drinken, begraven enz mag dan de godsdienst-
leeraar komen en leeren dat zij daartoe wel 't
recht hadden? Zoo ja? Dan moet ook 't
recht van spreken aan de „schoolmeesters"
gelaten worden en laat 't gezond verstand en
het menschelijk gevoel der allengs den school
meester en den godsdienstleeraar ontwassende
jeugd uitmaken wie 't beste geleerd heeft.
Maar neen, de Nederlandsehe volksschool
mag en moet niet neutraal zijn in don zin van
zedelijk dood, en we hopen maar dat men zich
niet zal laten in slaap luien door neutrale klok
ken daar is geen neutraliteit op zedelijk gebied
anders dan de dood.
En dan de geldkwestie. Als alle andere
middelen falen dan helpen de dubbeltjes nog
menigmaal. Met leedwezen moeten wij 't con-
stateeren dat menigeen, zonder ernstig na te
denken, door middel van de geldkwestie die er
bij gehaald is, wankelend is geworden. Men
geeft ook zoo gaarne ieder het zijne, en als
nu toch werkelijk al die grieven te herleiden
zijn tot zóóveel of zóóveel dubbeltjes, waarom
zou men die dan ook niet toestaan 't Schijnt
zoo eenvoudig't is toch zoo ernstig.
Gesteld dat er eens een seete of kerk ontstond
die in haar statuten een eigenaardig financieel
stelsel had opgenomen, waarin b.v. te pas kwam
een eigen rechtspraak, een eigen defensie, eigen
gevangenissen enz. Zou 't dan billijk en recht
zijn de adepten dier kerk vrij te stellen van
de belasting, van deu militiedienst, ze te ont
heffen van hun gehoudenheid aan het burgerlijk
wetboek, 't strafwetboek en 't wetboek van
koophandelen zou 't daarbij niet goed zijn
hen nog wat subsidie toe te leggen De adepten
dier kerk zouden op grond van zekere eigen
aardige uitleggingen van onze grondwet wel
eens kunnen beweren van ja. Wij meenen dat
bet antwoord zou moeten luiden: neen, dat zij verre
Het is ook merkwaardig dat secten die voor
hun kerken 't geld vau den staat niet begeeren,
dit wel verlangen voor hun scholen, ofschoon
zij toch meenen dat die scholen ondergeschikt
zijn aan de kerk.
Wat leert de historie Bijna een eeuw ge
leden heeft de staat beginnen te beseffen dat
hij geroepen is te zorgen voor het onderwijs
en de opvoeding der jeugd. Toen is de staat
vrij consequent geweest iu de aanvankelijke
vervulling dier roeping d force cle consequence
is hij zelfs exclusief geworden en heeft hij ds
vrijheid van 't bijzonder onderwijs te veel aan
banden gelegd.
Zoo is een gegronde grieve ontstaan. In L848
is die grieve erkend. Men vroeggeef ons
vrijheid tot het oprichten van scholen, wij on
derwerpen ons aan den waarborg dat de onder
wijzers bekwaam zullen zijn. Aan die billijke
vraag billijk altoos binnen zekere grenzen
is voldaan. Was 't nu genoeg Neennu is
men met andere grieven en andere vragen ge
komen geef ons ook geld voor onze scholen,
of maak 't openbaar onderwijs zoo duur dat
wij 't onze goedkooper kunnen geven laat ons
kunnen concurreèren (Alsof 't een tak van
negotie betrof!) laat ons ook vrij ons met
domme onderwijzers te behelpen, althans met
onderwijzers die minder knap zijn dan de staat
ze begeert. Verder nog is men gegaan, en
in den grond komt alles ook daar op neer
men verlangt eigenlijk dat de staat weer een
eeuw terugtrede en de volksschool geheel los
late. Eén enkel arm zoodje der natie mag de
staat voorloopig nog voor zich houden n.l. die
verworpelingen die geen kerk hebben willen
omdat ze te min ziju of er zelf niets van weten
willen.
Dat is het tegenwoordige standpunt der on
derwijskwestie in Nederland. Gelukkig dat de
Nederlandsehe natie niet te vergeefs een historie
van meer dan duizend jaar achter den rug heeit.
Zij zal zich niet laten misleiden noch omverre
praten.
Binnenland.
ZIE ft IK ZEE, 11 December 1 8 7 4.
zieitikzee, 9 Dec. Heden is ten raadhuize alhier
aanbesteed het vernieuwen van het dek van den kleinen
gashouder der gasfabriek. De heer A. Anker Wz, was
de minste inschrijver, en wel voor de som van 629.
Door Ged. Staten van Zeeland is de heer Ch. Mazure
prov. veearts der 2e kl. te Zierikzee voorloopig belast
met de waarneming van den dienst in den kring die
door het vertrek van den lieer J. Mazure Cz. prov.
veearts der 3e kl. te Brouwershaven is opengevallen.
Z. M. heelt benoemd tot raadsheer in het Prov.
Gerechtshof iu Zeeland jhr. mr. G. L. Schorer, thans
rechter in de Arr. Itechtbank te Zierikzee.
Overeenkomstig liet door cle ICamer van Koophan
del en Eabrieken alhier gedaan verzoek worden met
1 Januari 1875 aau de postiljons van Zierikzee op
Bergenopzoom conducteurs toegevoegd.
Het verzoek om de Zierikzeesche en Middelburgsche
booten te benuttigen voor het brievenvervoer is van
de hand gewezen wegens de hooge kosten.
Zierikzee 10 Dec. De discussie over het onderwijs
in de Kamer is afgelooopen. Naar onze meening is
zij vrij onvruchtbaar geweest en heeft zij al weder
bewezen hoe dringend noodig het is dat ons verte
genwoordigend lichaam eens nieuw frisch bloed krijgt.
Toch hebben de liberale beginselen nog een kleine
overwinning behaald. Een gewijzigd amendement
Moens-van Namen enz. is aangenomen met het doel
om meerdere uitbreiding te geven aan de normaallessen.
Te Noordgouwe is Dinsdag de nieuw gebouwde
dorpsschool feestelijk ingewijd. Daarbij waren tegen
woordig het gemeentebestuur van Noordgouwe, de
schoolopz. mr. Schneiders van Greyffenswerth, de oud-
schoolopz. dr. P. J. Andreas, de lieer van Lams-
zweerde Schüller predikant der Ned. Herv. gemeente
en een tal van belangstellenden.
Gepaste toespraken werden gehouden door den bur
gemeester, de schoolopzieuers, den predikant, den
secretaris der gemeente en den hoofdonderwijzer.
Bij afwisseling werden door de schooljeugd toepas
selijke liederen aangeheven en een der leerlingen hield
ook een toespraak.
Den heer v. d. Linden, bouwkundige te Zierikzee
komt alle eer toe voor het ontwerp en de uitvoering
van liet flinke en doelmatige schoolgebouw en het
gemeentebestuur van Noordgouwe voor de onbekrom
pen wijze waarop het de belangen van het volkson
derwijs toont te behartigen.
Blijkens een uitvoerig verslag in het Shcisch Week
blad heeft de lieer E. ft. Corten Maandag 30 Nov. te
Oostburg een voordracht gehouden, in den geest als
de onlangs alhier met zulk een uitnemend succes door
hem gehoudene; een talrijke opkomst van belangstel
lende hoorders bewees dat de heer Corten ook in
Zeeuwsch-Vlaanderen op een landbouwers-publiek kan
rekenen voor 't welk de wetenschappelijke landbouw
aantrekkelijkheden bezit.
Dinsdag avond is de Belgische loodskotter No. 6
gestationeerd te Vlissingeu op den Elleboog aan den
grond geraakt en door de equipage verlaten die, hoe
wel met veel moeite en gevaar, nog de Westerhaven
heeft kunnen bereiken in de boot. Later is de loods
kotter weder vlot geraakt en achter de bomvrije kazerne
tegen den wal geslagen en verbrijzeld.
Z. M. heeft met ingang van 1 Jan. 1875, herbenoemd
tot burgemeester van Colijnsplaat, Kats en Kortgene,
J. H. Bijbau; van Eort-Bath en ftilland, D. Windhoufc;
van Domburg, W. van den Broecke; van Goes, Mr.
M. P. BlaaubeenGroede en Nieuwvliet, M. Mazure
Hoofdplaat, Waterlandkerkje en Yzendijke, D. Bekaar
Krabbendijke, D. P. Dominions; Oostburg, E. L.
Beuteijn Oost-Kapelle, Mr. J. G. Sprenger; Overslag,
J. M. Mattelc; St. xVnnaland, A. J. Bierens; Stoppel
dijk, J. Vereecken; Tholen, 0. J. de Vulder van
NoordenVlissingeu, H. P. WinkelmanWestdorpe,
N. Kerkhaert; Wolphaarsdijk, Mr. C. P. Lenshoek;
en met ingang van 11 Jan. 1875 tot burgemeester
van Biervliet, D. Bekaar.
Uit het ontvangen voorloopig verslag betreffende
de voordracht ten behoeve der Amsterdamsche kanaal
maatschappij blijku, dat in de afdeelingen der Kamer
de meeste leden, ondanks de groote offers welke reeds
voor het Noordzee-katiaal werden gebracht, de indie
ning van deze wetsontwerpen met genoegen hadden
gezien, omdat zij van oordeel waren dat het kanaal
tot eiken prijs moet tot stand komen.
Delft, 8 Dec. Voor een wel klein maar gedistin-
gueerd publiek trad gisteren avond mej. Elize Baart
(uit Brussel) in de conceetzaal van den Doele op met
twee novellen: //Koket" en //Oude jongejufvrouwen,"
die beide met smaak door haar niet werden voor
gelezen maar voorgedragen. Wat zij, te oordeelen
naar hetgeen wij gisterenavond van haar hoorden,
isEen apostelinue der vrouwen-emancipatie,
ietwat a la Mina Kruseman. De moraal harer no
vellen Ontwikkel, onderwijs de vrouw, leer haar
denken en veel, zeer veel van wat haar thans onge
lukkig maakt voor zich zelve en anderen, komt dan
te vervallen en strekt haar tst eer en geluk. De schoone,
jonge kokette door haar voorgesteld, zondigde en
maakte niet alleen zichzelve maar ook anderen onge
lukkig uit onkundede oude jongejufvrouw, die,
ofschoou kind uit een deftig, //zoogenaamd" beschaafd
gezin, op lateren leeftijd een beklagenswaardig leven
leidt en eindelijk arm en verlaten in een gasthuis
sterft, is eveneens het slachtoffer van onwetendheid.
Hadden beiden voor een goed deel haar ongeluk aan
zich zeiven te wijten, ook de ouders der beide meisjes
waren schuldig, zeker wel in de eerste plaats schuldig,
doordien zij de opvoeding hunner dochters zoo schro
melijk hadden verwaarloosd.
Een daverend applaus volgde aan het einde der
beide voordrachten. D. C.
Z. M. de Koning heeft Zaterdag aan het perso
neel der wilddrijvers op het Loo, ongeveer dertig in
getal, elk een ham doen uitreiken, als St .Nicolaasgift.
Buitenland.
F r a n k r ij k.
Zondag verschenen de heer en mevrouw Mac-Mahon
in de kerk te Versailles, waar de gebruikelijke gebeden
voor de Nationale werden gehouden de president der
republiek werd aau deu drempel opgewacht door den
bisschop van Versailles, die het wijwater presenteerde,
een eer, die ook den president der Nationale, Buffet
werd bewezenvoor beide vertegenwoordigers der
regeering waren afzonderlijke verheven zitplaatsen in
de kerk aangebracht, lil het gevolg van den president
zag men de ministers en andere voorname politieke
personen, allen zoo schitterend mogelijk gekleed. Te
Parijs werd de kerkdienst ten behoeve van de Nationale
verricht in de Notre Dame, waar een talrijke militaire
macht in groot uniform was gecommandeerd men
zag echter in de kerk weinig van de gemeente de
godsdienstoefening werd hier geleid door den aarts
bisschop van Parijs, mgr. Guibert.
Engeland.
De driemaandelijksche bijeenkomst van de groote
loge der Engelsche vrijmetselaars, dezer dagen te
Londen gehouden, was vooral belangrijk omdat het
bekend was geworden, dat de prins van Wales tot
grootmeester voor het volgende jaar zou worden be
noemd. Natuurlijk heeft het uittreden van lord ftipon
uit de orde eveneens groote sensatie verwekt. Aan
de 600 uit alle streken bijeengekomen leden deelde
de grootsecretaris mede, dat de prins zich de keuze
had laten welgevallen tot hun leedwezen verscheen
hij echter niet in persoon. De tot pro-grootmeester
benoemde lord Carnarvon, die met geestdrift werd
begroet, benoemde namens van den prins lord Skel-
mersdale tot tweeden grootmeester en wijde vervolgens
nog een woord van hulde aan de nagedachtenis van
den hertog van Leinster, tijdens zijn leven grootmeester
der groote loge van Ierland. De formeele benoeming
van den prins van Wales tot grootmeester had onder
stormachtigen bijval plaats.
Duitschland.
In den Duitschen ftijksdag is het dezer dagen warm
toegegaan. Men kan niet zeggen dat de leden dier
vergadering uit verkeerd begrepen hoffelijkheid, gelijk
elders wei eens valt op te merken, den parlementairen
tijd doorbrengen met om de zaken heen te praten of
hun redenen zoo zeer met bloemen en strikken te
omhangen dat er niet gezien kan worden wat er
eigenlijk onder schuilt. De ultramontanen van het
centrum hebben ondubbelzinnig den ftijkskanselier
aangevallen, hem beschuldigd van tirannie, hem ge
tergd met de insinuatie als zou niet Duitschland
maar ftusland op dit oogenblik aan de spits van
't politiek Europa staan. Ook Kullmann werd er bij
gesleept en een krankzinnige genoemd. Kortom 't bleek
dat men 't er op gezet had eens een uiterste poging
te wagen om te trachten vorst Bismarck uit het zadel
te lichten.
Maar die man heeft al voor heeter vuren gestaan
en het was wel te begrijpen dat hij zich niet zou
laten brutaliseeren door een troep heethoofden. Hij
is het antwoord niet schuldig gebleven. Zelfs hebben
wij aan den aanval van billijke verontwaarding die
hem een oogenblik overmeesterde een paar onthullin
gen te danken die nog niet zoo onverholen waren
uitgesproken tot dusver.
De voornaamste oorzaak van den toorn van het
centrum is dat de post voor een gezant bij den Paus
geschrapt is.
Wij hebben zulk een gezant niet van noode, zeide
prins Bismarck, wij hebben geen zaken met de curie
te doen en wat de curie tegen ons iii het schild
