A. WILKING - GOES
KING -Voetbalschoenen
BATAVUS" Voetballen
BoekMbureau Z.L.M., Wpgaardstr. 29, Goes
Dames
Blanca Bleekwater en
Blanca Ammoniak
Fa GEBR. MULDER - GOES
A. M. VERDONK
Besteedt Uw geld goed
Bijen op Walcheren.
Oproep aan „Walcherens hereende zonen".
Uw o-r
Hoe 200 jaren geleden bomen
werden geplant.
Wat is er morgen
te doen
DOEL TREFFEND
met een éérste klas sportuitrustinq van
Binnenballen zonder bon
Fa BAARS-SIJBRANTS
van
AMSTELB1EREN
UW ADRES
W* Brand
Rund- Kalfs- en Varkensvlees
en fijne Vleeswaren»
Slagerij A* J» de Pagter
Huiskamers,
Slaapkamers,
Keukenstoelen
Wiegen,
Klein-Meubelen
makkelijk, want er waren meer i
ideeën. Maar de Muijnck hield
vol en hij mocht zijn plannen
nader uitwerken.
De eerste rijksdaalder!
Om kort te gaanop 4 April
1946 werd de eerste rijksdaal
der voor een boom ontvangen.
Er werd een keurig foldertje
gedrukt, dat door bestuursleden
en vrienden van Walcheren in
de komende maanden in hon
derdduizenden exemplaren naar
vrienden, bekenden, relaties, fa
milie enz. in binnen- en buiten
land werd gezonden. Welbe
wust werd niet de weg van re
clamecampagnes gekozen, want
dat zou veel geld kosten en bo
vendien. zou het niet zo tot de
mensen spreken als wanneer zij
zélf een foldertje met een bil
jet voor het bestellen van bo
men in handen kregen.
Snelle groei.
De resultaten waren verbluf
fend: grote bedrijven, allerlei
instellingen en organisaties
brachten geld voor bomen bij
een. De Mariniers in Indië, de
Engelse Ambassade, een comité
in België, het spoorwegperso
neel, de Vebena, het is maar een
kleine greep uit het grote aan
tal, dat Walcheren aan bomen
hielp. De jeugdbomenactid op
de Nederlandse scholen werd
een groot succes. Er is nu bij
na twee honderdduizend gulden
o. zangen en nog staat de
stroom niet stil. Wanneer straks
aan buitenlandse bankinstel
lingen rekeningen voor het Bo-
menfonds kunnen worden ge
opend kan een nieuwe toevloed
worden verwacht, want de in
ternationale belangstelling voor I
Walcheren is groot.
Het voornaamste onderdeel
der Stichting is zeker het Land-
schapsarchitectonisch Bureau,
dat staat onder de leiding van
één der bekwaamste Nederland
se landschapsarchitecten, gebo
ren te Serooskerke (W.), de
heer C. P. Broerse. Dit bureau
maakt voor de gemeenten gra
tis plannen gereed. Zelfs krijgt
iedere gemeente van de Stich
ting nog subsidie. Hoofdzaak
is voor de Stichting het werk
voor de recreatie, maar er is
toegezegd, dat in de toekomst
ook subsidie voor de erfbeplan-
ting der boerderijen zal worden
gegeven.
Een struikenactie.
Met de 4e November is het
werk der Stichting niet geëin
digd; dat is pas het begin. Er
zijn plannen voor een grote
struikenactie voor de jeugd,
waarbij speciaal de Zeeuwse en
Brabantse scholen zullen wor
den ingeschakeld en de kinde
ren voor f0.25 een struik op
Walcheren zullen kunnen plan
ten. En de clou daarvan? De
struikenactie zal de meidoorn
op het eiland terugbrengen!
Hulde aan de man, die het ini
tiatief tot Walcherens herbe
planting nam!
tuv&wq&w Middd&ucfys# sUacd-
fotofrtfr i/zcteJIl
Zoete herinneringen aan Middelburgs
bolwerken.
honderd, honderdtien,
wie niet wegloopt is gezien!"
Als ik deze roep hoor, moet ik
altijd weer denken aan de tijd,
toen ik zelf deze schone roep
liet klinken op één der Middel
burgse bolwerken. Als een mens
ouder wordt, worden de herin
neringen steeds mooier. Wat
was dat een goede tijd in mijn
jeugd op de bolwerken!
Als Middelburgse straatjon
gen spreek je nooit van „ver
stoppertje" spelen, maar altijd
van „wegkrupertje". Ik hoop,
dat de politie nu maar niet ver
der leest, want dan kan er voor
mij nog wat op zitten, als ik
eerlijk opbiecht, dat ik ieder
plekje in het bos kende. En hoe
ik me met mijn kornuiten in het
groen verschool, om te kijken,
of de politie ons zou vinden.
Dat laatste is wel eens gebeurd
en dan volgde een stevige uit
brander, maar meestal waren
wij de politie te vlug af.
Eén keer scheelde het maar
een haar, toen ik juist met twee
van m'n moeders gasstel weg
gekaapte lucifers en een gevon
den luciferdoosje een propvol
le papiermand in brand had ge
stoken. Toen de vlammen hoog
oplaaiden, kwam om de hoek
net een politieagent (Wij noem
den die „bink"). Ik heb mijn he
le leven nooit zo hard gelopen
als toen.
Weet u de ijskelder? Die plek
was voor mij het summum van
geheimzinnigheid. Ze hadden
me verteld, dat het een groot
hol was, waar het gasthuis
vroeger het ijs voor de zieken
in bewaarde. Je mocht daar
eigenlijk niet komen, maar de
politie kon toch wel begrijpen,
dat dat niet ging, zo'n belang
rijk strategisch punt voor onze
Indianengeveehten.
Toch schaam ik me wel een
beetje over al het kattekwaad,
dat ik op de bolwerken uithaal
de. Zoals b.v. een portemonnaie
aan een zwart draadje binden,
die op het pad leggen en dan
wegtrekken, als iemand ze wil
de oprapen. Dat heeft me twee
keer een pak slaag gekost.
Wat was het gezellig in de
tijd van de kastanjes en eikels,
leder ogenblikje tussen school
tijd en direct daarna werd benut
om te zoeken ente knup
pelen. En dan bladeren bij el
kaar harken, ze in een eigen-
gefabriceerde wagen (een sun-
lightkist op kinderwagenwie
len) op een grote hoop rijden.
Soms gaf een tuinman ons
daarvoor twee centen.
En wat een heerlijke hellin
gen hadden die bolwerken om
Het bijenvolk is voor een
zeer groot gedeelte van Wal
cheren verdwenen. Duizenden
van deze nijvere diertjes zijn
verdronken en de bijenstand zal
de eerste jaren nog niet zijn
hersteld. Vóór de waterperiode
waren er ongeveer honderd im
kers op het eiland; thans zijn
er circa vijftig overgebleven.
De meeste imkers zaten op
de dorpen of de boerderijen en
zij benutten de bijenzwermen
voor hun bedrijven. Van hoe
veel belang dit was, blijkt uit
de resultatende opbrengst der
gewassen was veel groter. De
meeste stadsimkers hielden
bijen voor de liefhebberij.
Het is nodig, dat weer zo
spoedig mogelijk de bijen naar
Walcheren terugkeren. Vooral
wanneer straks weer vrucht
bomen zullen worden aange
plant, kunnen de bijeen een zeer
belangrijke rol spelen bij de
bestuiving.
Zeer vele boomsoorten, die
geplant zullen worden („ple-
zierbomen" dan, zoals de imker
zegt) lenen zich niet voor de
„bijencultuur". Niettemin zijn
er loffelijke uitzonderingen als
de linie, "de esdoorn, de accasia,
de kastanje en vele heestersoor
ten, de z.g. honinggevende bo
men en struiken, die ook in
flinke aantallen op Walcheren
worden geplant.
in de tijd van sneeuw en ijs met
je priksleetje met een vaart van
een sneltrein naar beneden te
suizen
Ik werd ouder en de speels
heid der jeugd verdween. Ik
werd bezadigder en liep alleen
des Zondagsmiddags mijn vas
te wandeling over de bolwerken.
Altijd probeerde ik een ogen
blik uit te rusten op de solda-
tenbank, plaats van herinnering
der vrijende paartjes.
Nog één ding moet ik u op
biechten, al valt het me zwaar.
De eerste grote liefde begon
op het bolwerk en ik hoop, dat
u van mij wilt aannemen, dat
die plaats aan de schuchtere
verkenningen van twee verlief
de harten een bijzondere beko
ring gaf
Ik zou nog kunnen doorgaan,
maar het is toch eigenlijk alle
maal hetzelfde: een loflied op
de bolwerken. Mijn hart stond
bijna stil, toen ik de verwoestin
gen zag en ik heb gewanhoopt:
Middelburg zonder bolwerken
is Middelburg niet meer. Toen
heb ik sterke mannen de spade
in de grond zien steken en iede
re dag ben ik gaan kijken en
het juichte in me, want ik
wist, dat de bolwerken hun
oude glorie zouden herkrijgen.
Op dit ogenblik, nu deze re
gelen mijn schrijfmachine ont
glijden, beloof ik mezelf plech
tig, om, wanneer ik in het rij
ke bezit van zonen en dochteren
mag zijn, die te doen delen in
mijn liefde voor de bolwerken en
hen zo op te voeden, dat ze niet
doen als ik: ravotten op plaat
sen, waar dat niet mag.
„Onvoorzigtige Boom-gueekers".
Tal van behartigenswaardige wenken.
met zorg worden uitgegraven,
„met voorzigtigheid en met
veele wortels, zoo min gequetsi
als doenZyk is; na dat een wei
nig aerde rondom den voet weg
genomen is, die voor half uit
graven, los maken, en lang-
zaem zagtelyk met de hand,
zonder quetzinge der wortels
uittrekken". Dat liet in die tijd
blijkbaar nogal veel te wensen
over, want /hieromtrent zyn
de Boom-queekers niet zoo
voorzigtig, vermids het hun on-
verschilig is of de wortels der
nevenstaende hoornen afgesto
ken worden, dewyl ze die mede
opneemen om te verkoopen".
Natuurlijk moet men ook we
ten, waar men planten moet,
„noit oen Hoorder-muuren of
schuttingen, voor-al niet als
Het planten van bomen met
alle daaraan verbonden voorbe
reidingen eist veel vakman
schap. Wat daarbij allemaal
komt kijken kan een buiten
staander moeilijk bevroeden.
Dat men meer dan tweehonderd
jaren geleden ook reeds nauw
keurige aandacht besteedde aan
de juiste wijze van boomplanten
ontdekten we dezer dagen, toen
we een lijvig boekwerk uit het
jaar 1737 in handen kregen, dat
werd uitgegeven „met Privile
gie der Heeren Stoeten van
Holland en West-Friesland" en
dat een titel draagt, die een pa
gina volledig vult en begint
met fByzondere Aenmerkingen
Over het aenleggen van Prag-
tige en Gemeene Landhuizen,
Lusthoven, Plantagien en Aen-
klevende Cieraeden: Zoo om de
zeiven ten meesten nutte en J men in eigen Hof de Zuid-zyde
voordeel te Timmeren en Met-1 beplant heeft; konnende de
zelen, alles in den tyd van Vyf-
tig Jaeren ondervonden, aen-
getekent, omstandig beschreven
en met daer toe benodigende
Plaeten opgehéldert by Abra
ham Kallewier, Jan en Herman
Verbeek en Piet er van der
Eyk".
Het is inderdaad wel wat
omstandig beschreven, maar
aan die beschrijving ligt dan
ook een vijftigjarige ervaring
ten grondslag!
Voor ons doel is nu het meest
van belang, wat in dit interes
sante boekwerk over het plan
ten van bomen wordt gezegd.
In de welluidende taal dier da
gen heet het „Op dat de bomen
na vereis zouden groeyen, moet
de grond niet alleen behoorlyk
verdolven zyn, moer ook aldus
eenigen tyd tot verzakking,
zonder beplant te worden, ge
legen hebben, daer na de onge-
lykheden voor de plantinge
moeten vereffent, en alsdan de
boomen op gelyke diepte in de
aerde geplant worden: dog
men moet alvorens omtrent de
natuwrlyke eigenschappen der
te planten boomen, en derzelver
beoogende verwagtinge agt ge
ven: derhalven zal men van
wilde boomen geen andere als
jonge planten; moer•- Vrugt-
boomen moeten ouder en van
geslotener houl-pooren zyn,
vermids de vrugtbaerheid uit
de warringe der stygende sap
pen voortkomt".
Het weer is een voorname
factor bij het planten van bo
men „in alle plantingen, zoo
wel in het Voor- dis Na-jaer,
zal men droog weer waemee-
men, wanneer de aerde zagt,
min klonterig en beter te be
handelen is; want klonterige
aerde, gelyk die altyd in regen
en sneeu is, belet dat de wor
tels niet behoorlyk konnen aen-
gevult worden daer door om
trent de zelve holligheden bly-
ven, het geen voor-al niet mag
zyn"
vrugten nauelyks den arbeid en
de kosten oen tienden en spy-
kers goed maken".
En nu over de techniek van
het planten zelf: „De boomen
op open vlakte hebbe zonne
warmte oen haere wortels no
dig, daerom moet men deze
niet dieper planten, als dat de
bovenste wortels met een of
twee duimen aerde overdekt
zyn: maer men moet onder
scheid maken of de planting ge
schied in vaste of losse, bolle,
voise, moerige, daery- of veen
gronden".
Men kan tenslotte „ie ge-
plantte boomen in hoer groei
behulpzaem zyn, als men den
grond van onkruid gezuivert
houd, en barstige klei-gt onden
somstyds, zonder quetzinge der
wortels, omhakt; niet alleen op
dat de zonne-straelen de zelve
eenpaeriger zouden verwarmen,
maer ook op dat die boomen,
de boven-aerde door mulder en
zagter werdende, daer in beter
zouden wortels schieten".
Zó plantte men twee eeuwen
geleden bomenongetwijfeld
zijrt" het waarheden, waarmede
de Waleherse boomplanters
hun winst nog doen!
„O Walcheren, zee-omgorde tuin".
De geschiedenis van Middel-1 De vijand delgt te vuur, te
burgs overgave aan de Prins [zwaard
van Oranje in 1574 en de el
lende die daaraan voorafging,
is door de Zeeuwse dichters P.
C. Boutens beschreven in zijn
„Middelburgs Overgang", ge
dicht t.g.v. de 350-jarige herden
king van dit feit in een groots
openluchtspel op 6 en 7 Augus
tus 1924, op de Markt te Mid
delburg. Het werk bestaat uit
een tiental reizangen met ver
bindend proza. Wat is nu het
eigenaardige van één dezer rei
zangen? Dat ze voor een deel
kan worden toegepast op de tijd]"
die ons nog vers in het geheu
gen ligt, toen Middelburg en
Walcheren opnieuw benard wa
ren. Zou de dichter dit profe
tisch hebben gezien? De rei-
zang, die we bedoelen, is de
tweede, n.l. die der opstandige
burgeressen, van wie hierboven
sprake was:
De klok verstoorde ons doof
[gesteen,
Roept Wet en Raad in spoed
[bijeen
Wat valt er te beraden?
Maar één besluit dat 'k
[overleef
Dat Middelburg zich overgeev'!
Elk ander dient ten kwade.
O Walcheren, zee-omgorde tuin,
O hof die sloot in dijk en duin
Uw zee van blonde terwe.
Zou 't pleegkind van uw
[overdaad
Door buitenaf gezaaide haat
In u van honger sterven?
Wij zien uw dorpen plat
[gebrand.
Uw steen verwoest, uw weide
[en land
De jonge boompjes moeten tot brakke dras verslijken.
Wat nog aan leven bleef
[gespaard,
De vriend doorsteekt de dijken.
Die dood en honger weren zal,
Die is 't, die ons regeren zal,
Niet die ons laat verkennen.
Een Koning, die zich ver
[versteekt,
Een landvoogd, die beloften
[preekt,
Jaagt ons de Prins in de armen.
En zijn de mans niet mans
[genoeg
Dan zie ik zelf nog kans genoeg
Mijn eigen pleit te winnen.
Ik lijd der kindren nood niet
[meer!
Ik roep de moeders in 't geweer,
En laat de Geuzen binnen!
Na een vergeefse poging van
de Prins, om Middelburg door
onderhandelingen aan zijn zijde
te krijgen, wordt het volk nog
ongeduldiger. Men bezweert
Mondragon zich toch over te
geven. Eindelijk en nadat hij
vele malen gedreigd heeft de
stad op een groot aantal plaat
sen in brand te steken (Mon
dragon had n.l. op de bolwerken
kruit laten opslaan), geeft hij
toe.
Weest sterk, God maakt u
[zeker sterk,
tot vredeswerk,
Walcherens hereende zonen!
Aan 'teiland, weer in uw
[bewind,
zult ge eensgezind
uw stoere liefde tonen!
En dat geldt in gelijke mate
voor 1947 en volgende jaren.
Wij laten hieronder volgen
een kort uittreksel uit het of
ficiële programma, dat morgen,
4 November, zal worden afge
werkt en waarover wij in de
loop der laatste weken reeds
meer bijzonderheden bekend
maakten.
Vlissingen.
De speciale trein, die een
groot aantal autoriteiten uit
Den Haag naar Walcheren zal
vervoeren, zal tegen elven te
Vlissingen arriveren. De auto's,
die het gezelschap overnemen,
rijden direct door naar het Bel-
lamypark, waar de autoriteiten
om 11.10 hun plaatsen zuilen
hebben ingenomen. Vijf minuten
later zullen Prinses Juliana en
Prins Bernhard aankomen en
onmiddellijk daarna zal de
plechtige herbeplanting een
aanvang nemen. Deze zal duren
tot kwart voor twaalf. Te voet
begeeft het gezelschap zich ver
volgens naar de Sint-Jacobs-
kerk, waar om tien minuten
voor twaalf de Frans-Neder
lands-Engelse kerkdienst be
gint. Deze zal om precies half
één zijn geëindigd. Vijf minuten
later wordt vertrokken naar
Westkapelle,
waar om kwart over één het
gezelschap bij de vuurtoren zal
arriveren. Na een bezoek aan
de dijk zal in een barak worden
geluncht. Daarna zal in do
Zuidstraat de herbeplanting
door de Westkapelse jeugd
plaats vinden en zullen enige
autoriteiten herinneringsbomen
planten.
Middelburg.
Het vertrek uit Westkapelle
is bepaald op kwart voor drie
en de aankomst aan het Seis-
bolwerk te Middelburg op half
vier. Om vier uur zal de fees
telijke herbeplanting alhier zjjn
geëindigd, waarna men om
kwart over vier op de Markt
zal kunnen genieten van de in
ternationale vlaggenparade. Om
zes minuten over vijf zal de spe
ciale trein met de autoriteiten
uit Middelburg naar Den Haag
vertrekken.
Te Middelburg beginnen des
morgens om 8 uur de feestelijk
heden met een reveille. Verder
op de morgen kan men de zang
van 1000 Middelburgse school
kinderen op de Dam beluisteren
en vervolgens zijn er enkele vro
lijke omgangen.
Drie kwartier voor de aan
komst der autoriteiten op het
Seisbolwerk vertrekken de 1500
kinderen vanaf de Markt naar
het te beplanten terrein.
Om 7 uur wordt het avond
programma geopend met een ge-
costumeerde korfbalwedstrijd
van Swift" op de Markt. Na
afloop zal de Marinierskapel der
Kon. Marine op de Dam con
certeren, daarna volgt een groot
vuurwerk aan de Kanaalweg en
de dag wordt besloten met fak
keloptochten en een grote tap
toe op de Markt door de Ma
rinierskapel.
GOES
LANGE KERKSTRAAT 35 TELEF. K 1100/2538
ALLEENVERKOOP VOOR ZEELAND.
tt
tt
WIT, ZWART, BRUIN ƒ20.50
"let patent-veterloze sluiting 26.35
Compleet met binnenbal.
Gaarne komen wij U onze complete collectie voetbal
sportartikelen voorleggen.
Stuurt U ons Uw bonnen en wij stellen er een eer
in, U het beste te leveren, dat er op dit gebied ge
bracht wordt.
Voor het a.s. winterseizoen
hebt U natuurlijk een hoed
nodig. Wilt ge goed slagen,
laten wij U onze collectie
mogen tonen en ge zult ver
steld staan van onze model
len, kleuren en pasvorm.
Voor elke leeftijd en voor
elke beurs.
Ziet onze etalages.
POTTENMARKT 2, bij begin Lange Viele
MIDDELBURG
ADVERTEERT IN DIT BLAD
AtneAifcaanAe fauAnaCLiierij
die Walcheren bezochten, waren er over ver
wonderd, dat Walcheren weer zoo schoon is.
Wij verwonderen ons hier niet over want de
schoonmaak in Walcheren is te danken aan
de properheid der Waleherse Huisvrouwen en
Pottenmarkt 13, MIDDELBURG
Telefoon 2364
Uw adres voor:
WIJNEN EN GEDISTILLEERD
VOOR ALLE
IS
Bloemhove - DOMBURG
Steeds in voorraad:
BEKLEDE WIEGEN
vanaf ƒ31.95.
Hospitaaldoek, Dames-
verband, Verbandwatten,
enz.
„DE WEEFSTOEL"
Langeviele 3 - Middelburg.
Adverteert in dit blad.
^linmnmnnnnuiiiiHuufiRuwmunimiiutuimiiiimHiittmHuiuiutauuuauuumuttUHmHwimuHuuiiiji^
üit voorraad te leveren:
Prima kwaliteit
Noorse Sparren en Kolders, 1
I
- uitstekend geschikt voor ladderbomen en steigermateriaal. H
1 Hout Triplex Boardhandel I
GOES
Telefoon 2337
Sinds vele jaren het
vertrouwdste adres voor
Korte Noordstraat 51 - Middelburg
Telefoon 2914.
Koopt het beste
Wij kunnen U heden aanbieden uit voorraad
prima MEUBELEN:
alle soorten en prijzen, modern, Old-
Finish, Gothiek.
Esdoorn, Eiken, Mahonie.
van de allerbeste kwaliteit.
w.o. pitriet, zeer leuk bekleed.
Rookfauteuils, enz.
Verder steeds nieuwe en grotere aanvoer in
CONFECTIE en alle courante MANUFAC
TUREN.
Steeds voor de beste kwaliteit naar
TELEFOON 2687 GIRO 61022
VRIJE TOEGANG.
Wenst
een boomgaard of fruittuin aan te planten of
Uw bestaande aanplanting te moderniseren,
wendt U tot ons.
Uif fnoU&r
vakkundig ontwerpen met de juiste variëteiten
en onderstammen, gebaseerd op Uw grond-
analyse-rapport.
hoe klein ook, worden met de meeste zorg uit
gevoerd. Adviezen en begroting zonder enige
verplichting. Al ons materiaal met N.A.K.
garantie.
Aanbevelend, A. J. VAN DE GUCHTE
TUINBOUW-VAKONDER WIJZER
BOOMKWEKERIJEN - GOES
Abonnementen en Advertentiën worden aangenomen
door onze plaatselijke agenten en vertegenwoordigers
Zonder PRIJSVERHOGING kunt U door bemiddeling
van onze Administratie, Uw advertentiën in alle bladen
laten plaatsen.
Administratie ^Zeeuwsch Dagblad",
