben.
En zo ging het maar door. Ten
slotte waren van de 12 paviljoens
er 9 in beslag genomen en boven
dien een aantal woningen van
doktoren, predikant en opwonen
den. Gelukkig stelde de Deken
van Bergen op Zoom het R. K.
Weeshuis ter beschikking, dat
goed bruikbaar was.
Men werd genoodzaakt een
zestigtal vrouwen over te brengen
naar de Stichting „Vogelenzang"
te Bennebroek. Ook in de inrich
ting „Groot Graffel" te Warns-
veld werden" 40 vrouwelijke pa
tiënten ondergebracht. Later kon
het buiten „Lievenshove" van de
St. Josephsgezellenvereniging te
B. 0. Zoom gehuurd worden en
dit werd voor de zieken ingericht.
Ook het buiten „Meilust" kon
worden betrokken.
HET TRANSPORT.
Dat één der grootste moeilijk
heden toen het dagelijkse trans
port was, spreekt vanzelf. Voed
sel, wasgoed enz. moest over ki
lometers worden vervoerd. De
vrachtauto liep eerst nog op ben
zine en werd later omgebouwd
voor houtgas. Als de wagen de
fect was, moesten paarden en wa
gens van de boerderij invallen.
Zelfs van een bakfiets werd ge
bruik gemaakt voor het voedsel-
transport.
De verpleging liep gelukkig be
ter dan men had durven verwach
ten.
De gezondheidstoestand liet
weinig te wensen over. Waren er
voor de oorlog voortdurend ge
vallen van dysenterie, in de be
zettingstijd verdween deze ziekte
geheel.
In de zomer van 1944 moest
„Meilust" worden ontruimd. Men
kreeg daarvoor een paviljoen te
rug. Enige weken later moesten
de mannelijke patiënten, die in
de Jeugdherberg waren onderge
bracht, binnen enkele uren ver
dwijnen .Tijdelijk werden zij in de
Stichtingskerk gehuisvest.
TE VROEG GEJUICHT.
Begin September was op een
morgen, tot grote blijdschap, het
Lazaret vertrokken, met aehter-
I lating van bijna alles. Helaas, na
12Vz dag in een roes van bevrij
ding te hebben geleefd, kwamen
de Duitsers terug, scheldend en
tierendIn de nu volgende
I weken hebben ze vrachtauto's vol
I meubelen, beddegoed, medisch in
strumentarium enz. van „Vrede
rust" weggehaald. Begin October
verdween het Lazaret voorgoed.
Maar toen begonnen de granaten
te vallen. Het waren angstige da
gen. Maandag 30 October 1944
Kwamen de Canadezen de hoofd
laan oprijden.
De bevrijding had echter een
donkere zijde voor „Vrederust".
Want de Canadezen en Engelsen
bleven tot Juli 1945 een deel der
gebouwen als kazerne gebruiken
en brachten deze in een onbe
schrijfelijke staat van verwaarlo-
i zing en vervuiling. Het is zelfs
gebeurd, dat zij van de grote be-
stuurstafel in het hoofdgebouw de
j bladen afsloegen om die te ge
bruiken als deurtjes voor hun
jeeps!
,Het zal wel enige jaren du
ren, voordat de inrichting weer
het mooie aanzien heeft van voor
de oorlog. Maar ieder jaar is er
vooruitgang. En als God ons be
hoedt voor nieuwe rampen zal
ook „Vrederust" haar nuttig
werk weer kunnen voortzetten
tot heil van velen", zo besluit
het fraaie gedenkboekje, dat
wordt uitgegeven t.g.v. het 40-
jarig bestaan van „Vrederust"
en waaraan wij voor deze arti
kelen gegevens ontleenden.
