Openbare Raadsvergadering1
van baai- eigen gebouw en, vreezenile dat de
weienschap zon scbaden aan 't geloof, tot de
dwaling vervallen dat de wetenschap iets we-
reldsck, iets profaans is, iets dat met bet geloof
en de kerkleer gemakkelijk in strijd kan
komen en daarom in toom en teugel moet
worden gebonden door de kerk. De vrees voor
't te groote licht maakte de kerk lichtschuw en
voortaan kon ze alleen vrede hebben met het
onderwijs in zoover als 't de slaafsche dienaar
wilde blijven van de kerk en van 't dogma.
Ofschoon dus na 't doorbreken der hervor
ming 't volksonderwijs niet meer uitsluitend een
prerogatief der kerk bleef, maar min of meer
een volkszaak een staatszaak werd, zoo ver
keerde men toch in een in veel opzichten
onnatuurlijken staat van halfheid en dubbel
zinnigheid. Dat was de goede oude tijd toen
de lagere school, ofschoon niet meer uitsluitend
tot de kerk behoorende, toch nog doorgaans
tegen de kerk aangebouwd werd, toon de on
derwijzer den catheehismus aan de kinderen
inprentte en de dominé uit den eathechismus
preekte, toen de dominé de herder der kudde
was en de schoolmeester de herdershond, ter
wijl de adellijke dorpsheer als vertegenwoordiger
van den wereldlijken staat wel eens optrad om
zijn koetsier, zijn ouden trouwen lakei of den
prétendu zijner keukenmeid aan te stellen als
onderwijzer der jeugd.
Deze toestand duurde tot op de groote re
volutie, die bloedige doch zoo weldadige op
ruiming van al wat oud en verdorven was om
plaats te maken voor waarheid, natuurlijkheid
en recht.
Bij de voorloopige regeling van het lager
onderwijs in de Bataafsche Republiek in 1801,
werd voor goed de stelling als waar erkend
dat het volksonderwijs behoort tot de zaken
van den Staat.
Deze staatsrechterlijke stelling is sedert niet
ingetrokken, maar gedurig meer uitgewerkt
naar mate zij grondiger is bestudeerd. Het
volksonderwijs is de zaak van den Staat, niet
van de Kerk. Trouwens hoe zou 't nog mogelijk
zijn in onze eeuw en in ons land 't onderwijs
een zaak der kerk te noemen, daar hetgeen
men in historischeu zin „de kerk" heet vol
strekt niet meer is aan te wijzen omdat het niet
meer bestaat, dan alleen als retborische figuur
De onderwijswet van 1806 was geheel ge
baseerd op het uitgemaakte staatsrechterlijke
beginsel dat het volksonderwijs tot de huis
houding van den staat behoort.
De wet van 1806 had evenwel 't groote ge
brek dat zij geen speelruimte genoeg overliet
voor het bijzonder onderwijs; zij was op dit
punt niet liberaal genoeg. De bijzondere scholen
waren tot een zeker getal beperkt, de benoe
ming der onderwijzers van die scholen geschiedde
van staatswege. Bovendien liet de wet van
1806, als de overgang van 't oude tot het
nieuwe, nog te veel den weg open om aan de
openbare school naar plaatselijke omstandig
heden een min of nreer kerkelijke kleur te
geven. Wij zeggen met opzet kerkelijke;
want dat de staatsschool een zedelijk en christe
lijk godsdienstig karakter moest hebben was
uitdrukkelijk in de wet bepaald.
In art. 194 der herziene Grondwet van 1848
werd andermaal met bepaalde woorden uitgespro
ken dat „Het openbaar onderwijs is een voor
werp van de aanhoudende zorg der Regeering,"
en verder alinea 3, „Er wordt overal in het Rijk
van overheidswege voldoend openbaar lager
onderwijs gegeven."
De wet vau den 13 Augustus 1857 was het
gevolg van 't grondwettig voorschrift vervat in
alinea 2 van 't zelfde art. 194 „De inrichting
van het openbaar onderwijs wordt, met eerbie
diging van ieders godsdienstige begrippen, door
de wet geregeld."
Daar is over de wet van 1857 al zooveel
gesproken en geschreven dat wij er hier niets
aan toe zullen voegen. Alleen merken we op,
dat de partij die 't niet eens is met liet staats
rechterlijk beginsel dat het volksonderwijs een
staatszaak is, bij die wet meer heeft verkregen
dan zij onder de wet van 1806 misschien ooit
had durven hopen.
Toen was de groote roepgeef ons vrijheid
om eigen scholen op te richten cn daarin eigen,
onderwijzers te benoemen 1 Die vrijheid werd
volkomen verleend alleen behield de staat zich
de zorg voor, dat alleen bekwame en zedelijke
onderwijzers konden aangesteld worden in de
bijzondere school.
Men zou zeggen nu moest de partij voldaan
zijn geweest. Geenszins. Niet te vreden met
de oubepevkte vrijheid tot het oprichten van
scholen is men thans zoover gevorderd dat men
ook eischt dat de staat die betalen zal. Want
werkelijk komt de kwestie daar nagenoegopneder.
Men kan dit o. a. met zoovele woorden be
toogd vinden in de Nieuwe Goesche Courant
van den 17 December jl. De rekening sehijut
te klinken als oen klok. In gemeente A. kost
het openhaar onderwijs f 10000aan schoolgeld
wordt geïnd 2000_; de gemeente legt er dus
bij f S000, of gemiddeld f 11,per leerling.
Welnu, dan geve die gemeente een gelijke som
tot subsidie voor iedere leerling op de bijzondere
school."
't Schijnt te klinken als een klok en nochtans
is 't zoo te eenemale bezijden de plank dat
men vragen moet of de schrijver van dat artikel
wel iets van de geheele kwestie begrijpt.
't Is er mede zoo als we boven gezegd hebben,
't Bijzonder onderwijs dat door het Nederlandsche
staatsrecht, naast het openbare getolereerd wordt,
stelt zich civiele partij mot volkomen gelijke
titels tegenover het openbaar onderwijs, dat
alleen het staatsrecht voor zich heeft. Men
passé de theorie der N. G. C. eens toe op
andere' zaken van openbaar belang, op elk
voorwerp der staatszorg in 't bijzonder en men
zal getroffen worden door de onzinnigheid.
Daar is b. v. de defensie. Art. 177 dei-
Grondwet bepaalt het staatsrechterlijk beginsel
in deze. Nu zijn echter A. B. en C. van
meening dat de militie-plicht strijdt met hun
gevoelen, met hun geweten, hun zin of wat
ook en zij willen liever 't vaderland verdedigen
bij hen thuis, achter dc kachel en op hun
maniernu zouden ze evenzeer het recht hebben
om van den staat to- eischen ecu jaailijkaeh
subsidie ten bedrage van de gemiddelde kosten
van ieder Nederlandsch soldaatDaar is de
straatverlichtingieder mag een lantaren voor
zijn deur plaatsen heeft hij daarom 't recht van
de gemeentekas daarvoor een vergoeding te
eischen overeenkomende met de gemiddelde
kosten van elke gemeente-lantaren En zoo
verder. We zonden een stapel van dwaasheden
kunnen bouwen.
Hoe, elke kerkelijke of politieke partij, elke
fractie eenev partij, ja waarom ook niet elk
individu zou behalve de volkomenste vrijheid
om scholen op te richten naar hun individueelen
zin, ook nog zich 't recht aanmatigen te eischen
dat de staatskas hun bijzondere ondernemingen
betaalde! Zoo zou men niet de zoogenoemde
profane wetenschap willen hebben, maar wel
de profane rijksdaalders! Die partij ergert er
zich aan dat zij, als burgers, ook betalen moet
aan het onderhoud der openbare school, en zij zou
durven eischen dat allen, die 'tniet met haar
bijzondere kerkelijke inzichten eens zijn, moesten
betalen tot stichting en instandhouding van haar
geheel eigene, private scholen
Men zou dit willen. Doch zou men ook de
consequentie aanvaarden? Gesteld de staat wil
betalen voor elke bijzondere inrichting of on
derneming die t goed vindt zich aan te melden
doch onder voorwaarde en wat is natuur
lijker? dat nu ook de staat vooraf de
rechtzinnigheid enz. enz., der onderwijzers on
derzoekt door middel van staatsbeambtenzou
men ook dit willen En de staat mag toch
wel wat hebben voor zijn geld.
Maar al deze redeneeringen zullen ons niet
ver brengen hoe gegrond ze ook zijn mogen.
Zoo lang de drijvende partij die tegen het
openbaar onderwijs agiteert en van welke ook
het anti-schoolwetverbond is uitgegaan, zich
gelieft te plaatsen op den voet van gelijke
partij met den Staat, zoo lang is er niet wel
vruchtbare redeneering mogelijk.
[Vervolg en dot in een volgend nommer.)
gehouden Is Zierikzee. den 17 Dcc. 187:1.
Afwezig ziju de herwen mr. Cau, mr. van Dongen,
Jhr. mr. Schoren er. Nauta van der Grijp.
Na lezing en goedkeuring: der notulen van de-
vorige vergadering worden onderzocht en goedgekeurd
de geloofsbrieven met bijlagen van het onlangs ge
kozen Raadslid den heer \V. -T. S. J Blom zoodat tot
zijne toelating besloten is.
Wordt gelezen een brief van Burg. en Weth. vrn
Goedereede aan den Raad dezer gemeente houdende
adhmsie aan het plan tot oprichting eener landbouw
school alhier, en medegedeeld dat nog zijn ingekome-l
gelijke brieven van adhsesie van de gemeente-besturen
van Noordgouwe, St.-Annaland, Burgh, Haamstede en
Nieuwer kerk aan Burg. en Weth. die bij de reeds
iugekomene worden geeolligeerd.
(In de vorige vergadering was medegedeeld dat
brieven van adhmsie waren ontvangen van de ge
meentebesturen van El'kerzee, Ouwerkerk, Ellemeot,
Zonnemaire, Kerkwerve, Dreischor, Bruinisse dn
Oosterland.)
De Voorzitter geeft tevens kennis dat nog Solütatien
-zijl1 ontvangen van J. C. van Tetterode, J. van Westen,
M. S. Polak, C. Paterik on J. Baars naar de betrekking
van Afslager eu Collecteur van aard en boomvruchten
welke bij de reeds ingekomeue worden gevoegd.
Hierna wordt de zitting gesloten.
Binnenland.
ZIERIKZEE, 20 December 1872.
Zierikzee 19 Dec. Gisteren heeft de heer J. -7.
de Beuckervoor velen een goede, oude bekende,
alhier twee voordrachten gehouden. Wat we van de
Beucker gewoon zijn, iets degelijks en in uitnemenden
vorm voorgedragen, mochten we ook nu weder genieten.
In de séance die te 10 uur 's morgens aanving
sprak hij over den ooftboomteelt en den aanleg., van
nieuwe boomgaarden, waarbij hij vele zeer belangrijke
wenken gaf. 'sAvonds, toen ook ouder de hoorders
eenige dames werden opgemerkt, handelde hij over de
cultuur van kamerplanten en ook van deze voordracht
zal zeker menig liefhebber profiteeren.
Zoowel 's morgens als 's avonds werd de voordracht
door ongeveer honderd personen bijgewoond.
Volgens iiec jongst verschenen no. 24 van Öaecilia
Algemeen Muzikaal Tijdschrift van Nederlandis dc
reeks uitvoeringen door 't Florentijner Quartet in
Januari 1873 te geven vastgesteld en zal genoemd
gezelschap o. a. een concert geven te Middelburg den
17 en te Zierikzee den 18 Januari.
De gemeenteraad van 's Gravenhage heeft zich ver-
eenigd met het voorstel van burgemeester en wethouders,
om eene leeniug aan te gaan van 1,700,000. Deze
leening moet strekken tot het bestrijden der kosten
betreffende den aanleg eener duin-waterleiding, den
bouw eener lioogere burgerschool, een lokaal voor de
schutterij en eenige buitengewone werken.
Uit Goes wordt gemeld, dat het vergelijkend examen
voor de vaceerende hoofdonderwijzers-betrekking op de
openbare school der 1ste klasse, is bepaald op Vrijdag
den 27 dezer voor een 25tai sollicitanten tot het ver
richten van schriftelijk werkomna eene keuze
daaruit, deze alsdan op nader te bepalen dag, mon
deling proeven te doen geven van hunne bekwaam-
en geschiktheid.
Bij besluit van den gemeenteraad van 7 dezer is
uit.de 14. sollicitanten tot gemeente-geneesheer van
Veere benoemd de beer E. J. Hamau geneesheer te
ICloetinge.
Naar wij vernemen zal de heer W. E. G. Nicolaï,
te 's Gravenhage, weldra de laatste hand leggen aan
een //Nederlandsch5' oratorium, getiteld: Bonifactus,
en zal dit in den aanscianc n zomer door dc Leidsche
Zangvereeniging ten voordr-ele van het Evangelisch-
Luthersch Wees- en Oudeiiedenhuis worden uitge
voerd. Velen onzer stadgenoofcen zal zeker van het
laatste muziekfeest nog wel eene aangename herinne
ring zijn bijgebleven, zoadat dit bericht kun met
anders dan welkom kan zijn.
.Utrecht, 3 5 Dec. Gister avo^u werd in het
plantsoen nabij de Tolsieeg-barvieve een heer door
een vrouw aangehouden, die hvn'i. vroeg om zijn geld
als hij dit niet had, moe*:' "hij zijn bovenkieederen
maar geven. De aangehoudene toonde zich hiertoe
niet genegen, waarop de vrouw heen aangreep, terwijl
een manspersoon ui' te struiken ie voorschijn kwam,
die den heer bedreigde dat hij keuij zoo hij niets
