STA TEN-GENERAAL.
i n n e n 1 a n d.
boezem geplant zijn, of ze daar ook al minder
of meer tot bewustheid komen, die beginselen
zijn geen subjectieve meeningeu. 't Geloof van
vooruitgang, ontwikkeling, opklimming is geen
ijdele waan.
Daarom doet bet er al betrekkelijk weinig-
toe of één enkele stem in 't koor van al de
genen, die roepen om de volken wakker te
schudden en hun de oogen te openen voor de
opglorende stralen van den dageraad, verloren
gaat, of onopgemerkt blijft door zooveleu die
haar in hun belang wel mochten hooren. 'tKoor
zal zijn stem toch wel doen weergalmen
en eindelijk zullen de opwekkende tonen wel
liun weg vinden tot in de ooren der slapers.
Waarom zouden we ons dan bekommeren
wegens den toenemenden ijver, den al aan-
wakkerenden strijdlust, den meer en meer was-
senden overmoed vau 't clericalisme zoowel 't
protestantsche als 't ultramoutaausche
Men vcrgisse zich toch niet in de verklaring-
van dit in schijn zoo onrustbarend en geducht
verschijnsel.
Daar is geen reden voor.
We hebben bier toch niet te doen met een
jonge, frissche pas geboren kracht, die zal
moeten dienen om lie.t ontwikkelings-product
van zooveel eeuwen, als achter ons liggen, te
niet to doen. Clericalisme, absolutisme, dom
pergeest, bijgeloof en snpergeloof zijn geen
nieuwe goden die den godheden, vrijheid, ont
wikkeling, vooruitgang, den oorlog aandoen met
de pretentie deze te vernietigen. Integendeel.
De verlichting op elk gebied, de tot dusver
bereikte hoogte van ontwikkeling, de meer en
meer zieh verspreidende en vruchtdragende
begrippen van vrijheid, gelijkheid, recht, rede,
zedelijkheid en humaniteit deze allen zijn ge
zamenlijk tot een zoo geduchte macht geworden,
dat de oude tyrannen der wereldclericalisme,
en obscurantisme, als bij gelijktijdige ingeving
zien dat hun rijk snel ten einde spoedt. Vandaar
al die ziedende ijver bij de heerschers van den
ouden tijd om nog te redden en te houden wat
mogelijk is. Vandaar ook 't anders schier on
verklaarbare verschijnsel dat voor 't overige
gauscli niet domme protestanten de coöperatie
ook al een vrucht van den liberalen boom
willen toepassen op het bidden en dat ze daarbij
naar we vertrouwen in oprechten gemoede
de illuzie hebben, dat 't hun mogelijk zal
zijn 't roer der wereld een streek of wat terug
te wringen, te verzetten ten minste. Zulk een
gebedenstorm is dan als 't ware een wanhopige
poging om in te grijpen in 't geen men noemt
wereldbestuur, loop der natuurlijke outwikkeling,
opvoeding der menschheid, godsbestuur of hoe
dan ook.
Wie zal zich over zulk een storm meer
verontrusten dan noodig is'? 't Koer is in
goede, vaste handen, al de bidders der wereld
zullen den stuurman niet bepraten van koers
te veranderen; bij stuurt zooals gestuurd moet
den tlians overleden prins-admiraal Adalbert van
Pruisen. De Khedive nootligde hem uit voor hem
een Duitsche kolonie te vestigen en bood hem daartoe
kosteloos een uitgestrekt terrein op zijn eigen bezit
tingen in bet Delta aan, dat hij zelf kon uitkiezen.
De Khedive liet voor Wachenhusen een stoomboot en
een Nijlvaartuig uitrusten, gaf hem eenige Beys tot
geleiders en nu doortrok Wachenhusen negen maanden
lang het Delta, totdat hij het geschikte land had ge
vonden tnsschen Alexandria en Kaïro, onmiddellijk
aan den Nijtoever. Dat land werd hem dan ook
toegemeten; de Khedive had ook 21/s miilioen francs
aangewezen voor het bouwen der hulzen, voor ka
nalen, voor zaaigraan en trek veemaar terwijl Wachen
husen met de ingenieurs de landmeting van de gronden
voltooide, kwam Nubar-Pacha van Konstantinopel
terug met tie tijding dat tie Verhevene Porte de in
stelling van gemengde rechtbanken verboot). Nn
verklaarde Wachenhusen dat hij diensvolgens zijn
landslieden niet onder de willekeur der Egyptische
autoriteiten kon stellen; de Khedive van zijn kant
betuigde dat hij zulk een groot terrein niet onder de
jurisdictie van de Noordcluitschelt consul kon stellen,
en zoo viel het geheete plan in duigen, tot groot
leed wezen vau Wachenhusen, //want" zeide hij, //ik
had de beide eenige heuvels in het geheele Delta
uitgekozen, waar wij de frische zeelucht hadden; ik
had den Nijl, den spoorweg tusschen de beide hoofd
wonden. In zulk een gebedenstorm is dan ook
niets anders te zien dau een zuiver subjectieve
handeling, hoogstens eeu soort van communie,
waarmede nadere aansluiting van de deelnemers
kan bedoeld worden. Maar 't roer staat in
onwrikbare handen en de koers laat zieli vrij
wel berekenenzij is naar de ster gericht die
daar blinkt in 't donkere verschiet.
Daarom saevis tranquillus inimdis, 't wereld
scheepje zal niet verslonden worden.
En daarom zullen ook wij moedig eu vol
hardend voortgaan met, naar de mate van talent
ons gegeven, hier een zandkorreltje te strooien,
ginds een vonkje van licht aan te blazen, elders
een woord van geloof eu vertrouwen in de toe
komst te spreken, en steeds te strijden van
verlichting en ontwikkeling op elk gebied.
Door 't al luider en luider wordeucl krijgs
rumoer zullen we ons niet van ons stuk laten
brengeneu tegenover eeu in allerlei vormen
gedurig herhaald beroep op oude, lang voorbij
gegane eu vervallen toestanden met geduld en
volharding telkens op nieuw beroep doen op
't gezond verstand, op de toestanden waarin
we thans verkeeren en niet op de dagen vau ouds.
Wel beschouwd is 't zelfs dwaas veel notitie
te nemen van al de middeleeuwscbe vevtooningeu
die er tegenwoordig zooal ten beste gegeven
worden om, ware 't mogelijk, den voortgaanden
stroom der denkbeelden te stuiten. Immers
vergelijkt men de resultaten die men verkrijgt
met de hedendaagsehe revivals, jubileums, bid-
stormen, alliauties, zeudiugsfeesten en dergel.
met hetgeen met behulp van zulke middelen
b.v. voor een eeuw drie vier nog te bewerken
was, dan moet men onwillekeurig de schouders
optrekken eu zicli verwonderen dat de leiders
en opzetters zelf 't onnutte hunner inspanningen
niet beter inzien. Hoeveel er ook nog aau de
ontwikkeling op elk gebied ontbreekt, toch is
het moreele weerstandsvermogen der menigte
reeds zoo sterk dat de leiders eu opzetters de
menigte niet warm kunnen maken noch in be
weging- zetten. Hoogstens zijn er enkele van
die vlottende gemoederen, gelijk men er altoos
overal vindt, die zich laten meenemen, doorgaans
door het uitzicht dat er wat mede te verdienen
zal zijn. Wie zal zich over dit verschijnsel
verwonderen of bekommeren?
Het is tegenwoordig een tijd van krachtige
schommeling op politiek, sociaal en kerkelijk
gebied. Na het tijdperk van laodieeïsme dat
na '48 nagenoeg door geheel Europa is afge
sloten, is er in dit verschijnsel van leven,
wrijving en beweging op elk gebied zeer veel
bemoedigends. Wel verre dan ook van in zak
eu asscbe te zitten in ODzen lijd, verblijden we
ons veeleer over de dingen die we zien, en we
zijn volkomen gerust op de toekomst.
Voorwaar niet hunner is die toekomst, die
met het hoofd tusschen de beeneu gedoken,
kennende en kreunende over dit kromme en
verdraaide geslacht edoch daarbij 't lieve
plaatsen, eu het kanaal naar Alexaudrië voor de deur!
Mijn lieden moesten slagen, en hoe heerlijk zou daar
een stuk Nieuiv Duitschland tot bloei hebben kunnen
komen! Maar ook daar houdt men niet van kolo
niën, omdat wellicht eeu enkel man voor het leger
kon verloren gaan. Men laat ze liever ver weg over
de zee trekken, sterven en bederven." Deze Nijlreis
schetste hij in zijn boek: ,/Vom armen egyptisehen
Manu. Mein Eeliali-Leben."
Wachenhusen was nauwelijks uit Afrika terug toen
de Pransche oorlog uitbrak. Nu haastte hij zich en
ijlde van den Nijl naar de Seine, was bij de eerste
schermutselingen aan de zijde van den aanvoerder der
Uianen te Saarbrücken en woonde den geheelen oorlog,
niet in de hoofdkwartieren, maar aan de voorposten,
bij. Zijn berichten uit dezen oorlog in de „Koln. Ztg."
staan ons nog levendig voor den geestzij vlogen,
in alle talen overgezet, de wereld rond en zijn in
het //Tagebuch vom frauzösiscben Kriegsschauplatz
1870/71", in drie verschillende uitgaven, verzameld.
Nauwelijks was, na den strijd, de commune onderworpen,
of Wachenhusen begaf zich weder binnen het nog
met rookeude puinhoopen opgevulde Parijs, dal zijn
lieveliugs-domicilium was en ondanks alles bleef.
Onder al zijn schier onafgebroken tochten in oorlog
en vrede, gedurende welke Wachenhusen menigmaal
zelf erkende//het is een onzalige hartstocht van mij,
dat ik mij onrust en zorgen schep, en ik weet ook
leven met zijn substantieele genietingen eu de
duitenplaterij niet vergetende het roer der
wereld willen terugdraaien; maar hunner is die
toekomst die, met opgeheven hoofde 't practische
leven volgende, tevens het hunne doen om het
ontwikkelings-proces der menschheid te bevor
deren in zijn gang, door flink de voorkomende
vragen ouder de oogen te zien, door waarheid
en wezenlijkheid te zoeken met nuchteren zin,
door te werken zoolang 't dag is.
Zoo kan 't thans levende liberale geslacht,
als een trouwe voorhoede vau ontwikkeling en
vooruitgang, als de nacht komt gerust het
hoofd nederleggen om de nog- in lange niet
voltooide taak over te geven aan een jonger
geslacht dat daaraan, al beter voorbereid en
ingelicht, nieuwe frissche krachten zal wijden.
EERSTE KAMER.
In de vergadering der Eerste Kamer op Zaterdag
namidd. is de regeeriug door den heer Cremers geïn
terpelleerd door de zaak met Venezuela. De Minister
van Buitenlaudsche Zaken, de heer van der Does de
W illebois, verklaarde zich bereid, des gevorderd, terstond
op de interpellatie te antwoorden. Op voorstel van
den voorzitter wordt besloten dat de interpellatie zou
plaats hebben op Maandag 17 Jan. in comité gene
raal, aangezien de Min. volgens nadere toelichting, op
die wijze allicht gelegenheid zou vinden om iets meer
te zeggen dan in open vergadering kan geschieden.
ZIE 11 IK ZEE, 18 Januari 1876.
Zierikzee, 18 Januari. Z. M. heeft benoemd tot
Bijks-haven meester te Moerdijk den heer A. F. Lammerts,
ontvanger der loodsgelden en commissaris van het
loodswezen te Zierikzee, en zulks met ingang van 1
Februari a. s.
Zierikzee, 18 Jan. In de gisteren gehouden
vergadering der Kamer van Koophandel en Fabrieken
alhier zijn herbenoemd tot Voorzitter de heer PI. G.
Mulock Houwer, tot plaatsvervanger-Voorzitter de
lieer C. van der Vliet Dz.
Voorts is eeu gedeelte van het jaarverslag vastge
steld, namelijk voor zoover dit strekken moet tot
aanvulling van het gemeente-verslag.
Zierikzee. Aan de 2e Kamer der Staten-Generaal
is een adres van adhaesie ingezonden aan dat onzer
Kamer van Koophandel en Fabrieken, in zake den
accijns op tabak. Dit adres is van een zestigtal
handteekeniugen van fabrikanten en andere belang
hebbenden voorzien.
Zierikzee, 18 Januari, tiet uitdeelen van ridder
kruisen onder de ministers en van adellijke titels en
eereposten onder de hooge conservatieven, met name
aan de heeren van Beenen en 's Jacob, heeft nog al
opzien gebaard en eenige ergernis gegeven. Inzonder
heid in het Vaderland is daarover menig hartig
woordje gezegd.
Er ligt dan ook wel iets in dat minder aangenaam
is voor 't gevoel der andere partijen, als de ministers
wel dat een rollende steen geen mos kan dragen"
onder dat alles vond hij nog tijd om te arbeiden ter
wijl anderen uitrustten.
Hij schreef talrijke feuilletons, zijn liefste werk,
vooral uit Parijs, behalve zijn reisschetsen hij wist
stof te vinden voor romans, als //Bom und Sahara".
z/Die bleiche Grafin", //Bouge et noir", //Nur ein
Weib", die opgang maakten en in drie a vier edities
verschenen. Het gebeurde hem daarbij wel, dat, terwijl
hij juist aan een roman was begonnen, waarvan de
bladen zoo versch van de schrijftafel naar de drukkerij
gingen, een oorlog uitbrak, en dat toch het vervolg
geschreven moest worden, zoodat hij zich midden on
der het gewoel voor 't hoofd sloeg en uitriep //waar
ben ik, om 's Hemels wil, thuis ook juist blijven
steken"
Voor 't oogenblik schijnt Wachenhusen zich de
noodige rust voor zijn scheppingen te gunnen, althans
zoolang de wereld zoo wat rustig blijft. In den
jongsten tijd schreef hij den grooten roman: //Urn
sclmödes Geld", verder: //Die Diamanten des Grafin
d'Artois", //Die Hofdamen Ihrer Holieit", //Sabel und
Skapulier", //Des Herzens Golgotha", //lm Bann der
Nacht", aEine Geborene" en thans is hij bezig met
de novelle //Helène", die in 't tijdschrift Ueber Land
und Meer verschijnt.
