Generaal Winkelman
Uit de Schatkamer
onzer Letteren. XXIX
70 jaar
Herinneringen aan Mei 1940.
Engelsche kinderen komen
naar Zeeland....
TRIBUNAAL TE GOES.
&s&r®E -si zs&sf&S
aj&gswiMu» i* c*
ONDERWIJSVERNIEUWING
IN ZEELAND.™
WWV w*
Swisraal Winkelman do oud-
opperbevslhebkor van leger cn
vloot, viert vandaag, 17 Augus
tus, rijn 70ston verjaardag.
In verband daarmede had een
verslaggever van de N. Leidsche
Crt. een onderhoud met den ju
bilaris waaraan wij het volgende
ontleenen
Tusschen de dennen, ver van
de stad, maar dan toch nog onder
den rook van het vliegkamp Soes-
terberg en het geniekamp, zijn o-
verbuur aan den Amersfoortschen
straatweg, staat de woning van
den oud-opperbevelhebber der Ne-
derlandsche weermacht, generaal
H. G. Winkelman, wiens naam
zoo nauw verbonden is met een der
belangrijkste momenten in onze
vaderlandsche geschiedenis.
Achter den eenvoudigen en rusti-
gen verteller, wien de 70 jaren
nog niet zijn aan te zien, speuren
wij de gebiedende kracht van
van Kerk en Vrede, de gebroken
geweertjes en de dappere onge
hoorzaamheid hebben kwaad ge
daan. Bij de manoeuvres in den
Achterhoek vonden wij op tal van
boomen biljetten geplakt met anti-
militaristischen inhoud. En de
achterstand in onze bewapening
dateerde al van 19181 Dus was het
te laat, toen men in Sept. 1939
inzag, dat er een en ander ont
brak.
„En buitenlandsche hulp?"
„Engeland had niet en Frank
rijk gaf niet. En dank zij het be
ginsel der strikte neutraliteit, had
men ook preventief niets kunnen jegend?"
telefoneerd met den koning van
Engeland zelf, maar zooals be
kend Engeland zelf was niet
klaar".
„Is het te mooi gezien, generaal,
als men zegt dat onze weermacht
ondanks het snelle verloop, toch
heeft bereikt dat Hitier Enge-
laad niet kon binnenrukken?"
„Neen, zóó was het niet, Maar
wél hebben onze troepen door hun
kranig verzet den indringer vier
dagen opgehouden, hem belet de
Noordzeekust In één sprong te be-
reiken wat tenslotte voor de
toekomst van ons land allesbeslis-
send is geweest de poging tot
gevangenneming van de Koningin
en de Regeering totaal doen mis
lukken. In een afgeschoten vlieg
tuig hebben wij de plannen hier
voor tot in finesses gevonden. En
het zou al op 10 Juni voltrokken
zijn."
„U hebt de overgave geteekend
in een school te Rijsoord. Heeft
men u daarbij naar den eisch be-
doen'
.Zeker, dat is correct toegegaan.
„Maar de z.g. afspraak met1 Alleen hinderlijk was het karak-
Engeland, Frankrijk en België?
„U weet, dat in Maart 1940 een
nota tot hen gericht is, die echter
gezegeld bij onze gezanten lag en
pas opengemaakt mocht worden na
een sein uit Den Haag. Dat sein
den gezagdrager. Nauwelijks driekon en mocht eerder gegeven
maanden met het opperbevel van worden dan op 10 Mei 1940, 0ok
leger en vloot belast, moest hijjj Mi de Koningin heeft nog ge-
den misdadigen inval van ecu
overmachtig Rijk opvangen met
een zeer ontoerelkenden weer
stand. En dan zitten we al spoe
dig midden in dien onvergetelijken
en onvergeeflijken inbrekersnacht
van 9 op 10 Mei 1940:
„U wist natuurlijk iets meer
dan wij?"
„Niet veel meer! Herhaaldelijk
had Hitier verzekerd: Holland
heeft niets te vreezen. Maar de
code-telegrammen van onzen in
lichtingendienst via (Jen militairen
attaché te Berlijn spraken andere
taal «n op 9 Mei kreeg ik de laat
ste waarschuwing: „bij gunstig
weer zal 10 Mei de dag zijn".
„Dit beteekende voor U
„Dat ik nog maar één sein te
geven had, want alles was gereed
en berekend op een snellen en fei
len aanval. Maar niet op een sme-
rigen overval, die 3 uren vóór het
uitimatum al begonnen was. Des
nachts om 3 uur vielen er al bom
men op de Haagsche cavalerie-
kazerne en op het vliegveld-Waal
haven, zonder eenige waarschu
wing. Ik had 9 Mei alle stellin
gen in het land gewaarschuwd en
reeds vernielingen ten Oosten van
de Maas doen uitvoeren; alle ex
plosieven lagen gereed, zoodat
prompt vóórdat de vijand die be
reikt had, de groote bruggen de
lucht ingingen".
„Waaraan schrijft u in hoofd
zaak den afloop toe was het
niet a prioro een verloren zaak?"
„Zoo mochten wij het niet zien,
al was militair gezien, de over
macht duidelijk en het gehalte van
het personeel onze jongens heb
ben prachtig werk gedaan (en óók
niet tevergeefs, wat ik u aantoo-
nen zal) en niet de deskundigheid
der officieren was in twijfel, maar
het verschrikkelijk gebrek aan ma
teriaal is de oorzaak geweest. Ik
zal u een paar cijfers laten hoo-
ren" en mijn gastheer las met
kennelijke ontstemming, dat ons
leger zóó moest opereeren, als
volgt:
Per divisie hadden wij 264
tnltrailleurs, maar de mof
fen 432! Mortieren: wij 18,
zij 135. Pantserkanonnen 12
tegen 30. Onze lichte divisies
ter van publieke vermakelijkheid,
dat de Duitschers eraan geven
wilden. Toen ik uit mijn auto ge
stapt was, ging ik langs een haag
van film-operateurs naar den in
gang der school, en zelfs toen we
binnen bezig waren, werd er van
boven door de ruiten nog ge
filmd."
en Nederlandsehe kindaren
gaan naar Engeland.
Moei werk van de Werld
Friendship Association.
Mevrouw, wat wilt u graag
hebben?
Een meisje, als 't kan.
Welke leeftijd?
Nou, niet zoo erg klein.
Zoo ongeveer 17 jaar?
Ja, dat is goed.
Tot welke kerk behoort u?
Ned. Hervormd.
Prachtig. En uw naam,
mevrouw?
U heeft het al begrepen lezer.
Een moment-opname gedurende
de aanmelding van de kinderuit
wisseling van de World Friend
ship Association, 't Is Donderdag
middag. In de koffiekamer van
hotel „Centraal" te Goes zitten
een drietal dames, ijverig notee-
rend en informeerend naar de
eventueele wenschen van de Ne
derlandsehe pleegouders. Het
gangetje staat reeds vol met men-
schen, die straks graag één of
zelfs meer van de 100 Engelsche
kinderen, die strak onze provin
cie van 29 Aug. tot 14 Sept. zul
len bezoeken, gastvrijheid zullen
verleenen. De heer J. C. H. Holl-
mann, die hier de organisatie op
zich heeft genomen, is tevreden
over de gang van zaken. Zoo tus
schen de bedrijven door maken we
even een praatje met hem. Hij
vertelt ons iets over het mooie
werk van deze kinderuitwisseling
In andere deelen van het land
marcheert de zaak al eenigen tijd.
De 5e Juli had de eerste uitwis
seling reeds plaats. Zeeland was
aanvankelijk niet in de plannen
opgenomen als getroffen gebied.
Doch het is de heer Hollmann
gelukt onze provincie alsnog te
telden 12 pantserwagens, de doen inschakelen. Op 29 Augustus
hunne 500. Onze luchtmacht
voor alle doelen was 128
vliegtuigen (en nog niet
eens alle moderne stukken)
en de Duitsche luchtlan
dingsdivisie kwam met 1038
opzetten 1"
„De oorzaak daarvan zoekt u
natuurlijk in de Nederlandsehe le-
gerpolitiek?"
„Niet alleen. Ook bewegingen
Hoogere uitkeering
ouden van dagen.
Naar gemeld wordt is binnen
eenige dagen de publicatie te ver
wachten van een wetsontwerp tot
voorziening in den ernstigen fi-
nancieelen nood van hen, die ren
tetrekkers zijn krachtens de inva
liditeitswet en Ouderdomswet.
De renten, die ingevolge de vi-
geerende Invaliditeitswet kunnen
worden verkregen, zijn sedert 1
Juli '41 bij verordening in 't alge
meen 50 procent verhoogd. De
hoogste ouderdoms. en invalidi-
teitsrente, die kan worden ver
kregen, bedraagt thans f 6 plus
50 procent is f 9 per week.
De werknemers en werkgevers
organisaties hebben aan den minis
ter van Sociale Zaken voorgesteld
alle Ouderdoms- en Invaliditeits-
renten te brengen op het hoogste
bedrag, dat thans kan worden ver
kregen nl. f 9. Voor de weduwen-
en weezenrente werd voorgesteld
f 6 per week.
Het is nog niet bekend welke
bedragen de minister in de komen
de noodregeling heeft vastgesteld.
komt nu een eerste transport kin'
deren uit Engeland met de Bata-
vierlijn via Rotterdam naar Goes
om een tweetal weken hier te gast
te zijn.
Intusschcn hebben de dames het
druk met het invullen van de
„particulars of hosts and hostes
ses" (bijzonderheden omtrent
gastheeren en gastvrouwen).
Hoe gaat het met de bon
nen juffrouw?
Die krijgt u van den distri-
butiedienst, meneer.
Waar kunnen we de kin
deren afhalen?
Op het stadhuis. U krijgt
daarvan nog nader bericht.
Zoo gaat het door. Zelfs van
N.-Beveland komen aanvragen.
Intusschen merken we aan de an
dere zijde van de tafel den burge
meester van Goes op, Mr W. C.
ten Kate, den heer J. I. v. Bal-
legoyen de Jong, den heer E. v.
Dijk, hoofd van den Prov. We-
is, dat in totaal 8000 Nederland
sehe kinderen van 14—17 jaar
naar Engeland gaan, terwijl een
5000 Britsche jongelui een bezoek
aan ons land brengen.
Wat Zeeland betreft zullen er
van de Zierikzeesche H.B.S. 20
leerlingen hun vacantie aan de
andere zijde van de Noordzee
doorbrengen, van Vlissingen gaan
er ruim 30 op 4 Sept. a.s. Jongens
en meisjes van het Middelburg -
sche gymnasium zijn reeds op 6
Aug. naar Edinburgh vertrokken,
terwijl er van de H.B.S. te Mid
delburg ook 55 leerlingen aan de
uitwisseling zullen deelnemen.
Ook Oostburg telt een 50-tal
deelnemers. Als leiders gaan
meestal leeraren van de scholen
mee. De totale reiskosten bedragen
f 65 van Rotterdam tot de plaats
van bestemming, waarbij de kos
ten der te maken uitstapjes zijn
inbegrepen. De kinderen kunnen
daarboven nog f 10,70 storten,
waarvoor ze dan 1,aan zak
geld ontvangen.
Een interview met een
17-jarige.
Nadat we zoo het een en ander
omtrent dit mooie werk te weten
waren gekomen, ging het naar de
woning van den heer Hollmann.
Diens 17-jarige .dochter is n.l.
juist deze week van een 14-
daagsch verblijf in Engeland door
bemiddeling van de Friendship
Association teruggekeerd en we
wilden ons natuurlijk de kans niet
laten ontgaan om iemand, die ons
iets uit eigen ervaring omtrent
deze uitwisseling kan vertellen, te
interviewen.
We troffen het, want Annie
was thuis. Al spoedig was ze al
op enthousiaste wijze aan 't ver
tellen over het 14-daagsch ver
blijf bij onze Engelsche vrienden.
Het was reusachtig geweest. Ze
was met een groep van enkele
Zeeuwsche jongens cn meisjes en
voorts jongelui uit Brabant ge
weest. Op de heenreis hadden ze
nogal eens wat aan de zee moe
ten offeren, vertelde ze. Maar
eenmaal in Engeland was dat leed
gauw vergeten. De pleegouders
waren erg geschikte menschen en
toen de logeertijd om was, waren
er aan beide zijden tranen weg
gepinkt. Maar eer dit afscheid
kwam, had ze heel wat beleefd.
De eerste drie dagen waren de
kinderen thuis gebleven om rustig
met hun pleegouders kennis te
kunnen maken en wat aan de En
gelsche taal gewoon te worden.
Want Engelsch spreken in Enge
land is nog iets anders dan op de
U.L.O. in Nederland. Maar 't
ging best, vond Annie.
Na deze eerste dagen hadden ze
HET PROCES
TE NEURENBERG.
De president van het interna
tionaal tribunaal voor oorlogs
misdrijven heeft Göring on de 20
andere beschuldigde Nazileiders
er nog eens op gewezen, dat het
Hof zich strikt zou houden aan
den rogel, dat de beklaagden voor
hun laatste verklaringen slechts
enkele minuten ter beschikking
krijgen.
deropbouw en den heer v. Faassen wat trjps ger3aakt. Ze hadden
hoofd der Openb. L.L.O.-school een bezoek gebracht aan Windsor
te Goes. De heeren zijn reeds druk QLSt|C) aan Kent College, aan de
aan t beraadslagen over het op te Westminster Abbey en de Tower
stellen programma. Want natuur- en zd£s aan Dowingstreet 10. De
ijk worden allerlei trips voor de minister3
waren echter afwezig,
kinderen georganiseerd, zoo mo- q-oen men na terugkeer aan
gelijk ook enkele tezamen met Annie,s jongere zusje) die ook de
leerlingen van ue scholen hier. Er rejg meegemaakt vroeg, of ze
komen een achttal Engelsche lei- Churchill niet de hand had ge-
ders en leidsters mee, terwijl druk^ antwoordde het kleine
voorts gebruik gemaakt wordt van
Nederlandsehe begeleiders, die na
tuurlijk de Engelsche taal machtig
moeten zijn. Ook hiervoor geven
zich reeds verscheidenen op.
Als het een oogenblik wat rus
tiger wordt, kunnen we even een
praatje maken met mej. v. d.
Stok, hoofdleidster uit Amster
dam. Deze vertelt ons, dat de uit
wisseling in de andere provincies
reeds een groot succes is gewor
den. In Amsterdam b.v. vertoeven
momenteel reeds 1250 Engelsche
kinderen. Ook in Groningen en
Friesland, in Arnhem, Zutfen,
Zaandam, Den Helder, en vele
andere plaatsen zijn reeds trans
porten aangekomen. De bedoeling
Dochter van Nazi-burge
meester staat terecht.
In de Donderdag gehouden
zitting stond allereerst terecht
Eulalie Q, Lenshoek
te Goes, dochter van dé» vroe-
geren nazi-bur«er*eester, wie
ratorenfabriek te Keulen. Bij de
behandeling bleek, dat P.destijds
9 maanden geïnterneerd is ge
weest.
D. heer Buys wees er op, dat
bssch. toch 'ieicer veel geld heeft
verdiend met zijn werken in
feu ÏWê werd gelegd dat Aland, *aar hij vrijwillig is
lid is geweest van dc N.S.B., en heengegaan-
voordien reeds geruimen tijd bij Adriaanse, zeide, dat
den Nat, Jeugdstorm was aan
gesloten, voor welke organisa
tie zij als schaarleidster optrad,
terwijl zij hulp heeft verleend
aan den vijand door huishoude
lijke bezigheden voor de Land-
wacht te verrichten.
Besch. bekende op 18-j. leef
tijd lid te zijn geworden van de
N.S.B., wat voor haar vanzelf
sprekend was, omdat zij niets
anders had gehoord om zich
heen. Zij begreep toen niet ver
keerd te doen. Nu zag zij wel
in, dat het fout- was.
Mr J. F. v. Deinse wees er
op, dat zijn cliënte van haar
ouders niets anders hoorde, dan
dat het nat.-socialisme de goede
richting was. Zij werd dan ook
geen lid der N.S.B. om poli
tieke redenen, want zij kon zich
daarover nog geen eigen mee
ning gevormd hebben. Op haar
12de jaar lieten haar ouders
haar reeds lid van den Jeugd
storm worden. Zij was steeds
cn is nog een lief, vriendelijk
en bescheiden meisje. Dit ge
tuigde ook de dienstbode der
familie. Het is op zichzelf juist,
aldus pleiter, dat kinderen zich
niet tegen hun vader en moeder
verzetten. Thans wil besch.
gaan studeeren in de heilgym
nastiek. Hij vraagt daarom in
vrijheidstelling. Nr. raadka
mer te zijn f; voldoet
het tribunaal aan dit verzoek,
waar besch, ook reeds 16 m.
geïnterneerd is geweest.
Haar kostgangers waren
fatsoenlijke menschen.
Margrieta van de
V i s s e, vrouw van M. Zoute-
welle te Goes, werd symp. lid
van de N.S.B., kocht „Vova",
ging vriendschappelijk met le
den van de Wehrmacht om en
gaf aan dezen gelegenheid met
„Moffenmeiden" te verblijven,
althans volgens de dagvaarding.
Besch. ikon niet toegeven te
Goes een slechten naam te heb-
de moeilijkheden, waarin P, was
geraakt voor hem aanleiding wa
ren om voor de Duitschers te gaan
werken. Spr. is het over de wijze
van bezoldiging door de fa. de
Dreu, waar besch. heeft gewerkt,
niet met den heer Buijs eens, die
meende, dat deze wel hoog zal
zijn geweest. In Duitschland heeft
P. verschillende menschen gehol
pen en gesaboteerd bij herstel van
werktuigen. Spr. wilde niet op
vrijspraak aandringen, maar
meende, dat de 9 maanden inter-
neering voldoende zijn geweest.
Leverancier van fruit
en groenten.
Des middags verscheen de koop
man in fruit en groente W i 1 -
lemdeWitteuit Goes, die in
gesprekken zich als pro-Duitsch
zou hebben uitgelaten, op de vei
ling met „Vova" zou hebben ge
colporteerd, verkocht zou hebben
aan de beheerders van Joodsche
gen ter beschikking te stellen.
Besch. kwam tegen verschillen
de beschuldigingen in verweer.
Ten eerste zei hij, wel voor den
oorlog N.S.B.-er te zijn geweest,
maar toen reeds bedankt te heb
ben. Sindsdien heeft hij nooit
meer met „Vova" gecolporteerd.
Hij heeft zélft gevangen gezeten,
omdat -hij niet aan. dé Duitschers
wilde verkaejjen.
Aan de bedoelde beheerders
moest hij op last leveren, maar
aan de Wehrmacht deed hij dit
nooit. Wat daarvoor bestemd was
ging naar Middelburg, Vlissingen
en Den Haag. Hij heeft zeker
wel eens gezegd, dat Duitschland
zou winnen en dat dit goed zou
zijn, maar later begrepen, dat dit
niet zoo was. Reinsbergen was
volgens hem geen Duitscher.
Mr P. C. Adriaanse merkte op,
dat velen wel eens gedacht en ge
zegd hebben, dat Duitschland zou
winnen. Besch. is nooit weer N.
S.B.-er geworden
Tot slot nog een twee
tal dames.
Maatje A. Groenen-
b e r g, geb. Lorier, te Goes, was
lid der NSB en der NSVO, had
een portret van Hitler in haar
kamer, hing de N.S.B.-vlag uit
en had omgang met leden van de
Wehrmacht. Besch. zei, dat haar
man ook lid der N.S.B. was. Ze
begrijpt eigenlijk niet waarom zij
zaken en medewerking zou hebben I een cn ander gedaan heeft,
verleend om de auto van de Vei- Zij had geen advocaat, maar
ling aan den Duitscher Reinsbcr- vooral om haar 7 kinderen meende
HET CHRISTELIJK ELEMENT
IN ONZE LETTERKUNDE. 9.
I king geboren werd, heeft ons
laten zien, hoe dergelijke licde-
ren ontstonden. Heel vaak kre-
irkelifk Hprl aJ r*lvini.ten «crl z'}> reeds dadelijkbij het
DE POËZIE DER
CALVINISTEN. 3.
Üed der C±fVe" uitbreken der vijandelijkheden
in de 16e eeuw onze aandacht, J
«óed voorbeekl hiervan
uitingen dezer gemeenschapJ in'^^^Lkt o^'dfov^
van den eTgen UJ dS Heiligere. Als ,n-
De meeste dezer liederenleid!nS begint de dichter met
iJe meeste dezer liederen schriftuurlijke aanhef, waar-
kunnen wij vinden in het Geu- 1™,. ri;
zenliedboek, dat, naar de u;t. na. hij tot de zakelijke beschnj-
gever hiervan, Dr E. T. Kuiper 1 J"'"? XaS den slag overSaat. Hij
crucs een siecmcn naam te neD- t 0 u Erootste dee beslmt dan weer met een ??d?"
ben gehad. De kostgangers, die ve?h'a!ende gedi(£ten bevat,diens.t,ge conclusle van CIïkele
zij had waren fatsoenhjke men-(meerendeels vertellend de fei- 1 coupletten.
ding: „Nee, want ik had geen
sigaar bij me".
Overal hadden ze overigens
warme sympathie voor Nederland
ontmoet. Hoewel de rantsoenen in
Engeland voor verscheidene arti
kelen nog zeer laag zijn, kregen
zij in vele winkels iets extra, als
men hoorde, dat zij „Dutchies"
waren. Men deed werkelijk alles
om den kinderen een prettige va
cantie in Engeland te bezorgen
na de narigheid van 5 jaar oorlog
in eigen land.
Natuurlijk zou Annie geen echte
vrouw geweest zijn, als ze ook
niet op de kleeding der Engelsche
dames gelet had. Nu, die vond ze
in 't algemeen vreeselijk ouder-
schen. Nooit heeft een meisje
in haar huis geslapen of kamers
gebruikt. Zij schonk geen ster
ken drank aan de bezoekers,
maar deze brachten die mee.
Zij moest van het café leven.
Haar man was lid van de N. S.
B. geworden in het belang van
hun zoon. Zij begrijpt niet
waarom zij te Scheveningen in
een cel werd gezet.
Mr P. C. Adriaanse had ook
reeds tijdens het verhoor er
op gewezen, dat besch. na eerst
te Middelburg op de Heeren
gracht geïnterneerd te zijn ge
weest, in April naar Schevenin
gen werd overgebracht. Zulks
tot verbazing van den comman
dant van het kamp te Middel
burg, die zeer tevreden over
haar was. Te Scheveningen be
greep men ook niet waarom
men haar daarheen£bracht. Hij
wijst op het ergerlijke van deze
behandeling, temeer waar er
verder geen symp. leden in
Scheveningen waren. Met dit al
heeft de vrouw 4 maanden cel
straf achter zich en pleiter
meent, dat er nu toch wel alle
reden is deze besch. haar vrij
heid terug te geven.
Tijdens het verblijf van het
tribunaal in raadkamer raakte
de vrouw zoo overstuur, dat zij
uit de zaal moest worden ge
dragen. Het tribunaal heeft
haar daarop in vrijheid gesteld
op de gronden door den ver
dediger naar voren gebracht,
doch onder de mededeeling, dat
men niet aanneemt, dat verd.
onschuldig is. Latere uitspraak
volgt.
Vrijwillig naar
Duitschland.
De laatste zaak in de mor
genzitting was die tegen den
magazijnbediende in een auto
mobielbedrijf Willem
Pannekoek uit Goes.
Deze man had volgens de dag
vaarding gewerkt als chauffeur
bij het Reichsverkehrministerium
te Berlin; als loonboekhouder te
Remscheid en Dusseldorfbij de
Duitsche firma Ways en Freitag
te Haamstede en op een gasgene-
wetsch. Wat een geruststelling
voor vele jongedames kan wezen,
die bang zijn, dat ze niet volgens
de laatste mode gekleed gaan. Ko
misch vond Annie ook, dat de
Engelsche scholieren op straat b.v.
„Hallo, -Dick" naar een leeraar
riepen, alsof het de gewoonste
zaak van de wereld was. „Zou je
hier niet moeten probeeren", zei
ze, „want dan kon je wel voor
heel je verdere schoolleven op on
voldoendes van den betref f enden
leeraar rekenen"
Nadat we onder het genot van
een goede Engelsche sigaret zoo
nog een tijdlang naar de enthou
siaste verhalen van onze jonge
zegsvrouw geluisterd hadden, was
de tijd van afscheid nemen ge
komen. We hadden een indruk ge
kregen van het mooie werk, dat
de World Friendship Association
verricht en we konden het op den
terugweg naar de redactie alleen
maar betreuren, ook niet meer tot
de jeugd van 1417 jaar te be-
hopren.
naast staan de spotliederen te
gen de Roomsch-Katholieke
kerk, voorts godsdienstige lie
deren, die óf geloofsvrijheid óf
bekeering tot 'het ware her
vormde geloof prediken, som-s
zelfs verdraagzaamheid en
zachtmoedigheid, maar ook
verzet tegen geloofsvervolging
en inquisitie. Ook treffen we er
gedichten in aan, die gemaakt
zijn met- 'n politieke bedoeling:
aansporing tot verzet, eisch
van politieke vrijheid, handha
ving der privilegiën, verzet te
gen de tiende penning.
De grootste plaats in dezen
bundel -nemen de verhalende
liederen in, die hierboven aller
eerst genoemd werden. Zij vor
men 'het meest klenmsrkende
Met de godsdienstige omra
ming wilde men aan het ver
haalde nieuws een gewijden
achtergrond geven. En toen het
vrije geestelijke lied bij de
Calvinisten van zijn- godsdien
stige functies werd ontheven en
bui'ten de kerk werd gebannen,
waaronder ook het gebruik er
van in het huiselijk leven te
lijden had, vonden de dichters
op dit buitenkerkelijk terrein
een nieuwe taak, waartegen
geen dogmatische bezwaren
konden worden opgeworpen.
Op deze wijze bleef er iets van
den vorm en de toon der vroe
gere schriftuurlijke liedekens
in de poëzie der Calvinisten be
waard.
Zeer veelvuldig is in deze poë
zie niet alleen in ons land
sohe gemeenschap afkomstig.
Het moderne geuzenlied, dat
in de achter ons liggende jaren
van verzet tegen de onderdruk-
vinisten het zoeken naar een
parallel met het uitverkoren Is
raël onder het Oude Verbond.
Een onbekende dichter zingt
na het ontzet van Leiden
het tribunaal besch. niet langer ih
het kamp te moeten houden en
liet haar huiswaarts gaan.
De laatste zaak was die tegen
Cornelia D. Schipper,
geb. Luyendijk, uit Kloetinge, die
lid is geweest van de N.S.B., ver-
gaderil-gv-»! bezocht collecteerde
voor W.-i.Kf. tu Duitschers in
'iaat woning ontving 1
Ook deze beseh. had geen ver
dediger. N» ondervraging werd de
uitspraak evenals in de andere za
ken bepaald op 29 Aug. a.s.
In ons verslag van de tribunaal
zitting van- 1 Aug. staat vermeld,
dat Mr Dirven zei, dat de besch.
Kooman zwarten handel dreef met
van Son.
Op verzoek deelen wij echter
mee, dat Mr Dirven het volgende
heeft gezegd
„Besch. heeft sind9 1917 ruzie
met v. Son over verdiensten uit
den zwarten handel tijdens den
vorigen wereldoorlog",
Verheugt u nu, van vreugd
[ontspringt opspringt),
Een dankbaar lied van herten
[zingt,
Gij die Waarheid aanhangetl
Want bij ons wordt nu rechte-
[voort voortdurend)
Een s-tem der blijschappen
[gehoord,
Daar lang naar is verlanget 1
De rechterhand des IJecren
[sterk
Die heeft vertoond haar won
derwerk:
Gelijk bij ouden tijden,
Als Hij Zijn volk in haarder
hun) nood
Vrijdde verloste) van hon-
[ger, zweerd en dood.
En na druk gaf verblijden 1
God werkt in de wereldge
schiedenis en Zijn hand is ge
nadig voor die Hem vreezen.
Mauri'ts heeft in 1597 een lange
reeks van overwinningen ge
boekt Hierom zingt de dichter
Gods goedheid groot,
Die door 't bloed van Nas-
[souwen
Wij nu aanschouwen,
Wilt melden openbaar 1
's Lands vijand snood,
Die 't Neerland tracht benauwen,
Doet God verflauwen moed
[en kracht verliezen)
Tot onzen troost hulp)
[voorwaar 1
't Opzet zeer zwaar
En des Tyrans gedacht
voornemen)
De Heer niet lijden dulden)
[wil:
Maar Zelve voor ons strijden
[wil
End ons bevrijden wil
Door een, dien men klein acht!
gering schat).
Telkens Weer zoeken de Cal
vinisten in de geschiedenis der
Joden naar paralellen mét eigen
ervaringen en bewijsplaatsen
voor eigen verwachtingen.
Hierdoor gaat de felle taal va*
het Oude Testament vaakover-
lieerschen boven die van het;
Nieuwe. Dit zal in de zeven
tiende eeuw leiden tot de
prachtige, majestueuze spot- en
haatverzen van Revius, die de
litteraire voortzetting vormen
van de geuzenpoëzie.
In een volgend artikel hopen
wij enkele liederen van Revel
en Fruytiers, die een belangrijk
aandeel hebben gehad in den
schat uit het Geuzenliedboek,
nader te beschouwen. H. S.
Onderwijs ten piattelande moet
op het land gericht blijven.
Chr. U.L.Q.-school te Krabben-
dijke wordt proefschool met
medewerking v/h Departement.
Een Zeeuwsche schoolmeester schreef
in den bloeitijd
van ons gewest en we zeggen het na, nu Zeeland e#
weer bovenop moet: „We moeten het kind niets onthou
den, wat tot zijn welzijn en tot welvaart van ons gemeene-
best noodig is."
Aldus begint een brochure, die dezer dagen in de ge
meenten op Oost-Zuid-Beveland overal is verspreid en
waarin een plan wordt ontvouwd, dat door den heer P.
Kuijt, hoofd der Chr. U.L.O.-school te Krabbendijke, is
ontworpen en dat ten doei heeft de drang naar onderwijs
vernieuwing, ook op 't platteland, in daden om te zetten,
tot heil van de plattelandsjeugd en tevens tot verbetering
van land- en tuinbouw in ons gewest.
In besprekingen met ouders en
andere belangstellenden heeft de
heer Kuijt in de afgeloopen week
te Kruiningen, Ierseke, Rilland en
Krabbendijke zijn bedoelingen na
der uiteengezet. Een dezer be
sprekingen hebben wij bijgewoond,
zoodat wij onze lezers een en
ander over dit „Onderwijsplan
Krabbendijke voor O.-Z.-Beve
land", zooals de ontwerper het
heeft genoemd, kunnen meedeelen.
Roep om vernieuwing.
Er wordt in den tijd na den
oorlog veel gesproken over onder
wijsvernieuwing, aldus de heer
Kuijt. Algemeen is men van opi
nie, dat ons onderwijs, zooals we
dat tot nu toe kennen, te intellectu
alistisch is. De regeering heeft in
verhand hiermee destijds een ver-
nieuwingsraad voor het onderwijs
in het leven geroepen. Op een
groot congres o.l.v. den bekenden
onderwijzer van onze prinsesjes,
Kees Boeke, heeft deze raad zich
bezonnen over den toekomstigen
vorm van ons onderwijs. De heer
Kuijt was hierbij ook tegenwoor
dig. De eindconclusies werden in
een uitvoerig rapport aan de re
geering ter hand gesteld.
Ook het U.L.O. was op dit con
gres ter sprake gekomen. Echter
was het opvallend, hoezeer men
zich in alles oriënteerde op het
stadsonderwijs. Spr. was hier toen
tegen in oppositie gekomen en had
er op gewezen, dat het onderricht
ten piattelande ook aan het land
ten goede moet komen. Het is
funest, dat de jongelui van het
land naar de steden worden ge
zogen.
De heer Boeke had spr. toen
gevraagd in deze richting een plan
te ontwerpen. Hij heeft dit toen
gedaan; doch heeft gemeend dit
plan niet te moeten verbinden aan
het rapport van den vernieuwings-
raad, daar dit volgens spr. een
humanistischen geest ademt.
Herhalingsonderwijs
moet verdwijnen.
Wat wil nu de heer Kuijt? Al
lereerst moet het herhalingsonder
wijs van het 7e en 8e leerjaar ver
dwijnen. Tot ongeveer 12-, 13-
jarigen leeftijd nemen de jongens
en meisjes gemakkelijk de leerstof
in zich op en weten ze zich vaak
op verbazingwekkend gemakke
lijke wijze allerlei theorethische
kennis eigen te maken. Dan echter
komt de tijd, dat zij het geleerde
in practijk willen gaan brengen.
Er komt een drang om met het
geleerde iets te gaan doen. Geen
wonder, dat het herhalingsonder
wijs in de hoogste klassen der la
gere school hun geen bevrediging
schenkt. Ze worden daardoor
„schoolmoe". Hetgeen nog vaak
wordt versterkt door de ouders, die
de kinderen langzamerhand in 't be
drijf kunnen gebruiken, maar die
door de leerplichtwet gedwongen
worden hun kinderen- tot hun 14e
jaar de school te doen bezoeken.
De stad trekt.
In de stad is dit probleem niet
zoo dringend. Daar gaat een groot
deel der jongeren van de 6e klas
naar H.B.S.Gymnasium, U.L.O.,
Huishoudschool, enz. om in een
bepaalde richting verder te stu
deeren. Willen jonge menschen
van het platteland niet een paar
vrijwel nuttelooze jaren op de la
gere school doorbrengen, dan zijn
zij meestal gedwongen van een
U.L.O.-school in de naastbijzijnde
stad gebruik te maken. Niet al
leen geeft dit vele moeilijkheden
i.v.m. reizen, enz., maar hierdoor
worden ook de beste krachten aan
't land onttrokken. Immers de
leerling, die een U.L.O.-school in
de stad heeft bezocht, ziet ge
woonlijk met minachting op het
boerenbedrijf neer en zoekt een
baan op kantoor of elders in de
steden. De ouders werken dit
vaak nog in de hand door hun
kinderen voor te houden, dat het
boerenwerk het laatste is, wat zij
kunnen kiezen. Wel richt men
den laatsten tijd ook op het platte
land U.L.O.-scholen op ook
op Z.-Beveland zijn er groote
plannen maar de geest en
strekking van het onderricht ver
schilt daar in niets van de stad.