De Zeeuwse land- en tuinbouw in 1948.
VL
Overheidsmaatregelen verminderden
sterk.
Oude Jaarsverhaal
Weersvoorspellingen onmisbaar geworden.
e nning
IS DE NOORDPOOL REEDS ONTDEKT?
MICA.
lüenii li ten (jzluMiy en
iwnïófw-tdig, YlLeuuujaWi,
Vrijdag 31 December 1948
ZEEUWSCH DAGBLAD
De landbouw met daarbij de fruit- en groenteteelt, is
voor onze provincie de belangrijkste bestaansbron. Het is
niet overbodig, dit bij de aanvang van een overzicht van
de Zeeuwse landbouw in 1948 nog eens vast te stellen.
6000 grondgebruikers, die meer dan vijf ha. grond in ge
bruik hebben, zijn er in Zeeland, terwijl er 11.000 land- en
tuinbouwarbeiders werken. Beschouwt men dit totaal, dan
is de landbouw verreweg de gootste werkgever, al valt dit
niet op, omdat er 1000 afzonderlijke bedrijven zijn. In ver
gelijking met een industriële onderneming in ons land is de
Nederlandse landbouw de grootste ondernemer.
De landbouw is in hoge mate afhankelijk van het weer. Ook
in Zeeland wordt steeds meer geluisterd naar de weerpraatjes
van het K.N.M.I. Ze zijn onmisbaar geworden. In tegenstelling
tot de zomer waren het voorjaar en de voorzomer van 1948
gunstig. In de zomer was er weinig zon en een betrekkelijk
lage temperatuur. Aanvankelijk zag het er naar uit dat de
Zeeuwse landbouw een recordoogst zou behalen. Het later min
der goede weer heeft daar echter geen goed aan gedaan. Hier
door muntte de graanoogst dan ook niet uit. Het droge najaar
heeft de werkzaamheden in dit jaargetijde zeer gunstig be-
invloed.
De Akkerbouw.
De oogstresultaten der ver
schillende akkerbouwproducten
liepen in onze provincie erg uit
een. De gerst leverde een mati
ge oogst met over 't algemeen
een smalle korrel.
Niettemin leverde Zeeland ook
dit jaar een belangrijk deel voor
de brouwerijen. De blauwmaan-
zaad-oogst was slecht, terwijl de
vlasoogst matig was. Daarente
gen was de aardappeloogst over
vloedig. Mede doordat de teelt
van aardappelen van overheids
wege was gestimuleerd, om on
der alle omstandigheden verze
kerd te zijn van een voldoende
hoeveelheid van dit belangrijke
volksvoedsel, was hiermede in
Zeeland zowel als in de andere
provinciën een grote oppervlakte
verbouwd. De grote uitpoot, de
hoge opbrengst per ha. en de
grote aardappeloogsten in het
buitenland, waren factoren, die
een lonende afzet zeer in de weg
stonden.
Er dreigde zelfs een „aard
appeldrama" te ontstaan, zodat
van de zijde der georganiseerde
landbouw bij herhaling aange
drongen werd op een ingrijpen
op de aardappelmarkt, om te
voorkomen, dat de telers, die de
teelt op aandringen van de over
heid hadden uitgebreid voor gro
te verliezen te behoeden.
Wanneer men weet, dat de
aardappel een zeer arbeids
intensief gewas is met productie
kosten, die de f 1400.— per ha.
overschrijden, dan kan men zich
indenken, dat het besluit van
de minister van landbouw (op
herhaald aandringen van de ge
organiseerde landbouw en de
Kamer), om over te gaan tot het
aankopen van grote hoeveelhe
den aardappelen door de rege-
r! tg, de telers een pak van het
hart was en meer dan dat!
Afzet van pootaardappelen
slecht.
In tegenstelling met vorige
jaren was de afzet van poot-
aardappelen naar het buitenland
slecht. Meerdere redenen zijn
hiervoor aan te wijzen: De
slechte ervaringen dit jaar in het
buitenland met het Nederlandse
pootgoed opgedaan; het streven
van het buitenland om zich wat
pootgoed betreft, onafhankelijk
te maken van invoer uit ons
land; de lagere prijzen van con
sumptie-aardappelen in het bui
tenland en de concurrentie van
Denemarken, Tsjecho-Slowakije,
Ierland en enkele andere landen.
Voor de zoveelste maal is bewe
zen dat wij onze plaats op de
buitenlandse markt slechts kun
nen handhaven door kwaliteits
artikelen tegen concurrerende
prijzen aan te bieden.
Export is voor de Nederlandse
land- en tuinbouw een levens
voorwaarde, zodat het van het
allergrootste belang is, dat hier
aan grote aandacht wordt be
steed en dat het Duitse achter
land weer Nederlandse land
bouwproducten op gaat nemen.
De voor Zeeland zo belangrijke
suikerbieten leverden in 1948
een goede oogst. Het suikerge
halte was over 't algemeen zeer
hoog en de vergelingsziekte, die
van Jo van Dorp-Ypma
Als Miep de smid uitlaat, bukt
de man zich om een folder op te
rapen, die fèl-paars afsteekt te
gen de donkere deurmat.
Astublieft, mevrouw.
Dank u wel, zegt Miep, ter
wijl ze het papier achteloos op
het gangtafeltje legt, om voor de
smid de deur open te doen. Straks
maar even meenemen, denkt ze,
wéér een of andere reclame zeker.
Dan gaat ze naar het oude ka
cheltje, port het vuur op.
Wel is het nog warm genoeg in
de kamer en de kolen zijn op de
bon, maar het is gezellig om even
de vlammen door het nieuwe mica
te zien spelen. Wat zal Gert dat
fijn vinden. Hij houdt zo van vuur
en vlammen. Een glimlach trekt
over haar gezicht. Als het maar
half kon, zou hij helemaal een
brandje stichten. Ze weet nog,
dat ze samen langs de verlaten
Slufter van Texel liepen. Gert
had een armvol droog hout opge
zameld en in een geul bouwde hij
vakkundig een brandstapeltje,
haalde een paar oude enveloppen
en een doosje lucifers uit zijn zak.
Als hij vanavond thuis komt,
zal ze alleen de schemerlamp aan
doen en Leuk dat ze het van
daag nog voor elkaar gekregen
had, al had ze de smid er voor
moeten haasten. Leuk, net vóór
owe jaar nog. Meteen schiet ze
rechtop uit het lage damesstoeltje
de telers in vorige jaren parten
had gespeeld, kwam vrijwel niet
voor.
De teelt van uien, een zeer
belangrijk product, onderging
in 't bijzonder op de eilanden
in het afgelopen jaar een grote
uitbreiding. De opbrengst was
zeer goed, doch door het z.g.
koprot vielen grote hoeveelhe
den voor levering uit.
Roem van Zeeland's paarden
Op de nationale paardenten-
toonstelling van de Kon. Ned.
Vereniging „Het Nederlandse
Trekpaard" te Den Bosch werd
de roem van de Zeeuwse paar
denfokkerij bevestigd. De hoofd
prijzen, zowel voor hengsten als
merries werden aan Zeeland
toegekend. Overigens is het voor
wat betreft de handel en prij
zen in de paardenwereld misère.
De prijzen zijn over 't alge-
gevolge had dat ook in het af
gelopen jaar zeer grote hoeveel
heden melk van buiten Zeeland
met tankauto's moest worden
aangevoerd. Dank zij het .gun
stige weer was de grasgroei in
1948 goed; de melkprijs was be
vredigend.
1948 bracht op het gebied van
de runder T.B.C.-bestrijding be
langrijke beslissingen. Was in
Walcheren de T.B.C.-bestrijding
reeds eerder verplicht gesteld,
dit jaar werd op verzoek van
de georganiseerde landbouw
door minister Mansholt het be
sluit genomen de deelneming
aan de bestrijding voor geheel
Zeeland verplicht te stellen.
Een ander belangrijk feit was,
dat begonnen werd met de
kunstmatige inseminatie, waar
voor èn op Walcheren èn in
Zuid Beveland een vereniging
opgericht werd.
Restitutie van koeien.
Van de 4350 melk- en kalf-
koeien, die de Walcherse boeren
vanwege de inundatie moesten
overdragen, zijn er op dit mo
ment 3200 gerestitueerd. Aan
jong vee werden 2500 stuks in
geleverd, terwijl 1600 terugge
geven werden.
Wanneer men in aanmerking
neemt, dat een betrekkelijk
groot aantal jonge dieren werd
geleverd, dat niet wordt gere
stitueerd en bovendien, dat ge
middeld een betere kwaliteit vee
op Walcheren wordt terugge
bracht, dan mag worden aange
nomen, dat met de levering van
nog een 600 tal dieren de vee
restitutie geëindigd zal zijn.
De tuinbouw.
Van de tuinbouw is uiteraard
de fruitteelt voor Zeeland het
belangrijkst. De fruitoogst was
in onze provincie matig tot goed,
doch gemiddeld beter dan in ve
le andere fruitteelgebieden van
Nederland. De prijzen waren be
vredigend, zodat de fruittelers
op een gunstig jaar kunnen te
rugzien.
DIT ZIJN DE ZEEUWSE PAARDEN.
De Zeeuwse paardenfokkerij oogstte ook in het afgelopen jaar
grote roem. Op de Nationale tentoonstelling sleepten de Zeeuwse
fokkers vele eerste prijzen in de wacht.
meen zeer laag en speciaal de
paarden ^van mindere kwaliteit
kunnen niet of met grote moei
te verkocht worden. Alleen voor
't allerbeste materiaal kan nog
een prijsje worden gemaakt.
Toenemende mechanisatie.
Van de paarden naar de land
bouwwerktuigen is geen grote
sprong. Ook de Zeeuwse land
bouw staat in het téken van de
mechanisatie en in het afgelopen
jaar werd het aantal tractoren
naet bijbehorende werktuigen
wederom uitgebreid.
De hoge arbeidslonen en so
ciale lasten, die tengevolge heb
ben, dat men er zich op gaat
toeleggen om met zo weinig mo
gelijk arbeidskrachten te wer
ken en het werk in de kortst
mogelijke tijd te verrichten, en
de afnemende bereidheid van
boeren en arbeiders om ipet
paarden te werken, zijn hieraan
niet vreemd. Mocht, door welke
oorzaak ook, de olie- en ben-
zinestroom minder rijkelijk gaan
vloeien of geheel ophouden, dan
komt ook de landbouw bij haar'
werk voor zeer grote moeilijk
heden te staan, daar de paar-
denstapel dreigt in te krimpen
en te verouderen.'
De rundveestapel.
Het aantal koeien in onze
provincie heeft het vooroorlogse
peil nog niet bereikt, wat ten-
bij de kachel. Ouwejaar, dat is
overmorgen al! En ze wou nog
oliebollen bakken. Zou ze ma bel
len, of die kwam? Voor die was
het ook niet gezellig, alleen met
een ouder wordende zuster oude
jaar te vieren.^ Met z'n beidjes
was anders ook'wel knus. Maar
nu moet ze opschieten.
Met een genoeglijk gebrom laat
Gert zich in zijn stoel zakken on
der de schemerlamp. Miep heeft
de kachel opgepord en wacht on
geduldig of hij het mica zal op
merken. Eigenlijk moet ze nodig
naar de keuken, ze heeft de tafel
al gedekt en de aardappels zullen
vast aan pap zijn. Maar ze heeft
zich zó op zijn verraste gezicht
verheugd, dat ze "nog even blijft
treuzelen.
Is er post gekomen?
Nee, aarzelt Miep, terwijl de
teleurstelling door haar heentrekt
Had ze daarvoor nu de smid zo
opgejaagd, dat de kachel vóór
ouwe jaar in orde moest?
Als ze uit de keuken terugkomt
en de aardappels op tafel heeft
gezet, ziet ze op het buffet het
papier liggen, dat de smid voor
haar opraapte.
Ja, er is tóch post, zegt ze
en geeft Gert het paarse foldertje.
Terwijl ze haar vinger houdt op
het gezicht van de vrouwenfiguur,
die wit tegen purper, van het pa
pier te voorschijn treedt, klinkt
haar stem zo kortaf, dat Gert
even verbaasd opkijkt.
Is er iets vraagt hij, terwijl
hij het foldertje aanpakt. Miep
haalt haar schouders op. De man]
ziet haar aan. Ineens treft heti
hem, dat haar gezicht van onder j
Overigens was er heel weinig
eerste klas fruit. Van de grote
hoeveelheden fruit, die op de
Zeeuwse veilingen werden aan
gevoerd, ging heel wat naar het
buitenland, o.a. naar de bezet
tingslegers in Duitsland. De
groenteteelt, de teelt in plat glas
en in kassen, leverde in 't al
gemeen een bevredigend resul
taat op.
Wat verder tot stand kwam.
De basis van een bloeiende
land- en tuinbouw is een goede
opleiding voor allen die hierin
werken, dus goed land- en tuin-
bouwonderwijs. 1948 leverde
daartoe in Zeeland een flinke
bijdrage. In Oostkapelle en
Kruiningen kwamen lagere
landbouwscholen tot stand en
Walcheren kreeg dit jaar de toe
zegging voor een Christelijke
landbouwwintersehbol. Wat het
onderwijs voor meisjes aangaat,
kwamen landbouwhuishoudscho-
len te Middelburg en Kruinin
gen tot stand. Dank zij de acti
viteit van de Zeeuwse groente
telersvereniging kon een groen-
teteeltschool geopend worden.
De gezondheidsdienst voor die
ren nam in Goes een nieuw
laboratorium in gebruik evenals
de Keuringsdienst Zeeland van
de N.A.K.
Zeelands Proeftuin te Wilhel-
minadorp, die zo langzamerhand
is uitgegroeid tot een weten-
op wonderlijk verlicht wordt. Dat
kan niet van de schemerlamp ko
men. Hij volgt de lijn die het licht
maakt en ziet de kachel.
Miep, wat enig. Met blijde
jongensogen ziet hij naar de
speelse vlammetjes, die vrolijk
over de zwarte kolen dansen.
Wat stom van me dat ik dat niet
eerder gezien heb. Ik dacht ook
al, wat is de kamer gezellig.
En nu ga ik helemaal licht
maken, zegt Miep beslist en gaan
we eten.
Als de kamerlamp aanknipt,
leest Gert even vluchtig het fol
dertje. Stichting veertig-vijfen
veertig, mompelt hij, straks met
Miep overleggen hoeveel contri
butie. Hij ziet daartegen op. Miep
heeft een hekel aan de illegaliteit
gekregen. Het zijn allemaal onge
lukkige weduwen óf helden,
smaalde ze eens. Gert deed het
pijn, maar een zachte aanmerking
op haar liefdeloosheid, maakte
haar nog bozer.
Als Miep na het eten voor een
kopje koffie naar de keuken gaat,
buigt Gert zich voorover en zit,
mét het foldertje, dat wel een
warme, gloed schijnt uit te stra
len, losjes in zijn hand, nadenkend
in de vlammen te staren.
Hij houdt van dit oude kachel
tje en als hij nog even behagelijk
dichterbij schurkt, bedenkt hij
hoe dat ding, tijdens en na de be
zetting alles meegemaakt heeft.
Van alles is er in gestookt. Hout,
nat endroog, bonenstro met turf
molmen nu ziet het er weer
„vooroorlogs" uit, met twee glun
dere micaglaasjes inplaats van
twee zwartgerookte stukje* blik.
De wegenwacht patrouilleerde ook in Zeeland. En met suc
ces. Vele Zeeuwen zullen deze „Gele rijders-pechbevrijders"
dankbaar kunnen zijn voor de hulp die ze van hen ontvingen.
schappelijk centrum op fruit
teeltgebied in ons land, onder
ging een uitbreiding, terwijl in
Zeeuwsch Vlaanderen een fruit
teeltproefbedrijf gesticht werd.
Dank zij een belangrijke
schenking van de Stichting
„Scheldemonden" kon in de door
inundatie getroffen gebieden
voorlopig op kleine schaal, een
aanvang worden gemaakt met
een demonstratie proefbedrijf
op Walcheren en een proefbe
drijf op Tholen.
Zeer belangrijk was ook de
installatie van de Herverkave
lingscommissie voor Walcheren,
welke door minister Mansholt
verricht werd.
Even willen we nog herinne
ren aan de 40 pinken welke
door H. M. de Koningin aan
Walcherse boeren geschonken
werden, aan de coloradokever-
invasie in Juni en aan de excursies
welke de Z.L.M. naar Zweden
en Frankrijk organiseerde.
Ook de uitbreiding van de
Zeeuwse veilingen verdient aan
dacht, omdat het een bewijs is
van de vooruitgang in de fruit
teelt. De veilingen Krabbendijke
en Kapelle ondergingen een uit
breiding van betekenis, terwijl
die te Middelburg en Goes klaar
kwamen met plannen voor ver
groting van de bedrijfsruimte.
Steeds meer aandacht wordt ge
schonken aan koelen van fruit.
Personalia.
Zeeland had in 1948 het ver
lies te betreuren van enkele per
sonen, die jarenlang een voor
aanstaande plaats op het gebied
van de landbouw hebben inge
nomen. De Rijkslandbouwcon-
sulent en directeur van de Rijks-
landbouwwinterschool te Goes,
Ir C. J. Drogendijk overleed;
voorts de heren G. v. d. Putte
te Vlissingen, A. Hartog te Co-
lijnsplaat en S. J. de Regt te
Wissenkerke, die zich voor de
Zeeuwse landbouw zeer verdien
stelijk hebben gemaakt.
De inundatiegebieden.
De land- en tuinbouw in de
voormalige inundatiegebieden of
in die streken, welke door di
recte oorlogshandelingen zware
schade opliepen, had ook in het
afgelopen jaar met grote moei
lijkheden te kampen. Het uitblij
ven van de "wet op de materiële
oorlogsschade en de trage af
wikkeling van de schadevergoe
ding, was een bron van voortdu
rende zorg.
Wat betreft de herbouw van
boerderijen: van de 776 ver
woeste zijn er 21 geheel gereed
gekomen. In 198 gevallen kwam
een gedeelte van een bedrijf
klaar, terwijl daarnaast 90 boer
derijen konden worden aanbe
steed en in 207 gevallen een ge
deelte van een bedrijf.
De arbeidsvoorziening.
Dank zij de geringe neerslag,
in de tijden, dat veel werk moest
worden vericht op het land, zijn
de werkzaamheden over 't alge
meen vlot verlopen.
De arbeidsmoeilijkheden in
land- en tuinbouw waren niet
zo groot als in het vorige jaar.
Door het Bureau Oogstvoorzie-
ning werd ingesprongen op mo
menten dat 't werk dreigde vast
te lopen. De organisatie hier
van werd gunstig Bé invloed door
de samenwerking tussen werk
gevers en werknemers in de
Stichting voor de Landbouw in
Zeeland, die zowel provinciaal,
districtsgewijze als plaatselijk
Miep laat zich met een zucht
van genoegen tegenover hem in
haar lage stoeltje glijden.
Daar staat je koffie, drink
het nu warm op. Zit je nog met
die reclame, of wat is het?
Stichting '40-'45, zegt Gert
aarzelend. Tussen duim en wijs
vinger houdt hij het foldertje voor
zich uit. Het licht van de sche
merlamp valt erop. Het is of de
witte, statige vrouwenfiguur, met
haar berustende en toch moedige
gezicht, met hem gaat praten.
„Liefde en zorg voor onze doden"
leest hij voor zichzelf, slaat het
foldertje open en ziet een moeder,
verzonken in herinnerifig, het ge
laat afgewend van haar beide
kinderen.
Even is het heel stil in de in
tieme huiskamer. Gert heeft in
die moeder Tine herkend, de
vrouw van zijn beste vriend, An
ton, die niet terugkwam na de
bevrijding. Hoe zal die_het heb
ben met oudejaar, denkt hij, 'al
leen met Jopie, hun kleine meisje.
Dan reikt hij Miep het foldertje
over en zegt:
Zouden we onze contributie
niet wat verhogen?
Leuker dan dat blik, die ka
chel, vind je niet? negeert Miep
zijn opmerking. Niet over die din
gen praten, dat is het beste. Je
moest na de oorlog ieder voor zich
laten zorgen, vond ze, en mensen,
die nu klapliepen op hun illegale
verdienstenzij hadden toch
ook genoeg meegemaakt, onder
duikers en zo. Had Gert er iets
voor gehad?
Zei je iets stoort Gert h*ar
gedachten.
de arbeidsvoorziening heeft hel
pen regelen.
Gelukkig is aan het einde
van 1948 weer de mogelijkheid
geopend tot het uitvoeren van
cultuurtechnisch werk op eigen
bedrijf.
Op het gebied van de organi
satie in de land- en tuinbouw
bracht het afgelopen jaar geen
grote wijzigingen.
De Stichting voor de Land
bouw, waarin, zoals bekend,
boeren en arbeidersorganisaties
samenwerken, heeft zich verder
geconsolideerd. Een publiek
rechtelijke bedrijfsorganisatie,
die de Stichting voorstaat, werd
ook in 't afgelopen jaar nog niet
bereikt, daar de raamwet voor
de publiekrechtelijke bedrijfs
organisatie de Volksvertegen
woordiging nog niet is gepas
seerd.
Verwachtingen voor de
toekomst.
Het afgelopen jaar was voor
de landbouw mede belangwek
kend, omdat het grote aantal
als gevolg van de crisismaatre
gelen der dertiger jaren en de
v(jfdselvoorzieningsmaatrëgeIen
daarna, zeer aanzienlijk vermin
derde.
Dit hield in, dat de bemoeie
nissen van overheid of over-
heidsorganerf met de land- en
tuinbouw, zowel wat registratie
als controle betreft sterk wer
den ingekrompen; een tendens
die zich ongetwijfeld in 1949 zal
voortzetten en die met grote be
langstelling wordt gevolgd.
De Benelux.
De land- en tuinbouw heeft
veel aandacht besteed aan de
vraagstukken rondom de econo
mische unie met België en Lu
xemburg, die over een jaar ver
wezenlijkt zal warden. Voor de
Nederlandse, dus ook voor de
Zeeuwse landbouw, staan hier
gtote belangen op het spel en
het stemt tot verheugenis, dat
reeds intensief overleg heeft
plaats gevonden tussen de
NIEUWE FABRIEK VAN
PHILIPS.
Te Roosendaal is Woensdag da
nieuwe Philips Gloeilampenfabriek
geopend.
Het moderne bedrijfsgebouw^
„een atelier vol licht en lucht",
waarin 400 arbeiders en arbeid
sters van de Lichtgroep werken,
is een van de mooiste fabrieken
van Brabant. Het is'een uitwijk,
bedrijf voor Eindhoven, waar in
het kader van de decentralisatie
de zogenaamde T.L.-lampen, auto
lampen en starters (voor de on
middellijke ontsteking van de T.L.
lampen) gemaakt worden.
expeditie uit, waarmee hij zich
aan boord van de „Theodore
Roosevelt" op reis begaf. Na 18
maanden keerde hij in New
Foundland terug met de triom-
phantelijke mededeling: „Ik heb
op 8 April 1909 de Amerikaan-
se vIaK op de Noordpool gehe-
Stichting voor de Landbouw en sen!" Tot zijn grote verrassing
maatregelen op landbouw-
voedselvoorzieningsgebied,
die
de landbouworganisaties in Bel
gië en Luxemburg inzake de
vraagstukken, die met de ko
mende unie verband houden.
De landbouw, die in de jaren
van bezetting ons volk van voed
sel heeft voorzien en in de jaren
daarna zijn producten door
maatregelen van de overheid ver
beneden zijn kostprijs heeft
moeten leveren, vertrouwt erop,
dat wanneer de prijzen op de
wereldmarkt beneden de kost
prijs in Nederland komen te
liggen, eveneens maatregelen
van overheidswege zullen wor
den genomen om een lonende
landbouwproductie in ons land
mogelijk te maken.
In meer dan één opzicht is de
landbouw bevreesd, dat de hui
dige loon- en prijspolitiek op
haar rug zal worden uitgevoch
ten. Wanneer men verder in aan
merking neemt, de stijgende uit
gaven voor loon, sociale lasten
en de grondstoffen, die boer en
tuinder voor de uitoefening van
hun bedrijf nodig hebben, dan
zijn dat evenzovele redenen, dat
en, de toekomst met zorg wordt te
gemoet gezien.
(Ingez. mededeling, advert.)
MARKT
MIDDELBURG
Oude strijdvraag weer herleefd.
Deze verrassende vraag brengt
een kort bericht naar voren, dat
kortgeleden in de „New York
Times" te lezen was. Hij roept
de herinnering wakker aan een
gebeurtenis, die ongeveer 40 jaar
geleden de wereld de adem deed
inhouden: aan de strijd tussen
de Noordpoolvorsers Peary en
Cook, wie van hen de Noordpool
ontdekt zou hebben.
Het bericht luidt: „Een deel
der documenten van de poolex
peditie van de Amerikaanse ont
dekkingsreiziger Robert E. Peary
werd door een Amerikaanse
vlootexpeditie gevonden, die
thans uit de poolgebieden is te
ruggekeerd. Verder konden zij
papieren bergen, die Britse ont
dekkingsreizigers in het jaar
1876 bij Kaap Sheridan hadden
gedeponeerd. Bij deze laatste
betreft het slechts copieën, aan
gezien de originele in 1905 aan
Peary werden overhandigd. De
dozen, waarin de documenten
bewaard waren, vertoonden niet
het minste spoor van roest."
Het is de moeite waard, de
strijdvraag Peary-Cook nog eens
op het tapijt te brengen, aange
zien het bericht van de „New
York Times" zoals we zullen
zien, tot zeer interessante con
clusies leidt. Peary, geboren in
1856, interesseerde zich reeds als
jong Marineofficier voor het
Noordpoolonderzoek. Hij onder-
Ik yind dat mica zo leuk. Je
had dat'vuile, roestige blik moe
ten zien, het was uit een oud si-
garenbliktje geknipt, zei de smid.
Wat doet ineens de kamer ver
anderen? Het is Gerrit, alsof hij
de rook van de vochtige turf, zo
uit het veen gehaald, weer ruikt.
Langzaam slierden de dikke wol
ken uit het kapotte mica de ka
mer in. En in de hoek van de ka
mer, daar waar nu de schemer
lamp brand, stond de reiswieg,
waarin de kleine Jopie, meege
dragen door haar haastig ge
vluchte ouders, onrustig lag te
draaien en te hoesten. Anton en
hij zaten bij de kachel, hun jassen
aan, klaar om bij ieder verdacht
geluid de mist in te trekken, ter
wijl de vrouwen samen in de keu
ken bezig waren. Miep huilde,
niaar Tinê sprak kalm. Nu weet
Gert, dat Tine geen hoop meer
had, voorvoelde dat het slecht
zou aflopen, en daarom klonk
haar stem zozo dood, .zegt
hij bijna hardop.
Wat heb je?
Is dat ouwe blik er nog?
-Weggegooid in het vuilnisvat.
Hoe kan hij ook zo iets vragen
Miep is er de vrouw niet naar om
zo'n armzalig stukje blik een dag,
zelfs maar een uur te laten liggen.
Waarom vraag je dat?
Weet je nog dat Anton het
er in maakte. Drie dagen voordat
ze weer naar Assen teruggingen.
Ze dachten dat toen alles weer
veilig was../...
Gunst nee, zeg; dat je die
kleinigheden onthouden hebt.
Hij was bang dat de rook
Jopie kwaad zou doen, de puk
nam meerdere reizen naar
Groenland, waarbij het hem ge
lukte, steeds verder naar het
Noorden door te dringen. In 1908
besloot hij, zich te verzekeren
van de grote geldprijs eil de
gouden medaille, die door de
National Geographic Society
waren uitgeloofd voor degene,
die als eerste de Noordpool be
reikte. Peary rustte een grote
werd hij echter gewaar, dat hij
hiermede niets nieuws verkon
digde. Enkele weken tevoren
had de ontdekkingsreiziger Dr
Frederick Cook van zichzelf
hetzelfde beweerd.
De wereld stond om zo te
zeggen op zijn kop. Peary of
Cook, Cook of Peary? Maar
slechts tot nader order. Peary
nam dadelijk na zijn terugkeer
de strijd met Cook op, dien hij
een bedrieger noemde. De we
tenschap bemoeide zich met de
kwestie en stelde vast, dat Cooks
kaarten en dagboeken vervalst
waren. De eer, waarmede de
wereld hem had overstelpt, ging
op Peary over. Deze kon zonder
twijfel eerder aanspraak maken
op de ontdekking van de pool,
maar ook zijn schilderingen
kwamen vaak niet overeen met
de feiten. Desondanks bleef
Peary eredoctor en bezitter van
de gouden medaille voor de ont
dekker van de Noordpool. Toen
hij in 1920 stierf, werd onder de
hele aangelegenheid een streep
gezet. De wereld nam de 8ste
April 1909 aan als datum, waar
op de Noordpool door Peary
werd ontdekt.
Daarmede zou de zaak als af
gedaan kunnen worden be
schouwd, wanneer de thans te
ruggekeerde Amerikaanse vloot
expeditie niet die documenten
had gevonden, die Peary in de
pool had achtergelaten. Zij zijn
nog niet volledig uitgewerkt,
doch zoals berichten uit Was
hington vermelden slechts
vluchtig bekeken. Maar zij
schijnen reeds in dit stadium het
oordeel te staven, dat de staats
commissie voor onderzoek heeft
uitgesproken: Peary was dichter
bij de pool dan Cook, maar de
pool bereikt heeft hij ook niet!
Aangezien na 1909 niemand
meer een poging in het werk
heeft gesteld, hem zijn roem te
bestrijden is zo kan men
thans met recht concluderen
de Noordpool nog steeds niet
ontdekt. Op de pool heeft
hoogstwaarschijnlijk nog geen
mens gestaan. Boven de pool
heeft daarentegen onbetwist de
expeditie gezweefd, die in 1931
met de Zeppelin over die plaats
kruiste. Deze vlucht gold niet de
ontdekking van dé pool, maar
een onderzoek naar de geschikt
heid van het luchtschip voor het
poolgebied. De vraag' blijft on
beantwoord, tot de papieren van
Peary onderzocht zijn, die bijna
40 jaar in het eeuwige ijs hebben
gelegen. Zullen daarna een
nieuwe prijs en een nieuwe gou
den medaille worden uitgeloofd?
(Unicos Press.)
Zeeland zag^in Juni 1948 de Tweede Zeto. Op de foto ziet
men minister In 't Veld, die deze voor Zeeland zo belangrijke
tentoonstelling te Middelburg opende.
hoestte zo. We zijn toen samen
naar een stukje blik gaan zoeken,
met onze overjasen aan. Ik vond
op zolder nog een ouwe Uiltjes
doos. Hij heeft toen met jouw
ouwe schaar net zolang zitten
wurmen, tot de stukjes blik pas
ten en de kachel niet meer rookte.
En nou schijnt hij weer zo
gezellig door. Miep trekt hem
even plagend aan zijn oor, terwijl
ze opstaat voor een tweede ko?)je
koffie.
Ik vraag me af of Tine het
ook zo gezelig heeft, zegt Gert,
half tot Miep, half voor zich heen.
't Is al weer zo tijd. Laatst
zei moeder nog, dat ze erg aan
papte met die meneer Smuts, je
weet wel die weduwnaar
Gert bukt zijn hoofd, als onder
een onzichtbare slag. Als 't waar
is maar hij gelooft het niet, dan
is dat hun schuld, als Tine ver
eenzaamtdan...... en Jopiè,
waar Anton eens zo bezorgd voor
was. Hij moet op zijn lippen bijten.
Zullen we haar hier vragen
met oud en nieuw.
Hij kijkt Miep aan, die plotse
ling bij de deur stil staat.
Waarom, ik heb haar in geen
tijden gezien.
Daarom juist.
Ik had ma willen vragen.
Die heeft toch haar zuster?
Ze loopt naar de keuken, maar
haar gezicht is strak als ze met
het dampende kopje terug komt.
Als ze het voor Gert neerzet,
valt haar oog op de folder, die
opengevouwen op het rooktafeltje
ligt
Je kunt toch daaraan geven,
zegt ae, terjrijl op het kinder
kopje wijst. Gerts ogen volgen
haar vinger. Zo zat Tine vaak met
Jopie, weet bij ineens. Zijn mond
trekt strak, hij richt zijn hoofd
op en ziet Miep aan. Er is iets zo
fels in Zijn ogen, dat Miep even
zijn blik ontwijkt.
Dat zal ik zeker doen, zegt
hij vast, maar Tine bel ik morgen
op of ze kan komen. Ik Jkoop mijn
beloften niet af met alleen maar
een contributie aa-, de Stichting.
Geslagen gaat Miep in haar
stoel zitten. Het zijn vooral Gerts
laatste woorden, „ik koop mijn
beloften niet af, die haar plotse
ling haar egoisme doen zien. Ja,
wel heeft ze tegen Tine, kort na
de bevrijding spontaan gezegd:
maar wij zijn er toch, kom maar,
als je er uit wilt. Maar hoe vaak
heeft ze dat herhaald?
En Gert, milder geworden,
denkt: waarom wees Miep juist
naar dat kinderkopje? is ze zo
om Tine ofof om de kleine
Jopie, omdat wij geen kinderen
hebben
Tik morgen een kilo goudrei-
netten en een paar eieren voor
me op de koD, wil je?
Gerts gezicht is één vraagteken.
Stapt ze zomaar ineens over al
les heen? Niets voor Miep.
Jopie zal wel meer van ap
pelflappen dan van oliebollen
houden, legt ze uit; oliebollen lig
gen zo zwaar op een kindermaag.
Dan zien die twee elkaar aan.
Een wijd en diep begrijpen zonder
woorden.
Tussen hen in, op de rooktafel,
ligt, opengeslagen, het rode fol
dertje.
