Uit de Schatkamer
onzer Letteren. XXII.
DUITSCHLAND,
De verdeeling der Duitsche
en Amerikaansche kolen. -
Toenemende productie.
De Tweede Kamer over
het consumentencrediet.
TRIBUNAAL TE GOES.
De varkens-kwestie.
Dam-Labyrinth.
mwrAmr^m
Er Is „tijd" voor
noodig om nu een
huis in te richten.
Fa H. BLOK ZONEN
Omtrent de Ncderlandsche ko-
leniiositie werden door dhr Ir,
Paulen, die ons land in het E.C.O.
(Eurpean Coal Committee) ver
tegenwoordigt de volgende ge
gevens verstrekt:
Het gestelde doel: het aantal
arbeiders in den loop van dit jaar
met 4000 uit te breiden, zal ver
moedelijk worden bereikt. Ver
wacht wordt, dat de wervingsactie
in geheel Nederland 1000 nieuwe
Nederland kan op het oogen- mijnwerkers naar de mijnen zal
blik beschikken over drie leve
ranciers van steenkool. Deze zijn
de Limburgsche mijnen, de Ruhr-
tnijnen in Duitschland en de
Amerikaansche mijnen. Tot dus
verre werd iedere maand gewikt
en gewogen hoeveel kolen van de
beschikbare hoeveelheid aan ieder
Europeesch land moest worden
toegewezen.
Onder de thans geldende rege
ling heeft Nederland een behoor
lijk aandeel ontvangen. Volgens
de gegevens van de E.C.O. was
aan Nederland van Juli 1945 tot In de zitting van Donderdag
April 1946 toebedeeld- een hoeveel- kwamen de volgende gevallen aan
brengen, terwijl er vóór Januari
3000 gedetineerden werk in de
mijnen zullen hebben gekregen.
Voor hen en voor de niet-bona-
fide Duitschers zijn bijzondere re
gelingen ontworpen, waardoor
hun belooning en de regeling der
sociale voorziening een stuk min
der gunstig is dan voor de andere
arbeiders.
De Tweede Kamer heeft
Donderdag in behandeling ge
nomen het wetsontwerp tot
het verleenen van consumen-
ten-credieten in dringende ge
vallen.
De gedachte werd geopperd
om in bepaalde gevallen een
bedrag a fonds perdu te ver
strekken. Daartegen maakte de
minister bezwaar. Een belang
rijk deel van de voorschotten
zal toch wel niet in de schat
kist terugvloeien.
De heer Andriessen kwam
met een amendement om voor
de grootere gezinnen grootere
bedragen beschikbaar te stel
len en de mogelijkheid te ope
nen ook na 31 Dec. 1946 nog
aanvragen in te dienen.
Aldus gewijzigd werd het wets
ontwerp z.h.s. aangenomen.
heid van 1.081.700 ton steenkool.
Wij kregen echter 1.146.000 ton
of 106 procent. België kreeg b.v.
95 procent (1.628.000 ton van de
toegezegde c.a. 1.710.000 ton).
de orde:
Armoede als drijfveer.
Matthijs Weststrate,
betonarbeider te Lewedorp, was
Dit zijn hoeveelheden die uit het Li 1941 uit financ. overwegingen
Ruhrgebied kwamen. Uit Amerika N.S.B.-er geworden. Hij had het
zou Nederland krijgen 1.162.500 toen zeer moeilijk met zijn groot
ton, maar door de stakingen wer- gezin, zei besch. Hij was met zijn
den slechts 904.000 ton geleverd, twee jongens naar Frankrijk gaan
In totaal kreeg Nederland van de werken voor de ehrmacht. Zijn
toegezegde kolen 91 procent en jongste kind was lid der N.J.8.
België 94 procent. geweest. In Aug. '44 was hij door
Over de maand Juli zal Neder- de Fransche ondergrondsehe ge
land uit het Ruhrgebied 160.000 arresteerd. Hij zag nu het ver
ton steenkool ontvangen. Volgens keerde van zyn handelwijze in.
de nieuwe formule, die in de toe- Mr. v. Hasselt meende, dat ar-
komst zal gelden, zal Nederland moede dit gezin voor de schoone
zeker niet slechter worden be- voorspiegelingen van de N.S.B.
diend dan in het verleden. j heeft doen bezwijken.
Ir. Paulen gaf nog enkele in-
Uressante productiecijfers voor ^en °nrTl! -J
het Ruhrgebied. In Februari pro- invrijheidstelling,
duceerden de mijnen daar al weer Marinus Ruijsaard, sla-
180.000 ton steenkool per dag. ger uit Goes, gaf toe symp. lid
Als gevolg van de vermindering van de N.S.B. te zijn geworden
der levensmiddelenrantsoenen en zijn radio te hebben mogen
daalde de productie tot 147.000 behouden. Dat hy door bemidde-
ton. Sedert de verbetering der ling van den Ortskommandant
rantsoenen tot 2800 caloriën per twee kalveren op 't abattoir had
dag steeg de productie weer tot laten vorderen, was niet geheel
177.500 ton in de afgeloopcn week. juist, zei beseh. De Ortsk. had
In September hopen de Engel- zich met een moeningsversehil
schcn in het Ruhrgebied, die zich ovor do vleeschverdooling niot wil-
daarvoor alle moeite geven, de Ion inlaten, doch besch. verwezen
productie op te kunnen voeren tot naar do Nod. politie. Dozo bleek
200.000 ton per dag. ochtor toch instructies via don
Tenslotte de productie van onze Ortsk. gekregen to hebben. Beid.
eigen Limburgsche mijnen, die zei, ingezien te hebbon, dat hot
tenslotte het leeuwenaandeel zul- fout van hem was goweost,
len moeten leveren van de kolen, N.S.B.-er te worden. Hy kon och-
die Nederland noodig heeft. In ter niet zeggen, waarom... Zyn
het begin van dit jaar meende Dr vermogen was in den oorlog mot
Groothoff, de beheerder der mij- f 30.000 vermeerderd. Hy had
nen, dat op 1 Januari a.s. de pro- ochtor nog geen dorde van zijn
ductie moest zijn opgevoerd tot inkomsten aan de Wohrmachts-
38.500 ton per 8-urigcn werkdag, loveringon te danken, zoi hij.
In de week van 17—23 Juni j.l. Nadat de vrouw gehoord was,
was deze 29.132 ton, Het is dus bracht Mr Kuipers als zijn moo-
de vraag, of het begroote cijfer ning naar voron, dat It. alleen
zal worden bereikt. uit ocou. oogpunt N.S.B.-lid is
Het Vrijdag j.l. behaalde dag- geworden. Voor levoring aan de
record van 30.000 ton is belang- Wohrmacht kunnen haast alle za-
rijk. In de productiecijfers is een henlieden worden opgepakt. Het
voortdurende stijging vast te stel- betoog van Mr Kuipers wekte
len. De totale indruk is, dat wij nogal wat reactie op de publ.
er nog niet zijn, maar dat het in tribune, waar vele vertogenwoor-
de goede richting gaat. digers van het slagersgilde aan-
wezig bleken te zijn I
Daar de verdediger onmiddel
lijke invrijh.stelling bepleitte ging
het tribunaal hierna in raadkamer.
Daarop werd dadelijk uitspraak
gedaan: onmiddellijke invrijh.stel
ling, verb, verkl. tot f 20.000
en van het radiotoestel; ontz.
rechten.
Ter afwisseling een
N.S.N.A.P.-er.
Cornelia N. B o 11 i n g, ho
tel-houder uit Kapelle-Biezelinge,
was lid geweest van de N.S.N.A.P.
en had voor deze partij propaganda
gevoerd. Dat hy zich in 't open
baar met een bruin uniform met
hakenkruisband had vertoond,
wees beseh. absoluut af. De get.
verklaringen zijn hier onjuist. Hij
was lid van de N.S.N.A.P. ge
worden, aldus bekl. omdat hy het
optreden van de N.8.B. tegenover
•t Ned. volk onjuist achtte. De
voorz. vond dit een wonderlijke
handelwyze, waar de groep van
Rappard nog verder ging in de
toenadering tot Duitschl. dan de
N.S.B. Besch. had later zyn fou
tieve instelling ingezien en ge
tracht door illegaal werk zijn fout
goed te maken.
Mr Kuipers wees er op, dat B.
reeds in 1942 na zyn werk in
Stuttgart geheel bekeerd is gc-
wordon van alles wat Duitsch
was. Van dien t(jd af is hij in
Nederland ondergedoken geweest.
Alweer een „boerenleider",
Jacob Wis kerke, tuinder
te Nieuwdorp, beweerde, dat de
passage „leiding heeft gegovon
bij de palenzottorü" in do dag
vaarding niet geheel juist was, H\j
gaf toe N.S.B.-er te zijn geweest
en boerenleldor on dat hy zijn
radio had mogen behouden. Wat
het aanvaarden van do functio
als boerenleider betreft, vertelde
besch, hetzelfde verhaaltje, dat
reeds velen van zijn collega's ver
kondigden, n.l. dat h(j dit enkel
dood om de menschen „Ausweiso"
te kunnen geven, als ze naar D.
moeston.
Nadat de get, do Winter en
DE AARDAPPELEN
KOMEN LOS.
De West-Friesche boeren heb
ben een telegram gezonden aan
den minister van Landbouw waar
in zij ten sterkste protesteeren
tegen de prijzen van de vroege
aardappelen, die nog niet den
kostprijs benaderen. Zij zullen
echter toch overgaan tot het rooi
van van deze aardappelen.
Naar wij vernemen heeft
een deputatie van verte
genwoordigers van Var
kensbonden e.d. uit Z.
Vlaanderen, Walcheren,
Zuid-Beveland en Schou-
wen-Duiveland Woensdag
een onderhoud gehad met
den Min. van Landbouw
om te protesteeren tegen
de aangekondigde maat
regelen i.v.m. het houden
van varkens door niet-
landbouwers of -land-
arbeiders.
De Min. heeft bij de ge
voerde besprekingen toe
gezegd, dat hij heden
avond telefonisch op het
overhandigde verzoek zou
antwoorden. Dit antwoord
zal waarschijnlijk a.s. Dins
dag in een vergadering te
Goes worden bekendge
maakt. Gedurende het
onderhoud zei de Min.
reeds toe, dat degenen, die
kunnen bewijzen, dat zij
zelf voor voedsel voor hun
varken kunnen zorgen,
hun dier mogen behouden.
Dit is in ieder geval al
een stap in de goede
richting.
DE VIERDAAGSCHE.
Majoor Breunese
trekt zich terug.
Majoor Breunesse heeft in
overleg met het bestuur van
den N. B. v. L. O. besloten af
te zien van het leiderschap van
de Vierdaagsche voor dit jaar
in verband met de order van
den minister van Oorlog, waar
bij werd bepaald, dat militairen
niet zouden mogen deelnemen
aan de Vierdaagsche wanneer
deze onder leiding stond van
majoor Breunese.
had eerst na do bovryding do
Duitsche- en N.S.B.-methodon in
hun waron vorm loeren kennen.
Hierna word do ochtg., die ad
judant van Jan Dekker is ge
weest, gehoord. Dit leverde echt-
ter woinig nieuwe gezichtspun
ten op.
Uitspraak in alle zaken op 11
Juli a.s.
Uitspraken van dezelfde zitting:
Johanna M. Mioras,
Goes: onderzoek wordt buiten de
zitting hervat.
Izaük P. Rossler, Goes
1 j. int.; ontz. rechten.
Janna Anth. de Rogt,
Borsselo: 2 m, int.; ontz. rechten,
Potrus Th. Verdurmen,
(Van 'n specialen correspondent) ZOOalS ik h©t Z3Q.
XV.
Een stille strijder.
Bethel had om een bijzondere
reden mijn aandacht. Hét is be
kend, dat de Nazi-theorie de dood
eischte van alles, wat lichamelijk
en geestelijk niet mee kon wer
ken aan den opbouw van een
Duitschland, dat zich boven an
dere volken vêrheffen wilde, uit
sluitend op grond van een superio.
riteitsopvatting over ras en cul
tuur.
Niet alleen „de sterke mensch",
maar zelfs „de sterke Duitsche
mensch" was het kort begrip van
de nationaal-socialistische geloofs
leer.
Dit meerderwaardigheidscom-
plex, in wezen een bepaalde vorm
van een minderwaardigheidscom
plex, uitte zich bij de j eugd soms
op weerzinwekkende wijze. Een
predikant vertelde mij, dat hij
eens in een volle tram zat, die
vlak voor het vertrek bestormd
werd door een troep Hitler-Ju-
gend. Hijgend stonden de snot
neuzen tusschen de banken en
hingen aan de lussen. Een van
hen merkte toen misprijzend op:
Wel ja, zoo is het net goed: wij,
de toekomst van het sterke
Duitschland kunnen staan en de
versleten grijskoppen kunnen zit
ten 1 In deze gedachtengang past
volkomen de opvatting, dat geeste
lijk afwijkende of lichamelijk on
geneeslijke menschen geen recht
van leven hebben.
Ik was van plan, te onderzoe
ken, hoe Bethel, de plaats, waar
juist met liefde gezorgd werd
voor geestelijk of lichamelijk on-
geneeslijken, de storm van 't Der
de Rijk had doorstaan.
Gedurende den oorlog was de
leiding in handen van Pastor
Friedrich von Bodelschwingh, die
zijn vader, na diens dood in 1910
was opgevolgd- Deze heeft steeds
de machthebbers van het Derde
Rijk in allen eenvoud en met
Godsvertrouwen weerstaan. Hij
stierf eenige maanden geleden,
den 4den Januari 1946.
Na zijn dood werd de leiding
van de inrichtingen opgedragen
aan zijn neef, die denzelfden
Huigo gunstige verklaringen voor Hansweort3 j. int.; verb, verkl.
bosch. haddon afgelogd en do I tot f 8000; ontz. rechten,
eehtgenoote was gohoord, voerde! Leuntjo J. W. We 11e-
ook hier Mr Kuipers do verdedi-j m an, Krabbendyke: 2% j. int.;
naam draagt en aan Pastor Ru-
dolf Hardt.
Met dezen laatsten Pastor heb
ik een kort gesprek gehad over
het werk van zijn voorganger.
In de Bote von Bethel schreef
hij, ter nagedachtenis van den ge
storven stillen strijder: „En wat
is hij voor onze kerk geweest van
1933 af, toen de druk van buiten
steeds sterker werd, in den tijd
van den kerkstrijd, in de worste
ling om het bestaan van de inwen
dige zending, in het bijzonder in
dezen tweeden wereldoorlog!
Het zou te ver voeren, hierop
uitvoerig in te gaan. Welk een
kracht heeft hij ontplooid toen het
leven van onze zieken in groote
mate werd bedreigd, toen hij als
een van de weinigen in ons Duit
sche Vaderland den strijd aanbond
tegen de machthebbers van het
Derde Rijk, een bange en heete
strijd om het heil van hun eigen
ziel en om den zegen voor het
gahsche volk; en hij wist te be
reiken, dat geen haar van al de
zieken in Bethel gekrenkt werd!"
Iets heeft Pastor Hardt mij van
dezen strijd, dien hij zelf niet
meegemaakt had, verteld. Eens is
een commissie in Bethel geweest,
die aan de hand van de aanwezige
gegevens uitmaakte, dat een
1500-tal patiënten voor den z.g.n.
Totentropf in aanmerking kwam.
Pastor von Bodelschwingh wend
de zich hierover rechtstreeks tot
Goering, die terugschreef, dat hij
ging.
Te laat
Pieternella J.
echtg. v. A. J. Klootó te Goes,
was in 1938 lid van de beweging
en van de N.S.V.O. geworden,
van welke laatste organisatio zy
penningmeestoresso was. Voorts
had zy vergaderingen, landdagen,
etc. bezocht en had meegewerkt
aan inzamelingen voor Frontzorg.
Bosch, gaf alles ten volle toe. Zy
ontz. rechten,
ontdekt. Het beheer in deze gevallen
Sinke,, wordt zoo spoedig mogelyk op
geheven.
Rectificatie.
In ons
staat bij
meld:
van Donderdag
uitspraken ver-
B. Tram per, 's-G raven polder.
Dit moet echter zijn B.
Tramper, Wolfaartsdijk.
De Prinsesjes bij het uitreiken van Kon. onderscheidingen.
tenslotte is er niets meer van ge
komen.
- Toen Pastor von Bodelschwingh
mets met de zaak te maken wilde 1 ziek werd, kreeg hij bezoek van
hebben en dat bovendien de ver- een Engelschen veldprediker,
strekte gegevens niet juist waren. Deze vroeg hem, waarom het
Veel is hierover gecorrespondeerd Duitsche volk niet veel eerder
en herhaalde malen bezocht de en veel radicaler met het regiem
Pastor de Nazi-leiders in Berlijn, gebroken had. Hierop volgde een
Steeds bond hij hun op het hart, merkwaardig gesprek. De Pastor
dat hun eigen ziel en zaligheid in deed een wedervraag. Wat denkt
het geding waren. Steeds weer u van de deportatie van de Duti-
wees hij hun op hun verantwoor-schers uit Polen en Tsjecho-
delijkheid tegenover God en op de Slowakije.
moord werd steeds uitgesteld en- Lagerhuis geprotesteerd, was het
antwoord. En heeft de Regeering
een bevredigende oplossing voor
gesteld? aldus de zieke. Neen,
vloek, die een dergelijke moord
over het geheele Duitsche volk
zou brengen.
Het schijnt, dat Hitier c.s. toch
De Engelschman vond deze in
strijd met alle menschelijke ge
voel en ook in strijd met de tus
schen Churchill, Roosevelt
voor de consequenties, zooals deze Stalin gemaakte afspraak. Wat
stille strijder hun die voorhield, hebt gij toen gedaan? vroeg de
zijn teruggedeinsd. De massa- Pastor. Toen hebben wij in het
luidde 't antwoord, zij heeft al
leen verklaard, dat er niets aan
was te doen, dat men zich er bij
moest neerleggen. Toen kwam de
scherpevr aag: Waarom hebben
U en Uw medestanders toen niet
met hun regeering gebroken? De
veldprediker antwoordde ver
baasd: Maar dat kon toch niet?!
Rustig zeide Pastor Bodel
schwingh daarop: Hoe leunt U
mij dan vragen, waarom het Duit
sche volk, dat op een andere ma
nier geregeerd werd dan Enge
land, niet met het Nazi-regime
heeft gebroken? Hiermee was het
gesprek afgeloopen.
M. K. POOL.
Provincienieuws
Apotheken.
Van 29 Juni t.m. 5 Juli zijn
voor avond- en nachtrecepten
geopend de volgende apothe
ken: te Vlissingen; fa. Ocken-
burg, St. Jacobstr.te Middel
burg fa. Van de Garde; te
GoesGoessche Apotheek
VEERE.
Herstel carillon.
Zooals reeds eerder gemeld,
is hier opgericht de Stichting
Veere.
Het eerste werk, dat zij ter
hand wil nemen is het herstel
van Veere's stadscarillon, dat
thans tot de weinige nog be
houden klokkespelen in ons
land behoort. De Stichting
meent zoo doelmatig mogelijk
te werk te gaan, door voor
ieder object een werkcommissie
samen te stellen; zij heeft
reeds thans hiertoe mede en
kele belangstellende ingezete
nen bereid gevonden. Voorzit
ter van de Stichting is jhr I.
de Beer Poortugaal, secretaris
de heer F. van der Wey,
Markt, Veere, penningmeester
dr R. Repko, Kapellestraat,
Veere. Postgiro no. 510400.
WESTKAPELLE.
Doodelijk ongeval.
Op den zeedijk alhier heeft
een ongeval plaats gehad met
doodelijken afloop. Donderdag
morgen is de dijkwerker A.
Verhulst uit Domburg, terwijl
hij op zijn werk bezig was,
door een achteruitrijdende
vrachtauto, die zware beton
blokken voor den zeedijk moest
aanbrengen, overreden en en
kele meters meegesleurd. Bij
onderzoek bleek, dat zijn borst
kas was ingedrukt. Ongeveer
10 min. na het ongeval is V.
overleden.
M.i.v. 1 Aug. 1946 is tot
gemeente-ontvanger alhier be
noemd dhr K. Flipse te West-
kapelle.
Onderwijs.
Aan de Gemeentelijke Uui-
versiteit te Amsterdam slaag
de deze week voor het artsen
examen dhr M. W. W. Krij
ger Bz. uit Tholen.
Rodactcur: H. M. Slabbekoorn,
Ooitilngel 60 a, Gooi.
Dc wereld kampioen speelde
een vierkamp tegen de bekende
Zeeuwsche spelers J. Blom, M.
F. de Jonge en J. Sinkc.
Het resultaat wasP. Ghestem
5 punt., M. F. de Jonge 3 pnt,
J. Blom 3 pnt, J. Sinke 1 pnt. Bij
zondere vermelding verdient de
schitterend gespeelde partij van
M. F. de Jonge, waarin de Jonge
zich in onderstaande diagramstcl-
ling nog liet verschalken.
P. G. Ghestem.
M. F. de Jonge.
27—21 X
10-4 2732
X 12-18
Simultaan Séance te Goes.
In de partij P. GhestemC.
Hoogesteger Wemeldinge, deed
zich onderstaande stand voor,
waarin de zwart-speler een schit
terende combinatie uitvoerde,
waarna de wereldkampioen remise
voorstelde wat door Hoogesteger
werd geaccepteerd.
C. Hoogesteger.
Él
P. Ghestem.
24—30
X
14—20
25 X
X
X
12—18
X
X48
34—29
X
X
Wat denken de spelers van de
zen stand? Ik twijfel niet of er
zullen eind-spel liefhebbers zijn
die het de moeite waard zullen
vinden het te onderzoeken, Wie
zend mij een analyse?
Nabeschouwing over het bezoek
van den wereldkampioen aan Zee
land:
Betreffende de simultaan-sè-
ances, is onomstootelijk komen
vast te staan, dat hij zijn titel
eer wil aandoen, waardoor den
tijdsduur vrij lang werd. Als al-
gemecne regel geldt, dat een partij
7 ka minuut mag duren, hij deed
er respectievelijk 8 en 8H minuut
over.
Hij demonstreerde een hoog
staand positie spel; in geen en
kele partij won hij door een ver
bluffende combinatie. Dat hij
echter ook dit deel van het spel
meester is, zal Sinke kunnen ver
tellen in de gespeelde vierkamp.
Ghestem deelde mede, dat hij
getroffen was door de buitenge
wone goede geest onder de
Zeeuwsche dammershij prees
hun sportiviteit, en in 't bijzonder
den wil bij de jongeren te over
winnen.
Wij kunnen wederkeerig op
merken, dat onze wereld-kampi
oen een zeer sympathieken indruk
heeft achtergelaten. Hij oordeelde,
dat wanneer nu het wereldkam
pioenschap verspeeld zou worden,
N. C. Keller, P. Roozenburg en
hij zelf in aanmerking zouden
komen voor den titel.
Interessant is het nog te ver
melden, dat hij op zijn 14e jaar
is begonnen het damspel te be
oefenen, nu is hij 24 jaar oud.
De oproep in onze eerste ru
briek inzake een correspondentie
wedstrijd heeft bij enkele spelers
weerklank gevonden.
Mag ik ook Uw antwoord nog
wachten?
Tot de volgende week.
S.
Kom daarom een paar
maanden voordien eena
met ons praten.
De waardevolle tipa
die wy TT kunnen geven
zullen dan liet inrichten
van Uw huis veel
gemakkelijker maken.
KAPELLE (Z.B.)
Tel. 200 (K 1102)
(Ingez. Med.)
HET CHRISTELIJK ELEMENT
IN ONZE LETTERKUNDE. 3.
De Middeleeuwsche kunst,
waarover wij in het vorige ar
tikel gesproken hebben, kon
haar hoog peil niet lang hand
haven. De Rederijkers maak
ten zich meester van het ter
rein der kunst en hun maak
werk nam dt plaats ,n van de
vroegere inspiratie. Talrijk zijn
ook de nieuwe stroomingen,
die zich allerwege gaan open
baren. De Roomsch-Katholieke
kerk, die het Middeleeuwsche
denken en leven geheel heeft
beheerscht, verliest haar beslag
op de menschen en wanneer
dan in de 16e eeuw de Renais
sance en de Hervorming opko
men, is het met de heerschap
pij van de kerk over de kunst
gedaan.
Zooals hierboven reeds werd
opgemerkt beheerschte de kerk
in de Middeleeuwen alle levens
terreinen. Alle verhoudingen in
staat en maatschappij waren
aan haar onderworpen en
kunst en wetenschap, cultuur
en politiek zijn dienaressen der
kerk.
Maar hierin komt al spoedig
verandering. Nieuwe uitvindin
gen en ontdekkngen, aanzien
lijke veranderingen op maat
schappelijk gebied en een
steeds toenemende ontwikke
ling van derden zijn oorzaak,
dat het individu zich gaat los
maken uit de traditie. Alge
meen komt er een streven naar
vrijheid. En dit streven leidt
tot de Renaissance en de Kerk
hervorming.
Renaissance en Reformatie.
De geestelijke horizon werd
in de zestiende eeuw wijder.
Tegelijk deed een wereldsche
kunst, die zich niet meer in
dienst van de kerk wilde stel
len, haar intrede. Deze laatste
kunst was een kind van het
oude heidendom; zij verheer
lijkte de vrijheid en de schoon
heid van den mensch en het
aardsche leven en zocht aller
eerst naar de levensgenieting.
Het ideaal en de schoonheid
worden in den mensch gezocht
en gevonden. God schijnt op
den duur overbodig: de gods
dienst van de Rede uit den tijd
der Fransche revolutie is hier
van een verre uitlooper. Niet
alle menschen werden ongeloo-
vig, maar algemeen viel toch
een gemis aan belangstelling
voor het geloof waar te ne
men. Heel duidelijk komen deze
trekken ook uit in de kunst,
die de Renaissance-kunstenaars
hebben voortgebracht.
De vraag is nu gerechtvaar
digd hoe stond de Refor
matie tegenover deze heiden-
sche kunst? Naast de on- en
anti-christelijke herleving in de
16de eeuw stond immers ook
een andere strooming: de her
vorming. Evenals de Renais
sance teruggreep naar het
heidensche verleden, wilde
ook zij terug; echter naar een
andere basisnaar de zuiver
heid der apostolische belijdenis,
naar een kerk, die gefundeerd
was op het Woord Gods, in
den Bijbel geopenbaard, naar
de vrijheid van geweten tegen
over de dwingende macht van
een in vele opzichten verwor
den kerk. De schoonheid en het
ideaal zocht de hervorming
uiteraard niet in den mensch,
zooals de Renaissance, maar in
God'; niet levensgenieting maar
levenswijding werd het stre
ven; niet het heidendom moest
herleven, maar het van zijn
verbastering gezuiverde Chris
tendom.
De refomatorische
letterkunde.
De aanhangers der Reforma
tie stonden stellig niet, zooals
ook tegenwoordig wel eens be
weerd wordt, afwijzend tegen
over de kunst. De groote Beza
schreef zijn Fransche bijbel-
sche drama's, die verschillende
malen opgevoerd werden. Hij
wees er uitdrukkelijk op, dat
hij de poëzie „om de scnoon-
heid' beoefende; en op zijn
voetspoor volgden verscheidene
andere Fransche Calvinisten
met drama's, die hun stof aan
den Bijbel ontleenden. Ook ver
kreeg men in Frankrijk in deze
eeuw van Calvinistische zijde
litterair bezit in Calvijns Insti
tutie, Marot's Psalmen, de ge
dichten van d'Aubigné en Du
Bartes.
Maar ook in Nederland lieten
de Hervormingsgezinden van
zich hooren. Reeds de rederij-
i kers mengden zich vaak in den
strijd op godsdienstig gebied.
Ter gelegenhed van een onder-
lingen wedstrijd' tusschen een
aantal rederijkersgenootschap
pen moest zoo in 1539 de vraag
beantwoord worden„welc den
mensche stervende meesten
troost es". Het antwoord van
een der deelnemende vereeni-
gingen, verwerkt in een too-
neelspel, luidde: het levende
Woord Gods, dit in tegenstel
ling tot het zuiver Roomsch-
Katholieke antwoordde hei
lige sacramenten der sterven
den. Alva zag het gevaar, dat
hierin schuilde, heel goed in en
heeft dan ook het bijeenkomen
dier rederijkerskamers verbo
den.
Een uiterst belangrijke fi
guur, ongetwijfeld onze groot
ste auteur uit de 16de eeuw, is
Marnix van St, Aldegonde,
over wien kort geleden in deze
artikelenreeks reeds is gehan
deld.
Het zijn echter ook vele
naamlooze kunstenaars ge
weest, die onze letteren ver
rijkt hebben met talrijke
prachtige en ontroerende lie
deren. Meestal geven wij aan
deze verzen den verzamelnaam
Geuzenliederen. Hierin uiten
zich dc politieke en gods
dienstige haat, spot, maar ook
'de berusting, het onwankelbare
geloofsvertrouwen en de be
moediging in de verdrukking.
Met de poëzie dezer geuzen
liederen hopen wij ons in het
volgende artikel bezig te hou
den. Ten besluite een proeve
uit de „Veelderhande Liede
kens, ghemaeckt uyt den
Ouden ende Nieuwen Testa-
mente", verschenen in 1593:
Ik, arme kind,
Waar zal ik keren
Dan mij verneren
Onder Gods hand?
Dat mij den wind'
Der valser leren1
Niet en mag deren,
Heer, doet mij bijstand.
Tot U, o Here,
Wil ik mij geven:
Mijn steen verheven (:hooge
[steenrots),
Mijn toeverlaat I
Want in Uw lere
Vind ik het leven:
Hoe zoud' ik beven,
Als Gij mij bijstaat?
Na U allene
Zijn mijne gangen 1
Ik ben behangen
Met zonde snood.
Na anders gene
Staat mijn verlangen:
Wilt mij ontvangen,
Heer, in der noodl
Zo wilt bewaren,
Sparen en wachten bewaken)
Mij door Uw krachten,
Mijn Middelaar!
Wilt mij vergaren, tot de
[Uwen verzamelen)
Leiden, en achten
Bij die geslachten
Onder 'toutaarl
H. S.
