Zo denkt men in Duitsland.
Bevolkingscijfers in 1946.
Het nameloze verlangen.
Doelmatige verdeling
woongelegenheid.
Voorrechten aan
DsNieinoeler ontnomen.
Wederopbouw in Zeeland.
In Zeeland voortdurende achteruitgang.
Ongekend groot aantal echtscheidingen.
D& {eufyd van J-cutHifyfe ICoUtifoaMUc
X.
Duitsland is een vacuum, zei ds Niemöller en hij had gelijk. Niets is er dat de Duitsers tot
nu toe uit hun droom heeft kunnen wekken. Geen mooie woorden van democratie en zelfs de
honger niet. Blijvende interesse heeft hij alleen voor rokerij en levensmiddelen. '-Al die „mooie"
verhaaltjes over weerwolven en groots opgezette ondergrondse acties zijn dan ook schromelijk over
dreven. Zeker, er zullen wel enkele dwaze S.S.-ers zijn die ook nu nog hun dromen over macht en
Grossdeutschland proberen te verwezenlijken door een Amerikaanse auto te vernielen, maar het
merendeel van al die verhaaltjes is ontsproten aan een kolossale duim en heel veel zgn. nazi-ac
tiviteit moet op rekening geschreven worden van het weliswaar brute maar toch onpolitieke
gangsterdom. En dat de Amerikanen meer van deze diefstallen te lijden hebben dan de Duitsers
is ook al weer logisch: Pluk maar eens veren van een kikker.
Toch is dat woord vacuum niet
helemaal juist, want al hebben de
Duitsers geen eigen mening en
zelfs niet iets wat daar op lijkt,
iets anders bezitten zij wel n.l.
een brandend verlangen. Een ver
langen naaren ja, dat is nu
het tragische van de hele geschie
denis, meestal weten zij zelf niet
waarnaar zij verlangen.
„Ieh weisz nicht was ich tue,
ich weisz nicht was ich soil.
Ich sehn mich so nach Ruhe,
und bin vor Unrast voll".
(Ik weet niet wat ik doe; ik
weet niet wat ik moet. Ik ver
lang zo erg naar rust, en zit boor
devol onrust.)
Welnu dat is het wat de Duit-
langen naar macht", maar later
bleek mij, dat dit lang niet altijd
klopt met de werkelijkheidv
Meestal is het niet anders dan
een 'zich willens en wetens ont
trekken aan de grauwe realiteit.
Een dagdromen op grote schaal
dus. Dit neemt natuurlijk niet
weg dat ook hierin een gevaar
schuilt. Er behoeft slechts een
sers van vandaag kenmerkt en „v r
Dat dit verlangen er is, con- waaraan zij zich vol hartstocht handig psycholoog te komen lie
stateerde ik de eerste dag al. Met j overgeven. Aanvankelijk was ik gebruik maakt van deze neigmg,
een Amerikaans soldaat moest ik geneigd dit verlangen te defini- en hij palmt een groot deel van
in Riidesheim wachten op de eren als een „typisch Duits ver- het Duitse volk in.
trein naar Frankfurt. Daar hetI
echter een R.K. feestdag was,
waren verschillende treinen uit
gevallen en moesten wij zes uur
wachten.
Wij waren de avond tevoren al
om tien uur uit Parijs vertrokken
en hadden sindsdien nog niet ge
geten en tot overmaat van ramp
voor mijn Amerikaanse vriend
Bijna 4200 woningen „gestart".
Hoofdzakelijk bouw van v/oningwetwoningen.
Er wordt in Zeeland geklaagdgemeenten, die grote moeilijk
waren ook onze sigaretten op. j over het langzame tempo van I heden hadden met onteigening
J'1'van gronden, schema van finan-
Zelf kon ik mij nog zoet houden de wederopbouw. Dat klagen is
met mijn pakje uit Nederland m vele opzichten gegrond. Dui-
meegesmokkelde „Mixture". (Een zenden wachten nog altijd op
Duitse stationschef had mij, toen het moment, dat zij weer een
hij merkte dat ik een Hollander i „echte", woning kunnen betrek-
was, gevraagd of ik soms een ken, maar de moeilijkheden om
beetje „Rotern Stern" had, want zover te komen zijn dikwijls zo
die had hij in 1940'41 in Hol- groot, dat zij de moed gaan ver-
land gerookt!). In Riidesheim liezen.
konden wij niets krijgen, omdat I Maar toch: er wordt in Zee-
dit in de Franse zone ligt en voor land gebouwd, al kan het voor
Amerikaanse militairen taboe is. velen niet vlug genoeg gaan. De
Toon wij dan ook met een Duit- enorme voorbereidingen, voor-
se burgertrein mee konden be- j dat aan de bouw begonnen kan
dachten wij ons geen ogenblik en 1 worden, mogen niet wórden on-
stapten in een tweede klas bees- j derschat. Maar dat het lapgza-
tenwage*. Zitplaatsen waren ermerhand in de goede richting
niet. Passagiers zoveel te meer. gaat en dat, wanneer de bouw-
Gelaten hingen zij tegen elkaar, plannen voor dit jaar kunnen
Slechts om ons beiden was een worden uitgevoerd, in de mees
beetje ruimte. Gesproken werd er te Zeeuwse gemeenten de aller-
niet. Alleen door mijn vriend en ergste nood zal zijn gelenigd, is
mij. Plotseling kwam er echter de indruk die we kregen na een
beweging in de wagon. Alles liep gesprek meU jhr Ir de Ranitz,
nahr één kant. De mensen ver- Hoofding.-dir. van de Prov. Di-
drongen zich voor de vensters, j rectie v. d. Wederopbouw, de
Opgewonden wezen zij en wij vin- Bouwnijverheid en de Volks
gen klanken op als „Wunderbar" huisvesting.
en dergelijke. Wel vijf minuten j Er is gedurende de laatste
duurde dat en toen dan eindelijk maanden in geforceerd - tempo
de rust weerkeerde en de mensen
hun oude staan- en hangplaatsen
hernamen bleef er nog lang een
dromerige glans in hun ogen, als
of -zij iets heel moois, iets ver
hevens hadden gezien.
gewerkt door allen, die bij de
wederophouw zijn betrokken:
architecten, personeel van ge
meente- secretariën, gemeente
diensten, personeel van de
Strëekbureaux, supervisors enz.
De nieuwsgierigheid werd mij
eindelijk de baas en ik vroeg mijn l me' ln hlIls
buurman, een oude heer, wat er i vallen: °P 22 Juh jj. waren m
te zien was. „Hebt u het dan niet i Zeeland 1331 woningen gegund,
gezien? was zijn antwoordt „Wij 1388 woningen waren aanbe-
zijn toch het Amerikaanse vlieg- s^ee^ (op 14 Juli b.v. waren dat
veld gepasseerd en daar stonden er uoS ruim 160°) en 1478 wo-
wel 30 vliegende forten". ningen verkeerden in een sta-
En dat vaak onuitgesproken,
steeds aanwezige nameloze bran
dende verlangen was steeds om
mij heen, tot ik eindelijk onze
Oostgrens gepasseerd was. Je zag
het in de manier waarop ze ke
ken naar een politiejeep, of naar
een met Amerikaanse nonchalan
ce en bravour rijdende motor
ordonnans. Maar ook in de tallo
ze aanplakbiljetten op de muren.
Schier ontelbaar waren de aan
kondigingen' van vermakelijkhe
den en lange rijen van gelaten
wachtende mensep vormden zich
voor de vaak halfverwoeste
bioscopen en schouwburgzalen.
Éénmaal ben ik zo'n Duitse bi
oscoop binnen gelopen. Het was
een doorlopende voorstelling. Al
le plaatsen waren bezet en met
vele Duitsers moest ik mij verge
noegen met een hangplaats aan
de wand. Er hing een lucht van
uien en vuil. Maar die was nog
aangenaam vergeleken bij de
sfeer van verlangen en zucht
naar vergetelheid die alles over-
heerste. Langer dan een half uur
heb ik het niet uit kunnen hou
den. Op straat in de frisse lucht
kwam ik langzaam weer bij. La
ter hoorde ik dat vele Duitsers
avond en avond in dezelfde bios
coop naar dezelfde film kunnen
zitten kijken.
Van vroeger herinner ik mij
nog hoe ik eensgetroffen werd
door een Duits straatliedje. Hoe
de wijs was weet ik niet meer, en'
ook herinner ik mij niet meer of
er meer verzen waren, maar tij
dens mijn verblijf in Duitsland
zoemde het mij steeds opnieuw
door mijn hoofd:
dium van voorbereiding.- Dit
betekent dus, dat 4197 wonin
gen in Zeeland „gestart" zijn.
Dagelijks wordt het aantal aan
bestede woningen kleiner, door
dat de onderhandelingen met de
aannemers, speciaal wat betreft
de prijzen, tot een goed einde
kunnen leiden en tot gunning
kan worden overgegaan. En ook
het aantal van de laatstgenoem
de groep, woningen dus, waar
van het schetsplan gereed is en
die bijna aanbestedingsklaar zijn
vermindert dagelijks.
Nu spreekt het vanzelf, dat
deze getallen niets zeggen om
trent het gereedkomen met de
bouw der woningen. Want de
donkere wolken aan de hemel
wat betreft de voorziening met
arbeiders zijn nog lang niet op
getrokken en met belangstelling
wordt afgewacht, welke maat
regelen in dit opzicht de zon
weer milder te doen schijnen
door min. t Neher zullen worden
genomen.
Wanneer men dit aantal van
4197 woningen vergelijkt met
het aan Zeeland in eerste in-
stantie toegewezen contingent1
van 2750 woningen, dan is er l
ciëring, niet-goedgekeurd uit
breidingsplan enz. En voor de
meeste particulieren was bou
wen niet mogelijk door de hui
dige ongunstige l'inan'ciële rege
lingen. Dit complex van facto
ren werkte er toe mede, dat veel
te weinig bouwplannen binnen
kwamen.
.Huizen moesten er echter
komen en men heeft zich toen
toegelegd op de voorbereiding
van de bouw van woningwet
woningen, hoofdzakelijk gefi
nancierd door de gemeenten en
de woningbouwverenigingen,
waarvoor een betrekkelijk gun
stige regeling aanwezig was. De
bedoeling is echter, dat een
groot aantal van deze woning
wetwoningen straks, wanneer er
een dfinitieve fin.-regeling voor
particulieren is, aan deze wor
den overgedragen.
Door de praktijk ontstond een
interne verschuiving in het
bouwprogramma van Zeeland,
doordat sommige gemeenten een
groter aantal woningen toege
wezen konden krijgen, nu an
dere gemeenten hun bouwpro
gramma niet konden of wilden
uitvoeren.
Vóór 1 Juli moest alles toen
zijn aanbesteed en uit de raad-
verslagen is wel gebleken, hoe
veel spoed door de gemeente
besturen hierachter is gezet.
Op dit ogenblik zijn nog en
kele honderden woningen, het
overschot van het bouwpro
gramma over 1946 in uitvoering.
De particuliere woningbouw
beperkt zich tot enkele tiental
len gevallen (Westkapelie, Aar
denburg, Middelburg e.d.). maar
het bewijst, dat bouwen door
particulieren volgens de gelden
de fm.-regelingen tot do moge
lijkheden behoort.
De bouw van woningen voor
grote gezinnen wordt dit jaar
niet gestimuleerd, omdat de kos
ten veel hoger zijn er. het ge
brek aan normale gezinswonin
gen groter is. Er is gestreefd
naar beperking van de woning
types in eenzelfde complex
i.v.m* lagere bouwkosten. Het
grootste gedeelte van de hui
zen, die gebouwd worden, zijn
Arbeiderswoningen, maar er zijn
ook middenstandswoningen, za-
kenpanden enz. bij.
Uit het bovenstaande blijkt
duidelijk, dat het tempo is op
gevoerd en er is geen sprake
van, dat dit tempo zal dalen,
want nog is de woningnood in
Zeeland groot en er zal niet ge
rust worden, voordat iedere
Zeeuw weer een behoorlijk dak
boven zijn hoofd heeft.
Slechts als tijdelijke voor
ziening aanvaardbaar.
Aan het eindverslag van de
commissie van rapporteurs der
Eerste Kamer over het ontwerp
van wet tot bevordering van
doelmatige verdeling van woon
gelegenheid, is het volgende ont
leend
Vele leden, gaven uiting aan
hun bezorgdheid over de wijze,
waarop de ontworpen bepalingen
toepassing kunnen vinden. Zij
achtten de woonruimtevcflBbling,
zoals deze in die bepalingen wordt
nagestreefd, slechts aanvaardbaar
als een tijdelijke voorziening in
dg woningnood.Met nadruk werd
daarom aangedrongen op bevor
dering van dc woningbouw.
Sommige leden'meenden te we
ten, dat bij de woonruimteverde
ling, vaak willekeurig wordt be
tracht en onrechtmatige bevoor
rechting waarneembaar is, al kan
formeel tegen de gang van zaken
niets worden ingebracht. Naar
aanleiding hiervan drongen zij
aan op omzichtige handhaving
vam-de nieuw-ontworpen bepalin
gen. Ook met psychologische fac
toren dient huns inziens te wor-,
den gerekend. Voorts bepleitten
zij, dat slechts in uitersté nood
zaak tot het nemen van dwang
maatregelen zou worden overge
gaan.
De colleges van B. en W. zul
len, aldus deze leden, goed doen
met, alvorens tot vordering van
woonruimte over te gaan, te on-
derzoeken, over hoeveel ruimte
de overheid zelf, in de vorm van
kantorerr e.d. beschikt.
Vele leden sprake db, wens uit,
dat de verdeling van woonruimte
zoveel mogelijk op de grondslag
van vrijwilligheid zou geschieden,
inzonderheid door bevordering
yan woningruil. Verscheidene le
den betreurden, dat de regering
een beroep op de rechter van de
hand had gewezen.
Sommige leden betreurden
voorts, dat geen behoorlijke re
geling was getroffen, in geval de
Kantonrechter de ontruiming be
veelt van een z.g. dienstwoning.
Thans heersen op dit stuk de
'meest ongewenste toestanden. De
rechterlijke -uitspraken worden
doorkruist door de vorderingsbe
voegdheid van de burgemeesters,
wat de rechtszekerheid aller
minst ten goede komt.
Was hij niet anti-nazi?
Het Duitse genootschap voor
slachtoffers van het Nazi-reginie
heeft geweigerd om Ds Niemoe-
ler, het hoofd van het Duitse
kerkelijk bureau voor buiten
landse zaken, als slachtoffer der
nazi's te classificeren. Tevens
zal de predikant geen extra
rantsoenen meer krijgen.
De president van het genoot
schap, Dr Mayer, heeft ver
klaard, dat deze beslissing in de
eerste plaats is gebaseerd op de
geheime documenten van Ro
senberg, waarin Ds Niemoeler's
houding tegenover het natio-
naal-socialisme in een slecht
licht staat.
Volgens deze documenten, die,
naar men gelooft, uit het archief
van het Neurenbergse gerechts
hof afkomstig zijn, heeft Ds Nie-
moeler eens verklaard, dat zijn
familie „traditioneel anti-semi-
tisch" was. Tevens zou Ds Nie-
moeler hebben verklaard, dat
hij reeds in 1924 de nationaal-
SQcialistische partij heeft ge
steund.
Het genootschap voor slacht
offers van het Nazi-regime staat
in nauw verband met de staats
commissie voor rehabilitatie,
welke feitelijk reeds heeft ge
dreigd alle voorrechten en rech
ten van de erkende slachtoffers
der nazi's aan de predikant te
ontnemen.
De Britse schrijver G. B.
Shaw heeft Zaterdag zijn 91ste
verjaardag gevierd.
Aardbeienoogst 1947.
In verband met de zeer
strenge winter werd verwacht,
dat de aardbeienoogst dit jaar
zeer slecht zou zijn. Ook de
grote droogte in de lente en de
voorzomer deed de teeR geen
goed.
Globaal geschat heeft de aard
beienoogst dit jaar c.a. 50 ton
aardbeien opgeleverd, aldus
deelt de afd. voorlichting van
het ministerie van Landbouw
ons mede.
In 1946 bedroeg de oogst on
geveer het dubbele. Sedert ver
leden jaar is het met aardbeien-'
planten bebouwde areaal even
wel nog uitgebreid. Het is dan
ook duidelijk, dat deze vrucht
dit jaar heel schraal is geweest.
Van de oogst van 500 ton werd
ongeveer 40 pet. (in hoofdzaak
ongedopte aardbeien) tot pulp
verwerkt. Van deze pulp kwam
ongeveer 50 ton tegen een vast
gestelde prijs ter beschikking
van de jamindustrie, «terwijl 120
a 130 'ton pulp bestemd werd
voor export, (voornamelijk naar
Engeland).
De overige 30 ton werden in
de binnenlandse handel ge
bracht. Ook de diepvries- en
essence-fabrieken betrokken
hiervan nog bepaalde hoeveel
heden, zodat voor de directe
consumptie in het binnenland
nog minder beschikbaar kwam.
Voor de expor,t kwamen
behalve de voor export bestem
de pulp practisch alleen de
vroege glasaardbeien in aanmer
king, die tegen hoge prijs in het!
buitenland afzet vonden en de
deviezenpositie ten goede kwa-
Goddeloos bedrijf.
Een groot aantal landarbei
ders in N.O. Groningen heeft
terwijl de wogstwerkzaamheden
in volle gang zijn, het werk
neergegooid.
Terwijl ons land dringend
behoefte heeft aan voedsel, had
men de treurige moed te gaan
staken, met het gevolg, dat het
niet mogelijk za! zijn de tarwe
tijdig binnen te krijgen.
Natuurlijk betreft het hier
weer een actie van de Commu
nistische E.V.C. Er bestaat hier
een collectieve arbeidsovereen
komst. welke door werkgevers
en arbeiders stipt wordt nage
leefd.
De E.V.C. was het hiermee
echter niet eens. Zij proclameer
de een staking, waaraan ook
door niet-georganiseerden wordt
deelgenomen, omdat zij bang
zijn voor de vele narigheden die
ze anders vaak r.og jaren te ver
duren krijgen.
De gevolgen van dit goddeloos
bedrijf zijn zeer ernstig.
De oogst kan niet worden ge
borgen, wij moeten duurdere
tarwe in het buitenland kopen
er, tevens is het niet mogelijk
wat voor de volgende oogst
strikt noodzakelijk is het land
direct na de oogst te bewerken.
De heren van de E.V.C. scher
men graag met Rusland. Maar
ze zouden daar zekér niet de
kans krijgen midden in de oogst
te gaan staken. 'Machinegewe
ren zouden het antwoord geven.
Globaal overzicht der bouwplannen in Zeeland,
verdeeld naar de eilanden.
Aantal woningen op 22 Juli j.l.
in voorbereiding aanbesteed gegund
670 600 490
400 180 130
75 450 40
220 10 610
100 150 60
District
Walcheren
W.-Z.-Vlaanderen
O.-Z.-Vlaanderen
N.- en Z.-Beveland
Noord Zeeland
Toelichting: Op het eerste gezicht moge het lijken, dat W.-Zf-
Vlaanderen achteraankomt, doch wanneer men bedenkt, dat in de
getallen, "die voor Walcheren gelden, enige Omvangrijke complexen
woningen zijn begrepen (Vlissingen!), hetgeen ook in Z.-Beveland
het geval is en men rekening houdt met de omstandigheid, dat de
afgelegenheid van W.-Z.-Vlaanderen het arbeidersprobleem nog
groter maakt, terwijl in deze streek de wederopbouwplannen zeer
ingewikkeld zijn, dan is deze schijnbare achterstand wel verklaard.»
Walvis contra mossel.
Gevoelige klap voor de
mosselcultuur.
dekt waren, of omdat er, en dit
laatste niet het minst, een pro-
ductieoverschot was, alles ging
j naar Arnemuiden om daar te
Het is bekend, dat mosselenj worden gelost en gekookt,
sprake van een verheugende een groie dosis vitaminen bevat- i Duizenden tonnen gingen we-
vooruitgang. Hoe was het ech- |en en voor (je 00rlog werden kelijks daarheen, zodat men in
ter mogelijk, dat dit aantal zo deze vitaminen door de combi- de mosselcultuur goede hoop
kon worden verhoogd? natie Philips-Van Houten aan de
„„S. bouwprogramma voor mosseien onttrokken en aange-
2750 woningen, opgezet door de Wend tor vervaardiging van vi-
Zeeuwse gemeenten en bere-1 tamine-praeparaten,
kend naar hetgeen was verwoestMosselen, die niet voor de
de bevolkingsdichtheid enz.,consumptie geschikt waren, om-
bleek in de praktijk niet te re- jjgj. .visgehalte te laag was,
aliseren te zijn. Er Waren b.v. I omdat ze met z.g. pokkens be-
FEUILLETON
door
NEL VERSCHOOR—v. d. VLIS.
40) o-^-
Hij komt tot de nieuwe ontdek
king, dat dit kamertje wat gro
ter zou kunnen zijn.
Ja, hij zal die wekker toch
weer moeten omdraaien, wil hij
weten hoe laat het is.
Half acht.
Half acht is te vroeg, dat wil
zeggen voor wat hij van plan is
vanavond. Hij rukt de schouders
naar achter, leunt tegen de ka
merdeur en glimlacht. In dit uur
is hij alleen m^r een onbehol
pen, uit zijn kracht gegroeide
kerel.
Zijn roodverbrand gezicht laat
nu niets anders zien dan het
vast verlangen eigen baas te
zijn. Er leeft iets anders nu rond
de" heldere ogen; iets goedigs,
iets afhankelijks.
Het zal wel tijd zijn. Hij gaat
het kamertje uit, de trap af, en
steekt het hoofd om een hoek
van de kamerdeur: „Ik ga
weg". -
Moeder Van Zelm en Aartje
kijken op van haar naaiwerk,
maar hij is de gang al in en gaat
de voordeur uit.
Iets is hem dezer dagen ter
ore gekomen: Jannigje laat elke
avond na achten de hond uit op
I de haven.
j Hij gaat de straat in, de han
den in de zak, een ogenblik
daarna de handen op de rug.
Eén ding weet hij zeker: hij
gaat Jannigje Kolenbrander
voor zich winnen. Haar ogen
roepen hem.
Er gaat een aarzeling langs
zijn brede kaken; hoe weet hij
dat?
Hij fluit wat daar buiten in de
stille straten en vermijdt een
antwoord.
In de vage reeks plannen van
de laatste tijd komt lijn. Eéns
breekt de tijd aan, dat men eigen
baas wil zijn, dat men van het
kostgangerschap genoeg heeft.
Hij heeft daar zo geen erg m ge
had, deze jaren. Nu neeft hij
daar erg in. Hij wil een vrouw,
een huis, een zaak, een eigen le
ven. Hij gaat het geld van zijn
hoekje wagen in zijn zaak. Aha,1
zijn zaak! Zijn armen slingeren
nu onbeheerd langs zijn groot,
stoer lijf. Zijn handen willen
werken, er is werk genoeg in de
v/ereld.
Dit bekoort hem glles mach-
koesterde, dat deze industrie,
wier capaciteit zich steeds uit
breidde, een der grootste afne
mers zou worden, die op de
duur zelfs de afname van de
consumptie zou overtreffen.
Een tweetal berichten hebben
deze hoop voorgoed de bodem
tig en geweldig: ook Jannigje
Kolenbrander kan Wecken. Hij
heeft nooit gekeken naar een
nietsnut.
Ze moet zich gaan geven aan
hem, ze moet hem telkens weer
aanzien, want hijkan daar
plotseling niet meer buiten.
Zijn groot, warjn hart stroomt
vol verlangen, hij kan dat niet
meer bedwingen, dat hart
stroomt over. Het luistert niet
meer naar regel of orde.
En zijn benen nemen een
loopje met hem. Hij gaat daar op
een draf langs de haven, het huis
met „De Rozenhaag" voorbij tot
het havenhoofd. Als hij daar
niet verder kan, moet hjj zich
bedwingen.
Zijn rug leunt tegen het ijze
ren hek, zijn ogen zijn strak op
het geelgepleisterde huis.
Hiervandaan kan hij haar met
de hond naar buiten zien ko
men, hij zal haar nalopen en
zeggenwat zal hij haar zeg
gen?
Geen nood, wanneer, is het
voorgekomen, dat Joris Klink-
spoor zich niet wist te redden?
Wachten duurt lang. Hij i^
niet gewend" te wachten, hij is
alleen maar werken en aanpak
ken gewend.
Hij staat en wacht, de rug ge
leund.
Hij staat en wacht, de rug los
van het hek, paraat, de ogen op
het huis. Hoe lang moet dat
duren? Het is nu zeker half tien
geweest. Nu moet ze naar bui
ten komen en hem aanzien als
vanmiddag. Weet ze niet dat hij
wacht. Hoe zal ze dat weten?
Zonder belangstelling kijkt hij
naar de rivier beneden hem.
Moet dit zo- doorgaan? Als hei
niet verandert, zal hij hier de
hele nacht staan. Hij kan niet
langer wachten, hij moet iets
doen, maar wat is er te doen hij
dit hek, op dit uitgestorven ha
venhoofd. In zijn ongeduld en
teleurgestelde verwachting
maakt hij Jannigje onredelijke
verwijten. Ze had kunnen be
grijpen, dat hij hier wachtte;
na vanmiddag had ze dat im
mers kunnen begrijpen.
Ja, kijk es hier, hij kan niet
blijven staan. Hij neemt een
kort en kloek besluit: hij gaat
weg>
Langzaam loopt hij langs de
haven, langs het hek van „De
Rozenhaag". Bij.de ingang staat
hij stil en gluurt in de tuin.
Onder het dichtgeschoven gor
dijn door valt een smalle licht
streep naar buiten. Natuurlijk
kan hij naar de keuken gaan en
zeggen dat hij iets vergeten
heeft. Nee, dat kan hij niet. Zijn
hand strijkt" met rukken langs
zijn stug blond haar. Hij merkt
voor het eerst dat de avond
zacht en zwaar is en houdt de
adem in.
Alles blijft stil, alleen de hond,
die hem herkent, slaat met de
staart tegen de hokwand
Nogmaals neemt hij een kort
en kloek besluit en gaat het
Het Centraal Bureau voor de
Statistiek te 's-Gravenhage
heeft reeds enige belangrijke
cijfers gepubliceerd over de be
volking van Nederland op 1 Ja
nuari 1947, en het verloop j^ar-
van in 1946. In het algemeen
zijn deze cijfers zeer gunstig,
zoals zij in de laatste jaren niet
meer geweest zijn, bijzonder in
betrekking tot vruchtbaarheid
en gezondheidstoestand van ons
volk.
Het aantal inwoners van Ne
derland was op 1 Januari 1947
reeds 9.539.01^ en is in 1946
zelfs met 240.215" personen toe
genomen.
De voornaamsfe oorzaken van
deze grote vermeerderingen zijn
wel het zeer hoog geboortecij
fer van 284.019 levend-gebore
nen of 30.2 per 1000 inwoners
met het zeer groot vestigings
overschot van 43.885, vnl. uit
Indië.
Het aantal levendgeborenen
in 1946 van 284.019 is wel uit
zonderlijk hoog geweest, wijl het
topcijfer, dat voorheen in 1944
bereikt is, maar 219.946 bedroeg
en het gemiddelde cijfer per
1000 inwoners van de jaren
1936-1939 maar 20.3 was.
Zeeland had hierbij de laag
ste cijfers, n.l. 6484 en 25.4.
Het aantal gesloten huwelij
ken was jlat jaar in ons land
ook buitengewoon groot, n.l.
107.183 of 11.4 per 1000 inwo
ners. De hoogste daarvoor be
reikte cijfers zijn geweest 87.559
in 1944 en 9.7 per 1000 inwo
ners in 1942, en het gemiddelde
cijfer daarvoor 8.
Voor Zeeland waren in 1946
de desbetreffende cijfers 2724
en 10.7.
ingeslagen, nadat te voren reeds
was geconstateerd, dat in *1947
de leveringen naar Arnemuiden
nog niet konden beginnen. Het
eerste is, dat bedoelde combina
tie de levers der walvissen ge
kocht heeft die de Willem Ba-
rentz had gevangen en het twee
de, dat de fabriekshallen te Ar
nemuiden, waaruit de machines
rijn verdwenen, in het kader
der bedrijfsspreiding voor het
produceren van Philips produc-
tenj dus niet meer voor het ko
ken 'fan mosselen, zullen wor
den gebruikt. Een schade voor
de mosselcultuur, die eenvoudig
niet te becijferen is en die al
leen enigszins zou worden ge
dekt, wanneer ieder Hollands
gezin' minstens eenmaal per
week mosselen zou eten. Maar
zover zijn we nog lang niet.
Mosselen en walvissen, de
strijd is inderdaad te ongelijk en
het is geen wonder, dat ze in het
nadeel van de mossel is beslist.
De echtscheidingen bereikten
het vorig jaar echter ook een
hier ongekende hoogte van
van 16.130, die meer dan 't dub
bel aantal dan voorheen ooit in
ons land is voorgekomen, wijl
het hoogste cijfer daarvan is ge
weest 4654 in 1944.
De sterftecijfers in ons land
zijn in 1946 wel zger gering ge
weest, n.l. 80.046 of 8.5 per 1000
inwoners. In 1945 met zijn hon-
ger-periode voor de noordelijke
provincies waren de cijfers plm:
140.000 of 15.1 per 1000 inwo
ners, buiten de overledenen in
Duitsland. En 't gemiddelde cij
fer van de jaren 1936-1939 was
daarvoor 8.7.
Sinds het begin van deze
eeuw is de bevolking van Ne
derland bijna verdubbeld ctl
met ruim 90 pet. toegenomen.
Voor de onderscheiden pro
vincies was de toename:
Inwoners 31 Dec.
1899
.014.137
144.448
968.131
553.842
566.549
281.934
333.333
251.034
340.2GS
299.602
143.544
216.295
Nederl. 5.
Z.-Holl. 1.
N.-Holl.
N.-Brabant
Gelderland
Limburg
Overijsel
Utrecht
Friesland
Groningen
Drenthe
Zeeland
1 Jan. pet.
1947 toen.
9.539.103 90
2.256.690 97
1.759.016 84
1.168.026 UI
1.019.044 80
677.548 140
633.466 90
544.254 117
456.373 34
446.839 49
269.730 82
258.443 19
-Zeeland maakt hier een zeer
slecht figuur, met een 'toename
van slechts 19 pet. Terwijl onze
provincie in .1899 bijna 70.000
inwoners meer had dan Dren
the is er nu een achterstand
van 11.287 waardoor Zeeland
naar de laagste plaats is gezakt.
huis voorbij, de haven langs.
Manhaftig probeert hij zich te
bedwingen, maar kijkt niette
min viermaal om.
De vierde maal meent hij
iemand het hek te zien uitko
men. Zijn hart slaat woest,-on
regelmatig. Verbeelding, trou
wens hij is niet gek, hij gaat
niet meer terug.
Maar zijn benen brengen hem
slechts langzaam verder. Hij
gaat de hoek om en verliest de
haven uit het gezicht.
In de verte blaft de hondmet
een ruk staat hij stil. Hij zou
zijn eigen benen willen nemen
en die in de richting van huis
willen sturen, maar hij heeft geen
macht over zichzelfdaarom
gaat hij terug, de hoek weer om
en komt opnieuw in de Haven
laan.
Geschrokken ziet hij Jannigje
eveneens omkeren en teruggaan
naar het tuinhek. En bijna de
hele Havenlaan ligt tussen hen.
Hij haalt haar hijgend- in,
houdt zijn stap in
„Goede avond", zegt hij ach
ter haar.
Ze schrikt, kijkt om en haalt
instinctief het touw van de hond
strakker aan.
„O, goede avond", zegt ze.
Ze lopen naast elkaat en hij
weet geen woord.
Al sloegen ze hem dood, vlak
voor zijn eigen ogen, hij zou
geen woord weten te zeggen.
(Wordt vervolgd.)
Toelating tot het
Nijverheidsonderwijs,
Het Tweede-Kamerlid H a e k e
had de minister van Onderwijs
schriftelijk de v?aag gesteld of
het juist is, dat tot de eerste
klassen met name van de vis-
serijscholen alleen worden toe
gelaten zij, die bij de aanvang
van de cursus zeven jaar lager
onderwijs hebben genoten en
tenminste zes klassen van de
lagere school hebben doorlopen*
ongeacht de leeftijd.
Minister Gielen antwoordt
thans, dat dit juist is. Deze re
geling is tijdelijk en geldt als
overgangsmaatregel.
De vraag naar het juiste tijd
stip van overgang van de lagere
naar de nijverheidsschool is
thans in studie. In het algemeen
moeten de leerlingen ten minste
zeven ldassen van de lagere
school hebben doorlopen om
toegelaten te kunnen worden tot
de ambachtsscholen. Ter tege
moetkoming aan diegenen, die
slechts zes klassen hebben door
lopen is ook de toegang tot de
ambachtsschool geopend.
Inderdaad bestaat de moge
lijkheid, dat de jongens, die zes
klassen lager onderwijs hebben
gehad en dan naar een U.L.O.
gaan, voor het nijverheidsonder
wijs verloren zijn. Ook de mi
nister acht het van belang, dat
het Nijverheidsonderwijs ge
volgd wordt door vlugge leer
lingen. Omtrent het achteruitlo
pen van het aantal nieuwe leer
lingen voor het Nijverheidson
derwijs zijn nog geen juiste ge
gevens bekend.
In Engeland gedrukte
Nederl. postzegels.
De geldigheid van de tijdens
de bezetting in Engeland ge
drukte Nederl. poetzegels (zgn.
oorlogsuitgifte) zal 31 Decem
ber 1947 verlopen. Na die djj^um
wordt geen .gelegenheid tot in
wisseling gegeven. Tot 1 Sept.
a.s. zullen deze zegels nog aan
de postinrichtingen verkrijgbaar
zijn.
Onderwijs.
Middenstandexamen te
Middelburg.
Donderdag 24 Juli j.l. slaagden:
mej. B. v. d. Hoven, Oostkapelle;
J. Hovestadt, Breskens; W. Hui
zen, Heinkeftszand; P. Huson,
Souburg; A. Huijsman, Koude-
kerke; M. de Jager, Biezelinge;
H. Janse, Souburg; W. Janse,
Nieuwland; J. Jansen, Goes; J.
Jobse, Oostkapelle; mej. P. Jobse,
Bigéekerke; P. G. Jobse, Seroos-
kerke (W.); E. J. de Jonge,
's-Heerenboek; W. de Jonge,
Nieuwland; L. Joosse, Aagteker-
ke; mevr. E. Kallemeinv. Loon,
Heinkenszand; J. J. Kareis, Bres
kens; A. Karelse, Heinkenszand;
A. Katsman, Wolphaartsdijk; K.
H. Kemeling, Souburg; mej. D. P.
Kempe, Colijnsplaat; I. Kense,
Souburg; P. C. Kerkhove, Goes;
J. v. Kculep, Wilhelminadorp; L.
de Klerk, M'burg; mej. L. v. d.
Klooster, Brouwershaven; F.
Kloosterman, Kapelle; D. J.
Bentschap Knook, St. Maatens-
dijk; J. P. Koeman, Goes; J. Koe
ne, Grijpskerke; J. Koens, Hein
kenszand; D. Koets, Grijpskerke)
mej. J. L. Koets, Goes; C. Koo-
man, Serooskerke (Sch.); J. A.
de Kooning, Lewedorp; A. Koop
man, Goes. Afgewezen 9 cand. -
Vrijdag 25 'Juli slaagden: J. W.
Kopmels, 's-H. Arendskerke; J.
Koppejan, idem; J. Koppejan,
Goes; J. Korstanje, Goes; G. v.
Kortenhof, Vlissingen; J. Kosten,
Middelburg: O. M. Koster, Co
lijnsplaat; G. J. de Koster, idem;
J. W. Kuijper, Vlissingen; H. J.
Kuzee, Hansweert; C. Labrujjere,
Vlissingen; A. Langendijk, Krab-
bendijke; K. E. Langeveld, Goes;
A. v. Leest, Arnemuiden; L. A.
Lievense, Oostkapelle; W. A. v.
V Linde, Kortgene; G. Linden-
berg, Yerseke; H. J. Liplijn, Goes;
C. D. Lobbezoo, R.-Bath; D. V.
Loo, Retranchement; J. C. v.
Loocke. Vlissingen; P. P. Lou-
werse, Vrouwenpolder; A. Lukas-
se, Wolphaartsdijk; J. Luteijn,
Krabbendijke; J. L. C. Maas,
Kortgene; N. v. d. Maas, Waarde;
P. P. v. d. Maas, idem; J. J. Mal-
jaars, Aagtekerke; G. en P. Ma-
ranus, Domburg;. J. Maranus
Aagtekerke; J. Marijs, Seroosker
ke (W.); J. Masclee, Cadzand; J.
S. M. Melieste, Goes; J. Melis,
Zoutelande. Afgewezen: 8 candi
dates Het examen wordt voort
gezet.
Vakschool voor jneisjes te Goes.
Het getuigschift voor de pri
maire opleiding ontvingen: C. V.
Boven, J. C. de Bree, J. Cok, A.
J. v. Dalen, E. N. Dek, A. H.
Dekker, J. M. Kosten, G. J. Lob
bezoo, T. C. v. Luijk, J. G. Meij-
aard, M. Mieras, J. Oele, S. A.
Pieper, C. J. Ruissen, J. Sinke,
M. J. Slabbekoorn, I. Verlare, A.
C. Wiskerke, J. G. Beeke, C. P.
Breeweg, M. P. Eckhardt, C.
Hoogstrate, M. J. de Koeyer, L.
Verbrugge, M. L. Vermast, A. C.
Bosman, «L. Blok, M. N. Dekker,
A. Pluijmers, A. C. de Klerk, W.
Koopman, J. A. Kopmels, W. Kor
stanje, P. Kramer, A. C. W. Lam-
mers, A. v. Sabben, J. L. Tolhoek,
C. J. Traas, P. J. Verheijke, J. J.
Boone, C. v. d. Dorpel, C. de
Dreu, G. F. Flipse, M. Goetheer,
H. v. d. Klippe, K. Kole, W. L.
Kramer, C. Matthijsse, E. v. Neu-
ren, W. A. Reijnierse, T. T. San-
dee, B. M. Schipper, C. Strijd, L.
M. M. Tissink, P. M. Versé, W.
T. Vlag en M. F. Wisse. Afgewe
zen: 4.
Van de le naar de 2e klasse
van de opleiding tot Hulp in de
huishouding werdeh bevorderd:
E/ M. Braam, J. D. de Beste, K.
Eversdijk, A. M. Israel, A. L. C.
v. d. Vreede.
Het getuigschrift voor hulp in
de huishouding ontvingen: J. Al-
lewijn, J. Clement, L. Harinck, J.
v. He.kke, P. C. v. Liere, C.. de
Meester, H. Slabbekoorn, G.
Snoep, T. Verhulst en L. Zan-
dijk. Afgewezen: 1.
Bevorderd van de le naar de
2e klasse van de opleiding tot
naaister: J. Beenhakker, D. de
Bourgraaf, J. Boone, B. Boone, N.
Braamse, N. Coppoolse, C. Dek
ker, M. Kole, N. Maartense, C.
Meijer, K. Minnaar, J. v. Over
loop, J. v. d. Plasse, S. de Puit,
J. v. Riet, J. de Roo, M. Schouwe-
naar, S. Steenhard, B. Snoek, M.
Sonke, N. Steketee, M. Vleugel,
C. ^VGStVGGF.
Het getuigschrift voor naaister
ontvingen: M. Baijens, A. de boe»
C. Èruggeman, C. Daane, J. Da
gevos D. Dekker, M. Francke, J.
V Hekke, J. v. d. Kreelce, J.
Lankester, M. Overgaauw, M.
Smits, S. Verboom, L. Voois, J.
Voois en C. V. d. Weele.
Te Den Haag slaagde voor
de acte Handenarbeid R de heer
A. v. Beek, onderwijzer aan -de
school voor Chr. B.L.O. te Midi
delburg.
