voor het arrondis- sement Zierihzee.
1875. No. 44.
Woensdag 9 Juni.
78ste jaargang.
NIEUWS- en ADVERTENTIE-BLAD
Hoe gaat het met den Verkiezingsstrijd?
Deze Courant verschijnt DINSDAG en VItIJDAG avond,
uitgezonderd op [FEESTDAGEN,
Prijs per drie maanden/ 1,Franco per post 1,
Afzonderlijke nommers 5 cent, met Bijblad 10 cent.
PRIJS DER AD VERTENT IE N:
Per gewonen regel 10 cent. Huwelijks-, Geboort
en Doodberichten van 16 regels 60 cent.
Dienstaanbiedingen van 15 regels, mits contant betaald, 25 ct.
Alle stukken, de redactie betreffende, gelieve men uiterlijk een dag voor de uitgave in te zenden aan den uitgever H. LAKENMAN.
Vervolg en Slot).
Niet onverklaarbaar is 't dat in een penne-
en woordenstrijd, zooals we dezer dagen beleven,
al de partijen zich min of meer schuldig maken
aan overdrijving, aan overschatting van 's tegen-
partijders kracht en lust om zich te doen gelden
ten kwade, aan miskenning van bedoelingen,
aan verdenking eu wantrouwen. Dat komt
van de warmte der hoofden die niet altoos
gelijken stand heeft met de warmte der harten.
Maar we willen geenszins toegeven dat alle
partijen in deze evengroote schuld hebben. Wij
meeuen te kunnen bewijzen dat het ongelijk,
inzonderheid in dezen verkiezingsstrijd, voor
verreweg 't grootste gedeelte is geweest aan
den kant der anti-liberalen.
Een eerste punt betreft het schelden op de
liberalen en het liberalisme. Werden niet in
zoo menig orgaan, en wie weet nog hoeveel
meer door 't gesproken woord, de liberalen
voorgesteld als de snoodste onmenschen, als
hellewichten die aan God en menschen den
oorlog aandoen, die, van alle banden los, gods
dienst en zeden zouden uitwisschen van de
aarde Is niet op allerlei tonen het klaaglied
gezongen dat die liberalen in hun scholen de
jeugd opleiden tot ongeloovige en verwilderde
diermenschen, ja tot knechten des Satans
Kan er iets meer lasterlijks worden verzonnen
Is er iets minder waar? Hebben de liberalen
hier niet de geheele wereldgeschiedenis en de
Nederlandsche liberalen hun eigen geschiedenis
vóór zich om zich van dien laster te zuiveren?
Neem in ons land welk kerkgenootschap
men wil, heeft het niet juist en uitsluitend
aan het liberalisme te danken wat het is en
wat het heeft
In de zestiende eeuw om niet hooger op
te klimmen hebben de dienaven van Bome
hier de Protestanten verbrand, verdronken,
levend begraven, gemarteld, uitgeplunderd.
Het liberalisme heeft de Protestanten vrijge
vochten. Immers 't is genoeg bekend dat de
kloeke strijders der zestiende eeuw in de eerste
plaats vrijheidszonen waren en in de tweede
plaats kerkgangers.
Nadat de overwinning behaald was, begonnen
de Calvinisten geestelijke tirannie uit te oefenen.
Wederom was 't de geest van 't liberalisme
die vroeg om recht van bestaan voor de Re
monstranten, later ook voor de Katholieken,
ook voor de Lntbersehen, zelfs voor de Joden.
Wat heeft de uitroeiing van 't Katholicisme
belet in de Republiek'der Vereenigde Neder
landen Was 't niet de liberale geest die
zich er tegen verzette om onrecht met onrecht
te vergelden Wat was 't dat Nederland tot
een toevluchtsoord maakte voor allerlei ver
drukten en vervolgden, zoo niet de liberale
denkwijze van een groot deel der natie
Wat was 't anders dan het liberalisme dat
het Nederlandsche Calvinisme heeft weerhouden
van hard, wreed, ontaard te worden, erger dan
wellicht Rome ooit geweest was hier in 't land
Toen eindelijk na de Fransche overheersching
een verbitterde conservatieve reactie aanving,
was 't toen niet het liberalisme dat onze con
stitutie bewaarde, dat voor de vervolgde ortho
doxen recht vroeg, dat de bijna tot stand
gekomen staatskerk, die niemand naar den
zin kon zijn, in duigen deed vallen
Was 't eiudelijk niet de liberale geest, die
de Nederlandsche Katholieken gelijkstelling met
alle andere burgers bezorgde, een gelijkstelling
waarop zij recht hadden, doch die hun noch
door de oude Calvinisten der Republiek noeh
door de conservatieven van 't koningschap ooit
was verleend noch toegedacht
Als men dan billijk wilde zijn moest men
erkennen, wat ook onze historie leert, dat
Nederland is wat het is, door de gezegende
werking van het liberalisme.
En zelfs deze strijd kan getuigen voor 't
reeht en de eer van 't liberalisme. Men bedenke
maar eens.
Alle niet-liberale partijen zijn wel zoo goed
van te erkennen dat sedert de groote Fransche
revolutie (1789) de geest van 't liberalisme
heeft bovengedreven. Behoudens kleine anti
liberale tempo's zonder blijvende kracht, is de
macht steeds in handen van de liberalen geweest.
Immers wie zal nog durven tegenspreken dat
de negentiende eeuw niet is geweest tot nu
toe, althans de proeftijd van allerlei liberale
theorieën. En hoeveel daarvan ook mislukt,
hoeveel ook bedorven, vervalseht, ontaard, ver
knoeid is, toch zullen alle niet-liberalen moeten
erkennen dat zij aan het negeutiendeeeuwsche
liberalisme veel verplicht zijn. Is het ortho
doxisme vooruit of achteruit gegaan Hebben
de Katholieken terrein gewonnen of hebben ze
grond verlóren? Zijn de sloten der edellieden
in puin blijven liggen als de heeren liefhebberij
hadden ze. te herbouwen? Hebben de Neder
landsche liberalen ooit commune gespeeld, ge-
petroleerd of zoo iets gewild
Met welk recht slingert men dan zulke
kwaadaardige lasteringen naar het hoofd van
de godin der vrijheid, die de liberalen dienen?
Men doet dat ten onrechte. In de meeste ge
vallen, zouden we haast zeggen, dat men 't doet
niet wetende wat men doet. Maar soms zou
men .geneigd zijn te vermoeden dat de drijvers
werken tegen beter weten in.
Ziedaar nu bijna een eeuw dat de geest
van 't liberalisme Europa's beste zonen heeft
bezield. Stel eens dat 't Kuyperiaansche Cal
vinisme zoo lang den schepter gezwaaid had,
hoe zouden dan de zaken staan Artikel 1
van den Code der liberalen isvrijzinnigheid,
verdraagzaamheid, leven en laten leven. Dat
deze deugden niet nog meer, nog guller in
practijk zijn gebracht is alleen of hoofdzakelijk
de schuld der anti-liberalen zeiven. Maar 't Cal
vinisme met macht bekleed kan niet verdraag
zaam zijn't is dat ook nooit geweest't is
radicaal in merg en been. Als Calvijn Servetus
laat verbranden, als de Nederlandsche vromen
in de handen wrijven bij 't schavot van Olden-
barneveldt, als Cromwell en zijn Engelsche
rondkoppen den koning onthoofden, dan zijn
dit niets anders dan consequenties van het
Calvinisme, 't is 't radicalisme van Genève.
Stel eens dat de geest van Rome in Neder
land gepredomineerd had sinds 1789, wat zou
er dan zijn geschied Zeker was er dan nooit
ofte nimmer een Amsterdamscbe dominé afge
vaardigde voor Gouda geworden. Deze ééne
kleinigheid zegt genoeg.
En nu gaat men het liberalisme schelden en
verdacht maken bij de minder ontwikkelde
massaDat is eeu perfidie
Een ander hoofdpnnt betreft het gevaar dat
onze constitutie loopt bij een strijd als deze.
Zoo er één volk bestaat voor 't welk een
liberaal constitutioneele staatsvorm de eenige
mogelijke, de eenige goede, en de voor 't ge
heele bestaan der natie de onvermijdelijk nood
zakelijke is, dan is dat we! het Nederlandsche
volk. Wij laten nu nog rusten het feit dat
onze constitutie niet uit de lucht is komen
vallen, maar uit een historisch ontwikkeld proces
is geworden. Is voor ons land een andere
staatsvorm denkbaar, die niet met snellen draf
ons ter ontbinding en oplossing zou jagen
Wat kan een Staat waarin de niet-Katholieke
bevolking tot de Katholieke in verhouding
staat als 5 tot 3, bij elkander houden zoo 't
niet is een liberale constitutie, met een streven
in den geest van 't liberalisme, om de scheiding
van Kerk en Staat zoo volstrekt mogelijk te
maken en de kerk dat wil bij ons zeggen
de twee talrijkste kerkgenootschappen als
zoodanig buiten het gouvernement te houden
en hun te beletten elkander geweld aan te doen
Waarlijk de clericale coalitie is een monster.
Het liberalisme heeft veel voor de Katholieken
gedaan en terecht maar 't heeft nooit
met Rome gemeene zaak gemaakt, om iets
door te drijven. Nu verlagen zich mannen,
die wel de banierdragers willen heeten van
't ware gereformeerde geloof, tot een bondge
nootschap met de agenten van 't centrale bu
reau daar achter de bergen. Dat is perfide,
en 't is onvoorzichtig daarbij.
Wat zou er van onze constitutie worden
zoo de coalitie het won 't Is van te voren
te berekenen. Met een hoeksteen van 't gebouw
los te rukken en te vergruizen, met de openbare
school te dooden, zou het vernielingswerk be
ginnen. Niemand wane dat dit iets anders dan
slechts het begin zou zijn van de afbraak.
Was eens de seetesehool tot staatsschool ver
heven, dan zou de beurt zijn aan de sectekerk
om staatskerk te worden. Dit tweede punt
volgt zoo consequent uit het eerste, dat wjj,
eenmaal 't eerste toegegeven hebbende, het van
de overwinnaars dwaas zouden vinden zoo ze
ook niet het tweede namen. Maar welk kerk
genootschap zon kunnen heersclien zonder de
constitutie geheel uit elkander te rukken en
zonder den religie-oorlog? En, men bedenke
het wel, Nederland is te min, te klein om
zich op eigen hand een religie-oorlog te kunnen
permitteeren. Zekere groote buurman zou daar
iets tegen hebben, er zijn voordeel mee willen
doen. 't Zou hem bijna niet kwalijk te nemeu zijn.
De kerkelijken mogen in Nederland de macht
niet in handen krijgen't zou èn henzelf én
't geheele vaderland naar den grond helpen.
