/linik/IISClil COIIIWÏ
voor het arrondis- a&a semeut Zierihzee.
1882. No. 59. Woensdag 2 Augustus. 85ste jaargang.
NIEUWS- en ADVERTENTIE-BLAD
POLITIEKE HERVORMING.
Deze Courant verschijnt DINSDAG- en VRIJDAG-AVOND
uitgezonderd op FEESTDAGEN.
Prijs per drie maanden f i,Franco per post f 1,
Afzonderlijke nommers 5 cent, met Bijblad 10 cent.
PRIJS DER ADVERTENTIEN:
Per gewone regel 10 cent. Huwelijks-, Geboorte-
en Doodberichten van 1-6 regels 60 cent.
Dienstaanbiedingen van 1-5 regels, mits contant betaald, 52 ct.
Alle stukken, de redactie betreffende, gelieve men uiterlijk een dag voor de uitgave in te zenden aan den uitgever II. EARENMAN
ii.
De naaste aanleiding tot den tegenwoovdigen
staat van malaise, waarin wij op staatkundig
gebied verkeeren, is, meenen wij, drieledig:
de eigenaardige partijverhouding, 't doctrina-
risme veler liberalen, en 't gebrek aan eminente
mannenJjof ook maar één eminent man.
Onze partijenEr* is een tijd geweest dat er
kon gesproken worden van conservatieven en
liberalendat was vóór 1848. De politiek van
Koning Willem I was conservatief en bij wijlen
zelfs reactionnairde liberalen maakten destijds
de oppositie uit en zij behaalden in 1840 een
halve, in 1848 een beele overwinning. Met
Willem II en meer bepaald met de Grondwet
van 1848 zijn wij op den constitutioneelen weg
gekomen. Zou dit mogelijk iets te vroeg geschied
zijn en de alzoo kunstmatig gekweekte plant
thans daarom zoo kwijnen?
Er waren destijds wel kerkelijken, doch zij
misten de organisatie en de stoutheid van thans.
Ouder Willem I maakten de Chr. Gereformeerden,
waaruit later èu de afgeseheideneu èu de anti
revolutionairen zijn voortgekomen, een door de
regeering des konings vervolgde minderheid
uit. Koning Willem I achtte voor zijn politiek
wel godsdienst noodig, maar het moest zijn
die soort van masteluin-gereformeerde, die ais
een onderdeel van de politie te gebruiken was
en waarvan noch de vrijgeest van 't modernisme
noch de gevaarlijke democratischgezinde drij
verij van de oud-Dordsche leer te duchten zou
zijn. De katholieke oppositie was na 1830 van
't Noorden afgesneden en onder Willem I heeft
zij geen tijd meer gekregen om zich op nienw
en nu voor 't Noorden te organiseeren. De
Grondwet van 1848 en de politiek van Thorbecke
hebben haar in staat gesteld tot die reorganisatie
't neo-nltramontanisme van Pius IX heeft het
overige gedaan.
De Nederlandsche Hervormde Kerk is altoos
een innerlijk zwak lichaam geweest. Toen de
maat van insluimering, verdooving en verval
vol was, is het modernisme gekomen als een
koorts, die een poging der natuur scheen te
zijn om uit den ziektestaat weder in dien van
gezondheid en ontwikkeling te geraken. Het
lichaam is te ziek geweest om die koorts te
kunnen verduren, of wil men 't liever aldus
zeggen: de koorts heeft geen genezing maar
een andere ziekte aangebracht. Wat was
't geval 't Modernisme is niet voorzichtig
genoeg gepredikt, het heeft enkel als ontbindend
en afbrekend middel gewerkt, terwijl toch een
goed deel der gemeente voor de vrije, verlichte
beschouwingen niet vatbaar was en dus bij
't modernisme wel iets verliezen maar niets
winnen kon. De menseh is van nature dom op
godsdienstig gebied, de groote meerderheid is
zelfs op dat gebied zeer dom, zoodat zij 't geen
gewoonlijk in 't algemeen „godsdienst" genoemd
wordt, niet kan missen, al blijkt ook die
„godsdienst" van nabij bekeken en in de prae-
tijk des levens niets dan een uiterlijk kleed,
een zeker stel geijkte dwalingen, onjuistheden,
bijgeloovigbeden, inbeeldingen en doode vormen
te zjjn.
Nu was er onder die omstandigheden niet
veel noodig om een ras van lieden te doen
opduiken, die zich wel wilden afgeven met. het
vak van leiders der onmondige en onnoozele,
maar goedwillige en met godsdienstige behoeften
behebte schare.
Wij noemen dit opduiken, en 't ging wezen
lijk zoo toe. De eersten van die opduikers
waren zelf niet veel meer ontwikkeld dan de
schare, soms nog iets minder, doch met een
groote mate van slimheid en eerzucht bedeeld,
zoodat enkelen van die beunbazen in godsdien
stigheid en waar geloof 't een heel eind gebracht
hebben, n.I. tot een onbekommerd bestaan en
vrij wat invloed er bij. Later is het terrein
afgejaagd door mannen van ietwat meer ont
wikkeling, wat meer fijne vormen, ook nog
wat meer slimheid, en zoo is langzamerhand
een nieuw ras van Nederlandsche dominé's
ontstaan, die veel meer op 't oude ras van de
17e en 18e eeuw (dat men uitgestorven waande
en dat als 't goed was ook uitgestorven moest
zijn) gelijken dan men wel wil erkennen.
En nu was er wederom niet veel noodig
om aan 't ontstane clericale kader een staf en
een opperbevelhebber te doen geworden, zooals
die in den jongsten tijd zich bij de wapen
schouwingen doet zien en door de gapende
schare bewonderen. Met schaamte moeten de nog
overgebleven modernen belijden, dat die staf
voor een aanmerkelijk deel is voortgekomen
uit hun gelederen: renegaten der moderne richting
hebben 't scheermes, de witte das, 't lange
gezicht en de zalvende tale Kanaans gaan
leeren hanteeren en de zet is maar al
te wel gelukt, 't Protestansch elericalisme heeft
een vrij goed in elkaar zittende organisatie
gekregen, 't is een macht geworden door behendig
gebruik te maken van de wapenen uit het
libererale tuighuis (vrijheid van eeredienst, al
gemeen stemrecht, geweld der helft plus één,
enz.), en die macht is zelfs sinds in staat
geweest de geheele conservatieve partij uit
elkaar te doen spatten en zij heeft de fragmenten
ervan grootendeels in zich opgenomen.
Toen de heer Groen van Prinsterer tusschen
'30 en '40 in 't strijdperk trad voor de rechten
der orthodoxen stond hij als hoogaanzienlijk
Nederlander bijna geheel alleen op dat ter
rein. Thans behoort het tot den bon-ton der
groote wereld om orthodox te zijn, althans
sterk te doen iD godsdienstigheid, zoodat men
bij wijlen edelen en jonkvrouwen, generaals en
admiraals uit den treuren 't evangelium kan
hooren verkondigen, n.I. hun evangelie, be
staande in een boodschap waarmede de schare
zich laat blij maken en die hun den bood
schappers geen windeieren legt, maar hun
vrij wat politieken invloed bezorgt.
Het heeft den leiders der clericalen en den
verzorgers der behoefte aan „godsdienst" der
schare niet ontbroken aan geschikte strijdleuzen.
Daarvan getuigt de schoolstrijd. Nu deze voor
't oogenblik gesehorst is ontbreekt het niet aan
andere samenknoopselen voor het partijverband
der clericalen van de beide voor 't overige
vierkant tegengestelde richtingen, de protes-
tantsehe en de katholieke.
Wij noemen het verblinding door dootrina-
risme dat de liberalen dit niet zien, niet erkennen
en er hun stekken niet naar steken.
Men kan aannemen dat de doctrinaire daad
van Thorbecke, namel. de emancipatie der
katholieken, destijds volkomen con amore is
gedaan. De krachtige geest voelde zich sterk
en geloofde van zijn aanhangers heel gaarne
dat ook zij sterk genoeg zouden zijn om de
liberale idee niet enkel te huldigen, maar ze
ook waarachtig te dragen, dat is te beleven,
te ontwikkelen, in de practijk der wetgeving
toe te passen, en daarbij ook krachtdadig en
wakker te beschermen waar dit noodig was.
Dat tijdstip van Thorbecke's veelbesproken
stap is nu reeds dertig jaar achter ons. Zon
derling is het dat de protestantsehe orthodoxie
die destijds werd geërgerd en het katholicisme
dat toen werd geëmancipeerd, beide zoo ver
bazend veel profijt van de gemaakte fout
hebben getrokken en dat de liberale partij, die
de daad van Thorbecke toen moest boeten met
den val van haar hoofd, sedert maar weinig
wijzer is geworden door de ervaring.
Integendeel, zij is doctrinair gebleven, heeft
van enkele beginselen een gemakkelijk rust-
kussen gemaakt, liberaliteit beoefend aan de
tegenstanders, zelve daarvoor verguizing geoogst,
zich op den weg begeven die voert tot een
roemloos martelaarschap, en slechts kracht
ontwikkeld om haar eigen leden te benadeelen.
Was het liberaal dat de liberalen in hun ein-
delooze manie om kabinetten af te breken,
zelfs elkander niet gespaard maar onbarmhartig
ten val gebracht hebben? We moeten hier geen
ja op zeggen. Maar we meenen dat ons par
lementair onvermogen sinds vele jaren ruim
zooveel de schuld is van de liberalen als van
de anderen.
Wordt vervolgd.)
Binnenland.
ZIERIKZEE, 1 Augustus '1 88 2.
Zondagmorgen had hier een treffend voorval plaats.
De heer S., rechterlijk ambtenaar uit Antwerpen en
hier voor zaken vertoevende, vergezeld van zijn echt-
genoote en twee kinderen, werd op straat door een aanval
van de hartkwaal, waaraan hij lijdende was, getroffen
en overleed onder de handen der personen, die toe
geschoten waren om hem te helpen. Des namiddags
is het lijk van hier over Middelburg naar Antwerpen
vervoerd.
In de vergadering van het Departement Zierikzee
der Maatschappij tot Nut van 't Algemeen is besloten
dat het Departement zich op de in de volgende week
te Amsterdam te houden Algem. Vergadering zal doen
vertegenwoordigen en zijn tot afgevaardigden benoemd
de heeren Jhr. Mr. W. A. de Jonge en J. Th. Ooster
man. Als bestuurslid ter vervulling van de vacature
ontstaan door het overlijden van den heer C. Hofman
is gekozen de heer Mr. A. Heemskerk, en het aftredend
bestuurslid de heer J. Franse is herkozen.
