ZIERIKZEESCHE COURANT.
voor het arrondis- sement Zierikzee.
1875. No. 28. Woensdag 14 April, 78ste jaargang.
NIEUWS- en ADVERTENTIE-BLAD
DE STRIJD OIVI DE SCHOOL.
v.
Deze Courant verschijnt DINSDAG en VBIJDAG avond,
uitgezonderd op FEESTDAGEN,
Prijs per drie maanden 1,Franco per post 1,-
Afzonderlijke nommers 5 cent, met Bijblad 10 cent.
PBIJS DEB ADVEBTENTIEN:
Per gewonen regel 10 cent. Huwelijks-, Geboorte-
en Doodberichten van 16 regels 60 cent.
Dienstaanbiedingen van 15 regels, mits contant betaald, 25 ct.
Alle stukken, de redactie betreffende, gelieve men uiterlijk een dag voor de uitgave in te zenden aan den uitgever II. LAKENMAN.
(Slot).
De strijd om de school is ernstigde dezen
zomer bij de verkiezingen te wachten stormloop
op 't bolwerk van Neêrlands nationaal volks
onderwijs zal met den moed der overtuiging
bij dezen, met de verblinding van 't fanatisme
bij genen, met de stoutheid van speculanten
die wat wagen willen om veel te winnen door
niet weinigen, met kracht zeker door alle ver-
eenigde clericale en anti-liberale corpsen worden
geloopen. De strijd is te ernstiger omdat hij
bij de aanvallende partij niet meer is een
loyale strijd, met eerlijke wapenen en om een
zuiver beginsel gevoerd, maar omdat bet slechts
te doen is om te overwinnen coüte que coüte
en zonder nauwlettend de wapenen te keuren
of ze wel eerlijk, de hulptroepen of ze wel
ridderlijk zijn.
Tot voor korten tijd kou men den bestrijders
van het nationaal volksonderwijs althans in
hoofdzaak de eer van den strijd open en eerlijk
te voeren niet ontzeggen. Men streed met
open vizier, men legde zijn bedoelingen bloot,
men gebruikte de pers vlijtig als hulpmiddel,
maar men liet ook aan de tegenpartij de ge
legenheid den lieden toe te roependat wil
men, weest op nw hoede. Groen, de vader
der anti-revolutionaire partij dezer eeuw in
Nederland, is ook altoos voor openbaarheid
geweest. Wel beeft bij in de massa schrifts,
die we van hem hebben, doorgaans alleen aan
gewezen en betoogd wat bij niet begeerde, niet
wilde, niet zocht en eigenlijk nooit datgene
wat als positief is aan te merkenmaar dit is
niet aan hem te wijtenbet is 't natuurlijk
gevolg van 't onmogelijke standpunt waarop
hij, evenals Stabl, zich beeft geplaatst; 't is
de fout van zijn dogma, niet van hem.
Op dit oogenblik zijn de zaken veranderd.
Wel beeft bet hoofdorgaan der partij sinds
eenigen tijd een geheel militair voorkomen
aangenomen en als 't ware een nieuwe soort
van stijl uitgevonden en toegepast, door zijn
gebeele polemiek in militaire vormen te gieten,
maar over de operatie-plannen is een waas
van geheimzinnigheid geworpen, de debatten
en resolutiën van den krijgsraad zijn geheim
gehouden, men is in 't donker gaan wroeten.
Dit heeft men openlijk erkend. Een tijdlang
scheen het dat de heer Groen zich met die
wijze van doen niet kon vereenigen; er is
verdeeldheid in den krijgsraad geweestten
deele is die er nog. Maar men schijnt het
thans nagenoeg eens te zijn geworden de oude
leider heeft zich neergelegd hij de plannen
zijner jonge generaals, de kleine tegenspartelaars
zijn machteloos gemaakt. Triomfantelijk heeft
het hoofdorgaan der partij thans de krachten
gemonsterd en uitgeroepennooit waren wij
zoo één, nooit schaarden zich zooveel krachten
onder onze banier, nooit was de discipline zoo
goedwaarom zouden we nu nog aan de
overwinning twijfelen 1
En welke verzamelde machten waren ter
monstering opgekomen Afgescheidenen, con-
fessioneelen, ultramontanen en een deel dei-
conservatieven. Hoe is 't mogelijk!
Met het woord „restitutie" in de vaan, als
een ander „in dit teeken zult gij overwinnen,"
ziet men nu de meest tegenstrijdige elementen
zich ophoopen tot één enkele massa. Men kan
kortelijk den geheelen toestand aldus omschrij
ven samenspanning van alle cleriealen en en
kele conservatieven tegen de anti-olericalen
hier gelijk in't buitenland: 't clericalisme contra
den souvereinen Staat, geestesdwang tegen de
vrijheid, reactie tegen vooruitgang, ontnuchtering
na de illuzie dat met de negentiende eeuw
't rijk der duisternis zou ten onder gebracht zijn.
Wat ons in deze niet helder is, het is de
houding van Groen. Evenals in de dagen van
Peter van Amiens deze ijveraar den twijfelaars,
tragen en vragers den mond stopte met zijn
„God wil het!" zoo stilt de Peter van Amiens
voor den aanstaanden kruistocht tegen de na
tionale school de zwakken, twijfelenden en te
eerlijken uit de schare met zijn „Groen wil
het!" Maar ons bekruipt de twijfel of Groen
o. a. een bondgenootschap met de Dagblad
mannen en met de ultramontanen wel kan
willen. Zoo ja, dan behouden wij ons voor,
om tegen 't najaar onze meeniug omtrent dezen
staatsman te herzien; dat zou dan noodigzijn.
Dat 't kleine hoopje conservatieven zich ver
waardigen wil om tijdelijk gemeene zaak te
maken met zijn tegenvoeters op zoo menig
gebied, moge vreemd zijn, 't is te verklaren
dat de ultramontanen gaarne meedoen als er
wat te winnen is, vertrouwende après nous le
déluge, dat is nog lichter te begrijpen't is
meer gezientegen dertig deden zij in België
samen met de rooden, dat doen ze thans in
Duitschland ook; maar dat Groen de ultra
montanen als hulptroepen zou accepteeren, 't is
ons duister, 't Isolement overgeslagen tot het
monsterverbondGenève woeker bedrijvende
met de krachten der curie
En daarom is de strijd zoo ernstig. Mogen
de zonen der vrije eonstitutioneele Nederlanden
't maar goed inzien, hoezeer de schatten dooi
de vaderen verworven en opgegaard gevaar
loopen van geroofd en verstrooid te worden;
mogen zij 't inzien dat de beginselen voor welke
die vaderen goed en bloed hebben veil gehad
en met welke zij groot en geacht zijn geworden
onder de volken, thans gevaar loopen van ernstig
te worden aangerand!
Het is niet te doen om een handvol gouds
toe te werpen aan die enkele ambitiensen, die
dit gond tot heden toe voor hun ambitie over
hadden en 't dan ook uit eigen zak offerden,
maar wien dit gaat vervelen op den duur omdat
de resultaten niet schitterend genoeg zijn
't is te doen om vrij wat heiliger zaken.
Wij hebben gezegd dat wij 't restitutie-stelsel
bestrijden ook om zijn gevolgen, om zijn conse
quenties. Ja vooral daarom.
Die gevolgen zouden allernoodlottigst zijn.
Veel ernstiger en ongewacliter dan de uitvinders
van de restitutie-formule zelf wel vermoeden.
De nationale volksschool, zooals die door de
grondwet gewild en door de speciale wet ge
organiseerd is, is niet een machine waarmede
de Staat zekere politieke bedoelingen wil be
werken. Zij is zooals ze is, om ze geschikt te
doen zijn voor de vervulling dier algemeene
verstandelijke en zedelijke behoeften die de
geheele natie zonder twijfel gelijkelijk gevoelt
en die noodzakelijk voortvloeien uit het standpunt
van beschaving en ontwikkeling waarop de
natie staat. Daarom geeft zij algemeene ver
standelijke vorming en kweekt zij algemeene
zedelijke begrippen en beginselen. Het parti
cularistische, datgene wat als een gevolg van
het mengelmoes van verschillende kerkelijke
begrippen, de kinderen der natie niet vereenigt,
maar vèrdeelt en van elkander verwijdert, dat
sluit zij buiten haar muren, 't overlatende aan
hen die zich geroepen achten tot bemoeiingen
daarmede.
Maar wat zal er geschieden als de Staat de
school loslaat, het restitutie-stelsel aanneemt en
dus de school loslaat wat de controle betreft
maar alleen aan haar verbonden blijft als een
onuitputtelijk rijke en goedgeefsche oom aan
een losbandig neefje die zijn eigen weg is op
gegaan? Dan zal er niets anders gebeuren
dan dat de Staat uit eigen kas de middelen
zal aanwijzen waarmede iedere eerzuchtige, le
premier venu, en ook de meest onvaderlandsche,
ja 't vaderland vierkant vijandige partijen zullen
kunnen gaan werken aan de ontbinding en den
ondergang van den staat zelf.
Dan zal de school niet langer zijn de kweek
plaats van verstand en zedelijkheid der jeugd,
maar zij zal worden een machine in de hand
van wie haar begeert, om zijn personeele ambitie
te dienen, en de onderwijzers, thans nog groo-
tendeels vrije en zelfstandige dragers van weten
schap en algemeene humane beginselen, zullen
verlaagd worden tot machinisten en stokers dei-
machine, tot blinde volgelingen van helderziende
leiders.
De vrije schoolMaar 't restitutie-stelsel aan
nemende is zelfs de meest primitieve vrijheid
onzin geworden. Waar clericale machthebbers
scholen kunnen stichten zooals zij willen en
die door den Staat laten bekostigen nog ..daar
enboven, waar den Staat het toezicht wordt,
onttrokken, waar ook iedere partijleider de kin
deren van hen die hem volgen onder voogdij
kan nemen en dat den Staat laten betalen, hoe
kan daar sprake zijn van vrijheidzullen daar
vrije scholen zijn? Neen, daar zal ingevoerd
worden 't geestelijk feodalisme van den ouden
dag. Geef den clericale partijen van daag de
school, morgen nemen zij den akker overmorgen
de boeren er bij.
Eu waarom niet? Als de Staat zijn eigen
hoepels loslaat dan valt hij als een uitgedroogd
vat in elkaar en dan is 't recht van den sterkste
en den slimste aan de orde. 't Recht zelf is
dan dood en de vrijheid mede.
Maar zoover zal 't niet komenWij hopen
dat het zoover niet zal komen. Maar wij meenen
dat wij niet verantwoord zijn als we 't alleen
hij die optimistische hoop laten. Het moet niet
vergeten worden dat sinds 1848 wegens dat
optimisme ons reeds menige vlieg is afgevangen.
