Z1ERIKZEESEHE COURANT. 1884. No. 62, Woensdag 13 Augustus. 87ste jaargang. SOCIAAL-DEIVIOKRATEN. Zierikzee. De kwestie is zoo eenvoudigSommige men- schen hebben geld en we vragen nu eens niet hoe zij er aan gekomen zijn. Anderen hebben geen geld en we vragen nu eens niet hoe zij het kwijt geraakt zijn of waarom zij hei niet o-ekren-en hebben. En de mensohen zonder geld zeggen met vuur en innige overtuiging: „Hoe goed, hoe aangenaam zou het zijn, als wij ook geld hadden En de menschen met geld zeggen met groot verstand en vastberadenheid: „Hoe uaar en onaangenaam zou het zijn, als wij ons geld kwijt waren!" en zoo bleef ngen aan 't „zageu, zagen mannetje!" tot in't oneindige. Die strijd, waarbij twee katten om een muis of twee honden om één kluif vechten, is zoo ond als de wereld en zal ten eeuwigen dage moeten voortleven, want oorzaak en gevolg zyu in deze zoo saamverbonden, dat het onmogelijk is, ze te scheiden; beurteling wisselen oorzaak en gevolg met elkaar af: de rijkdom ontstaat door den overarbeid der armen, maar het onder houd der hulpelooze armen wordt betaald door de rijken. Wie kan het saldo opmaken, wie bepalen, waar de rijke te veel en de arme niet genoeg heeft! Er zijn millioenairs wier schatten een ieder hun gunt, er zijn armen, die broodsgebrek hebben en die toch door hunne schamele natuurgenooten niet beklaagd worden. Maar een groote zaak brengt beide straks nog vijandige partijen broederlijk te zamen, liet isde arbeid Zonderling, dat juist die werklieden en die ambtenaren het hardst over uitzuiging klagen, over miskenning schreeuwen, die het minst en het minst met lust werken. Daar lieerscht armoede te Heiveld. Honger en gebrek waren rond, de school loopt leeg, want ook de weinige centen, die de kinderen kunnen verdienen, moeten in het hnishouden gebruikt worden. Ledigheid en luiheid worden aangewakkerd, in kleine kroegjes worden nog steeds enkele eenten geofferd en geheime, wal gelijke vrijerijtjes en vervroegde huwelijken met zwakke teringachtige kinderen helpen de ellende vergrooten. En de winter komt, het veldwerk houdt op, de soeploops, de turfloods, de brood- en spekbedeeling, de armenkas alles wordt in 't werk gesteld om de onberaden vaders en moeders en de ongelukkige kinderen in het leven te houden. De rijkeren gaan voor, de geheele burgerij helpt mede, sommen bij sommen worden gegeven en zoo groot is de weldadig heid, dat er onder de bedeelden enkelen zijn, die zoo waar onder elkander moeten getuigen: ,,'t Is toch maar mooi van de heeren, dat ze zoo goed voor ons zorgen!" Maar de groote menigte spreekt onder elkander af, dat die rijke beesten dat best knnnen missen, dat ze toch genoeg hebben en dat ze toch ook wat voor hun evenmensch moeten overhebben. De ver standigste onder hen getuigt: „Niet alle heeren hebben er hard voor gewerkt, maar vele heeren en de meeste burgerlui hebben dat wel gedaan en ik wou dat we maar werk hadden, dat we het alles verdienen konden, dan hadden we geen aalmoes noodig!" Dat woord treft den jongen Van Waard. Hij heeft eerst aan de Polytechnische school te Delft, daarna te Zürieh ijverig gestudeerd, hij heeft Engeland, Zwitserland, Duitscbland en Frankrijk in alle richtingen doorkruist en kent het fabriekwezen door en door. Hij heeft schatten uitgegeven, die verdeeld zijn onder tienduizenden van allerlei rang en stand, maar het meest kwamen ze eindelijk in handen van den werk man, hij heeft dus acht jaar gewerkt, gestudeerd, proeven gedaanhij heeft in deftige gehoorzalen naar de hooggeleerde taal des professors ge luisterd en hij heeft met een werkmanskiel aan van een werkman de kunstgrepen van zijn vak geleerd. Hij heeft gewerkt, maar alleen veel geld uitgegeven, niets verdiend. Hij komt te Heiveld en hy weet alles wat geld heeft, te bewegen, aandeelen te nemen in de Nederlandsche Stoomspinnerij en Weverij „Lucretia". Zijn goede naam en de bekende eerlijkheid zijner rijke familie geven alle ver trouwen aan de zaak. Nu heeft Heiveld een geheel ander aanzien gekregen. Als bedrijvige bijen zijn de Heivelders aan het werk gegaan. Er zijn fabrieken gebouwd, machines aangevoerd, straatwegen en sporen aangelegd, loodsen ge timmerd en bergen materiaal gereed gelegd. De timmerman, de smid, de wagenmaker, kortom alle ambachtslieden hebben gemeend, dat ze öf gek öf schatrijk zouden worden. Ze hebben heele troepen knechts uit de stad laten komen en ze hebben zich verbeeld, dat alleen een aan staande millioenair zoo'n zaak hebben kon. De bakkers hebben kar en paard moeten aanschaffen, de slager heeft een nieuwe stal met slachtplaats laten zetten en er is weldra een stroom van ambachtslieden en winkeliers naar Heiveld ge komen, toen er bij de fabriek vier rijen arbeiders woningen gezet werden. De schoolmeester kreeg verdubbeling van tractement voor den grooteren omvang der school en zijn eerste onderwijzer vijfhonderd gulden 'sjaars extra voor het ouder wijs aan de fabrieksschool. De helft van de bevolking vond brood bij de fabriek, de kroegen werden' koffiehuizen, de koffiehuizen café's en velen droomden reeds van café-cliantants, zooals men die in Heiveld had: bokkingrookerijen, j waarin geverfde juffers achter een betrommelde piano stonden met den mond wijd open net alsof ze zongen, j De aandeelhouders hadden ook goede zaken gemaakt, Van Waard was getrouwd, werd rijk, hield koets en paarden, werkte nog altijd veel, soms meer uren dan menig werkman en liet geen enkele gelegenheid voorbijgaan om zijn werklui genoegen te doen of nuttig te zijn. Maar weldra vertoonde zich het onkruid onder de tarwe. Werklui, die wegens luiheid, oneer lijkheid of dronkenschap waren weggejaagd, waren op Heiveld aangekomen. Zij hadden niet dadelijk vast werk gekregen en hadden de eerste zaden van verdeeldheid gestrooid; bij hen voegden zich vele Heivelders, te lui of te dom om te werken, en weldra hoorde men luide verkondigen, dat de arme fabrieksarbeiders werden uitgezogen, dat de aandeelhouders zich vetmestten met het zweet en bloed van den werkman en dat het hoog tijd werd, dat er verandering kwam in dezen staat van onder drukking en uitzuiging. In twintig jaar tijd had hij van het verarmde en verbeestelijkte gehucht een zindelijke, vrien delijke plaats gemaakt, met een krans van buitenplaatsen en een dorp van arbeiders. Zijn eerste opzichters en meesterknechts leefden als welgestelde burgers, de mensehen, die hij als welgestelde burgers had gevonden, waren rijke lieden geworden. Hij had leven en beweging en beschaving in Heiveld gebracht, hij had half Heiveld tot welgestelde, tot rijke lieden gemaakt en het loon daarvoor, het loon voor den arbeid van zijn talent, zijn genie, zijn verstand en zijn goed hart, was, dat de luien en dommen eene partij van ontevredenen vormden, die met straatsteenen in de lucht het woord „Loonsverhooging" schreven enVan Waard trok zich terug, de fabriek wacht nog steeds op een ander heer en te Heiveld groeit het gras op de straten. Binnenland. ZIERIKZEE, 12 Augustus 1 884. Op het terrein der Landbouw-tentoonstelling is men thans druk bezig met den bouw van het kaaspakhuis van de firma Wijsman Zn. te Amsterdam, en de Holiandsche boerderij van de firma E. W. Van Steeden Co. te Rotterdam, genomen naar die van den ondervoorzitter van het Comité, den heer Van der Oudermeulen te Wassenaar. De muur- en dak bedekking dezer boerderij is van Willesden paper", een papiersoort, welke niet alleen geen vocht doorlaat, maar wegens haar vastheid geen houten onderlaag vereischt. Op die wijze is mede het Paviljoen voor Engelsche inzenders bedekt, hetwelk dezelfde firma te hunnen dienste heeft aangeboden. Het bevat een zaal voor gezellig verkeer, een schrijfzaal en een paar kantoor lokalen, welke door de directie van het «Handelsmuseum" zullen worden gestoffeerd. Van de ligging aan het water is partij getrokken, door aan die zijde een veranda te bouwen. Voorts is het gebouw gereed, bestemd voor de zuivelbereiding in werkingvan den heer Pieterse te Sneek. Druk wordt gearbeid aan den hoofdingang achter het Rijksmuseum. Als men door het Rijksmuseum het terrein heeft betreden, vindt men ter linkerzijde het. «Koloniaal gebouw" nog staan, dat voor dit doel in het Gebouw voor Landbouw en Veeteeltis herschapen. Daar zullen voornamelijk allerlei voortbrengselen van akkerbouw, zuivelbereiding en zaken, betrekking heb bende op het landbouw-onderwijs, worden tentoon gesteld. Midden in het gebouw wordt een zaal voor plechtige ontvangsten ingericht. In de nabijheid ontwaart men een gebouwtje, waarin men alles wat op bijenteelt betrekking heeft, zal kunnen vinden, en waar men de bijen zal verzamelen in allerlei korven. Van wege den Amsterdamschen reinigingsdienst zal den bezoeker, in het voormalig Paviljoen dei' stad Amsterdam, aanschouwelijk worden gemaakt het be reiden van Amsterdamsch compost, waarbij zeker de voortreffelijke hoedanigheid daarvan in het oog zal springen, en dat artikel vele afnemers zal vinden. Er worden voor deze inzending geen kosten gespaard en zij zal voor landbouwers zeker zeer belangwekkend wezen. De Holiandsche model-boerderij zal weldra gereed zijn. Frankrijk zal een model-boerderij inzenden, die een oppervlakte van 150 vierkante meter zal beslaan. De tenten, waaronder de landbouwmachines zullen worden geplaatst, zijn geheel open, opdat men die goed van alle kanten zal kunnen bezichtigen. Voor het Paviljoen der stad Amsterdam vindt men de muziektent, waar dagelijks concerten zullen gegeven worden. De restaurants en café's verrijzen in den omtrek daarvan, terwijl er een ware bloemhof wordt aangelegd en ook een flinke fontein zal geplaatst worden, zoodat dit plekje zeker groote aantrekkingskracht zal hebben. Ook voor de vee-tentoonstelling is alles netjes in orde. Niet minder dan 17, naar alle eischen ingerichte stallen, zullen de paarden bergen, terwijl men er 37 stallen, ieder voor 100 koeien aantreft, alsmede 9 reusachtige kotten voor varkens en bergplaatsen voor ongeveer 400 schapen. De voorraadschuren zijn natuurlijk talloos, hetgeen voor een aantal beesten als hier aanwezig zal zijn, wel noodig is. In het achtergedeelte van het terrein vindt men de baan voor harddraverijen, alsmede, in navolging van het buitenland, een soort van circus, waarin op bepaalde uren het bekroonde vee zal worden rondgevoerd, dat alsdan van tribunes, tegen geringen entreeprijs, goed kan worden bezichtigd. De heeren Wegner en Mottu hebben op het terrein en photografisch atelier doen oprichten, terwijl er ook een gebouw voor de pers is. Met den dag ziet men nu vorderingen maken. Een laatste hand wordt gelegd aan den ingang, waarboven het reusachtig doek van Jhr. Van Heemskerk van Beets geplaatst wordt. Eenige inzendingen zijn reeds aangekomen, voornamelijk werktuigen, die druk worden aangevoerd. Z. M. de Koning heeft goedgevonden te bepalen, dat het geheele personeel in dienst van wijlen Z. K. H. den Prins van Oranje gedurende zes maanden, te rekenen

Krantenbank Zeeland

Zierikzeesche Courant | 1884 | | pagina 1