ZIERIKZEESCIIE COURANT
voor het arrondis- sement Zierikzee.
1875. No. 30. Woensdag 21 April. 78ste jaargang.
NIEUWS- en ADVERTENTIE-BLAD
De Graaf van Zuylen.
Deze Courant verschijnt DINSDAG en VRIJDAG avond,
uitgezonderd op FEESTDAGEN,
Prijs per drie maanden 1,Franco per post 1,
Afzonderlijke nomraers 5 cent, met Bijblad 10 cent.
PRIJS DER AD VERTEN TI EN
Per gewonen regel 10 cent. Huwelijks-, Geboorte-
en Doodberichten van 16 regels 60 cent.
Dienstaanbiedingen van 1oregels, mits contant betaald, 25 ct.
Alle stukken, de redactie betreffende, gelieve men uiterlijk een dag* voor de uitgave in te zenden aan den uitgever H. MKENMAN.
De verschijning der brochure van den graaf
van Zuylen is een belangrijk feit in de geschie
denis onzer staatspartijen. Naar 't ons voorkomt
is de krasse stap van den conservatieven staats
man wel met groote belangstelling opgemerkt
doch niet met die waardeering behandeld die
hij, naar onze meening, verdient. Onze groote
liberale bladen hebben nota genomen van de
verklaringen van graaf van Zuylen; doch tege
lijk hebben ze hem de deur gewezen van hem
eischende dat hij eens weer zal terug komen
als hij geheel bekeerd, d. i. omgekeerd zal zijni
Is dit niet een weinig hard Is 't wel verstandig?
In een zijner artikelen over dit onderwerp zegt
het Vaderland o. a. „wij zijn niet meer in 1853,
wij zijn wijzer geworden." Het is de vraag
of dit wel iets meer dan een phrase is. Zeker
is de toestand van thans niet die van de dagen
der April-beweging maar het is niet tegen te
spreken dat hij in sommige opzichten vrij wat
ernstiger is. 't Moge waar zijn dat het Vaderland
kan zeggen „wij zijn wijzer geworden" maar
niet alle acteurs van 't drama kunnen dit
zeggen en van niet allen kan 't worden getuigd.
Men kan echter '53 wel laten rustentoen
gold 't een geheel andere kwestie, als nu.
Wat hebben we nu Van lieverlede, draaiende
om de onderwpsvraag als om een spil, heeft
er een geheel nieuwe partpformatie plaats ge
vonden. Wat in '53 nog slechts een ontellens-
waardige fractie was met een staatsman aan
't hoofd, die bp herhaling 't bewps leverde dat hij
zelfs als lid van ons parlement een onmogelijkheid
was, dat is thans vergroeid en ook ten deele
aangegroeid tot de jongere anti-revolutionaire
partij. En datgene wat destijds als een hunke
rend hoopken speculeerde op de - wellicht min
verstandige loyaalheid der liberalen, dat zien
wp de gestalte aannemen van een echt ultramon-
taansehe staatsparty, die zich reeds sterk kan ach
ten omdat haar steun in sommige omstandigheden
kan beslissen wie van de kleine partpen regee-
rende partp zijn zal en hoe lang zp dit zal
wezen. Willens organiseeren zich de niet liberale
fraetiën tot een clericale partp met de school-
vraag, in de formule der restitutie gegoten,
als vereenigingsleuze. Onwillens, maar daarom
niet minder krachtig, worden de liberalen ge
dwongen zich uit te spreken als anti-clericalen.
De liberale partp, en de radicale uiterste vleugel
daarvan nog meer, is van nature altoos anti-
clericaal; maar nietgedwongen stelt zij ditkarakter
nooit op den voorgrond. Nu zpn de omstan
digheden evenwel sterker dan de loyale goede
wil, nu moet men zijn clerieaal of anti-clericaal,
want er is gevaar voor 't liberale begiusel.
Clerieaal of anti-elericaal, daar is geen ruimte
tusschen. Wie hier de middelman zou willen
wezen werd door de wrpvende beweging der in
tegenovergestelde richting voortrollende massa's
vermorseld, tot stof gewreven. Zoo is 't in
Duitscbland, zoo in Italië, zoo in Frankrijk,
zoo zal 't wellicht binnen kort overal zpn waar
men leeft, en niet dommelt. Wel is de span
ning nog niet overal even intensief, maar zij
is aanwezig en zij m1 voortgaan. Er zpn er
niet weinigen, die in het totaal dezer verschp-
selen de voorbereiding zien van geduchte schok
ken, wellicht van een wereldstrpd waarmede
onze aan zooveel teleurstelling rijke eeuw zal
worden besloten.
En in 't dilemmaelerieaal of anti-clericaal is
wel de droevige figuur het deel geworden van
de conservatieve partp. Wat blijft er voor
haar over om te eonserveeren, wanneer de cle
ricale partpen hoereeren met 't democratische
beginsel en terwpl zij de liberale partp altoos
als haar geboren vpandin heeft beschouwd?
Zp kan in dezen samenloop en in deze draai
kolken van haar vpandige stroomen zichzelf
niet eens eonserveeren.
Wat ziet men dan ook thans? Dat de
scheuring, ia de ontbinding der conservatieve
partp een feit is. Sinds '48 zpn de omstan
digheden voor de conservatieve partij met den
dag ongunstiger geworden; thans is er voor
die partij geen plaats meer. Van daar scheuring.
Een deel heeft zich naar 't schijnt pieds et
poings lies reeds overgegeven aan de clericale
partpen. Een ander deel wil dit niet en dit
deel vond nu zpn woordvoerder in den graaf
van Zuylen. Zpn brochure is een manifest van
dat deel der conservatieve partp, dat zich niet
heeft gewonnen gegeven en zich tot dusver ook
niet wil werpen aan den clericalen stroom.
Daarom, meenden wp, had graaf van Zuylen
meer waardeering verdiend en was het hem
zoo openlyk verklaarde wantrouwen niet vol
doende gerechtvaardigd.
In hoever de omstandigheid dat er in een
kleinen lering als die der conservatieven geen
ruimte is voor twee ambitieuse mannen als
Heemskerk en van Zuylen, niet vreemd geweest
is aan 't ontstaan van de breuke, komt er eigen
lijk, als een binnenlandsche aangelegenheid dei-
partij, minder op aan. Wie er buiten staan
past het niet in deze partp te kiezen en de
conservatieve partij als arbiters te dienen. Wij
meenen dat sterker aandrang dan die van ge
krenkte ambitie, den graaf van Zuylen kan hebben
doen spreken.
Maar hp verlangt, of zou willen de formatie
van een soort van linker-centrum met de halve
conservatieve partij als kern en waarbp zieh
dan de liberalen die er 't naast bp komen zouden
kunnen aansluiten. Die formatie is onmoge
lijk, 't is volkomen waar; maar is 't van den
conservatieven staatsman wel te vergen dat hij
op eenmaal volte-face zal maken. Wie werpt
zpn oude goden zoo op eens weg? 't Is meer
gebeurd dat met loven en bieden de aanvankelyk
schpnbaar meest onmogelijke onderhandelingen
begonnen energens toe leidden.
Wij voor ons zpn geneigd te gelooven aan
de aanstaande bekeering zoo al niet van graaf
van Zuylen persoonlijk dan toch van een deel
der conservatieven tot de liberale partp als
zpnde anti-clericaal. Dat zulk een sprong niet
op eenmaal geschiedt, is wel te verklaren. Over
schatting van den afstand heeft ook altoos
plaats. Is 't niet een feit dat b.v. ons parle
ment leden telt die wel gewoonlijk tot de liberale
partp gerekend worden, doch die zoo geplaatst
zijn dat men haast aarzelt om uit te maken of
zp tot het midden of tot de vleugels behooren?
En weerhoudt dit toch wel de Standaard van
allen over één kam te scheren en al wat niet
clerieaal is radicaal te noemen?
Het zou ons weinig verwonderen wanneer de
verkiezings-campagne van den aanstaanden zomer
o. a. dit zeer bepaalde gevolg had: de ontbin
ding der conservatieve partp.
En waar zullen de fragmenten blijven?
De conservatieve partij is sterker buiten de
Kamer, dan haar representatie in de Kamer
zou laten schatten. Een geheel laagje, zelfs een
niet zoo dun laagje, van de massa der natie,
acht zich conservatief. Maar tot eer der con
servatieven mag gezegd worden dat zp natio
naal zpn. Het clericale monsterverbond dat,
vreezen wp, ontstaan is bevat elementen die
allesbehalve nationaal mogen heetendaarmede
zullen de meeste conservatieven zich niet laten
samensmelten. Dit houden wp voor zeker; en
wp zien daarin ook een reden waarom er con
servatieven zullen gebracht worden tot een
verzoening met de liberalen, dat is met constitn-
tioneelen, dat is met de in waarheid Nederland-
sche nationalen.
Derhalve geen linker-centrum gedroomd, maar
afgewacht of graaf van Zuylen en die met hem
meegaan, nu zp A. hebben gezegd niet zelf B.
zullen gaan zeggen.
Ten slotte releveeren wp nog de merkwaar
dige ommekeer van zaken die, nu juist in de
afgeloopen week, in Pruisen een feit geworden
is, n.l. de openlpke toetreding van 't Protes-
tatsehe deel der Jonker-partij tot de Bismarck-
sche politiek. Clerieaal ofanti-elerieaal is ook daar
sinds lang 't dilemmathans heeft het grootste
deel der Jonkerpartp, bp monde van baron von
Moltzahn, amende honorable gedaan en zich aan
von Bismarcks zpde geschaard, wel is waar in
het belang van 't Protestantisme, maar waarbij
in aanmerking moet genomen worden dat de
door de Jonker-partp vertegenwoordigde Protes
tanten tot dusver even vinnige tegenstanders waren
van de Bismarksche politiek in zake de verhou
ding van den staat tot de kerk, als de ultra-
montanen. „Ik heb," zeide Moltzahn, „gestemd
tegen de wet op 't schooltoezicht, tegen de
Mei-wetten, tegen het bürgerlpk huwelijk, maar
ik zal stemmen vóór deze wet" (de wet op het
intrekken der jaarwedden van weerspannige gees-
telpken).
Merkwaardig is ook de overeenkomst tusschen
de vermoedens waartoe de stap van graaf van
Zuylen en die der Jonker-partp aanleiding geven.
Hier wordt 't vermoeden niet terug gehouden
dat het doel alleen is de val van Heemskerk
en dat, als die eens bewerkt is, de weg voor
een conservatief ministerie van Zuylen zou ge
baand zijn, met het gevaar er bij dat alleen
de naam zou veranderen en de zaak, incluis
den geest die van over de Maas komt aan
waaien, geheel dezelfde blijven. Daar zou men
kunnen denken aan een streek van de Jonker-partp
om 't verloren prestige terug te winnen, althans
uit 't gevaar te geraken van vergeten te worden
en te versterven waarin de partij verkeert, ten-