Binnenland.
Buitenlandsch. Overzicht.
ZIER! IC ZED, 2 Juni 1876.
De beetwortel—suikerfabriek te Sas van Gent, die
vóór vier jaar gebouwd werd en toen omstreeks
f 500,000 heeft gekost is nu in openbare veiling
verkocht voor f 22,000.
De aanvragen en vergunningen tot het onderzoek
naar goud en andere metalen in de kolonie Suriname
vermeerderen gestadig. Van geloofwaardige zijde wordt
gemeld, dat thans reeds 144,285 hectaren lands voor
zoodanig onderzoek in pacht zijn uitgegeven, te weten
139,060 hectaren aan de rivier Marowijne en 5225
hectaren aan de Boven-Suriname. Ook is er aanvrage
gedaan voor concession aan de Boven-Saramacca voor
hetzelfde doel.
In de Staatscourant van 23 Mei jl. werd mede
gedeeld, dat de militaire en civile bevelhebber in
Atchin drie colonnes had doen uitrukken om de
IX Moekim van vijanden te zuiveren en de XXV
Moekim van de XXII Moekim af te sluiten.
Thans is bij het Departement van Koloniën een
telegram van den Gouverneur-Generaal van Nedev-
landscli Indië ontvangen, dd. 22 Mei, waarbij bericht
wordt, dat de bedoelde tocht is geslaagd en een
punt in Beloel-Zuid is bezet, zonder dat onzerzijds
verliezen werden geleden of veel tegenstand ondervonden
werd. (St.-Ct.)
Nteuwediep, 2 Juni. Zr. Ms. schroefstoomschip
le klasse //Van Galen", kommandant kapitein ter zee
IT. P. Van Bonneval Eau re, vertrok heden naar de
West-Indiën. Haar bewapening bestaat uit vier ge
trokken 18 cM. Armstrong-kanonnen, waarvan er
twee op het halfdek en twee achter den fokkemast
staan en 8 getrokken 16 cM. kanonnen. Onze Marine
telde totnogtoe weinig schepen welke met zooveel
zorg en smaak afgewerkt werden als de //Van Galen".
De Catalogus van de voornaamste dag-, week
en Advertentiebladen der Wereld, uitgegeven door het
Algemeen Advertentiebureau van Nijgh van Ditmar
te Rotterdam, ten dienste van het adverteerend publiek
dat zich van de bemiddeling van genoemd bureau
bedient, bevat eene opgave van de voornaamste Cou
ranten van niet minder dan 3327 plaatsen der Wereld,
terwijl het cijfer der aldaar verschijnende voornaamste
Bladen dat van 6685 bereikt.
De verdeeling is als volgt:
Nederland, (uit 101 der voornaamste plaatsen) 261
Couranten, waarvan 61 Liberaal, 13 Conservatief en
13 Katholiek; de overigen staan geen richting voor
of zijn aan bijzondere vakken gewijd.
Nederl. Indië, (uit 7 der voornaamste plaatsen)
20 Couranten.
België, (uit 71 der voornaamste plaatsen) 220 Cou
ranten, waarvan 73 een Iiollandschen titel voeren.
Duitschland, (uit 1209 der voornaamste plaatsen)
2089 Couranten en wel het Grooth. Oldenburg, 14;
vrije stad Bremen, 9; vrij stad Hamburg, 24; vrije
stad Lubeök, 4; Grooth. Mecklenburg, 56; Vorsten
dom Lippe, 4; ITertogd. Brtinswijk, .14; Hertogd.
Anhalt 9; Koninkr. Saksen, 157Thuringsche Staten,
68; Koninkr. Pruisen, 1148; Grooth. ITessen, 67;
Grooth. Baden, 82; Koninkr. Wurtemberg, 112;
Koninkr. Beieren, 286; Elsas-Lothaiingen, 35.
Oostenrijk-IIong. (uit 155 der voornaamste plaat
sen) 383 Couranten; de bladen, in dat land zijn nog
aan zegelrecht onderworpen.
Zwitserland, (uit 132 der voornaamste plaatsen) 259
Couranten.
Erankrijk, (uit 340 der voornaamste plaatsen) 547
Couranten, waarvan de te Parijs verschijnende //Pigaro"
zijne Advertcntiën met 3 franks per regel, en de
//Illustration" met 1200 frs. per pagina laten betalen.
Groot-Britt. en Ierland, (uit 495 der voornaamste
plaatsen) 1135 Couranten, waarvan liet Koningrijk
Engeland, 819; Prinsdom Wales, 169; Koninkrijk
Ierland, 130; Britsche Eilanden, 17.
Denemarken, (uit 59 der voornaamste plaatsen) 105
Couranten.
Zweden, (uit 70 der voornaamste plaatsen) 119
Couranten.
Noorwegen, (uit 43 der voornaamste plaatsen) 75
Couranten.
Rusland, (uit 55 der voornaamste plaatsen) 142
Couranten.
Russisch Azië, (uit 5 der voornaamste plaatsen)
6 Couranten.
Turkije, (uit 8 der voornaamste plaatsen) 20 Cou
ranten, waarvan 3 in de Pransche en 1 in de Engelsche
taal worden geschreven.
Griekenland, (uit 2 der' voornaamste plaatsen) 4
Couranten.
Eiland Malta, 4 Couranten
Luxemburg, (uit 3 der voornaamste plaatsen) 11
Couranten.
Italië, (uit 107 der voornaamste plaatsen) 194
Couranten.
Spanje, (uit 48 der voornaamste plaatsen) 69
Couranten.
Gibraltar, (Eng. bezitt.) 1 Courant.
Portugal, (uit 7 der voornaamste plaatsen) 27 Couranten.
Vereenigde Staten van Noord-Amerika, (uit 236
der voornaamste plaatsen) 651 Couranten, waarvan
205 in de Duitsche taal.
Britsch Noord-Amerika, (uit 28 der voornaamste
plaatsen) 48 Couranten.
Mexico, (uit 2 der voornaamste plaatsen) 12 Couranten.
Centraal Amerika, (uit-4 der voornaamste plaatsen)
4 Couranten.
West-Indië, (uit 21 der voornaamste plaatsen) 50
Couranten.
Brazilië, (uit 14 der voornaamste plaatsen) 27 Cou
ranten, waarvan 6 een Duitschen titel voeren.
Het overige Zuid-Amerika (uit 11 der voornaamste
plaatsen) 37 Couranten.
Azië, (uit 27 der voornaamste plaatsen) 51 Cou
ranten, waarvan in China 8; Japan 4; Eng. Indië
37Oost-Indië 2.
Afrika, (uit 29 der voornaamste plaatsen) 51 Cou
ranten, waarvan in Algiers, 10; Egypte, 7de Kaap,
23; Tranvaalsche Republiek, 1; Natal, 4; Eiland
Mauritius, 1; Eiland St. Helena. 1Lagos, 1Liberia,
1Sierra-Leona, 2.
Australië, (uit 42 der voornaamste plaatsen) 70
Couranten, waarvan in Victoria, 19; Zuid-Australië
11; West-Australië, 3; Nieuw Zuid-Wales, 13;
Queensland, 6; Tasmania, 3; NieuwZeeland, 12;
Piji Eilanden, 1Sandwich Eilanden 2.
Te zamen 3327 Plaatsen met 6685 Couranten.
Ofschoon we niet zeggen kunnen dat de staat van
zaken in het Oosten vooral in betrekking met het
Noorden en Westen zoo gemakkelijk valt te overzien
na de komst van een nieuwen Sultan, zoo is er toch
eenige opheldering betrekkelijk dit verrassende feit
gekomen. We hebben 't al meermalen gezegd de
optimisten en pessimisten zoeken in de Oostersche
kwestie ieder hun gading en ze weten die tamelijk
wel te vinden. Inzonderheid kan dit gezegd worden
van de eersten; de optimisten, zij die gaarne den
vrede wenschen behouden te zien trouwens wie
zou dit niet? maar die daarbij veel grond meenen
te hebben om liet behoud van den vrede. Zij zien
in het avenement van Mourad V het aanlichten van
betere dagen.
Eu wie zou daarin niet gaarne met de optimisten
medegaan? 't Is de vraag maar of 't kan. Om tot
de beantwoording van die vraag te komen, dient men
na te gaan of inderdaad de persoon van Abdul Aziz
de eenige spaak in het wiel is geweest De geschie
denis van de Turksche monarchie in de jongste
halve eeuw leert eehtev iets anders. De dagen zijn
lang voorbij dat werkelijk de Sultan alleen de man
was, van wien het lot des rijks afhing. Abdul Aziz
heeft de waardigheid van grooten lieer nooit in die
grootheid gekend.
Feitelijk zijn de Turksche nlleenheerschers onder
den invloed der Europeesche diplomatie van hun persoon
lijke macht betrefr, teruggebracht tot ongeveer de
positie der constitutioneelen monarchen met dit groote
verschil alleen dat het rijk geen constitutie had maai
de regeerings-raachine aan den gang werd gehouden
door beurtelings bovendrijvende hofpartijen die op
hun beurt weder werden geïnspireerd of beheerscht
door de vreemde diplomaten. Voor zoover 't nu te
pas kwam dat de Sultan zijn gezindheid ten aanzien
der partijen aan den dag legde kan van Abdul Aziz
niet gezegd worden dat hij de voorkeur aan die partij
gaf die men de orthodoxe, de mohammedaansche,
clericale, of fanatieke partij zou kunnen noemen. In
tegendeel, persoonlijk was hij meer genegen zich neer
te leggen bij liet streven van hen die den tijd ge
komen achtten dat Turkije zich meer en meer moest
gaan hervormen en reorganiseeren op den voet der
Europeesche Staten. Meermalen legde hij zekeren
afkeer aan den dag van den verouderden slentergeest
vooral op kerkelijk gebied, en van allerlei formaliteiten
bij groote kerkelijke feesten en door welke de Sultan,
ofschoon in naam beheersclier der geloovigen en opper
priester van Islam, toch niet te min de slaaf was van
een etiquette die de hooge geestelijkheid de ge
legenheid gaf den Sultan en alles te beheerschen.
Abdul Aziz was de eerste Sultan die 't heeft durven
wagen weg te blijven bij de opening van den Rha-
madan immer verleden jaar heeft hij dien kerkgang
niet gedaan en was 't vrij algemeen bekend dat zijn
ziekte bij die gelegenheid maar geveinsd was. Dit
heeft bij de clericale partij veel kwaad bloed gezet.
Inderdaad wat Abdul-Aziz nog van geest van initia
tief bezat, dat heeft hij besteed om zich zoo mogelijk
aan den clericalen druk te onttrekken.
En nu deze revolutie. Men moge nu al in de
bladen lezen dat liet de Ministers zijn geweest van
wie ze is uitgegaan. Wij houden dit eenvoudig voor
een dwaling. Trouwens de feiten spreken te duidelijk.
Het priester- en monnikendom heeft de ouwen teling
bewerkt, Softas^) vervulden den rol van 't gepeupel,
dat wat bij zulke gelegenheden zich /,'t volk" noemt,
de kerkelijke opperpriester, de sheik al Islam, d. i.
de man die naast den Sultan de hoogste waardigheid
bekleedt in 't oog van alle geloovige mohammedanen,
beet het spit af, en 't vrome inohammedaansche volk
zag toe en opplaudisseerde omdat het in de revolutie
de herleving van den echten mohammedaaiischen
volksgeest zag. De Turksche ministers mogen zich
nu al tegenover Europa 't air geven alsof zij den
coup gedaan hebben, de Turken zelf zullen hem de eer
daarvan niet toekennen; voor een Turk is een mini
ster evengoed de slaaf van den grooten heer als de
eerste de beste.
ITet is dus wel aan te nemen, dat de omwenteling als
feit nationaal is en toegejuicht wordt, maar zij is dit
in Turkschen zin. En nu is het de vraag of de
Europeesche diplomatiek met een revolutie van dat
karakter wel bijzonder gediend is in de gegeven om
standigheden. Wij meenen van niet. Daarom zijn
we wel eenigszins geneigd om zeker gewicht te hechten
aan een der jongste tijdingen uit Berlijn, meldende
dat Rusland bezwaar maakt de nieuwe orde van
zaken in Turkije te erkennen. Geen wonder? Is niet
juist de thans bovendrijvende partij de felste anti-
Russische? De curie van Rome daarentegen is het
eerste collegie dat genoemd wordt al9 sultan Mou
rad Y te hebben erkend en men voegt er bij dat de
R. Katholieke bisschoppen in liet Turksche gebied
order hebben gekregen het nieuwe gouvernement te
steunen. Ook dit laat zieli zeer wel verklaren. De
clericalen ook, van welke kleur, zijn veel handen op één
buik. Vooral tegenwoordig nu liet den strijd geldt tegen
het liberalisme over de gansche wereld, nu schieten
die niet onder elkanders duiven.
Zal 't oorlog worden of niet? Ziedaar wat ieder
zich met eiken dag afvraagt. Wij voor ons vermoe
den dat de loop der feiten onvermijdelijk tot een beslis
sing door de wapenen moet leiden en we zouden deze
oplossing niet voor de slechtste houden. Men make
zich ook dat schrikbeeld van den oorlog niet leelijker
dan 't is. Een toestand van vrede zoo als die nu
wordt gehandhaafd, en die milliarden van de nationale
vermogens verslint, die circa 8 millioen jonge kracht
tige mannen aan den maatschappelijke» arbeid onttrekt,
kortom een gewapende vrede zoo als die thans nage
noeg normaal geacht wordt en die de kanker voor de
welvaart der volken is we zien niet in dat die
zooveel beter of voordeeliger is dan een beetje krijgs
rumoer, waaraan dan toch 't uitzicht verbonden is om
althans één stapje verder te komen op den weg dien
men toch vroeg of laat op moet.
Er is een tijd geweest en die heeft eeuwen geduurd,
dat elke afbreuk die men de Turksche heerschappij
maar deed een verdienstelijk werk werd geacht, dat
keizers en koningen inzonderheid hun naam vergrootten
door de bestrijding van den Turk.
Maar siuds in deze eeuw de kleingeestige Europeesche
politiek - iu schijn en in naam nog de theorie van
't Eropeesch evenwicht volgende, inderdaad slechts
toegevende aan winkelierachtige jnloerschheid er
toe gekomen is om den Turk in bescherming- te nemen,
is de beschouwing veranderd. Ne touchez pas a la
reine zegt de bekende spreukwe zouden ook wel
kunnen zeggen ne touchez pas au Turc. En dat clan
in den zin zooals men in een menagerie niet aan de
beesten mag komen. Dat Denemarken wordt klein
gemaakt; dat Oostenrijk uit Duitschland gezet wordt,
dat de Italiaansche potentaatjes worden op stal gezet,
dat Frankrijk wordt afgestraft, dat zelfs aan Pius IX
de banlieue van St. Pieter wordt ontnomen, zie, dat
alles laat men geworden. Alleen ten opzichte van
den Turk speelt zekere politiek de rol van het bestuur
der maatschappij tot bescherming van dieren. Ne
Touchez pas au bon vieuxTurc, eest une bete du bon
Dieu comuie les autresdoe den Turk geen kwaad
En waarom niet? Wellicht alleen daarom niet omdat
't de vraag is wat de halve maan op de Sofia-kerk
zal vervangen: 't kruis van den II. Andreas of wel
dat van den II. Petrus. Nochtans twijfelen wij er
niet aan of 't zal het Andreas-kruis zijn dat de was
sende maan naar beneden zal bonsen.
In de laatste dagen heeft men meer dan eens het
woord Sofia ontmoet. Dat woord heteekent hetzelfde als
het Perzisch verleden deelwoord soukhté, waarvan het een
verbastering is, en dat «verbrand" heteekent, dat wil
zeggen: verteerd door de liefde tot God. Softa's zijn leer
lingen van de scholen, verhonden aan de moskeeën, me-
dresses, waar men in het Mnzelmansch recht en in de
theologie studeert onder de leiding van professoren, khodja's.
De Softa's slapen, slapen, eten en drinken kosteloos in
woningen, die onderhouden worden uit do renten van tot
dat vrome doel nagelaten erfenissen. Hun getal is zeer
groot daar hun roeping hen van den krijgsdienst vrijstelt.
Na langdurige studie der Arabische taal, van den Koran
en zijn commentaren leggen zij eecl examen af, dat hun
het recht geeft den titel khodja (Perzisch khavadje te
dragen.
