/llltlK/I ISCHr coi itwi.
1882. No. 65. Woensdag- 23 Augustus. 85ste jaargang.
I
POLITIEKE HERVORMING.
Binnenland.
97'/a
28 >/4
45
52'5/16
r i,i9
- 2,46
7,50
5,75
6,25
-5,75
in.
Miskenning of verkeerde beoordeejing van
den toestand, waarin wij, wat ons parlementair
leven betreft, verkeercn, is o. i. een der voor
naamste oorzaken, waardoor zij, die invloed
op de liberale partij kunnen uitoefenen, deze
nog verder van 't pad brengen in plaats van
baar weder in 't goede spoor te leiden. Een
deel der bedoelde invloedrijke mannen meent,
dat heil te vinden zal zijn bij uitbreiding van
't kiezerscorps; sommigen gaan zelfs zoover,
dat zij voor 't algemeen stemrecht ijveren. Een
ander deel verkeert steeds in den waan, dat
de aard der partijen na nog ongeveer precies
dezelfde is als voor 25 a 30 jaar. Beiden zien
d. o. geheel over 't hoofd, dat de partijen, wat
hun karakter betreft en evenzeer wat aangaat
linn onderlinge verhouding, geheel veranderd
zijn. De tegenstelling van liberaal en conservatief
heeft in den grond tegenwoordig geen zin meer,
zij is verouderd, vervallen. Als tegenvoeter van
't liberalisme is het clericalisme opgetreden,
zoodat het niet meer is: liberaal of conservatief,
democraat of aristocraat, of hoe men die ver
houding wil aanduiden, maar veelmeer: liberaal
of clericaal, en mogelijk juister uitgedrukt anti-
clericaal of clericaal.
Het is inderdaad verwonderlijk, dat door
eminente mannen, die nu en dan in de groote
bladen hun licht laten schijnen voor de menschen,
opdat dezen hun goede inzichten zullen zien,
zoo blindelings wordt doorgeredeneerd alsof er
van geen clericalisme sprake was in deze dagen.
Wij denken hier o. a. aan het zeer uitvoerige
en in sommige opzichten hoogst verdienstelijke
opstel van den heer Spruyt in de N. Rott. Ct.
Na den staat van onvermogen, malaise en
lamlendigheid, waarin de liberale partij verkeert,
rondweg te hebben blootgelegd, gaat de keer
S. zoeken naar den diepen grond der kwaal
en naar het middel tot haar genezing. Het
meest verwonderlijke is daarin wel dit, dat hij,
ofschoon uitgaande van 't denkbeeld dat er bij
ons geen sprake kan zijn van clericalen en
auti-cleriealen, toch voor de liberalen geen
anderen troost of uitkomst weet te vinden,
danden godsdienst.
Het is curieus om te lezen, hoe die publicist
zonder er zelf op te letten komt waar hij niet
heeft willen wezen en hoe hij de liberalen zou
brengen waar hij in den aanvang van zijn
geschrijf heeft gezegd dat zij nooit zullen komen.
Dat komt enkel en alleen van dat ongelukkige
woord „godsdienst", een woord dat al wat kwaad
heeft gedaan in de wereld. Er zijn moer woorden
zonder juist afgeperkten coucreeteu zin, maar
wij kennen er geen, dat zich zoo goed leent
om verkeerd gebruikt te worden als dat.
En niets is gemakkelijker te verklaren. Op
den klauk van 't woord denkt ieder aan iets
wat in 't algemeen van belang isin 't bijzonder
echter denken allen daarbij aan iets anders,
iets verschillends. Kan er scherper tegenstelling
bedacht worden dan deze: de anti-liberalen
voor God en godsdienst kampende tegen do
goddelooze liberalisten en een leider der liberalen
zijn partijgenooten verinanendo 0111 wat meer
godsdienst te gaan innemen om van de kwaal,
waaraan zij lijden, genezen te worden
Alles laat zich verklaren door deze eenvoudige
omstandigheid, die de heer S. en anderen over
't hoofd zien 't clericalisme dat zij ontkennen
is juist de eenige en lang niet te minachten
tegenstander van 't liberalisme.
't Is inderdaad naar, dat zoovelen, die 't anders
zoo kwaad niet meenen, zich door sofismen en
praatjes vau het pad laten afleiden. Omdat er
bij ons geen geestelijkheid is met wereldlijke
macht bekleed, omdat er in de Nederlandse lie
protestantsche kerken geen hiërarchie bestaat,
omdat in onze Grondwet 't beginsel der scheiding
van kerk en staat nog al iets te beteekenen
heeft en in de practijk, al is 't ook voetje voor
voetje, eenigszins benaderd wordt, daarom gaan
invloedrijke partijmannen waucn, dat bij ons
geen clericalisme bestaat en dat de liberale
partij gezond zal worden als zij wat meer aan
godsdienst gaat doen.
Wij houden ons met S. en anderen volkomen
overtuigd, dat de liberale partij niet genezen
zal worden door eenvoudige uitbreiding van
't aantal kiezers, 't zij door verlaging van den
census, 't zij door opneming der zoogenoemde
capaciteiten in het kiezers-corps, en allerminst
door het algemeen stemrecht, doch even sterk
zijn wij overtuigd dat do liberale partij er
niets aan beeft al geeft men haar een dosis
godsdienstigheid in.
De zaak zelf van dat recept is uiterst dwaas.
Wat toch is in 't algemeen „godsdienst"? Wie
kan 't zeggen En nu moest het toch aan
geruchtmakende publicisten wel bekend zijn,
dat hetgeen de liberaal verstaat onder „gods
dienst", iets is, dat door de kerkelijke» van
allerlei kleur: groen of zwart, volstrekt niet
als godsdienst wordt erkend en geëerbiedigd.
Ware dit anders, 't groote pleitgeding was er
niet en 't zou alom vrede en rust zijn op den
heiligen berg, waar 't nu strijd is, vinnige strijd.
Moot het liberalisme dan niet godsdienstig
zijn? Ja en neen, al naar men 't neemt. Het
spreekt van zelf, dat wij geen afkeer willen
prediken van 't idee „godsdienst" in het alge
meen; wij zijn te zeer doordrongen van de
waarheid, dat de menschheid in 't algemeen
behoefte heeft aan zekere relatie tot het ongeziene,
het oneindige, het hoogere, laat ous maar zeggen
aan God en godsdienst. Maar wat er met de
menschelijke kudde zoo al wordt uitgevoerd
onder de lens van „godsdienst" of voor „God
en godsdienst", dat is o. i. geheel iets anders
dan die godsdienst zelf.
Voor verreweg de meeste menschen is, tot
op dit oogenblik nog, godsdienst volkomen
't zelfde als cultus, min of meer op de zinne
lijkheid berekende, doch altoos in zichzelf doode,
onvruchtbare vormendienst, die iu den grond
niets anders is dan de erkenning der menigte
dat zij niets meer is dan een kudde schapen,
die herder en hond, staf en schaapskooi niet
ontberen kan. Reeds tal van eeuwen heeft dan
ook dit sebapeubeeld al dienst gedaan en kracht
gehad.
Als van zelf heeft die behoefte aan uiterlijke
godsvereeriug, die slavernij van den cultus de
macht van 't clericalisme doen onstaan. Van
oudsher is 't zoo geweest, dat als er honderd
waren, die God wilden dienen, er ook wel één
opdook, die den lieden wilde aanwijzen hoe
zij dit doen moesten en die zich daarvan het
monopolie wist te verzekeren. Zoo zij o de die
naren Gods in de wereld gekomen, een kaste
van menschen, waaronder er velen zijn, die
persoonlijk te goeder trouw zijn en eerbied en
achting verdienen, doch die niettemin in niets
van de andere menschen verschillen, dan dat
zij zich laten aanleunen iets meer van de dingen
te weten, waarvan niemand iets weet.
Nu worden er in 't verloop der geschiedenis
van volken en staten tijdperken waargenomen,
waarin die veelbeteekenende factor van gods
dienst, cultus, vormendienst, als menschelijke
behoefte zich sterker doet gelden dan anders.
Dat heeft plaats iu tijden van hervormings
beweging, van geestdrijverij, van opkomst van
nieuwe „godsdiensten", 't Heeft ook plaats in
tijden van reactie na een toegebrachten stoot
aan den vooruitgang door het liberalisme. Iu
't laatste geval, meenen wij, verkeeren wij thans.
Wordt vervolgd.)
ZIERIKZEE, 22 Augustus 188 2.
Dg gemeenteraad van Groede heeft verworpen een
voorstel van het gemeentebestuur om subsidie toe te
zeggen aan een comité van ingezetenen dier gemeente,
die 't plan hebben een stoomtramweg van Brcskens
naar Maldighem aan te leggen.
De heer G. Van Dixhoorn te Bergen op Zoom is
benoemd tot directeur van de Stoomtram-Maatschappij
TholenBergen op Zoom.
De verruimde en veel verbeterde haven van Ouddorp
is den 15 dezer voor de schipperij geopend.
Volgens bericht in de Sport zal de schietwedstrijd
op duiven, die hier te lande verboden werd, op
morgen, 23 Augustus, om half twee 's nam. gehouden
worden op het terrein van de Société de tir aux
pigeons de Iioboken-les-Anvers op het landgoed van
den heer F. Moretus de Bouchout, 20 min. gaans
van Antwerpen. Het oorspronkelijk program zal geheel
gevolgd worden. Zoo krijgen de naar duivenbloed
dorstende leden van 't vergulde jonge Holland toch
nog hun zin.
De kabinetscrisis nadert haar einde. Het schijnt te
zullen uitloopen op een reconstructie van het minis
terie, enkel met vervanging der Ministers van Koloniën
en Buitenl. Zaken. De heer van Lijnden zal, zegt
men, aan het hoofd van het dep. van Financiën
blijven.
Bij gelegenheid van een ongewoon zwaren militairen
marsch der troepen van het kamp te Milligen, verleden
week Dinsdag gehouden van 's morgens vroeg tot
's nam. 4ya ure, reed aan 't hoofd van den troep
o. a. een pastoor op een paard van een hoofdofficier.
Te Putten verleende die geestelijke zelfs den troep
geestelijken troost. Men verwacht nu ook voor de
andersdenkenden" dominees en rabbis te paard de
soldaten te zien vergezellen.
Uit het kamp van Milligen van 17 Aug. schrijft
men aan de N. R. Ct.
Dagelijks worden van hier de gegeven orders aan
den Koning medegedeeld, en in de laatste dagen
gebeurt het niet zelden, dat Z. M. daarin verandering
brengt, waarbij het verschil tusschen oude, lang ver
vallen reglementen en de tegenwoordige duidelijk
uitkomt. Zoo worden soms handgrepen gecommandeerd,
die volgens onze hedendaagsche voorschriften, zooals
de militair dit noemt, niet meer »bestaan".
De pas gehouden fancy-fair te 's Gravenhage, ten
voordeele der vervolgde Russische Joden, die zoo goed
is geslaagd, zal Woensdag a.s. gevolgd worden door
een fancy-fair ten behoeve van het Adder-fonds.
Aan den Gemeenteraad van 's Gravenhage wordt
door Burgem. en Weth. voorgesteld, in de raadzaal
een gedenksteen te doen plaatsen ter eere van de
nagedachtenis van wijlen den oud-burgemeester jhr. mr.
F. G. A. Gevers Deynoot.
Een dei' slachtoffers van het spoorwegongeluk aan
de Vogelenzang,' mej. Humel, is aan de gevolgen
harer verwondingen overleden. Zij is liefderijk verpleegd
door freule Teding van Berkhout uit Haarlem en des
nachts door pleegzusters.
Te Tubbergen heeft voor eenige dagen een geval
van vergiftiging plaats gehad en wel in de familie
van den dokter. Althans zoo luidde het 'le bericht.
Latei- bleek dat het gezin wat machtig ontbeten had,
dat het 's morgens in de kerk vrij drukkend was
zoo door de warmte als door de preek, waardoor de
dames 't benauwd kregen en later, thuis gekomen,
't nog al benauwder kregen, tot de crisis van 't vette
ontbijt en de drukkende preek weer voorbij was.
Ondertusschen is 't geval geëxploiteerd tegen het
brood van de broodfabriek.
Tusschen Bussum en Hilversum is van een wagen
van een trein, die op den Oosterspoorweg reed, een
raampje verbrijzeld door een geweerkogel. Vermoedelijk
was de kogel afkomstig van personen, die zich op de
heide met schijfschieten bezig hielden.
