Onze Leestafel.
VARIA.
BEURS- EN MARKTBERICHTEN.
federalisten wilden de grootst mogelijke autonomie
van provincie en gemeenten. L)e discussie over dit
punt moest gisteren worden voortgezet.
In de vergadering van effectenliouders hebben
eenige leden van het Madridsche Beurssyndicaat een
voorstel ingediend, inhoudende dat de Staat te be
ginnen 1 Juli 1876, de rente der schuld geheel
behoort te voldoen en zijn inkomsten door middel
van indirectie belastingen behoort te vermeerderen.
Er is een commissie van 12 leden benoemd, om
hiervan rapport op te maken en een adres aan 'de
Cortes te redigeeren.
//Eenige opmerkingen over den invloed
van het clericalisme op het Volksonderwijs
in Noord-Brabant. Toespraak gehouden in
de afdeelingen van //Volksonderwijs" te
Wormerveer en te Rotterdam, door J. P.
Bredius Jr., oud-schoolopziener. Amsterdam,
C. L. Brinkman. 1876". Prijs 40 ets.
Vijftig procent der zoo dagelijks uitkomende bro
chures zijn gewijd aan het onderwijs, zegt de schrijver
van het opstel dat hierboven genoemd is. Dat pleit
voor sterk gespannen belangstelling in dit groote
volksbelang en 't is tevens wel een teeken dat het
onderwijs wel algemeen als een der dierste volks
belangen wordt erkend. Men pleit natuurlijk vóór
en tegen. Alle geschriften wellen ook wel niet op
uit de zuiveie bron van belangstelling in het onder
wijs. Het onderwijs-vraagstuk is in het net der
politiek geloopen en wordt nu ook druk geëxploiteerd
door lieden wien de intensieve volksontwikkeling eer
hinderlijk is dan geraden schijnt. Men treft tegenover
hen die onder de vaan van //Volksonderwijs" vooruit
en naar liooger en beter streven, er ook aan, die
raeetieii dat de machine al reeds van het harde stoken
over denkop geloopen is.
Niet alzoo met de brochure van den lieer Bredius.
Merkwaardig is bij dit geschrift dat het al vinnige
bestrijders vond vóór 't in druk was verschenen; zoo
staan de tegenstanders gereed om toe te slaan, dat
ze hun slagen al toebrengen op het gerucht af. Nauwe
lijks vermeldt een blad dat de heer Bredius, die
vroeger te Bergenopzoom schoolopziener geweest is,
ergens een rede heeft gehouden over 't onderwijs in
N.-Brabant, of er vormt zich eeti conclave van ver
meende betrokkenen, die op den stouten spreker
losgaan om hem te bestrijden .aangaande dingen, die
hij niet gezegd heeft. Dat is nu wel wat gek; maar
't is toch zoo gek niet of men zou uit het verschijnsel
vermoeden dat men in N.-Brabant er zelf wel een
soort van -voorgevoel van heeft dat de toestanden
daar vatbaar voor bespreking en wel voor weder
spraak zijn.
Maar wat heeft de heer Bredius dan toch gezegd?
Thans weet men het; want hij heeft zijn rede in
druk gegeven, 't geen hij anders niet van plan was,
maar nu wel genoodzaakt was te doen om ieder te
doen weten wat hij verteld had en ook om het
N.-Brabantsche edel wild dat zich al aangeschoten
meende toen er nog niet eens op gemikt was, in de
gelegenheid te stellen na te gaan of 't schot op hen
gemunt was of op anderen, dan wel of 't maar een
schot in de lucht van N.-Brabant was, 't welk ook
nog zijn nut kan hebben al was 't maar tot een
teeken dat men nog niet geheel ingeslapen is ten
noorden van de Maas, maar nog zoo wat op zijn
quivive met 't oog op de toekomst.
Wij hebben met veel belangstelling de rede van
den lieer Bredius gelezen en zijn er hem dankbaar
voor dat hij die heeft uitgegeven. Zulke wekstemmen
zijn noodig. De brochure van den heer Savornin
Lohman heeft indertijd ook al iets gedaan al was
't niet veel, zoodat 't hem zelfs niet uit de gratie
der N.-Brabantsche kiezerstrekkers of kiezersdrijvers
heeft geholpen. Moge het mannelijke woord van
Bredius velen wakker schudden.
Inderdaad dat is noodig. Reeds in zijn aanhef
wijst hij op 't feit dat wij goede Nederlanders, met
het woord vrijheid, kostelijke, dierbare vrijheid, in
den mond, toch in zoo menig opzicht indommelen,
zóodat we niet merken dat andereu, die ook vrijheid
roepen, ons bij den neus hebben en van die domrne-
ligen vrijheidszin gebruik maken om den geest der
vrijheid in een goed deel der natie zoo geheelenal
te dooven en te verstikken, dat dat bedoelde deel
op een goeden dng, en dan te laat, zal bespeuren
dat het met de vrijheid nog naarder gesteld is dan
b.v. in de goede dagen van Eilips II.
De heer Bredius constateert den in den grond
evbarmelijken staat van zaken betrekkelijk het onder
wijs in N.-Brabant, zooals die geworden is onder
de-gebrekkige en geheelenal buiten den geest toege
paste wet van 1857.
N.-Brabants bevolking is geheel onder den invloed,
beter gezegd onder de directe macht der geestelijkheid.
Yoor 19/20 zegt Br., zijn de van nature goedige
N.-Brabanters totaal doode machines onder de hand
hunner geestelijke hoofden. Dit geldt niet enkel van
de gewone volksklasse, het is met de gemeentebesturen
evenzeer het geval, wegens de geringe ontwikkeling
van de leden dezer collegies tegenover de naijverige
en overal ingrijpende bemoeiingen der geestelijkheid.
Van daar dat zoowel gemeentebesturen als school-
commissiën een /hoogst verdevfelijken invloed" op
den toestand van het openbaar onderwijs uitoefenen.
Nu bestaan er in N.-Brabant 310 openbare scholen
met ongeveer 40000 leerlingen en men neemt het,
oppervlakkig beschouwd, raadselachtige verschijnsel
waar dat in N.-Brabant over 't algemeen weinig
stemmen opgaan tegen de openbare school. Treurig
genoeg dat dit zoo is; het bewijst dat de geestelijk
heid in N.-Brabant de openbare school, in haar zin,
zoo geheel ontwapend en onschadelijk gemaakt heeft
dat zij van openbare staatsschool alleen nog den
naam heeft overgehouden, maar overigens vierkant
tegen de bestaande wet van 1857 instaat. Het school
toezicht is over 't algemeen hiertegenover zoo goed
als machteloos. Een schoolopziener, die zijn plicht
wil doen, wordt de béte noire der geheele bevolking
gemaakt, zooveel mogelijk wordt hij dood verklaard.
"Weinigen kunnen daartegen.
De onderwijzers zijn over 't algemeen mannen van
goeden wil en behoorlijke ontwikkeling; maar zij
zijn machteloos. Waar de bevolking niet rijk genoeg
is om broeder- en zusterscholen te betalen, daar wordt
de openbare school geduld, mits de onderwijzer de
gedweeë onderworpeling zij aan de geestelijkheid;
anders wordt hij uitgehongerd, belakt, gedwarsboomd,
onmogelijk gemaakt, tot hij toegeeft of in den onge-
lijken strijd bezwijkt. Waar broederscholen kunnen
gesticht worden, daar sticht men ze en daar reduceert
men de kosten voor 't openbaar onderwijs tot het
minimum. Wat kan een minimum-lijder doen tegen
de machthebbers, b.v. tegen leden der schoolcommissie,
tegelijk leden van den raad, die openlijk de openbare
school verwenschen en verklaren dat zij er geen cent
voor over hebben Daar bloeien de broederscholen
uitgenomen natuurlijk 't onderwijs op die scholen
en daar kwijnt de openbare school. In bijzondere
scholen, geen broederscholen zijnde, is het onderwijs
beter. Daar wordt de bijzondere school voortgeholpen
tegen de openbare, In de N.-Brabantsche broeinesten
van Protestantsch clericalisme is de verhouding van
de openbare school ook even ongunstig.
Kortom de staat van zaken is zoodanig dat er
met ernst mag gevraagd worden: kan dat zoo voort
gaan? mag het geduld worden dat Neerlands consti
tutioneel staatswezen zoo reddeloos wordt ondermijnd?
Hierbij komt nu nog een nllerevgst schoolverzuim.
In zekere gemeente van 10000 zielen genoten van
de 1450 kinderen 450 volstrekt geen onderwijs. De
wet op den kinderarbeid geldt voor N.-Brabant niet.
Men leze de brochure van den heer Bredius en men
zal verbaasd staan, men zal zich ergeren.
Geen wonder dat de heer Bredius, om tot verbe
tering van den ellendigen toestand te komen, meer
wil dan b.v. met het voorstel Moens kan bereikt
worden.
Hij wil dat het openbaar onderwijs zal onttrokken
worden aan den verderfelijken invloed der school-
commissiën en gemeentebesturende school moet
staatszaak worden; de onderwijzer staatsambtenaar.
Bovendien moet de leerplicht worden ingevoerd.
Wij lazen dezer dagen dat de clericale bladen uit
Neerlands ultramontania het wetsvoorstel-Moens sterk
aanprezen, 't Is te verklaren; want 't zou de Noord-
Brabantsche kanker niet uitsnijden. Of die bladen
de denkbeelden van den heer Bredius ook zoo zullen
toejuichen, meenen we sterk te moeten betwijfelen.
Men leze het merkwaardige geschriftje maar eens.
Te Druten heeft een dienstmeisje bij ongeluk haar
kameraad met een revolver in de dij geschoten.
Te 's Gravenhage heeft een wachtmeester der huzaren
zich, niet bij ongeluk, door het hoofd geschoten.
De Oostenrijksche luitenant-veldmaarschalk Graaf
Olivier Wallis, heeft zich voor het hoofd geschoten
in de vestibule van het postkantoor. De reden waarom
hij tot deze wanhopige daad is gekomen is onbekend.
De correctioneele rechtbank te Mecluleu heeft thans
uitspraak gedaan in zake de ongeregeldheden, die
daar voor eenige tijd hebben plaats gehad en waarom
trent de clericalen vooral zoo op een scherp onderzoek
aangedrongen hebben. Van dit scherpe onderzoek
is nu het gevolg dat veroordeeld zijnclericalen,
en wel twee muzikanten tot 40 en 26 francs boete,
een persoon bij verstek tot 10 dagen gevangenisstraf
en een spoorwegbeambte tot 40 frs. boete.
Gedurende eenige dagen had zich in den omtrek
van Ommen een wild zwijn vertoond; Zaterdag is
het gedood door den heer J. Buddingh, griffier bij
het kantongerecht aldaar.
Op de Haagsche kermis kwam een koopman op
't idee zijn //echte meerschuimen sigarenpijpjes" te
venten bij opbod. Dit werd hem echter door de
politie verboden, daar alleen notarissen en deurwaar
ders publieke veikoopingen mogen houden.
De heer N. v. Leeuwen te Delft heeft den 9 Mei
zijn honderdsten verjaardag gevierd.
Bij het springen van de stoomboot te Riidesheim
zijn 13 personen min of meer gewond, 5 gedood,
4 worden nog vermist en 15 zijn ongedeerd gebleven.
De ex-keizevin Eugenie is Vrijdag vijftig jaar
geworden; zij lijdt aan rheumatiek en slecht humeur.
Geen wonder.
Een nieuwe rijkswet, den 25 December 1875 te
Kikurange op Nieuw-Zeeland door koning Taukio
voor zijn Maoris uitgevaardigd, luidt als volgt:
//Heden zijn afgeschaft en dus voortaan verboden
1°. de priesters, 2°. de profeten, 3°. de gebeden, 4°. alle
tooverij, 5°. lijkdiensten, 6°. geschillen over grond
eigendom, 7°. twisten over vrouwen, 8°. verkoop van
gronden, 9°. pacht van gronden, 10°. het vloeken,
11°. diefstal, 12°. moord, 13°. werkstaking, 14°. be
drog, 15°. het gezag der stamhoofden, 16°. gramschap,
17°. wraak, 18°. lekkerbekkerij, 19°. eigenwaan,
20°. stijfkoppigheid, 21°. staatshulp, 22°. de slechte
gewoonte van rumdrinken, 23°. verdeeldheid."
Voorwaar, daar is wel een en ander radicaals in.
De lieer B., die dezer dagen zich te Gouwesluis
bevond, werd om de voldoening eener oude rekening
gemaand; hij gaf de verzekering van spoedige vol
doening en vertrok, doch werd eenige oogenblikken
later door zijn schuldeischer achtervolgd en nu op
minder vriendelijke wijze aangemaand. Hierop geen
betaling bekomende, wierp de schuldeischer B. op
den grond, ontnam hem zijn portefeuille en eigende
zich daaruit eenige bankbiljetten toe, in mindering
van rekening. B. heeft onverwijld hiervan aangifte
bij de justitie gedaan om nu op zijn beurt voldoening
te krijgen.
Van wege het bestuur van de Duivensociteit //de
Snel vlieger" werd te Haarlem Zaterdag uit 's Graven
hage te 11,40 ure per snel vlieger de uitspraak van
het Gerechtshof betreffende Jut en zijii vrouw naar
Haarlem gezonden, en aldaar reeds te 12 uren
ontvangen.
Kerk- en tSchoolnieuws.
Beroepen bij de Evang. Luth. Gem, alhier ds. G. T.
Bruin te Zutfen.
Volgens bericht van de N. G. Courant zal het
Zuider Zendingsfeest dit jaar gehouden worden onder
Biezelinge op den 21 Juni. Ds. de Graaf van Amsterdam
zou de openings-rede houden.
Door de Prov. Comm. te 's Gravenhage is o. a.
toegelaten als hoofdonderwijzeres Mej. A. J. Cliivat.
PRIJZEN DER EFFECTEN TE AMSTERDAM
den 11 Mei 187 6.
Nederland, Cert. Nat. Schuld. 2i/j pCt.
dito dito 3
dito dito 4
dito Stad Rotterdam 3
België, dito Rotschild. 2'/»
Spanje, Obligatien, 1867/72 3 13^
dito Binnenl. f 6250 3 121/a
dito 1250 en 2500 3 123/a
Portugal, Obligatiën 1858/69 3 513A
dito 185663 3
Rusland, Obl. Hope f Co. 1798—1816 5 1013/4
Bew. Ins. m. Coup. 6 S. 1855 5 907/a
Obligs. a f 1000,— 1866 5 1011/4
dito a 100,— 1860 4'/a 923/4
Cert. bij Hope Co. 1840 4 753/4
Obligatiën-Leening 1867/69 4 823/
dito 1859 3 69
Staatsleening 1864 5
Oostenrijk Obl. in papier Mei en Nov. 5
Febr.-Aug. 5
dito in Zilver Jan. en Juli 5
April Oct. 5
Aand. Pr. Leen. fi. 100 1864
Italië, Bew. Inschr. met Coupon 5
Turkije, Obl. Alg. Schuld 1865 5
N.-Amenka, dito Mei. Nov. 1885 6
Brazilië, dito 1865 5
Mexico, dito 1851 3
96
Groote Russische Spoorw.-Maatsch. 1868 5
Baltische dito 3
Russische Spoorvv. Poti Tillis d°. 1000, 5
dito Jelez-Orel 1000 L1868 5
Fransch-Oost. Spoorw.-Maatsch. 3 pCt. Obl.
Zuid-Ital. dito 3 dito
Illin. Cent.-Spw.-Maatsch. Cert. van aandeel
St. Paul en Pac. Spoor. Obl. 2e S. 7
Chicago N. W. pref.
PRIJZEN VAN COUPONS.
f
pCt.
55%
55%
D
58»/,.
59'/.
135
pCt.
10'/.
O»
1001),-
258V,
130
pCi
99
993/,
f
150
99
24'/.
t
51'la
Metalliek 20,82'/j
Dito Nationale 21,471/2
Div.Eng. p Z ll,82l/a
Rus. Z.-R. 307/8
Amer. Dollars 2,43
Papier 2,13
