Binnenland.
STATEN-GENERAAL.
en 't aan de Brilsch North Borneo-Company
geschonken.
Na Jaines Brooke is nog een Europeesche
avonturier op Borneo beland. Dit was de
Oostenrijksche baron von Overbeck. Te zijnen
opzichte heelt de Britsehe regeering gehandeld
naar de letter van het tractaut van 1824; hij
was geen Britseh noch Nederlaudsch onderdaan,
dus de Engelsche regeering kon met hem niets
aanvangen. Nadat Ovorbeok ook in Oostenrijk
te vergeefs beproefd had een fortuin op te
loopen met zijn souvereiu aan een kolonie te
helpen, waarvan deze niets weten wilde, zoo
om 't tractaat van 1824 als omdat Oostenrijk
niet aan koloniën doet, heeft hij eindelijk zijn
affaire verkocht aan den Engelschman Dent,
wien 't gelukt is een Engelsche maatschappij
tot stand te brengen, de meergenoemde North
Borneo Company. Dat de Britsehe Regeeriüg
van de annexatie op zich zelf niet afkeerig
was, toen zij Overbeck afwees, en enkel naar
een goede uitwendigen vorm zocht, dat blijkt
uit het thaus aan die company verleend
koninklijk charter. Zulk een charter is namelijk
veel meer dan een patent; het is een stuk
dat de Engelsche Regeering eventuëel zelf zal
honoreeren, d. w. z. gebruiken ais een grond
om zooveel van Borneo direct te annexeeren
als het goedvindt.
Dezer dagen is er veel over deze zaak ge
praat in en buiten de Kamer. Wij vermoeden dat
onze Regeering er niet meer van gezegd heeft
dan zij kwijt wilde zijn en dit is haar niet kwalijk
te nemen. De diplomatiek is niet iets waar open
lijk over kan gesproken worden, 't licht kan
daar doorgaans niet op schijnen. Wij weten
dus ook niet of ons tractaat met Engeland over
Soematra eu de kust van Guinea soms ook
bij die Borneo-zaak betrokken is, maar we
vermoeden dit wel. En ondanks 't geschrijf van
sommige onzer groote bladen eu de vertoogen
der Engelsche Regeeriug en van de officieuss
Engelsche pers, houden wij het er voor, dat
de charter-verleening aan de North Borneo
Companyenkel iu uiterlijken vorm van een
feitelijke inbezitneming van noord- en noord
westelijk Borneo door Engeland verschilt: niet
in 't wezen der zaak. Wat de Engelsche
Regeering beweert van de uitsluitend commer-
ciale doeleinden der compagnie, dit wordt weer
sproken door het feit dat de compagnie reeds
grof geschut, geweren en munitie uit de Britsehe
rijksarsenalen krijgt heeft gekocht zoo het
heet, doch dat zal wel 't zelfde zijn. De afge
keurde Engelsche houwitsers zijn nogopperbest om
inlandsche dorpen en bentings te bombardeeren.
De nieuwe zoogenoemde handels-compagnie
zal dus vooreerst Borneo ten Noorden van de
bergen gaan exploiteeren, zij zal dit doen goed
schiks of kwaadschiks zooals dat uitkomt en
zooals dit in koloniën altoos gaat. Na eenige
jaren als do tegenwoordige opzichters en aan
deelhouders binnen zijn eu inmiddels de zaak
zulk een uitbreiding heeft erlangd ot zoo ver
wikkeld is, dat er ernstige moeilijkheden voor
komen, die veel geld kosten, dan zal de com
pagnie springen en Groot-Brittannië zal de zaak
overnemen, en in plaats van een resident een
gouverneur naar Borneo zenden;
Het is nu de vraag maar of en welk belang
wij daarbij hebben. Een herhaling van wat wij
in 1873 op Noordwest-Soematra gedaan hebben,
teen daar wildvreemden wilden inkruipen, dat
zou al te dwaas zijn. Aan een uitbreiding
onzer bezittingen op Borneo is niet te denken.
Wij zitten nu eenmaal op de Z.-West- en
Z.-Oostkust en daardoor kunnen wij er be
zwaarlijk van daan, doch we kunnen gerust
nog een paar eeuwen ons beijveren om van
't geen we daar hebben partij te trekken voor
de wereld daar voor ons te klein zal worden.
Als de Engelschen nu ten aanzien van het Noor
delijk deel des eilands aan gene zijde der
bergen, maar 't zelfde denken, dan kunnen we
daar nog heel lang als goede buren naast
elka&r blijven wonen. We kunnen ditinZuid-
Amerika, waarom zou het op Borneo niet
gaan't Zal alleen aan Engeland liggen als
't niet goed gaat, wij zullen 't Engeland niet
moeilijk maken.
ZIEBIKZEE, 13 December 18 8 L.
Andermaal heeft een oeverafschuiving plaat9 gehad
aan 3den Nieuwen Neuzen-pohler bij den Brakman;
ongeveer 5500 M2. groud is in de YVester-Schelde
verdwenen.
De heer J. Tollenaar te Ter Neuzen is voor f 24790
aannemer geworden van liet uitvoeren van verdedigings
werken aan den oever van den Eendrachts-poldcr.
Volgens de G. Ct. heeft de bark //Augustina", bij haar
stranding aan d. n zeedijk te Borssele, een schade van
f 6000 veroorzaakt.
De gemeenteraad van Middelburg heeft, op voorstel
van den schuttersraad, een bedrag van f 500 beschikbaar
ges'.cld om in dit en het volgend jaar kapotjassen
aan te schaffen voor de manschappen, belast met het
brandpiket.
De commissie tot onderzoek der geloofsbrieven
van den heer Bool heeft voorgesteld de verkiezing
wegens het niet raederekenen der stembriefjes van
Betranchement ongeldig te verklaren en den Minister
overlegging te vragen der 16 stembriefjes, opdat de
commissie nadere voorstellen zoude kunnen doen.
Donderdag-morgen discussie over dat voorstel.
Naar men verneemt, heeft Z. M. de Koning kwijt
schelding verleend van de nog onvervulde cellulaire
gevangenisstraf van zes maanden, waartoe de dienstbode
J. A. v. D. door het hof te 's Hage werd veroordeeld
ter zake van poging tot moord te Leiden, op haar
verleider gepleegd.
Uit Atjeh wordt aan den Java-Bode vau 19 October
geschreven
//De gouverneur van Atjeh en Onderliooriglieden
heeft tengevolge der vijandelijkheden in de laatste
maanden te Samalangan plaats gehad, besloten den
radja toekoe Tjihik Moeda Boegis te straffen.
//Morgen vertrekken van bier de oorlogsstoomers
//Madura" en //Benkoelen", benevens de //Valk", van
de Gouvernements-marine, met bevel den koewala
van Samalangan te sluiten en de vischvangst te
beletten.
//Genoemde stoomers worden nog door twee kruis-
booten gevolgd."
De korte zin der lange redenen, die verleden
week in de Tweede Kamer gehoord zijn, komt ons
voor geen andere dan deze te zijn, dat we al meer
eu meer naar den lijd toegaan dat onze staatspartijen
zich zullen opgelost hebben in tweeliberaal en cle-
ricaal. Beeds nu is die oplossing een eind ver gevorderd.
Beeds ontmoeten mannen, die anders door hun res
pectieve overtuigingen zoo ver van elkaar staan als
Borne van Dordt, elkaar als zij elk op zijn wijs, den
godsdienst en allerlei kerkelijke meeningen en leer
stellingen te berde brengen om de liberalen te
bestrijden.
Vermakelijk zou het zijn zoo het niet zoo treurig
was om zoo eens na te gaan hoe de meeste
sprekers bij de iuterpellatie-van Houten en de motie-
Gremers over de eeds-kwestie, niet over die vraag,
maar over atheïsme, geloof, ongeloof enz. doordraafden,
zoodat er geen houden aan was.
En tocli had de heer van Houten de vraag zoo
zuiver en eenvoudig mogelijk gesteld, had de heer
Cremers met zijn motie de koe bij de horens gepakt
en had de heer Borgesius na het constateeren van
de afdwalingen de redeneering weder op 't rechte
punt gebracht. Men bleef redeneeren in 's blaue
hineinspijkers zoeken op laag water, belijdenis van
zijn geloof afleggen, kortom babbelen en nog eens
babbelen, als ware men op een lidmaten-catechisatie
eu niet iu een der hoogste collegies des Lands onder
de keur van Neêrlauds intelligente mannen. Domperige
slaapmutsen eer dan blinkende goden.
En toch is de zaak zoo eenvoudig en de vraag
niet anders dan deze: moet men om in 't genot van
alle burgerschapsrechten te zijn, lid wezen van eetiig
kerkgenootschep? Neen, zegt de Grondwet. Ja,
zeggen zij die grondwet eu speciale wetten op hun
manier verklaren. Eu daarover blijft men dagen lang
redeneeren. Het vraagstuk is moeielijk, zegt men van
alle kanten. Dat schijnt slechts een advokaten-phrase.
Advokaten krabben zich bij alle vragen achter het
oor, evenals dokters bij alle patiënten de schouders
ophalen. Wij zien niet in, dat de vraag zoo moeielijk
is; ingewikkeld is zij natuurlijk als men haar zoo
inbakert in windselen van allerlei vromerige babbe
larij, als we dezer dagen hebben kunnen hooren; anders
is zij zoo ingewikkeld niet.
Hoe naar en onlogisch al het gepraat over die
eedzwererij eigenlijk was, voelden de praters zelf wel
van daar dat zij schier zonder uitzondering lieten
doorschemeren of ronduit verklaarden, dat zij al dat
eedzweren voor iets van weinig waarde houden eu
't als het niet bestond niet zouden invoeren. En
toch volhouden, als hing de wereld er van af. Neen,
maar 't is de eerste gelegenheid om' de neuzen te
tellen op het dilemna: clericaal of liberaal, en dus
dienen de schroeven aangezet, zoo krap als 't kan.
Daarom afgoderij met de letter der wet na den
geest er uit ontkend te hebben art. 83, 't is of
het een heilig artikel is. Maar dezelfde mannen, die
nu als uiterste verschansing art. 83 beschouwen
moet men hooren over art. 194! en over de school
wet en over de scherpe resolutie
Benoemingen, Besluiten, enz.
Tot directeur der gemeentel, gasfabriek te Leeuwarden
is benoemd de heer J. C. W. de Boude, te Bonn,
met het lot tegen den heer Kenens te Gouda, die bij
de stemming ook 10 stemmen had bekomen evenals
de nu benoemde.
De heer C. van der Hooft te Ter Neuzen is voor
f 4710, zijnde f 1560 beneden de raming, aannemer
geworden van het driejarig onderhoud der Bijks-water-
leidingen bewesten en benoorden van het kanaal van
Ter Neuzen.
Benoemd tot comm. der posterijen 4e kl. de sur
numerair P. de Boock.
Landbouw.
Op de Landbouw-Sociteit te Noordgouwe is besloten
tot het in het leven roepen van een onderlinge vee-
assurantie-maat8chnppij.
Thans wordt het een en ander vernomen aangaande
eenige nieuwe aardappelsoorten, met welke in deu
afgeloopen zomer proeven zijn genomen.
De heer O. W. lleinders, voorzitter van de 9e afd.
der Eriesche Maatschappij van Landbouw, heeft te
Ureterp verbouwd 8 monsters aardappelen, die hij
had ontvangen vun 's Bijks Landbouwschool te Wage-
ningen. Alle monsters werden gepoot den 25 April,
en gerooid den 17 September, en verbouwd op gelijken
grond (zand met een weinig leem). De uitkomst
was deze: Paarsche nieuwe, 5 poters, gaven 1,9 kilo
opbrengst; Prolific, 5 poters, 4,6 kilo; zeer vroege
rozen, 8 poters, 9,8 kiloAbbey, 5 poters, 7,6 kilo
Champion, 5 poters, 18 kilo, Bichters imperator,
12 poters, 15,7 kilo; Amerikaansche rozen, 4 poters,
20,6 kilo; Zwickauer, 40 kuollige, 4 poters, 9,8 kilo.
In Drente zullen op groote schaal proeven genomen
worden met de soort aardappelen, genaamd //Sneeuw
klokjes", die alle tot dusver bekende soorten zoowel
in kwaliteit als in opbrengst moeten overtreffen.
Kunst, Wetenschap en Letteren.
Te Zurich is den 9 December overleden de beroemde
professor Cerlmaun, de stichter van de Graphische
Statica. Zijn werk over deze wetenschap beleefde
verschillende uitgaven en werd in het Fransch en
het Italiaansch vertaald.
Omtrent de drie nieuw gekozen leden der Académie-
fraiujaise vermeldt men de volgende bijzonderheden
Sully Prudhomme, gekozen in plaats van Duvergier
de Hituratnie, is zijn dichterlijke loopbaan begonnen
met" zijn Stances et Poémesdie een groot succes
hadden. Zijn latere gedichtenLes destins, les mines
tendresses en Justice maakten minder opgang. Prudhomme
is 42 jaar oud en alzoo de jongste der leden. Victor
Cherbuiier de opvolger vau Dufaure is 53 jaar oud;
hij is van Zwitserschen oorsprong en pas sedert een
jaar Franschman, niet door naturalisatie, maar door
dat hij de burgerrechten, die eertijds zijn familie,
door de herroeping van het Edict vau Nantes uit
Frankrijk verdreven, bezat, heeft teruggeëischt. De
Revue des deux Mondes publiceerde verschillende zijner
romans, in den geest der werken van G. Sand geschreven,
o. a. Ie Comte Kostia, le Prince VilalePanle Merè
le roman d'une honnête femme etc. Ook aan de Temps
werkte hij als letterkundig criiicus mede. Twee drama's,
uit romaus van zijne hand getrokken, werden opgevoerd:
namelijk Samuel Brahl en l'Aventure de Ladislas
Bolski. Victor Cherbuliez heeft slechts langzaam
reputatie als schrijver gekregen, omdat hij de goed
keuring der ontwikkelden verkoos boven de toejuiching
der menigte. Hij is een zeer levendig causeur. Pasteur
eindelijk, die den zetel inneemt van Em. Littré, is
de meest bekende van het gekozen drietal. Ziju
wetenschappelijke werken zijn iu geheel Europa vermaard.
